MEDISCHE LABORATORIA. Amsterdam, 28 mei 2013

Transcriptie

1 MEDISCHE LABORATORIA Amsterdam, 28 mei 2013

2 DE NEDERLANDSE MARKT VOOR MEDISCHE DIAGNOSTIEK HEEFT EEN OMVANG VAN CA. 3MRD; CA. 800M IS EERSTELIJNS DIAGNOSTIEK Marktomvang (1) Ingeschat wordt dat de Nederlandse markt voor medische diagnostiek ongeveer 3mrd bedraagt: o Diagnostiek binnen DBC s (diagnosestelling, monitoring, therapie en opname) is ~ 2,35mrd; dit betreft een combinatie van tweede- en derdelijns diagnostiek o Diagnostiek verricht in EDC s en ziekhuislaboratoria is ~ 0,8mrd; dit betreft de eerstelijns diagnostiek (incl. trombosezorg) Het segment eerstelijns diagnostiek van 0,8mrd dit is inclusief ca. 40m aan onderzoek verricht door huisartsen zelf en inclusief ca. 80m trombosedienst - is verder uit te splitsen in: o ca. 420m voor Laboratoriumonderzoek (Klinische chemie, microbiologie, pathologie) o ca. 190m voor Beeldvormingsonderzoek o ca. 165m voor Functieonderzoeken (incl. scopiën) o ca. 25m voor Overige onderzoeken Totale marktverdeling Marktverdeling eerste lijn Verdeling uitvoerende partijen EDC's / ZH-labs 25% (2) Functie 19% Tromb 9% Overig 3% Lab 48% EDC 27% Huisarts 4% DBC's 75% Beeld 21% ZH 69% Noten: (1) Bronnen: Plexus rapportage VWS - december 2010, SAN position paper 2010;; (2) ZH staat voor Ziekenhuis; ZH-labs voor ziekenhuislaboratoria 1

3 2 MARKT IS VOLOP IN BEWEGING DOOR OPHANDEN ZIJNDE INVOERING VAN PRESTATIEBEKOSTIGING Vooruitzichten (1) De Nederlandse markt van medische diagnostiek kent verschillende bekostigingssystematieken welke afhankelijk zijn van het type uitvoerder. De NZA adviseerde recent (1) om een eenduidige bekostigingssystematiek te gaan hanteren, de sluittarieven af te schaffen en de analysetarieven vrij te geven (invoer 2014 en 2015) Onderzoek VWS naar mogelijk baten van diagnostiek en een nieuwe vormgeving van bekostiging (ingang in 2013) Invoering van prestatiebekostiging eerstelijnsdiagnostiek (per 2014) waardoor naar alle verwachting prijsdruk zal ontstaan; Overheidsbeleid dat substitutie van tweedelijns naar eerstelijns diagnostiek beoogt Trends en ontwikkelingen Tarief voor laboratoriumtechniek staat onder druk; partijen in het veld houden rekening met een tariefdruk in de komende jaren die zal oplopen tot minimaal 20% Ontschotting eerste- en tweedelijns diagnostiek en vorming van ontschotte diagnostische centra Verregaande samenwerking ziekenhuizen ten aanzien van medische diagnostiek Marktpartijen sorteren voor op vooruitzichten door samen te gaan werken (fusies, samenwerkingen) om schaalvoordelen te realiseren voor meer efficiency en tegelijkertijd de kwaliteit van dienstverlening te verankeren Naar verwachting zullen de Nederlandse ziekenhuizen op lange termijn de niet-spoedeisende medische diagnostiek gaan uitbesteden; te allen tijde zal een ziekenhuis een eigen spoedlaboratorium van beperkte omvang moeten aanhouden Noten: (1) Voorhangbrief functie eerstelijnsdiagnostiek ministerie van VWS dd. 12 maart 2013

4 ONTSCHOTTING VAN DE EERSTE- EN TWEEDELIJNS DIAGNOSTIEK VERANDERT HET SPEELVELD VOOR MEDISCHE LABORATORIA Wens van ontschotting wordt voor een deel gedreven door het ongewenste fenomeen dubbele diagnostiek : dit is de kostbare herhaling van diagnostiek in de tweede lijn omdat eerstelijns uitslagen niet beschikbaar zijn Ontschotting kan hier soelaas bieden: Wederzijdse beschikbaarheid diagnoseresultaten in eerste- en tweede lijn Inrichting transmurale centra voor efficiënte uitvoering van eerste- en tweedelijns diagnostiek De verwachte impact hiervan: Totale aantal diagnostische handelingen zal dalen als de keten efficiënter wordt ingericht (diagnostiek drijft tevens de opening van teveel DBC s) Mogelijk gedeeltelijk- gecompenseerd indien de zorgmarkt blijft groeien Trend is consistent met het huidige beeld: Teveel laboratoria/laboratoriumcapaciteit Buitenland lijkt met minder kosten en behoud van analytische kwaliteit de medische diagnostiek uit te kunnen voeren 3

5 DE HUIDIGE DIAGNOSTISCHE SECTOR IN NEDERLAND KENMERKT ZICH DOOR EEN STERK VERSNIPPERD AANBOD Kenmerken De huidige diagnostische sector in Nederland kenmerkt zich door een sterk versnipperd aanbod verdeeld over eerste- en tweedelijns met ieder eigen regelgeving en bekostigingsmethodieken Onder medische diagnostiek wordt verstaan: Laboratoriumonderzoek, bijvoorbeeld bloedonderzoek, onderzoek van urine en ander patiënten materiaal Functieonderzoek, zoals ECG s en longonderzoeken en scopieën Beeldvormende diagnostiek, zoals echo s, MRI scans en fundusfoto s Er wordt een onderverdeling gemaakt tussen eerstelijns (met name huisartsen, verloskundigen) en tweedelijns (medisch specialisten) medische diagnose De keten voor medische diagnostiek bestaat uit vier stappen Patiënt 1. Verzoek Medische zorgverlener 4. Diagnose (en behandelplan) 2. Uitvoer onderzoek 3. Beoordeling 2a. afname 2b. analyse Bron: Advies eerstelijns diagnostiek, NZA

6 MEDISCHE DIAGNOSTIEK WORDT AANGEBODEN DOOR VERSCHILLENDE PARTIJEN IN DE EERSTE EN TWEEDE LIJN Portfolio medische diagnostiek per type aanbieder Verschillende partijen verlenen medisch diagnostische diensten, waarbij de mate van specialisatie verschilt Huisartsen nemen patiëntmateriaal af, en voeren verschillende diagnostische handelingen uit Verloskundigen maken echo s en nemen patiëntmateriaal af Medische diagnose centra (MDCs) richten zich vooral op laboratoriumonderzoek; daarnaast wordt ook beeldvormend en functieonderzoek uitgevoerd Ziekenhuizen beschikken over de meest uitgebreide voorzieningen van medische diagnostiek en werken soms samen in zogenaamde productieverbanden Zorggroepen hebben vele vormen van zorg samengevoegd met de bijbehorende diagnostiek Er is een kleine groep op medische diagnostiek gerichte ZBC s; deze focussen zich meestal op een specifiek type onderzoek Huisartsen praktijk Verloskundige MDC Ziekenhuis Productie verbanden Zorggroepen ZBC Laboratorium onderzoek smal Beeld vormend Functie onderzoek breed Bron: Advies eerstelijns diagnostiek, NZA

7 ONTWIKKELINGEN OP POLITIEK, ECONOMISCH, SOCIAAL EN TECHNOLOGISCH NIVEAU ZORGEN VOOR STRUCTURELE VERANDERINGEN PEST analyse medische diagnostiek Politieke ontwikkelingen Huidige marktstructuur medische diagnostiek Versnipperde keten, regionale focus Scheiding eerste en tweede lijn Overcapaciteit in apparatuur en mensen Zorgverlener bepaalt plek van behandeling of diagnose Verschillende bekostigingssystemen Prestatiebekostiging is onderwerp van discussie met mogelijke gevolgen: Vrijgeven tarieven Afschaffen ordertarief Eenduidig bekostigingssysteem Zorgverzekeraars nemen met steun van de overheid steeds meer regie in handen Patiënt komt centraal te staan Toename eigen bijdrage consumenten Economische ontwikkelingen Economische crisis, sterke focus op bezuinigingen en efficiency Sociale ontwikkelingen Toenemende zorgvraag door vergrijzing Krappere arbeidsmarkt zorgt voor grotere druk op zorgverlening Consumenten worden mondiger en kritischer Nieuwe marktstructuur medische diagnostiek Ketenzorg Ontschotting eerste en tweede lijn Transmurale centra Efficiënte zorg en minder kosten Andere tariefstructuur, lagere tarieven Zorg aan huis, dichtbij de patiënt Meer keuzemogelijkheden voor patiënt Technologische ontwikkelingen Nieuwe apparatuur voor zelf-diagnostiek Opkomst van E-health Betere medicatie (voor onder andere trombose) Ontschotting en aanpassing tarieven hebben grootste impact voor laboratoria 6

8 WIJZIGINGEN IN BEKOSTIGINGSYSTEMATIEKEN VAN DE MEDISCHE DIAGNOSTIEK ZULLEN TEVENS IMPACT HEBBEN OP LABORATORIA De huidige bekostigingsystematieken verschillen per type uitvoerder Uitvoerder Afname Analyse Huisarts Consult/ M&I vrij tarief Consult/ M&I vrij tarief Verloskundige Abonnementstarief Abonnementstarief Huisartsenlaboratorium Ordertarief + sluittarief Analysetarief Ziekenhuis Ordertarief Analysetarief Productieverbanden Ordertarief Analysetarief ZBC Ordertarief Analysetarief Zorggroepen Keten DBC Keten DBC De medische diagnostiek kent verschillende bekostigingsystematieken; deze zijn afhankelijk van het type uitvoerder De NZA adviseert een eenduidige bekostigingssystematiek, afschaffen van sluittarieven en het vrijgeven van de analysetarieven. Deze punten kunnen een uitkomst zijn van de onderhandelingen tussen zorgverzekeraars en uitvoerders van medische diagnostiek 2013 wordt als overgangsjaar gezien; invoering zou moeten plaatsvinden in 2014 en 2015 Het (nieuwe) kabinet heeft de adviezen van de NZA nog niet overgenomen 7

9 DAARBIJ VERSCHUIFT DE MACHT VAN ZORGVERLENER NAAR DE ZORGVERZEKERAAR EN DE PATIËNT Porter analyse medische diagnostiek Substituten Leveranciers Er is een beperkt aantal spelers Ze bieden ook facilitaire services Snellere ontwikkelingen van apparatuur leidt tot intensiever gebruik Ontwikkelingen bij klanten en concurrentie hebben grootste impact voor laboratoria E-health leidt tot meer keuze voor patiënt Testen worden vaker thuis gedaan Nieuwe medicatie trombose Concurrenten Door de sterke regionale focus is de concurrentie op dit moment nog beperkt. Zal toe nemen door marktontwikkelingen Er is een trend tot regionale consolidatie en eerste en tweedelijns integratie Nieuwe toetreders De mogelijkheid om winst te maken opent kansen voor investeerders, buitenlandse partijen en ZBC s Klanten Zorgverleners Zorgverleners bepalen op dit moment grotendeels de vraag naar diagnostiek Zij worden echter steeds meer afhankelijk van de keten, waarmee hun soevereiniteit afneemt Patiënten Het hogere eigen risico, de mogelijkheden via internet en betere informatie, maken de patiënt kritischer Zij/hij kiezen vaker zelf waar ze zorg afnemen Zorgverzekeraar Vanuit de overheid krijgen zorgverzekeraars een regierol Zij gaan selectiever zorg inkopen 8

10 DEZE ONTWIKKELINGEN ZULLEN LEIDEN TOT CONSOLIDATIE VAN DE SECTOR De eerste consolidatie van eerste en tweedelijns laboratoria is inmiddels al gaande In het afgelopen jaar hebben zeven fusies en overnames plaatsgevonden tussen uiteenlopende partijen De rationale verschilt, waarbij de combinatie van eerste en tweedelijns laboratoria, regionale verbreding en toevoeging van producten en diensten als de belangrijkste beweegredenen worden benoemd Ketenintegratie eerste, tweedelijns Medisch centrum eerste lijn Medisch centrum eerste en tweede lijn Klinisch chemisch Lab Reinier MDC en ELD STAR MDC beogen fusie 1 Huisartsen lab Ziekenhuislaboratoria Trombosedienst Infectie laboratorium KCL Leiden Uitbesteding medisch lab Twee ziekenhuis labs Zelfmetingsdienst neemt failliet huisartsen lab en trombosedienst over Regionale consolidatie Fusie twee ziekenhuislaboratoria en zelfstandige trombosedienst Product verbreding Bron: Melding voorgenomen concentratie Stichting Star MDC en Stichting Reinier de Graaf Groep, Autoriteit Consument en Markt

11 WAARDOOR OP TERMIJN EEN AANTAL GROTERE MEDISCHE LABORATORIUMKETENS GEVORMD ZULLEN GAAN WORDEN Het huidige versnipperde landschap zal consolideren tot een aantal grotere ketens Vrijwel elk ziekenhuis heeft nu een eigen lab met gescheiden analyseprocessen. Echter het hebben van een eigen laboratorium voor ziekenhuizen voor niet-spoedeisende verrichtingen zal op termijn niet meer rendabel zijn Er zullen zich enkele laboratoriumketens op nationaal niveau gaan vormen, welke de behoefte van een groot aantal ziekenhuizen en huisartsenposten zullen vervullen Ziekenhuizen zullen wel een eigen spoed lab en prikpunten binnen de instelling behouden maar niet spoedeisende analyses gaan uitbesteden Door de schaalomvang van de laboratoriumketens zullen de kostprijzen dalen en verbetert de kwaliteit (expertise bundeling) en bereikbaarheid Huidige landschap medische laboratoria Toekomstige landschap medische laboratoria 10

12 11