Opdrachtgevers aan het woord. Onderzoek naar het marktgedrag van opdrachtgevers in de bouw
|
|
- Cornelis Boender
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Opdrachtgevers aan het woord Onderzoek naar het marktgedrag van opdrachtgevers in de bouw Meting 2007
2 Opdrachtgevers aan het woord Onderzoek naar het marktgedrag van opdrachtgevers in de bouw Meting 2007
3 Inhoud Voorwoord 5 Conclusies op hoofdlijnen 7 13 Inleiding 13 Taak en plaats in het bouwproces 14 Aanbesteding en samenwerking 14 Tevredenheid van opdrachtgevers 17 Transparantie, integriteit en vertrouwen 21 Kennis en vaardigheden 23 Innovatiegerichtheid 23 Innovatief aanbesteden 25 Karakterisering van de opdrachtgevers 26
4 Voorwoord Het marktgedrag van opdrachtgevers in de bouw ontwikkelt zich langzaam maar zeker in de door de Regieraad Bouw gewenste richting. Deze ontwikkeling gaat niet met jaarlijkse grote sprongen, maar vordert wel gestaag. En dat is hoopgevend. Want de nagestreefde vernieuwing van de bouw dient voor een belangrijk deel te worden bewerkstelligd door professioneel opdrachtgeverschap. Dit is alweer de derde achtereenvolgende meting van het marktgedrag van opdrachtgevers in de bouw die het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid (EIB) in opdracht van de Regieraad Bouw heeft uitgevoerd. Centraal staat de vraag in hoeverre opdrachtgevers bijdragen aan de realisering van de doelstellingen van de Regieraad. Tot de onderzochte doelgroep behoren zowel de grote opdrachtgevers (projectontwikkelaars, overheden, grote woningcorporaties en grote bedrijven) als de kleinere opdrachtgevers (kleine gemeenten, kleine corporaties, kleine bedrijven en particulieren). Wat opvalt is dat het vertrouwen van opdrachtgevers in bouwbedrijven weer aanzienlijk is. In de ogen van de opdracht- gevers stellen de bouwers zich positiever op bij het oplossen van problemen, werken zij transparanter, tonen zij zich meer maatschappelijk betrokken en komen zij vaker met innovatieve oplossingen. Uit het onderzoek blijkt verder dat opdrachtgevers zich bij de beoordeling van bouwkosten meer en meer laten leiden door levensduurkosten. Bij de selectie van bouwbedrijven spelen innovatiegerichtheid, kwaliteit en samenwerkingsbereidheid een steeds grotere rol. Inmiddels passen grotere opdrachtgevers in één op de zes bouwprojecten een moderne bouworganisatievorm toe. Minder positief in de ogen van de Regieraad Bouw is dat opdrachtgevers zich nog steeds nadrukkelijk bemoeien met het bouwproces en maar weinig bereidheid tonen meer verantwoordelijkheid te leggen bij opdrachtnemers. En voor eigen initiatieven vanuit de bouw hebben opdrachtgevers nauwelijks belangstelling. Zo krijgt de creativiteit binnen de sector te weinig kansen. Opdrachtgevers doen zichzelf daarmee tekort, omdat zij bij voorbaat hun ogen sluiten voor innovatieve, potentieel betere oplossingen. Hoewel het EIB-onderzoek de nodige 5
5 positieve signalen heeft opgepikt uit de opdrachtgeverswereld, is er nog een wereld te winnen. Voor de Regieraad Bouw reden om met nog meer energie opdrachtgevers aan te spreken op hun verantwoordelijkheden, de goede praktijkvoorbeelden van modern opdrachtgeverschap onder hun aandacht te brengen en hulpmiddelen te ontwikkelen waar men concreet mee aan de slag kan. Vernieuwing is echter in de eerste plaats een kwestie van durven. Het lef hebben om af te wijken van lang geleden gebaande paden en te ontdekken hoe het ook anders en vooral beter kan. Een groeiende groep opdrachtgevers heeft die boodschap inmiddels begrepen. Nu de rest nog. Drs. J.C. Blankert Voorzitter Regieraad Bouw 6
6 Conclusies op hoofdlijnen Dit rapport bevat de uitkomsten van een onderzoek onder opdrachtgevers van bouwbedrijven. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de Regieraad Bouw. Dit rapport heeft als doel antwoord te geven op de vraag in hoeverre vernieuwing optreedt in de rol van de opdrachtgever in het bouwproces, gegeven de doelstellingen en initiatieven van de Regieraad op dit gebied. Om veranderingen zichtbaar te maken wordt het onderzoek uitgevoerd over een aaneengesloten periode van vier jaar. De eerste meting vond plaats in Dit rapport geeft de uitkomsten van de derde meting over Meer vertrouwen en meer transparantie in planning en voortgang van het werk Het vertrouwen van opdrachtgevers in bouwbedrijven is in 2007 verder toegenomen en is aanzienlijk. Zo vertrouwt bijvoorbeeld 90 procent van de particuliere opdrachtgevers bouwbedrijven met betrekking tot het nakomen van afspraken. Ook bij andere opdrachtgevers liggen deze percentages vrij hoog; bijvoorbeeld bij grote woningcorporaties: 78 procent (in 2005 was het 53 procent). Bijna alle grote publieke opdrachtgevers (93 procent) vertrouwen bouwbedrijven als het gaat om het bekwaam uitvoeren van taken. Ook vinden meer opdrachtgevers dat bouwbedrijven transparant zijn in het geven van inzicht in de planning en voortgang van het werk. Circa 90 procent van de grote publieke opdrachtgevers is deze mening toegedaan. Het geven van inzicht in bestekfouten en prijsaanbiedingen is, wat transparantie betreft, volgens sommige opdrachtgevers (bijvoorbeeld grote woningcorporaties) nog wel een probleem. De meeste opdrachtgevers vinden overigens wel dat bouwbedrijven zich positiever opstellen in het oplossen van problemen. Toepassing van de Gedragscode door bouwbedrijven belangrijker Meer opdrachtgevers (vooral de grote publieke opdrachtgevers en projectontwikkelaars) letten in hun selectie- en gunningsbeleid op de registratie van bedrijven bij de Stichting Beoordeling Integriteit Bouwnijverheid. Ruim een derde van de grote publieke opdrachtgevers (in 2006 was het een kwart) eist meestal toepassing van de Gedragscode; van alle projectontwikkelaars is dit 45 procent (in %). 7
7 Het aantal grote opdrachtgevers, dat samenwerkt met bouwbedrijven die de Bedrijfscode Integriteit toepassen, gerichtheid) behoren slechts 5 procent van de grote en ruim een derde van de kleinere opdrachtgevers. Bij de laatste zijn de inno- Tabel 1 Percentage grote opdrachtgevers dat samenwerkt met bouwbedrijven, die de Bedrijfscode Integriteit toepassen in 2006 en 2007 Grote opdrachtgevers die werken met bouwbedrijven, die de Bedrijfscode Integriteit toepassen neemt toe (grote opdrachtgevende bedrijven uitgezonderd). Opdrachtgevers zijn in het algemeen meer tevreden over de maatschappelijke betrokkenheid van bouwbedrijven. Ontwikkelaars Overheid Corporaties Bedrijven Bron: EIB vatiegerichtheid en de mate van kennis en vaardigheden wel toegenomen. Figuur 1 (zie pag. 10) brengt de karakterisering van de opdrachtgevers in beeld. 8 Professionaliteit van grote opdrachtgevers Van de grote opdrachtgevers kan bijna de helft worden gekarakteriseerd als moderne opdrachtgevers die beschikken over een hoge mate van zowel kennis en vaardigheden als innovatiegerichtheid. Van de kleine opdrachtgevers voldoet één op de vijf aan dit profiel. Tot de traditionele opdrachtgevers (weinig kennis en innovatie- Bouwbedrijven nemen meer initiatief tot het aanbieden van innovatieve oplossingen Opdrachtgevers waarderen innovatieve oplossingen van bouwbedrijven en vinden dat zij hiertoe veel meer initiatief nemen dan voorheen. Deze uitkomst is een belangrijk verschil met de voorgaande metingen, toen opdrachtgevers hierover minder gunstig oordeelden. Bouwbedrijven waarmee
8 Tabel 2 Percentage grote opdrachtgevers naar waardering van innovaties van bouwbedrijven Grote opdrachtgevers Beoordeling innovaties Ontwikkelaars Bedrijven Overheid Corporaties van bouwbedrijven door opdrachtgevers Worden gewaardeerd Worden expliciet gevraagd Bron: EIB 9
9 Figuur 1 Karakterisering opdrachtgevers in 2006 en 2007 Bron: EIB 10 Legenda Type 1: opdrachtgevers met een geringe mate van kennis & vaardigheden en innovatiegerichtheid Type 2: opdrachtgevers met een hoge mate van kennis & vaardigheden en een geringe mate van innovatiegerichtheid Type 3: opdrachtgevers met een geringe mate van kennis & vaardigheden en een hoge mate van innovatiegerichtheid Type 4: opdrachtgevers met een hoge mate van kennis & vaardigheden en een hoge mate van innovatiegerichtheid
10 opdrachtgevers vaak samenwerken, onderscheiden zich door innovatiegerichtheid en het bieden van kwaliteit. Eén op de drie grote opdrachtgevers vraagt expliciet om innovatie en vindt deze belangrijker dan de prijs. Innovatiegerichtheid, kwaliteit en samenwerkingsbereidheid van bouwbedrijven worden volgens veel opdrachtgevers belangrijker als gunningscriterium. Levensduurkosten en kwaliteit belangrijkere beslissingscriteria Een ruime meerderheid van de grote opdrachtgevers laat zich bij de beoordeling van de bouwkosten leiden door de levensduurkosten van een project. Vooral bij de grote publieke opdrachtgevers is het kwaliteitsdenken toegenomen: van 45 procent in 2006 tot 63% in Eén op de zes bouwprojecten op basis van een geïntegreerd contract Inmiddels wordt bij grote opdrachtgevers in 1 op de 6 bouwprojecten een moderne bouworganisatievorm met een geïntegreerd contract toegepast. Projectontwikkelaars werken het liefst in een bouwteam; bijna een kwart van de grote publieke opdrachtgevers werkt bij voorkeur met design- en constructcontracten. Een voorkeur, die in de toekomst nog verder zal toenemen. Tabel 3 Percentage grote opdrachtgevers naar voorkeur voor bouworganisatievormen nu (2007) en in de toekomst Voorkeur Traditioneel Bouwteam Design & PPS Anders Totaal Construct In de toekomst Bron: EIB
11 12 Vooral particuliere opdrachtgevers zijn tevreden over de prestaties van bouwbedrijven De meeste opdrachtgevers beoordelen de prestaties van bouwbedrijven als voldoende tot ruim voldoende. Hierin is in de loop der jaren vrijwel geen verandering opgetreden. Echter, vooral particuliere woningeigenaren zijn nu meer tevreden dan voorheen. Slechte beoordelingen komen slechts incidenteel voor; evenals hele goede. Particulieren blijken kwaliteitsbewuste opdrachtgevers te zijn. Het aantal particulieren dat na het vragen van offertes kiest voor de laagste prijs daalt sterk. Opdrachtgevers bemoeien zich nog nadrukkelijk met het bouwproces Opdrachtgevers drukken nog erg hun stempel op het bouwproces en zijn nog niet echt bereid om meer aan opdrachtnemers over te laten. Projectontwikkelaars vormen hierbij een uitzondering. De meeste opdrachtgevers hebben bovendien nog steeds een voorkeur voor de traditionele bouworganisatievorm. Ook blijft de laagste prijs nog steeds het belangrijkste gunningscriterium. Minder belangstelling voor ongevraagde aanbieding ( unsolicited proposal ) De belangstelling van opdrachtgevers voor eigen initiatieven voor bouwplannen die ongevraagd worden aangeboden, is niet groot en is in 2007 afgenomen. Klantgerichtheid van bouwbedrijven kan beter Opdrachtgevers zijn nog niet erg tevreden over de klantgerichtheid van bouwbedrijven. Particuliere opdrachtgevers vormen hierop een gunstige uitzondering.
12 Inleiding Dit rapport bevat de resultaten van een onderzoek onder opdrachtgevers in de bouw. Het onderzoek, uitgevoerd in opdracht van de Regieraad Bouw, gaat specifiek in op de relatie tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers; bezien vanuit het perspectief van de opdrachtgever. De Regieraad, ingesteld door de ministers van Economische Zaken, Verkeer en Waterstaat, Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, spant zich in om de bouw te vernieuwen in de richting van een moderne, transparante en innovatieve sector. De opdrachtgever heeft in dit vernieuwingsproces een belangrijke functie. De vraag, in hoeverre opdrachtgevers bijdragen aan de realisering van de doelstellingen en initiatieven van de Regieraad, staat in het onderzoek centraal. Om vooruitgang te kunnen waarnemen wordt het onderzoek over een aaneengesloten periode van vier jaar uitgevoerd. Deze publicatie geeft de uitkomsten van het derde jaar. Eerdere metingen vonden plaats in 2005 en Niet alleen opdrachtgevers zijn onderwerp van onderzoek. Gelijktijdig wordt in opdracht van PSIBouw een onderzoek onder bouw- en bouwinstallatiebedrijven, ontwerp- en adviesbureaus en toeleveranciers uitgevoerd. De huidige meting is uitgevoerd in het voorjaar van In totaal zijn er 807 opdrachtgevers in het onderzoek betrokken. De opdrachtgevers zijn ingedeeld in twee groepen. Een groep van 86 grote reguliere opdrachtgevers, van wie een interview is afgenomen. Deze groep bestaat uit opdrachtgevende diensten van het rijk, provincies, grote gemeenten, waterschappen, projectontwikkelaars, grote woningcorporaties en grote bedrijven. De tweede groep van in totaal 721 opdrachtgevers bestaat uit kleinere, niet-reguliere opdrachtgevers. Deze zijn schriftelijk geënquêteerd. Het gaat hier om kleine gemeenten en woningcorporaties, kleine bedrijven en particuliere woningeigenaren. De respondenten maken deel uit van een steekproef van in totaal opdrachtgevers. De respons op de schriftelijke enquêtes bedroeg gemiddeld 23 procent; op de interviews 80 procent. Van de 86 in 2007 geïnterviewde respondenten maakten er 55 ook deel uit van de onderzoeken over 2005 en Van de schriftelijk benaderde opdrachtgevers deden er 70 (kleine gemeenten en corporaties) ook mee aan de metingen in 2005 en
13 Figuur 1 Fasen in het bouwproces Bron: EIB 14 Taak en plaats in het bouwproces Veel opdrachtgevers drukken nog steeds hun stempel op het bouwproces. De helft van het aantal grote opdrachtgevers voert gemiddeld acht van de in totaal dertien onderscheiden procesfuncties uit; voornamelijk bij de voorbereiding en bij de exploitatie en het beheer van projecten. Kleinere opdrachtgevers, die minder vaak als vrager de bouwmarkt betreden, zijn ook minder actief in het bouwproces. Vergeleken met de twee voorafgaande jaren trad in deze situatie weinig verandering op. Vergeleken met de voorgaande metingen onderscheiden de grote publieke opdrachtgevers zich door de ontwerpfunctie veelvuldig zelf ter hand te nemen. Trends in de richting van een minder grote betrokkenheid in de voorbereidingsfase doen zich nog het meest voor bij de kleinere gemeenten en bedrijven. Ook directievoering en het houden van toezicht, voeren de grote publieke opdrachtgevers vaak zelf uit. Projectontwik- kelaars tenderen deze activiteiten vaker uit te besteden. Dienstverlening op het gebied van beheer, exploitatie en onderhoud is een markt, waarop bijvoorbeeld de grote bouwbedrijven zich nadrukkelijk willen begeven. Grote opdrachtgevers, in het bijzonder de publieke, maar ook de grote corporaties en grote bedrijven, houden deze functies vooralsnog in eigen beheer; in 2007 is dit zelfs nog iets sterker dan in 2005 en Aanbesteding en samenwerking Zoveel mogelijk gebruik maken van concurrentie is een belangrijk uitgangspunt voor het op de markt brengen van opdrachten. De publieke opdrachtgevers zijn en blijven de grote openbare aanbesteders. Grote woningcorporaties en bedrijven maken veelal gebruik van onderhandse aanbesteding. Projectontwikkelaars besteden vaak onderhands aan of doen dit via enkelvoudige
14 Figuur 2 Procentuele verdeling van het aantal opdrachtgevers naar de vijf meest toegepaste gunningscriteria in 2006 en 2007, per type opdrachtgever uitnodiging. Kleine niet reguliere opdrachtgevers, besteden meestal onderhands aan. Particuliere woningeigenaren verlenen in meerderheid hun opdrachten rechtstreeks uit de hand. Ten opzichte van de vorige twee metingen zijn er geen trendmatige veranderingen opgetreden in de wijze waarop de verschillende typen opdrachtgevers hun opdrachten verlenen. Bron: EIB Ervaring met soortgelijke projecten en financiële soliditeit zijn voor grote opdrachtgevers de belangrijkste criteria waarop zij bouwbedrijven selecteren. De hoogte van de inschrijfprijs is nog steeds het belangrijkste gunningscriterium (zie figuur 2); alleen grote bedrijven wijken van dit beeld af. Kwaliteit en betrouwbaarheid van het bouwbedrijf zijn voor hen doorslaggevend. Ook voor kleinere opdrachtgevers zijn 15
15 Figuur 3 Percentage grote opdrachtgevers naar redenen voor samenwerking met dezelfde bouwbedrijven, periode Bron: EIB
16 de betrouwbaarheid en kwaliteit van het bouwbedrijf de belangrijkste gunningscriteria. Particulieren hechten veel waarde aan de kwaliteit van de aanbieding. Een toenemend aantal grote opdrachtgevers verwacht dat de kwaliteit van het bouwbedrijf in de komende jaren als gunningscriterium belangrijker wordt, evenals de geneigdheid tot samenwerking en de innovatiegerichtheid. Toepassing van de Bedrijfscode en registratie bij de Stichting Beoordeling Integriteit Bouwnijverheid (SBIB) wordt in de toekomst als selectiecriterium belangrijker. Reguliere opdrachtgevers, zowel grote als kleine, werken vaak samen met steeds dezelfde bouwbedrijven. Dit blijkt vooral het geval te zijn bij woningcorporaties en grote bedrijven. Publieke opdrachtgevers werken in principe weinig samen met steeds dezelfde bedrijven. Externe omstandigheden als steeds dezelfde bedrijven schrijven in, er is een beperkte keuze tussen bedrijven of sommige bedrijven zijn vaak het goedkoopst kunnen ertoe toe leiden dat dit toch het geval is (zie figuur 3). Belangrijke redenen tot samenwerking zijn goede ervaringen, veel vertrouwen en wederzijdse kennis van zaken. Tot nu toe treden met betrekking tot samenwerking geen trendmatige veranderingen op. Grote opdrachtgevers, die vaak samenwerken met dezelfde bouwbedrijven, hanteren een selectie- en gunningsbeleid, waarin innovatiegerichtheid van de bedrijven en de kwaliteit van hun aanbieding belangrijke sleutelfactoren zijn. Het verschil met opdrachtgevers die weinig met dezelfde bedrijven samenwerken, is in dit opzicht significant. Innovatiegerichtheid blijkt belangrijk als selectie- en als gunningscriterium; de kwaliteit van de aanbieding vooral als gunningscriterium. Bouwbedrijven, die excelleren op deze onderdelen, maken niet alleen grote kans op opdrachten van projectontwikkelaars, corporaties en grote bedrijven, maar bestendigen hiermee ook hun relatie met deze opdrachtgevers. Voor publieke opdrachtgevers is dit veel minder het geval. Tevredenheid van opdrachtgevers Opdrachtgevers beoordelen de prestaties van bouwbedrijven meestal met een 6 of 7 als rapportcijfer. Lagere en hogere cijfers zijn een uitzondering. Grote verschillen in de beoordeling tussen de diverse categorieën opdrachtgevers zijn er niet; ook niet tussen de jaren waarover gemeten is ( , zie figuur 4). 17
17 Figuur 4 Algemene tevredenheid van opdrachtgevers over de prestaties van bouwbedrijven, uitgedrukt in een rapportcijfer van 1 t/m 10, periode Bron: EIB
18 Reguliere opdrachtgevers, grote en kleine, zijn iets minder tevreden dan kleine, incidentele opdrachtgevers (kleine bedrijven en particuliere woningeigenaren). Grote corporaties zijn in hun beoordeling in 2007 duidelijk positiever dan in de voorgaande jaren. Hetzelfde beeld is zichtbaar bij particuliere woningeigenaren. Uit een vergelijking van de grote reguliere opdrachtgevers die zowel in 2006 als in 2007 in het onderzoek betrokken waren, blijken vooral projectontwikkelaars meer tevreden dan vijf jaar terug. Ook bij grote publieke opdrachtgevers en grote woningcorporaties is de tevredenheid, vergeleken met vijf jaar geleden, enigszins toegenomen. Grote bedrijven vormen hierop een uitzondering; deze waren minder tevreden. Vooral projectontwikkelaars en grote woningcorporaties hechten erg aan een klantgerichte opstelling van bouwbedrijven. Bij grote publieke opdrachtgevers is dit minder het geval (zie figuur 5). Tevredenheid en vertrouwen gaan samen. Wanneer opdrachtgevers ontevreden zijn over de prestaties van aannemers, hebben zij ook weinig vertrouwen in hen. Grote opdrachtgevers die weinig tevreden zijn over de prestaties van een bouwbedrijf, waarderen hun vertrouwen in het bedrijf significant lager dan opdrachtgevers die meer tevreden zijn. Een bepaalde wijze van opdrachtverlening, bijvoorbeeld enkelvoudige uitnodiging, levert niet meer tevreden opdrachtgevers op dan bijvoorbeeld openbare aanbesteding. Opdrachtgevers die vaak (bij ten minste de helft van het aantal opdrachten) gebruik maken van openbare aanbesteding (dit zijn vooral de publieke opdrachtgevers), zijn gemiddeld genomen iets minder tevreden over de prestaties van bouwbedrijven dan opdrachtgevers die weinig openbaar aanbesteden. Het verschil is echter verwaarloosbaar klein. De meeste selectiecriteria, bedoeld om vooraf goed gekwalificeerde bedrijven tot de aanbesteding toe te laten, dragen achteraf niet bij tot meer tevredenheid over de prestaties van deze bedrijven. Uitzonderingen hierop zijn opdrachtgevers die, als ervaringsgegeven, vooral selecteren op klantgerichtheid en betrouwbaarheid van bouwbedrijven. Deze blijken beduidend meer tevreden dan opdrachtgevers, die hierop niet (kunnen) selecteren. 19
19 Figuur 5 Percentage grote opdrachtgevers, dat in 2006 en 2007 meer of minder tevreden was over de prestaties van bouwbedrijven dan vijf jaar terug* 20 * De uitkomsten voor de panelgroep van 70 opdrachtgevers. Bron: EIB
20 Transparantie, integriteit en vertrouwen Transparantie staat voor openheid en duidelijkheid. Net als in 2005 en 2006 vindt een ruime meerderheid van de opdracht gevers anno 2007, dat bouwbedrijven inzicht geven in de planning en de voortgang van het werk. De opdrachtgevers zijn minder tevreden over het al dan niet achterhouden van informatie. Slechts een derde zegt dat bouwbedrijven geen informatie achterhouden. De particuliere opdrachtgevers blijken duidelijk meer tevreden te zijn over transparantie dan twee jaar geleden (2005). Er blijkt een duidelijke relatie te zijn tussen transparantie en vertrouwen/ tevredenheid. De opdrachtgevers die vinden dat de bouwbedrijven transparant zijn, hebben ook significant meer vertrouwen in bouwbedrijven en zijn meer tevreden over hun prestaties. Hoewel een minderheid van de grote opdrachtgevers van bouwbedrijven eist dat de bedrijfscode naar het model van de Stichting Beoordeling Integriteit Bouwnijverheid (SBIB) wordt toegepast, is ten opzichte van 2006 het percentage opdrachtgevers dat dit wel doet, toegenomen (grote bedrijven en corporaties uitgezonderd). Uit figuur 6 blijkt dat vooral de ontwikkelaars eisen dat bouwbedrijven de code ondertekend hebben. Het aantal ontwikkelaars dat de code eist is in vergelijking met 2006 toegenomen. Ditzelfde geldt voor de overheidsopdrachtgevers. Overigens werken veel grote opdrachtgevers samen met bedrijven, die de bedrijfscode toepassen (zonder dat dit geëist wordt). Dit aantal opdrachtgevers is in 2007 naar verhouding toegenomen. Meer opdrachtgevers zijn van mening dat bouwbedrijven een grotere maatschappelijke verantwoordelijkheid tonen dan vroeger. Zijn opdrachtgevers die een gedragscode eisen, meer tevreden over de integriteit en transparantie van de bouwbedrijven dan de opdrachtgevers die dit niet doen? Het blijkt dat de opdrachtgevers die een gedragscode eisen, vaker van mening zijn dat bouwbedrijven nauwkeurig de prijs uitleggen, geen informatie achterhouden, inzicht geven in hoeverre het werk op schema loopt en een grotere maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben dan vroeger. Het ziet ernaar uit dat de opdrachtgevers die de gedragscode eisen, meer tevreden zijn over de transparantie dan de opdrachtgevers die de code niet eisen. 21
21 Figuur 6 Percentage grote opdrachtgevers dat ondertekening gedragscode eist Bron: EIB 22 Het vertrouwen van opdrachtgevers in bouwbedrijven is net als in 2005 en 2006 aanzienlijk. Gemiddeld genomen is het vertrouwen in vergelijking met 2006 iets toegenomen. Bij de particuliere opdrachtgevers en de grote corporaties is de mate van vertrouwen in vergelijking met de voorgaande jaren zelfs significant toegenomen. Dit toegenomen vertrouwen blijkt onder andere uit het feit dat vrijwel alle opdrachtgevers in sterkere mate vinden dat er goede contacten zijn opgebouwd met bouwbedrijven. Daarnaast vinden de meeste opdrachtgevers dat de bouwbedrijven zich positiever opstellen in het oplossen van problemen.
22 Kennis en vaardigheden Kennis en vaardigheden van opdrachtgevers zijn belangrijke aspecten van professioneel opdrachtgeverschap. De grote opdrachtgevers vinden dat zij over een behoorlijke mate van kennis en vaardigheden beschikken. Wel zijn ze van mening dat bouwbedrijven een beter kosteninzicht hebben dan zijzelf. De meerderheid van de opdrachtgevers heeft een eigen bouwdienst die zich bezighoudt met de voorbereiding van projecten. De kleinere opdrachtgevers vinden zich over het algemeen minder kundig. Daarnaast hebben ze minder vaak een eigen bouwdienst. Bij de kleine gemeenten en corporaties is het percentage met een eigen bouwdienst afgenomen in de loop van de jaren 2005 tot en met Innovatiegerichtheid Het openstaan voor en het initiëren van innovaties (innovatiegerichtheid) is een ander belangrijk kenmerk van professioneel opdrachtgeverschap. Verreweg de meeste opdrachtgevers waarderen innovatieve oplossingen van bouwbedrijven zeer. In vergelijking met 2006 is er bij de corporaties een stijging waargenomen van 77 naar 100 procent. Eenderde van de grote opdrachtgevers is het eens met de stelling dat vanuit de opdrachtgeverswereld expliciet om innovatieve oplossingen wordt gevraagd. Vergeleken met 2006 vragen de ontwikkelaars nu veel vaker expliciet om innovatieve oplossingen. Verder wordt het belangrijk gevonden dat bouwbedrijven zelf initiatieven tot innovatie nemen. Met name de ontwikkelaars en corporaties zijn deze mening toegedaan. Net als vorig jaar vindt gemiddeld 29 procent van de opdrachtgevers innovatie belangrijker dan de prijs. De ontwikkelaars hechten het meest belang aan innovatieve oplossingen. Publieke opdrachtgevers geven relatief vaak aan in de toekomst meer prioriteit te willen geven aan innovatief aanbesteden. Voor de corporaties speelt dit veel minder. Vooral corporaties laten zich bij de beoordeling van de kosten van een project leiden door de totale levensduurkosten van een project. Vooral de commercieel ingestelde opdrachtgevers zoals de corporaties en ontwikkelaars worden regelmatig ongevraagd door bouwbedrijven benaderd (zie figuur 7). Van de grote opdrachtgevers stellen vooral de meer commercieel ingestelde opdrachtgevers zoals de ontwikkelaars en corporaties eigen initiatieven (unsolicited proposal) op prijs. Een meerderheid van de overheidsopdrachtgevers heeft geen behoefte aan ongevraagde voorstellen. Van de kleine opdrachtgevers stellen eigenlijk alleen de kleine corporaties de initiatieven van bouwbedrijven op prijs. Opvallend is dat bij de grote opdrachtgevers die in alle drie jaren hebben meegedaan aan het onderzoek, voor de periode eigen 23
23 Figuur 7 Percentage opdrachtgevers dat wel eens wordt benaderd door bouwbedrijven met een eigen initiatief; 2005, 2006 en 2007 Bron: EIB 24 initiatieven vaker op prijs stelden, terwijl in de periode sprake was van een duidelijke daling. Aanvankelijk was er dus een groeiende belangstelling, die daarna snel is ingezakt. Grote opdrachtgevers hebben net als in 2005 en 2006 een voorkeur voor de traditionele bouworganisatievorm. De meeste ontwikkelaars blijken het liefst in een bouwteam te werken. Bijna een kwart van de overheidsopdrachtgevers heeft een voorkeur voor werken in design & construct. Voor publiek-private samenwerking is nog
24 vrij weinig voorkeur aanwezig. Voor de toekomst is er een duidelijke tendens naar een grotere voorkeur van opdrachtgevers voor design & construct en bouwteam, en minder voor traditionele organisatievormen (zie tabel 4). afgenomen. Voor de opdrachtgevende bedrijven zijn lagere uitvoeringskosten minder belangrijk geworden en voor de grote corporaties heeft het inspelen op de wensen van de eindgebruiker aan belang ingeboet. De prijs is voor opdrachtgevers nog steeds belangrijker dan de innovatie op zichzelf. Wel staat een meerderheid van de grote opdrachtgevers open voor innovaties en in iets meer dan de helft van de gevallen nemen ze ook zelf het initiatief daartoe. Als belangrijkste redenen voor de toepassing van innovaties worden een hogere kwaliteit en lagere levensduurkosten genoemd. Als de meting van 2007 wordt vergeleken met die van 2006, dan valt op dat het percentage opdrachtgevers, dat een hogere gebruikswaarde noemt als reden voor de toepassing van innovaties, significant is Het blijkt dat de opdrachtgevers, die zelf het initiatief nemen voor innovaties, zelf ook daadwerkelijk expliciet om innovatieve oplossingen vragen. Men zegt dus niet alleen zelf het initiatief te nemen, maar men doet dit in de praktijk ook. Innovatief aanbesteden Grote overheidsopdrachtgevers en grote corporaties richten zich in hun aanbestedingsbeleid niet alleen op levensduur- Tabel 4 Percentage grote opdrachtgevers naar voorkeur voor bouworganisatievormen nu (2007) en in de toekomst 25 Voorkeur Traditioneel Bouwteam Design & PPS Anders Totaal Construct In de toekomst Bron: EIB
25 Karakterisering van de opdrachtgevers De twee groepen opdrachtgevers (grote en kleine) zijn op grond van hun kennis en vaardigheden in het bouwproces enerzijds en hun innovatiegerichtheid anderzijds ingedeeld in vier groepen die hun status qua professionaliteit beschrijven. In figuur 8 zijn de resultaten voor het jaar 2007 weerkosten, maar meer dan de andere grote opdrachtgevers op (laagste) uitvoeringskosten. De grote opdrachtgevende bedrijven letten bijvoorbeeld hier niet primair op. Levensduurkosten is voor hen een issue, waarmee een ruime meerderheid rekening houdt. Iets meer dan de helft van de opdrachtgevers beoordeelt de bouwbedrijven bij aanbestedingen op kwaliteit in plaats van op prijs. Vooral de bedrijven zijn erg gericht op kwaliteit. Voor publieke opdrachtgevers geldt, dat kwaliteit in vergelijking met de vorige meting significant in belang is toegenomen. Duurzaamheid en prestatiebestekken zijn relatief minder belangrijk bij de aanbesteding van werken. Kleine opdrachtgevers (vooral gemeenten) letten het sterkst op de laagste uitvoeringskosten en het minst op levensduurkosten. Vooral voor de corporaties spelen de levensduurkosten een rol. In vergelijking met 2006 zijn de verschillen echter klein. Uitzondering hierop vormen de opdrachtgevende bedrijven, die nu meer letten op levensduurkosten en duurzaamheid. innovatie. Vervolgens is de vraag gesteld of opdrachtgevers vinden dat bouwbedrijven zelf te weinig initiatief nemen tot innovatie. Het blijkt dat vooral de grote corporaties het eens zijn met deze stelling. Wel is het zo dat het percentage corporaties dat vindt dat bouwbedrijven te weinig initiatief nemen in 2007, significant lager is dan in Voor de gehele groep grote opdrachtgevers is het percentage dat het eens is met de stelling (significant) gedaald van 69 naar 57. De opdrachtgevers vinden dus dat de bouwbedrijven in sterkere mate zelf het initiatief nemen. Verder zien de grote opdrachtgevers de regelgeving nog steeds als een belemmering voor de toepassing van innovaties. Dit geldt het sterkst voor de overheidsopdrachtgevers. De Regieraad heeft in zijn sleutelpublicatie Beter aanbesteden in de bouw echter geschreven dat er wel degelijk de nodige ruimte is in de aanbestedingsregelgeving. Blijkbaar zijn de grote opdrachtgevers zich hiervan nog onvoldoende bewust. 26 De bouw wordt regelmatig afgeschilderd als minder innovatief dan andere bedrijfstakken. Net als voorgaande jaren is ongeveer de helft van de grote opdrachtgevers het hiermee eens. Wel ligt het percentage dat vindt dat de bouw minder innovatief is, iets lager dan in Verder vindt een grote meerderheid van de opdrachtgevers dat de bouw te weinig geprikkeld wordt tot
26 Figuur 8 Matrix professioneel opdrachtgeverschap grote opdrachtgevers 2007 en tussenhaakjes Bron: EIB
27 Figuur 9 Matrix professioneel opdrachtgeverschap kleine opdrachtgevers 2007 en tussenhaakjes Bron: EIB
28 gegeven. Tussen haakjes is de verdeling van 2006 te zien. Uit de figuur blijkt dat net als vorig jaar ongeveer de helft van de grote opdrachtgevers als type 4 kan worden getypeerd. Zij beschikken in ruime mate over kennis en vaardigheden en zijn bovendien sterk innovatiegericht. Ongeveer een kwart is als type 2 en type 3 te kwalificeren. In vergelijking met vorig jaar is het aantal type 3 opdrachtgevers iets toegenomen. Dit lijkt ten koste te zijn gegaan van het aantal type 4 opdrachtgevers. De verschillen zijn echter dusdanig klein dat de toevalsfactor niet uitgesloten mag worden. Tot slot blijkt dat nog steeds een zeer beperkt aantal opdrachtgevers zowel laag scoort op kennis & vaardigheden als op innovatiegerichtheid. Deze groep wordt als type 1 aangeduid. Als we de verschillende typen opdrachtgevers met elkaar vergelijken, dan zien we dat de overheidsopdrachtgevers gemiddeld genomen lager scoren op beide aspecten en de ontwikkelaars gemiddeld genomen hoger. De kleine opdrachtgevers laten een ander beeld zien dan de grote opdrachtgevers (zie figuur 9). Bij de kleine opdrachtgevers bestaat de grootste groep juist uit opdrachtgevers die als type 1 gekarakteriseerd kunnen worden. Iets meer dan een kwart kan type 3 worden genoemd. Eén op de vijf opdrachtgevers scoort zowel hoog op kennis & vaardigheden als op innovatiegerichtheid (type 4) en 15 procent is als type 2 te typeren. Bij de kleine opdrachtgevers scoren de corporaties gemiddeld hoger op beide aspecten. De bedrijven beschikken ten opzichte van de andere kleine opdrachtgevers in mindere mate over kennis & vaardigheden. Als de verschillende typen opdrachtgevers met elkaar worden vergeleken, dan blijkt uit de vergelijking van de grote opdrachtgevers die zowel in 2006 als in 2007 meegedaan hebben aan het onderzoek (panel), dat er enkele verschuivingen zijn opgetreden tussen de meting van 2006 en die van 2007: de opdrachtgevende bedrijven zijn minder innovatiegericht geworden, de corporaties meer innovatiegericht en de ontwikkelaars minder kundig en tegelijkertijd meer innovatiegericht. Bij de kleine opdrachtgevers is amper sprake van een verschuiving: nog steeds scoren de corporaties gemiddeld hoger op kennis & vaardigheden en innovatiegerichtheid. De bedrijven scoren in vergelijking met de andere typen opdrachtgevers minder goed op kennis en vaardigheden. 29
29 30
30 Colofon Tekst Regieraad Bouw Vormgeving Van Lint Vormgeving, Zierikzee Fotografie Van Lint Vormgeving Druk Quantes, Rijswijk Gouda, november 2007
31 Postbus AK Gouda T F secretariaat@regieraadbouw.nl
Opdrachtgevers aan het woord
Vernieuwingsoffensief Bouw Opdrachtgevers aan het woord Onderzoek naar het marktgedrag van opdrachtgevers in de bouw Meting 2006 Opdrachtgevers aan het woord Onderzoek naar het marktgedrag van opdrachtgevers
Nadere informatieBouw(en) aan de monitor
Onderzoek naar het marktgedrag van opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw 2005-2008 Inhoud Vooraf 3 4 Inleiding 4 Vertrouwen 4 Markt- en aanbestedingsgedrag 5 Eigen initiatief 9 Integriteit en gedragscode
Nadere informatieAan- en uitbestedingsbeleid bij woningbouwcorporaties in Noord-Nederland
Aan- en uitbestedingsbeleid bij woningbouwcorporaties in Noord-Nederland Noordelijke Regieraad voor de bouw Corporaties Drenthe, Friesland en Groningen Voorwoord Voor u ligt het resultaat van een onderzoek
Nadere informatieResultaten conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2015
Resultaten conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2015 Inleiding Chris M. Jager In mei en juni 2015 zijn in het kader van de conjunctuurenquête (CE) een groot aantal bedrijven benaderd met vragenlijsten. Doel
Nadere informatieGemeente Moerdijk. Cliëntervaringsonderzoek Wmo over Onderzoeksrapportage. 20 juni 2017
Gemeente Cliëntervaringsonderzoek Wmo over 2016 Onderzoeksrapportage 20 juni 2017 DATUM 20 juni 2017 Dimensus Beleidsonderzoek Wilhelminasingel 1a 4818 AA Breda info@dimensus.nl www.dimensus.nl (076) 515
Nadere informatieMonitor Nieuwe Aanbestedingswet. Oktober 2015 (4 e meting) Presentatie
Monitor Nieuwe Aanbestedingswet ober (4 e meting) Presentatie Drs. Henri Busker 28 oktober Achtergrond ober : 0-meting April/mei : 1-meting ober : 2-meting ober : 3-meting 149 Opdrachtgevers: Gemeenten
Nadere informatieOpenbare ruimte in beeld Onderzoek naar de kwaliteit van de openbare ruimte
Openbare ruimte in beeld Onderzoek naar de kwaliteit van de openbare ruimte Gemeente Hollands Kroon Mei 2014 Colofon Uitgave : I&O Research BV Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel. (0229) 282555 www.ioresearch.nl
Nadere informatieResultaten Conjuntuurenquête jaar 2015
Resultaten Conjuntuurenquête jaar 2015 Willemstad, Mei 2016 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Methodologie... 3 Resultaten conjunctuurenquête... 3 Concluderende opmerkingen... 17 1 CBS Curaçao mei 2016 Inleiding
Nadere informatieHet vertrouwen in Woonwaard
Het vertrouwen in Woonwaard Achtste peiling Huurderspanel Woonwaard Woonwaard juli 2014 Inleiding Aanleiding en doel onderzoek Woonwaard peilt periodiek de mening van de huurders over uiteenlopende onderwerpen
Nadere informatieDe dienstverlening van SURFnet Onderzoek onder aangesloten instellingen. - Eindrapportage -
De dienstverlening van Onderzoek onder aangesloten instellingen - Eindrapportage - 09-09-2009 Inhoud Inleiding 3 Managementsamenvatting 4 Onderzoeksopzet 5 Resultaten 6 Tevredenheid 6 Gebruik en waardering
Nadere informatieBNA Conjunctuurmeting
BNA Conjunctuurmeting September 2011 Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten Jollemanhof 14 Postbus 19606 1000 GP Amsterdam T 020 555 36 66 F 020 555 36
Nadere informatieToday is a good day to upgrade yourself. Trendrapport 2018 Learning & Development
Today is a good day to upgrade yourself. Trendrapport 2018 Learning & Development Geen nieuws is meestal goed nieuws. Maar ook al zijn de cijfers uit ons marktonderzoek dit jaar veelal hetzelfde als die
Nadere informatieResultaten Conjunctuurenquete 1e helft 2014
Resultaten Conjunctuurenquete 1e helft 214 Willemstad, Maart 214 Inleiding In juni 214 zijn in het kader van de conjunctuurenquête (CE) de bedrijven benaderd met vragenlijsten op Curaçao. Doel van deze
Nadere informatieKlanttevredenheidsonderzoek Wmo 2014
Klanttevredenheidsonderzoek Wmo 2014 Inleiding en toelichting Het jaarlijkse Wmo-klanttevredenheidsonderzoek is in april en mei 2015 naar de cliënten verstuurd. Aan de cliënten werd gevraagd of zij de
Nadere informatieMarktdag 22 november 2012. Ondernemend aanbesteden gericht op lage TCO WELKOM SESSIE 6
Marktdag 22 november 2012 Ondernemend aanbesteden gericht op lage TCO WELKOM SESSIE 6 Even voorstellen Paul Kuijpers (1961) Partner bij Balance & Result adviseurs, (Deventer) Ervaringen Haal het beste
Nadere informatieWaardering van leefbaarheid en woonomgeving
Waardering van leefbaarheid en woonomgeving Burgerpeiling Woon- en Leefbaarheidsmonitor Eemsdelta 2015 In de Eemsdelta zijn verschillende ontwikkelingen die van invloed kunnen zijn op de leefbaarheid.
Nadere informatieGemeente Roosendaal. Cliëntervaringsonderzoek Wmo over Onderzoeksrapportage. 26 juni 2017
Gemeente Cliëntervaringsonderzoek Wmo over 2016 Onderzoeksrapportage 26 juni 2017 DATUM 26 juni 2017 Dimensus Beleidsonderzoek Wilhelminasingel 1a 4818 AA Breda info@dimensus.nl www.dimensus.nl (076) 515
Nadere informatieResultaten Monitor Combifuncties Onderwijs Projectgroep Combifuncties Onderwijs
Resultaten Monitor Combifuncties Onderwijs 2011 Projectgroep Combifuncties Onderwijs Resultaten Monitor Combifuncties Onderwijs 2011 1. Inleiding De projectgroep Combifuncties Onderwijs wil in de periode
Nadere informatieWerving van kandidaten met een afstand tot de arbeidsmarkt UITKOMSTEN ENQUÊTE
Werving van kandidaten met een afstand tot de arbeidsmarkt UITKOMSTEN ENQUÊTE 1 Inhoud 1. Inleiding 4 2. Respons 5 3. Ervaring met werving via gemeenten en UWV 6 4. Waardering en tips 7 4.1 Waardering
Nadere informatieKlantgerichtheidmonitor UWV 1 e meting 2014
Uitkeringsgerechtigden Verantwoording Respons % aantal Totaal uitkeringsgerechtigden 9 5.037 Uitvoering i. steekproef: representatieve steekproef uit populatie uitkeringsgerechtigden van de diverse doelgroepen,
Nadere informatieSamenvatting. BS De Fontein/ Helden. Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) BS De Fontein. Ouders vinden 'Begeleiding' op school het belangrijkst
BS De Fontein/ Helden Samenvatting Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) BS De Fontein Enige tijd geleden heeft onze school BS De Fontein deelgenomen aan de oudertevredenheidspeiling. In heel Nederland
Nadere informatieBURGERPANEL CAPELLE OVER WELSTANDSVRIJ BOUWEN
BURGERPANEL CAPELLE OVER WELSTANDSVRIJ BOUWEN Gemeente Capelle aan den IJssel April 2016 www.ioresearch.nl COLOFON Uitgave I&O Research Piet Heinkade 55 1019 GM Amsterdam 020-3330670 Rapportnummer 2016
Nadere informatieGemeenten en de spreiding van opdrachten voor schilderwerk
Gemeenten en de spreiding van opdrachten voor schilderwerk Gemeenten en de spreiding van opdrachten voor schilderwerk september 2005 COLOFON Samenstelling Drs. M.H. (Mark) Gremmen drs. A.J.H. (Bert Jan)
Nadere informatieToezichthouders in de wijk
Toezichthouders in de wijk Hoe ervaren inwoners uit Dordrecht, Hendrik-Ido-Ambacht en Zwijndrecht de aanwezigheid van Toezichthouders? Inhoud: 1 Conclusies 2 Bekendheid 3 Effect 4 Waardering taken Hondengerelateerde
Nadere informatieResultaten bewonersonderzoek, meting 2013
Resultaten bewonersonderzoek, meting 2013 In de periode half mei/ begin juli 2013 heeft USP Marketing Consultancy in opdracht van Volkshuisvesting opnieuw een bewonersonderzoek gedaan naar de tevredenheid
Nadere informatieStadsmonitor. -thema Openbare Ruimte-
Stadsmonitor -thema Openbare Ruimte- Modules Samenvatting 1 Beeldkwaliteit stad 2 Beeld van openbare ruimte in buurt 4 Onderhoud openbare ruimte 10 Bronnen 19 Datum: februari 2016 Gemeente Nijmegen Onderzoek
Nadere informatieSamenvatting 3-meting effectonderzoek integratiecampagne. Onderzoek onder allochtone Nederlanders
Samenvatting 3-meting effectonderzoek integratiecampagne Onderzoek onder allochtone Nederlanders Samenvatting 3-meting effectonderzoek integratiecampagne Onderzoek onder allochtonen 1) Integratiecampagne
Nadere informatieResultaten Aanbestedingsanalyse 2010
Resultaten Aanbestedingsanalyse 2010 Ten geleide Jaarlijks publiceert de Stichting Aanbestedingsinstituut Bouw en Infra, kortweg Aanbestedingsinstituut, de resultaten van haar analyse van alle openbaar
Nadere informatieDe gegevens die worden gebruikt door de benchmark worden door de gemeente zelf aangeleverd. De burgerpeiling levert een deel van deze gegevens aan.
Burgerpeiling 2013 Eind 2013 is onder 2000 inwoners van de gemeente Noordoostpolder een enquete verspreid ten behoeve van de benchmark waarstaatjegemeente.nl. De enquete vormt een onderdeel van de benchmark.
Nadere informatieUW IMAGO ONDER UW HUURDERS? Resultaten imago-onderzoek De Goede Woning
UW IMAGO ONDER UW HUURDERS? Resultaten imago-onderzoek De Goede Woning Over het onderzoek De Goede Woning heeft in juni 2017 deelgenomen aan het imago-onderzoek dat KWH uitvoerde voor s. Dit imago-onderzoek
Nadere informatieResultaten Conjunctuurenquete 2014
Willemstad, april 15 Inhoud Inleiding... 2 Methodologie... 2 Resultaten conjunctuurenquête... 3 Investeringsbelemmeringen en bevorderingen...3 Concurrentiepositie...5 Vertrouwen in de economie...5 Vertrouwen
Nadere informatieFactsheet Competenties Ambtenaren
i-thorbecke Factsheet Competenties Ambtenaren Competenties van gemeenteambtenaren - nu en in de toekomst kennis en bedrijf Gemeenten werken steeds meer integraal en probleemgestuurd aan maatschappelijke
Nadere informatieCBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt
CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt Tussen maart en mei is het aantal mensen met een baan met gemiddeld 6 duizend per maand gestegen. De stijging is volledig aan vrouwen toe te schrijven. Het
Nadere informatieCliëntervaringsonderzoek Wmo
Cliëntervaringsonderzoek Wmo WIJ-gebieden 2017 Laura de Jong Marjolein Kolstein Oktober 2018 Inge de Vries www.oisgroningen.nl Inhoud Samenvatting... 2 2.9 Tot slot... 20 Bijlage 1: de WIJ-gebieden...
Nadere informatieUW IMAGO ONDER UW HUURDERS? Resultaten imago-onderzoek Woongoed GO
UW IMAGO ONDER UW HUURDERS? Resultaten imago-onderzoek Woongoed GO Over het onderzoek Woongoed GO heeft in juni 2017 deelgenomen aan het imago-onderzoek dat KWH uitvoerde voor s. Dit imago-onderzoek voerden
Nadere informatieUw imago onder uw regionale belanghouders. Resultaten imago-onderzoek Elan Wonen
Uw imago onder uw regionale belanghouders Resultaten imago-onderzoek Elan Wonen Over het onderzoek Elan Wonen heeft in oktober 2017 deelgenomen aan het imago-onderzoek dat KWH uitvoerde onder de regionale
Nadere informatieBrandweer en brandpreventie in Twente
Brandweer en brandpreventie in Twente Integrale Veiligheidsmonitor Twente 2011 Themarapport Brandweer April 2012 Brandweer en brandpreventie in Twente Integrale Veiligheidsmonitor Twente 2011 - Themarapport
Nadere informatieSportparticipatie Kinderen en jongeren
Sportparticipatie 2017 Kinderen en jongeren Onderzoek & Statistiek Juni 2017 Samenvatting Begin 2017 heeft de afdeling Onderzoek & Statistiek een onderzoek uitgezet onder ouders en jongeren uit de gemeente
Nadere informatieSBO de Vlinderboom Bemmel. Oudertevredenheidspeiling Speciaal Basisonderwijs 2011. Haarlem, maart 2011
SBO de Vlinderboom Bemmel Oudertevredenheidspeiling Speciaal Basisonderwijs 2011 Haarlem, maart 2011 Scholen met Succes Postbus 3386 2001 DJ Haarlem www.scholenmetsucces.nl info@scholenmetsucces.nl 023
Nadere informatieSamenvatting. SBO De Kring/ Rotterdam. Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) SBO De Kring
Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) SBO De Kring Enige tijd geleden heeft onze school SBO De Kring deelgenomen aan de oudertevredenheidspeiling. In heel Nederland hebben in totaal 189910 ouders
Nadere informatieKlantmonitor Aanbesteden & Contracteren CROW 2016
Klantmonitor Aanbesteden & Contracteren CROW 2016 Rapportage Utrecht, december 2016 Labyrinth Onderzoek & Advies Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van CROW Copyright 2016, Labyrinth Onderzoek & Advies
Nadere informatieWijzigingen Aw 2012 duurzaamheid & innovatie. door Praktijkgroep Aanbestedingsrecht, Ronald Blom
Wijzigingen Aw 2012 duurzaamheid & innovatie door Praktijkgroep Aanbestedingsrecht, Ronald Blom Inhoud Ø marktconsultatie Ø eisen aan de levenscyclus Ø keurmerken Ø wijziging gunningscriteria Ø procedure
Nadere informatieGedragscode Publiek Opdrachtgeverschap. Het Opdrachtgeversforum in de bouw
Gedragscode Publiek Opdrachtgeverschap Het Opdrachtgeversforum in de bouw Het Opdrachtgeversforum in de bouw is een netwerkorganisatie van (semi-)publieke opdrachtgevers in de bouw en infrastructuur. Deelnemers
Nadere informatieOnline leren dat is wat we willen! Online trainingen overtuigend op nummer 1-positie in Nederland GoodHabitz
Online leren dat is wat we willen! Online trainingen overtuigend op nummer 1-positie in Nederland. 2016 GoodHabitz Over het onderzoek Populatie: 960 respondenten in de leeftijd van 25 t/m 55 jaar met een
Nadere informatieVISIEdocument. Innovatie in de bouw. April 2009
VISIEdocument April 2009 Innovatie in de bouw Innovatie in de bouw steeds belangrijker Innovatie is voor bouwbedrijven van steeds groter belang om zich in een snel veranderende samenleving te profileren
Nadere informatieSamenvatting 2-meting effectonderzoek integratiecampagne. Onderzoek onder allochtone Nederlanders
Samenvatting 2-meting effectonderzoek integratiecampagne Onderzoek onder allochtone Nederlanders Samenvatting 2-meting effectonderzoek integratiecampagne Onderzoek onder allochtonen 1) Integratiecampagne
Nadere informatieINKOOPBELEID. Datum: 1 december /5
INKOOPBELEID Datum: 1 december 2017 1/5 1. INLEIDING Jaarlijks koopt Laurentius voor enkele miljoenen euro s aan diensten, werken en leveringen in. Laurentius is zich hierbij van bewust dat deze uitgaven
Nadere informatieIntegrale Veiligheidsmonitor Hengelo 2011
Integrale Veiligheidsmonitor Buurtrapport Juli 202 Hoe leefbaar en veilig is de buurt? Integrale Veiligheidsmonitor. Inleiding In heeft gemeente voor de tweede keer deelgenomen aan de Integrale Veiligheidsmonitor.
Nadere informatieTEVREDEN WERKEN IN HET PRIMAIR ONDERWIJS. Onderzoek naar de tevredenheid en werkbeleving van personeel in het primair onderwijs.
ARBEIDSMARKTPLATFORM PO. Van en voor werkgevers en werknemers TEVREDEN WERKEN IN HET PRIMAIR ONDERWIJS Onderzoek naar de tevredenheid en werkbeleving van personeel in het primair onderwijs april 2016 1
Nadere informatieOntwerpfase (32%) Ontwerpfase (68%) Ontwerpfase (68%) Ontwerpfase. Bestekfase (33%) Bestekfase (25%) Initiatieffase (67%) Bestekfase (42%)
Duurzame beslissers Steeds meer fabrikanten en handelaren in de bouw maken werk van duurzaamheid. De belangrijkste vraag voor deze toeleveranciers is hoe zij hun energiebesparende producten en merken in
Nadere informatieResultaten USP-Bewonersscan, meting 2015
Resultaten USP-Bewonersscan, meting 2015 In de periode half mei/ half juli 2015 heeft USP Marketing Consultancy in opdracht van Volkshuisvesting opnieuw een bewonersonderzoek gedaan naar de tevredenheid
Nadere informatieAdviesnota Bestuur datum: 28 augustus 2014
Bijlagenummer 01/10/14/06 Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid Noardwest Fryslân Adviesnota Bestuur datum: 28 augustus 2014 Adviesnota voor: (kopieer en plak voor regel van toepassing) X Onderwerp:
Nadere informatieHoe ouder, hoe trouwer Switchen & behouden in de 50-plusmarkt
WHITEPAPER Hoe ouder, hoe trouwer Switchen & behouden in de 50-plusmarkt Onderzoek van het (een initiatief van Bindinc) toont aan dat onder 50-plussers merktrouw vaker voorkomt dan onder 50- minners. Daarbij
Nadere informatieCliëntenonderzoek. Gemeente Zutphen
Cliëntenonderzoek Wet maatschappelijke ondersteuning Gemeente Zutphen 2014 Gemeente Deventer Team Kennis en Verkenning Shanon klein Goldewijk Juni 2014 Inhoud Samenvatting... 2 Inleiding... 4 1. Indienen
Nadere informatieSamenvatting. BS Ds Derksenschool/ Ravenswaaij. Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) Ds Derksenschool
BS Ds Derksenschool/ Ravenswaaij Samenvatting Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) Ds Derksenschool Enige tijd geleden heeft onze school Ds Derksenschool deelgenomen aan de oudertevredenheidspeiling.
Nadere informatieResultaten Conjuntuurenquete 2018
Resultaten Conjuntuurenquete 2018 Datum, maart 2019 Inleiding In november en december 2018 zijn in het kader van de conjunctuurenquête (CE) ruim 500 bedrijven benaderd. Doel van deze enquête is om op reguliere
Nadere informatieKlanttevredenheidsonderzoek Bureau Wbtv 2015
Klanttevredenheidsonderzoek Bureau Wbtv 1 Juni 1 Doel van het onderzoek is het verkrijgen van inzicht in de huidige mate van tevredenheid van tolken en vertalers, afnemers van tolk- en vertaaldiensten
Nadere informatieSamenvatting 3-meting effectonderzoek integratiecampagne. Onderzoek onder autochtone Nederlanders
Samenvatting 3-meting effectonderzoek integratiecampagne Onderzoek onder autochtone Nederlanders Samenvatting 3-meting effectonderzoek integratiecampagne Onderzoek onder autochtonen 1) Integratiecampagne
Nadere informatieDe mening van de inwoners gepeild. Leefbaarheid 2015
LelyStadsGeLUIDEN De mening van de inwoners gepeild Leefbaarheid 2015 April 2016 Colofon Dit is een rapportage opgesteld door: Cluster Onderzoek en Statistiek team Staf, Beleid Te downloaden op www.lelystad.nl/onderzoek
Nadere informatieM200608. Vooral anders. De kwaliteit van het personeel van de toekomst. Frans Pleijster
M200608 Vooral anders De kwaliteit van het personeel van de toekomst Frans Pleijster Zoetermeer, september 2006 De Werknemer van de toekomst Van alle ondernemingen in het midden- en kleinbedrijf verwacht
Nadere informatieSamenvatting. VS De Lans/ Brummen. Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) VS De Lans. Ouders vinden 'Sfeer' op school het belangrijkst
Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) VS De Lans Enige tijd geleden heeft onze school VS De Lans deelgenomen aan de oudertevredenheidspeiling. In heel Nederland hebben in totaal 223080 ouders en verzorgers
Nadere informatietrntrtrtr V td L O\'ERLASTMETINGEN IN DE GRAVII\TNESTEEG EN OMGEVING
trntrtrtr V td L O\'ERLASTMETINGEN IN DE GRAVII\TNESTEEG EN OMGEVING : COLOFON St. INTRAVAL Postadres: Postbus 1781 9701 BT Groningen E-mail info@intraval.nl Kantoor Groningen: Kantoor Rotterdam: St. Jansstraat
Nadere informatieSamenvatting SBO2007. SBO A.J. Schreuderschool/ Rotterdam. Schoolgebouw. Omgeving van de school. Kennisontwikkeling. Begeleiding
SBO A.J. Schreuderschool/ Rotterdam Samenvatting Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) A.J. Schreuderschool Enige tijd geleden heeft onze school A.J. Schreuderschool deelgenomen aan de oudertevredenheidspeiling.
Nadere informatieWINKELOPENINGSTIJDEN OP ZONDAG IN PURMEREND
WINKELOPENINGSTIJDEN OP ZONDAG IN PURMEREND 2013 Winkelopeningstijden op zondag in Purmerend 2013 Onderzoek onder het internetpanel In opdracht van Team Economie Jeroen van der Weerd Uitgevoerd door Team
Nadere informatieOnderzoeksresultaten ICT Barometer over de meerwaarde van ICT in de kinderopvang
Onderzoeksresultaten ICT Barometer over de meerwaarde van ICT in de kinderopvang Door: ICTvoorKinderopvang.nl Introductie Met dit onderzoek brengt ICT voor Kinderopvang de actuele trends in beeld over
Nadere informatieSamenvatting. VS De Noorderkroon/ Enschede. Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) VS De Noorderkroon
Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) VS De Noorderkroon Enige tijd geleden heeft onze school VS De Noorderkroon deelgenomen aan de oudertevredenheidspeiling. In heel Nederland hebben in totaal 223080
Nadere informatieStadspanel: Oud en nieuw 2018
veel respons Stadspanel: Oud en nieuw 2018 Erik van der Werff April 2018 www.os-groningen.nl Inhoud 1. Inleiding... 2 1.1 Aanleiding van het onderzoek... 2 1.2 Doel van het onderzoek... 2 1.3 Opzet van
Nadere informatieUW IMAGO ONDER UW HUURDERS? Resultaten imago-onderzoek Brederode Wonen
UW IMAGO ONDER UW HUURDERS? Resultaten imago-onderzoek Brederode Wonen Over het onderzoek Brederode Wonen heeft in juni 2017 deelgenomen aan het imago-onderzoek dat KWH uitvoerde voor s. Dit imago-onderzoek
Nadere informatieKlanttevredenheidsonderzoek Warmtenet (2015)
Klanttevredenheidsonderzoek Warmtenet (2015) In het voorjaar van 2015 is een tevredenheidsonderzoek onder de particuliere klanten van Warmtenet Hengelo gehouden. Aan alle particuliere klanten van Warmtenet
Nadere informatieBS Parcivalschool/ Arnhem Samenvatting Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) BS Parcivalschool Ouders vinden 'De leerkracht' op school het
Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) BS Parcivalschool Enige tijd geleden heeft onze school BS Parcivalschool deelgenomen aan de oudertevredenheidspeiling. In heel Nederland hebben in totaal 131022
Nadere informatieCliëntenonderzoek Wet maatschappelijke ondersteuning Gemeente Zutphen 2015
Cliëntenonderzoek Wet maatschappelijke ondersteuning Gemeente Zutphen 2015 Gemeente Deventer Team Kennis en Verkenning Jaap Barink Juni 2015 Inhoud Samenvatting... 4 Inleiding... 6 1. Indienen melding...
Nadere informatieAdministratieve (over)last
M200811 Administratieve (over)last Perceptie van MKB-ondernemers over verplichte administratieve handelingen J. Snoei Zoetermeer, november 2008 Administratieve lasten Het overgrote deel van de ondernemers
Nadere informatieM Starters en de markt. drs. A. Bruins drs. D. Snel
M201010 Starters en de markt drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, juni 2010 Starters en de markt Ondernemers die met een bedrijf zijn begonnen in de maanden voordat de economie in 2008 van groei omsloeg
Nadere informatieRapportage Kunsten-Monitor 2014
Rapportage Kunsten-Monitor 2014 Inleiding In 2014 heeft de AHK deelgenomen aan het jaarlijkse landelijke onderzoek onder recent afgestudeerden: de Kunsten-Monitor. Alle bachelor en master afgestudeerden
Nadere informatieVrijwilligerswerk, mantelzorg en sociale contacten
Vrijwilligerswerk, mantelzorg en sociale contacten Gemeente s-hertogenbosch, afdeling Onderzoek & Statistiek, februari 2019 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Vrijwilligerswerk... 4 3. Mantelzorg... 8
Nadere informatieSamenvatting. BS De Meeander/ Locatie Heelweg. Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) Locatie Heelweg
Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) Locatie Heelweg Enige tijd geleden heeft onze school Locatie Heelweg deelgenomen aan de oudertevredenheidspeiling. In heel Nederland hebben in totaal 200864 ouders
Nadere informatieIntegrale Veiligheidsmonitor Hengelo 2011
Integrale Veiligheidsmonitor Wijkrapport Juli 202 Hoe leefbaar en veilig is de? Integrale Veiligheidsmonitor. Inleiding In heeft gemeente voor de tweede keer deelgenomen aan de Integrale Veiligheidsmonitor.
Nadere informatieRapport monitor Opvang asielzoekers. week 44 t/m Onderzoek naar houding van Nederlanders t.a.v. de opvang van asielzoekers.
Rapport monitor Opvang asielzoekers week 44 t/m 47 2015 Onderzoek naar houding van Nederlanders t.a.v. de opvang van asielzoekers 23 november 2015 Projectnummer: 20645 Inhoudsopgave Voorwoord Samenvatting
Nadere informatieIntegrale Veiligheidsmonitor Hengelo 2011
Integrale Veiligheidsmonitor Wijkrapport Es Juli 202 Integrale Veiligheidsmonitor Wijkrapport Es Hoe leefbaar en veilig is de Es? Integrale Veiligheidsmonitor. Inleiding In heeft gemeente voor de tweede
Nadere informatieVS De Kleine Johannes/ Deventer Samenvatting Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) VS De Kleine Johannes Ouders vinden 'Sfeer' op school het
VS De Kleine Johannes/ Deventer Samenvatting Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) VS De Kleine Johannes Enige tijd geleden heeft onze school VS De Kleine Johannes deelgenomen aan de oudertevredenheidspeiling.
Nadere informatieDienstverlening Zwijndrecht KLANTTEVREDENHEIDSONDERZOEK 2017
Dienstverlening Zwijndrecht KLANTTEVREDENHEIDSONDERZOEK Inhoud 1. Conclusies De gemeente Zwijndrecht doet haar best om de inwoners van Zwijndrecht zo goed mogelijk van dienst te zijn. Maar hoe waarderen
Nadere informatieRapportage inventarisatie contractuele afspraken
Rapportage inventarisatie contractuele afspraken Vierde belronde zorgaanbieders (meting november 2014) Significant bv in opdracht van de Brancheorganisaties Jeugdzorg Nederland, GGZ Nederland, VGN en VOBC
Nadere informatieBEWONERSBLAD THUIS! 2017
BEWONERSBLAD THUIS! 2017 Peiling Huurderspanel Woonwaard Mei 2017 www.ioresearch.nl COLOFON Uitgave I&O Research Piet Heinkade 55 1019 GM Amsterdam 020 3330670 www.ioresearch.nl Rapportnummer 2017/74 Datum
Nadere informatieMonitor Nieuwe Aanbestedingswet. Oktober 2013. Rapportage
Monitor Nieuwe Aanbestedingswet Oktober 2013 Rapportage Ir. Gerald Snoei & Mirjam Weijmans MSc. Oktober 2013 Inhoudsopgave 1 Onderzoeksverantwoording 2 Zakelijke relatie 3 EMVI 4 Clusteren 5 Selectiecriteria
Nadere informatieOnderzoeksrapport Randstad WerkMonitor 2014 kwartaal 3 Impact van economisch herstel op de werkvloer. Randstad Nederland
Onderzoeksrapport Randstad WerkMonitor 2014 kwartaal 3 Impact van economisch herstel op de werkvloer Randstad Nederland September 2014 INHOUDSOPGAVE Impact economische ontwikkelingen op de werkvloer 3
Nadere informatieHet Slimmer Werken-onderzoek 2013
Het Slimmer Werken-onderzoek 2013 In mei 2013 heeft Beklijf in opdracht van ErgoDirect International een online onderzoek uitgevoerd onder HR- en Arbo-professionals met als thema ʻSlimmer Werkenʼ. Slimmer
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek schooljaar 2011/2012: een inspectiebreed beeld
Tevredenheidsonderzoek schooljaar 2011/2012: een inspectiebreed beeld 1. Inleiding De Inspectie van het Onderwijs voert al lange tijd tevredenheidsonderzoeken uit onder besturen en scholen in de sectoren
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1992-1993 22 800 XI Vaststelling van de begroting van de uitgaven en van de ontvangsten van hoofdstuk XI (Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening
Nadere informatieKlanttevredenheid consultatiebureaus Careyn
Klanttevredenheid consultatiebureaus Careyn Klanten van Careyn over het consultatiebureau Inhoud: 1. Conclusies 2. Algemene dienstverlening 3. Het inloopspreekuur 4. Telefonische dienstverlening 5. Persoonlijk
Nadere informatieSamenvatting. BS Gerardus Majella. Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) BS Gerardus Majella
BS Gerardus Majella/ Lopik Samenvatting Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) BS Gerardus Majella Enige tijd geleden heeft onze school BS Gerardus Majella deelgenomen aan de oudertevredenheidspeiling.
Nadere informatieDe waterschappen als publieke opdrachtgever
De waterschappen als publieke opdrachtgever (periode 2014-2016) Voor iedereen die met de waterschappen te maken krijgt als opdrachtgever voor de realisatie van, of het beheer en onderhoud aan, (waterschaps)werken,
Nadere informatieWillemstad, mei Resultaten Conjunctuurenquête 2016
Willemstad, mei 2017 Resultaten Conjunctuurenquête 2016 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Methodologie... 3 Resultaten conjunctuurenquête... 5 1.1 Investeringsbelemmeringen en bevorderingen... 5 1.2 Concurrentiepositie...
Nadere informatieSamenvatting. BS Pius X/ Varsselder. Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) BS Pius X. Ouders vinden 'De leerkracht' op school het belangrijkst
BS Pius X/ Varsselder Samenvatting Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) BS Pius X Enige tijd geleden heeft onze school BS Pius X deelgenomen aan de oudertevredenheidspeiling. In heel Nederland hebben
Nadere informatieAantal huisartsen en aantal FTE van huisartsen vanaf 2007 tot en met 2016
Aantal huisartsen en aantal FTE van huisartsen vanaf 2007 tot en met 2016 Werken er nu meer of minder huisartsen dan 10 jaar geleden en werken zij nu meer of minder FTE? LF.J. van der Velden & R.S. Batenburg,
Nadere informatieV e r k l a r i n g t e r m e n e n b e g r i p p e n
SBO De Zonnewijzer Valkenswaard Oudertevredenheids Speciaal Basisonderwijs 2015 V e r k l a r i n g t e r m e n e n b e g r i p p e n Top 10 Tevredenheid en Ontevredenheid. Bij een groot aantal vragen
Nadere informatieKlantgerichtheidmonitor UWV 2 e meting 2014
Uitkeringsgerechtigden Verantwoording Respons % aantal Totaal uitkeringsgerechtigden 11 7.075 Uitvoering i. steekproef: representatieve steekproef uit populatie uitkeringsgerechtigden van de diverse doelgroepen,
Nadere informatieIntegrale Veiligheidsmonitor Hengelo 2011
Integrale Veiligheidsmonitor Wijkrapport Juli 202 Integrale Veiligheidsmonitor Wijkrapport Hoe leefbaar en veilig is? Integrale Veiligheidsmonitor. Inleiding In heeft de gemeente voor de tweede keer deelgenomen
Nadere informatieSamenvatting. BS Bontebrugschool/ Silvolde. Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) BS Bontebrugschool
Resultaten Oudertevredenheidspeiling (OTP) BS Bontebrugschool Enige tijd geleden heeft onze school BS Bontebrugschool deelgenomen aan de oudertevredenheidspeiling. In heel Nederland hebben in totaal 200697
Nadere informatieUw imago onder uw regionale belanghouders. Resultaten imago-onderzoek Wonen Noordwest Friesland
Uw imago onder uw regionale belanghouders Resultaten imago-onderzoek Wonen Noordwest Friesland Over het onderzoek Wonen Noordwest Friesland heeft in oktober 2017 deelgenomen aan het imago-onderzoek dat
Nadere informatieBewonerspanel Communicatie
Interne Bedrijven, Gemeente Utrecht onderzoek@utrecht.nl / 030 286 1350 www.utrecht.nl/onderzoek Bewonerspanel Communicatie Context Van 16 tot 30 november 2015 heeft IB Onderzoek een peiling gehouden onder
Nadere informatie