Veiligere voertuigen: Intelligente Snelheidsaanpassing (ISA) in België: van experiment naar beleid?

Transcriptie

1 Veiligere voertuigen: Intelligente Snelheidsaanpassing (ISA) in België: van experiment naar beleid? Johan De Mol - Instituut voor Duurzame Mobiliteit (IDM) Sven Vlassenroot - Instituut voor Duurzame Mobiliteit (IDM) / Technische Universiteit Delft Universiteit Gent Instituut voor Duurzame Mobiliteit Krijgslaan 281 S Gent tel johan.demol@ugent.be sven.vlassenroot@ugent.be Colloquium Belgisch beleid verkeersveiligheid Op zoek naar een tweede adem? - 13 Februari 2008

2 Inhoud Probleemstelling Vraag naar Snelheidsmanagement Intelligente Snelheidsaanpassing

3 Probleemstelling Effecten van snelheid op de verkeersveiligheid - Snelheid wordt algemeen aanzien als één van de risicofactoren in het verkeer - Men veronderstelt dat ongeveer één op de drie ongevallen veroorzaakt wordt door te hoge of onaangepaste snelheid (OECD/ECMT, 2006) - Nilsson (2004) toonde aan met het Power Model dat een 5% stijging in de gemiddelde snelheid een stijging geeft van 10% in alle soorten ongevallen en 20% in het aantal ongevallen met dodelijke afloop. - Hevigere impact bij ongeval - Minder tijd om conflicten te voorkomen

4 Effecten van snelheid op het milieu - Voertuigen stoten diverse uitlaatgassen uit in diverse hoeveelheden afhankelijk van de snelheid. De hoofdzakelijke uitstoot bestaat uit koolstofmonoxide(co), koolwaterstof (HC), stikstofoxide (NOx) en fijne deeltjes (PM). - Hoe hoger de snelheid, hoe hoger verbruik en heeft gevolgen op C02 uitstoot - Snelheid heeft ook effect op de geluidsoverlast

5 Effecten van snelheid op de levenskwaliteit - Hoge snelheden en frequentie van verkeer in bepaalde buurten, maakt het leven in sommige buurten moeilijker - Verhoogde subjectieve en objectieve onveiligheid

6 Vraag naar Snelheidsmanagement (OECD/ECMT; Duurzaam Veilig; Vision Zero) Vaak een gebrek van een samenhang in beleid naar snelheidsbeheer: - Infrastructuur: - Nog te vaak gericht op doorstroming - Geen samenhang in gebruik van snelheidslimieten - Voertuig: - Gedrag: - Nog steeds zwaardere en snelle (met hoog vermogen) voertuigen - Beperkte informatie en educatie aangaande gevolgen van snelheid (geen coherente aanpak) - Handhaving: Nog te beperkt, geen samenhangende snelheidshandhaving

7 Vraag naar Snelheidsmanagement (OECD/ECMT; Duurzaam Veilig; Vision Zero) Wat te doen om een integraal snelheidsbeleid te realiseren: - Infrastructuur: - Komen naar duidelijke, zelfverklarende wegen - Snelheid in functie van de weg en de weggebruikers - Nadenken over implementatie van limieten en eenzelfde visie en strategie hanteren -> Dynamiseren van limieten naar omstandigheden, plaats en ruimte - Voertuig: - Gedrag: - Voertuig afstemmen op de rijtaken - Verkoop van wagens met hoog vermogen en snelheid afremmen - Gebruik maken van Intelligente Transport systemen zoals ISA - Afstemmen van verkeerseducatie -> gehele loopbaan (van kind tot en met bestuurder) - Duidelijke éénvormige informatie verstrekken - Handhaving: hogere intensiteit, betere afstemming en gebruik maken van verschillende technieken (patrouilles, camera s, trajectcontrole, enz..)

8 Vraag naar Snelheidsmanagement (OECD/ECMT; Duurzaam Veilig; Vision Zero) Snelheidsmanagement: Is een coherente, duidelijk beleid waarbij verschillende actoren betrokken worden (internationale, nationale, regionale en plaatselijke overheden, politie, industrie, onderwijs, verzekeringen, weggebruikers) die inspelen op alle aspecten binnen mobiliteit en snelheid (infrastructuur, voertuig, gedrag en handhaving) om de veiligheid, het milieu en de verkeersleefbaarheid te verhogen en te garanderen. ISA: Gebruik maken van Intelligente Snelheidsaanpassing moet gezien worden in een geheel van maatregelen om snelheid en overdreven snelheid aan te pakken en is nooit een alleenstaande maatregel

9 Intelligente Snelheidsaanpassing (ISA) ISA is een verzamelnaam van systemen die een bestuurder aanzetten om zich aan de geldende snelheidslimieten te houden. Er zijn systemen die waarschuwend werken via geluids- of lichtsignaal Andere systemen grijpen in op mechanische componenten in de wagen zelf.

10 Werkwijze van ISA A. Een ISA systeem verkrijgt de positie van het voertuig (meestal GPS), B. vergelijkt de gereden snelheid van het voertuig met de vastgestelde snelheid (snelheidslimiet) op een bepaalde locatie. C. Onderliggende snelheidskaart die zich in het voertuig bevindt

11 Trials met ISA Zweden In Zweden werd een trial gehouden in 4 steden met verschillende varianten. België In Gent reden 37 voertuigen met een actief gaspedaal (bij overschrijden limiet kreeg men een tegendruk). Frankrijk In Frankrijk reed met met systemen ontwikkeld door de autoconstructeur (PSA-groep en Renault) Denemarken Eerst een trial met open systeem. Nu is er een trial specifiek gericht naar jongeren en met samenwerking met een verzekeringsmaatschappij Verenigd Koninkrijk Werd een combinatie van systemen, zoals het gesloten systeem getest. Nederland Trial in Tilburg met gesloten systeem Spanje - Hongarije Afwisselende uitrusting tussen een waarschuwend systeem en het actieve gaspedaal. Buiten Europa: Australië Een systeem met tegendruk werd gecombineerd met andere ITS toepassingen zoals Following Distance Warning.

12 Verwachte resultaten van ISA Resultaten aangaande verkeersveiligheid In haast alle trials werd een duidelijke reductie gevonden in gemiddelde snelheid en in afname van snelheidsovertredingen. Een snelheidsreductie van minimaal 2 Km/u tot 7 km/u gemiddeld werd vastgesteld in alle trials. Carsten en Tate (2005) maakten een overzichtsstudie waar de veiligheidsaspecten van verschillende systemen werd gemaakt. In deze studie werd een schatting gemaakt naar wat effect ISA kan opleveren bij een volledige implementatie, afhangend van het systeemtype. Type systeem Informatief Type snelheidslimiet Statisch Variabel Dynamisch Raming naar ongevallen met gewonden 10% 10% 13% Raming naar ongevallen met zwaargewonden en doden 14% 14% 18% Raming naar dodelijke ongevallen 18% 19% 24% Vrijwillig Statisch 10% 15% 19% ondersteunend/ i n g r i j p e n d systeem Variabel Dynamisch 11% 18% 16% 26% 20% 32% Verplicht gesloten systeem Statisch Variabel 20% 22% 29% 31% 37% 39% Dynamisch 36% 48% 59%

13 Verwachte resultaten van ISA Resultaten aangaande verbruik en uitstoot Feenstra & Van der Horst (2006) stellen dat het aanhouden van eenzelfde snelheid kan leiden tot 25% minder verbruik (geacht rekening te houden met de juiste versnelling. Men stelt ook dat het toepassen van een strikter snelheidsbeleid met lagere snelheden aanleiding kan geven tot een lagere geluidsoverlast. In de Zweedse trial (Varhelyi et al., 2004) stelt men een vermindering van 11% CO, 7% NOx en 8% HC op 50 km/u wegen (niet urbane omgeving). Liu (et al. 1999) stelde bij een volledige penetratie van gesloten systemen een reductie vast in benzine van 8% in urbane omgeving, 8% in niet urbane omgeving, 3% voor rurale wegen en 1% op snelwegen. Een reductie van emissies was ongeveer 2%.

14 Verwachte resultaten van ISA Resultaten aangaande doorstroming Een halfopen systeem en zeker een gesloten systeem kan leiden tot mindere snelheidsdifferentiatie. Men kan dit vergelijken met Intelligent blokrijden. Resultaten aangaande rijvaardigheid en rijtaken Met het halfopen systeem (Actieve gaspedaal) werd vastgesteld dat de bestuurders minder stresserend rijden en comfortabeler. De aandacht naar andere aspecten in het verkeer verhoogde. Resultaten aangaande aanvaarding van ISA De aanvaarding van ISA is in haast alle trials goed tot zeer goed te noemen. Aanvaarding is wel sterk afhankelijk van het type bestuurder, de leeftijd, enz.... Aanvaarding hangt ook af van welk type ISA er werd gebruikt, hoe de wegsituaties waren. Aanvaarding verhoogde naarmate men met ISA had gereden of niet. Publieke aanvaarding: -> Voor open en semi-open systemen is er zeker aanvaarding (63%). Voor gesloten systemen ligt dit moeilijker, alhoewel bij het draagvlakonderzoek in België er aanvaarding werd vastgesteld. Uit SARTRE onderzoek is 45% in België voor ISA implementatie.

15 Implementatie van ISA Alhoewel men vaak aangeeft in diverse landen dat implementatie van ISA nodig is, is het nog steeds beperkt tot trials en kleinere schaal. Techniek: ISA vraagt om te kunnen beschikken over een degelijke snelheidsdatabank. ISA-systemen zelf zijn marktklaar of kunnen op korte termijn geïmplementeerd worden Informatie: Een verhoging van het draagvlak is nodig, een duidelijke informatiestrategie is nodig. Implementatiestappen (PROSPER)

16 Snelheidsdatabank Op Europees Vlak SpeedAlert richtte zich naar het creëren van uniforme Europese snelheidsclassificaties en het in kaart brengen van de specifieke noden voor een functioneel werkkader om snelheidswaarschuwende systemen mogelijk te maken. ActMAP: Project met als doel strategieën en mechanismen te ontwikkelen voor dynamische updates van digitale map databases.

17 Snelheidsdatabank Landelijke initiatieven Zweden: Zweden bleek over een uniforme manier te beschikken (gebaseerd op bestaande Europese en internationale standaarden van GIS-systemen en STEP (Standard for the Exchange of Product model data)) om data te verzamelen. Denemarken: De sterkte van de Deense snelheidsdatabank is vooral gelegen in de snelheid waarin de snelheidsdata werd verzameld. Op 4 weken werd in de regio Noord-Jutland ongeveer verkeersborden op km in kaart gebracht. De collectie van de snelheidsborden gebeurde met een eenvoudig te bedienen GPS-unit met een specifiek keyboard. Finland: In Finland werd de organisatiestructuur die zowel wettelijk als budgettaire aspecten bevat beschreven. De wet voorzag: - het statuut van de database, - financiële regelingen, - wijze van datacollectie en updating, - copyright afspraken, - juridische afspraken, - rechten en plichten van alle betrokken partners.

18 Snelheidsdatabank Vlaamse initiatief Het onderzoek: Krachtlijnen voor het leveren van snelheidsinformatie in f u n c t i e v a n h e t t o e k o m s t i g opstellen van een snelheidsdatabank (IDM) Het doel van deze studie is te komen tot een realistische inschatting van de haalbaarheid van de opbouw van een snelheidsdatabank voor het volledige Vlaamse wegennet. - Vaststelling van aanwezigheid van snelheidsinformatie voor gemeenten - Inventarisatie van beslissings- en uitvoeringsprocessen bij gemeenten - Beschrijven van een realistische aanpak.

19 Vlaamse initiatief Werkgroep aangaande opstellen van een snelheidsdatabank (initiatief van ITS Belgium). Private openbare samenwerking/overlegorgaan aangaande de problematiek van een snelheidsdatabase. Opstellen van een Verkeersbordendatabank Initiatief van de Vlaamse Overheid om een databank te maken die alle borden omvatten tegen 2009/2010. Snelheidsdatabank wordt aanzien (uit studie IDM) als een basis om een verder snelheidsmanagement te ontwikkelen. Het moet een win/win aangelegenheid zijn voor zowel Vlaamse als lokale overheden en de ITS sector.

20 ISA implementatie in België Aangenomen resoluties in Kamer en Senaat Voorstel van resolutie betreffende het gebruik van intelligente snelheidsbegrenzers door personen met een maatschappelijke voorbeeldfunctie (2004) Voorstel van resolutie betreffende de veralgemeende invoering van een Intelligent SnelheidsAanpassingssysteem (2004) -> Tot nu toe weinig aan gedaan -> Voormalig Minister van Mobiliteit Bert Anciaux nam initiatief om wagens van ministers uit te rusten met ISA. Dit initiatief stond startklaar maar werd geen verder gehoor meer aan gegeven door Minister van Mobiliteit Landuyt.

21 ISA implementatie in België Sterkte van de Gentse ISA-trial Test-bestuurders betrokken die een hoger (kader)functie kende binnen de Stad Gent, Universiteit Gent en bij Volvo-cars Gent -> vergemakkelijkte de communicatie met pers en publiek (hoge persoutput in vgl. met andere landen) -> ze gaven een voorbeeldfunctie inzake verkeersveiligheid -> draagt bij tot verhoging van het draagvlak voor ISA

22 ISA implementatie in België Te nemen stappen in België Ontwikkeling van een snelheidsdatabase en kaart in kader van de Europese ontwikkelingen (op korte termijn) Sensibilisatie-acties aangaande ISA en diverse actoren (industrie, verzekeringsmaatschappijen,...) betrekken die meerwaarde kunnen ontwikkelen voor de verdere ontwikkelingen van ISA (Implementatie-trials). Geef als overheid het voorbeeld! (in relatie met resolutie) Zorgen voor een goede communicatie strategie en samenwerkingsverbanden tussen lokale, regionale en nationale overheden. Sensibilisatie naar de effecten van snelheid op de verkeersleefbaarheid en de voordelen van ISA naar de bevolking: verhogen van het draagvlak. Moedig verdere technologische ontwikkelingen aan ivm ITS die de verkeersveiligheid verhogen

23 ISA implementatie in België Initiatieven in België De ontwikkeling van een snelheidsdatabase (in kader van de inventarisatie van de verkeersborden) in overleg met de meespelende actoren (werkingsgroep opgericht door ITS Belgium) Onderzoeksproject (voorstel) naar de technische aspecten aangaande ITS (NextgenITS - IBBT). In dit kader worden de technische aspecten aangaande het gebruik van ISA verder onderzocht en ontwikkelt op vlak van dataverzameling en communicatie met het voertuig. Onderzoeksproject (voorstel) naar de implementatie van ISA door bedrijven te laten participeren om hun voertuigenpark uit te rusten met ISA (Promisa - VIM) en ISA te gebruiken in een groter gebied dan stedelijke omgeving.

24 Besluit ISA biedt mogelijkheden ter verhoging van de verkeersleefbaarheid (veiligheid, milieu, omgeving) ISA is een middel binnen een ruimer kader van snelheidsbeheer. Het is nodig om op nationaal, regionaal en lokaal niveau aan snelheidsmanagement te doen. De ontwikkeling van een snelheidskaart is niet alleen ten voordele van ISA maar moet gezien worden in een ruimer aspect om snelheidsmanagement mogelijk te maken. Samenwerking tussen alle betrokken partijen (zowel in het technische, beleidsmatige als naar draagvlak) is nodig om ISA te kunnen implementeren. In diverse Europese landen zet men verdere stappen aangaande ISA-implementatie. Met de Gentse trial, de gestemde resoluties en de ontwikkeling van een snelheidskaart kan België een volwaardige speler worden en een voorbeeld zijn in verdere implementatie van ISA. Laat de initiatieven niet doodbloeden...