Bilthoven aan Zee Bilthoven aan Zee

Transcriptie

1 Bilthoven aan Zee

2 Kaart heidepark Bilthoven 2

3 INLEIDING In het Bilthoven aan Zee project gaan jullie in groepjes aan de slag om het Heidepark, de Biltse Duinen en het Geuldal in kaart te brengen. Daarnaast gaan jullie onderzoeken hoe deze gebieden er uit zullen zien als door klimaatveranderingen de zeespiegel stijgt en Bilthoven aan zee zou komen te liggen. De onderzoeksvragen van het project zijn: 1. Hoe zijn het Heidepark, de Biltse Duinen en het Geuldal geologisch en biologisch te beschrijven? 2. Welke veranderingen verwacht je in Heidepark/Biltse Duinen als Bilthoven aan zee komt te liggen? 3. Welke maatregelen moeten we nemen om dit toekomstbeeld (Bilthoven aan Zee) te veranderen? Deze onderzoeksvragen beantwoord je in twee delen: 1. Aan de hand van de vragen in dit boekje doen jullie onderzoek in het Heidepark, de Biltse Duinen en het Geuldal. De uitkomsten van dit onderzoek verwerk je in een werkverslag. Dit werkverslag lever je in op de door de docent aangegeven datum. Je levert dit in op papier en digitaal via Magister. 2. Daarnaast presenteren jullie een eindproduct aan een jury van docenten, waarin jullie je visie op Bilthoven aan Zee presenteren. De volledige 3

4 beschrijving van het eindproduct vind je ook in dit boekje. Ook houd je een logboek bij van je werkzaamheden en taakverdeling. Tijdens het project werk je op drie locaties: 1. Het Heidepark: hier kun je tijdens de meeste lessen zelfstandig aan het werk. Ieder groepje krijgt een eigen werkplek toegewezen in het Heidepark. 2. De Biltse Duinen: tijdens een AK-les maak je gezamenlijk een wandeling door de Biltse Duinen. Als dit niet voldoende is om je onderzoeksvragen te beantwoorden kun je hier later zelfstandig naar terug. 3. Het Geuldal in Vijlen: excursie en wandeling op 18 of 19 mei Daarnaast kun je gebruik maken van de klaslokalen en mediatheek om je opdrachten uit te werken. Bij problemen kun je de mobiele telefoon van school bellen ( ). Als die niet beantwoord wordt, bel dan de conciërge:

5 Tijdens de lessen mag je zelf kiezen waar je aan het werk bent. Aan het begin en aan het eind van ieder blokuur meld je je bij de docent. Je docent moet altijd weten waar je groepje aan het werk is. Je mag de groep opsplitsen en op verschillende locaties werken, maar zorg dat je altijd minimaal met twee personen naar het park gaat. Je mag tussendoor niet thuis werken of iets halen. Als je in heidepark bent heeft minimaal 1 persoon een telefoon bij zich. Het spreekt tevens voor zich dat wij tijdens dit onderzoek de planten en omgeving respecteren. Dus: Houd de omgeving schoon! 5

6 BEOORDELING Voor het project krijg je losse cijfers voor de verschillende onderdelen: 1. Uitwerking van de opdrachten in het werkverslag, dit telt 3x mee voor ieder vak (waarbij je per vak een beoordeling kunt krijgen voor de vakspecifieke opdrachten). Let op: een klein deel van het cijfer voor je werkverslag wordt bepaald door het gedeelte van de wandeling dat je in Vijlen hebt kunnen uitlopen. 2. Presentatie van je eindproduct voor een jury van docenten, dit telt voor alle vakken 2x mee. Voor BV wordt je cijfer vooral bepaald door de beelden. De onderbouwing/toelichting hiervan wordt beoordeeld vanuit AK en BIO. 6

7 OPDRACHTEN WERKVERSLAG Beantwoord met je groepje de volgende vragen in een werkverslag. Onderzoek in het Heidepark doe je altijd binnen je aangewezen werkplek. Voor sommige opdrachten moet je ook informatie verzamelen in de Biltse Duinen en het Geuldal. Zorg dus dat je goed weet welke opdrachten je waar uit moet voeren! In het werkverslag dat je inlevert komt de uitwerking van alle vragen hier onder in een goed lopend verhaal. Deze tekst vormt de basis voor de onderbouwing van je eindopdracht. 1. Hoogte A. Wat is de hoogteligging van het Heidepark? B. Wat is de hoogteligging van de Biltse duinen? 2. Bodemtype A. Zoek op de bodemkaart van het gebied rond Utrecht op welk bodemtype wordt aangegeven voor het gebied rondom het Heidemeertje. B. Hoe wordt dit bodemtype genoemd? Waar komt dit bodemmateriaal oorspronkelijk vandaan en hoe is het hier terecht gekomen? C. Waar komt het water van het meertje vandaan? 3. Grondboring De werkplekken in het Heidepark hebben allemaal een andere vegetatie (begroeiing): denk aan kaal 7

8 zand, heidegrond, grasveld, struiken en bos. Kies in jullie werkgebied 2 verschillende plekken met een verschillende vegetatie. Je hebt tijdens de wandeling in het Geuldal een grondboring leren maken. Dit ga je nu ook doen op jullie werkplek. Je onderzoekt hoe de humuslaag van de bodem eruitziet op twee verschillende plaatsen binnen je werkgebied. Je bekijkt de bodem onder een stukje lage beplanting en je bekijkt de humuslaag in het bos. A. Vergelijk beide gebieden met elkaar wat betreft de grondboring. Bekijk de humuslaag van beide gebieden nu nauwkeuriger: haal de humuslaag voorzichtig wat uit elkaar zodat je goed kunt zien uit wat voor resten deze is opgebouwd. B. Benoem de drie meest voorkomende resten in de humuslaag. Verklaar waarom juist deze resten zo veel in de humuslaag voorkomen (gebruik in je antwoord de term reducenten). Verklaar de verschillende tussen de beide gebieden. 4. Vegetatieopname Heidepark Bij deze opdracht gebruik je dezelfde twee plekken als bij de grondboring en ga je in kaart brengen hoe de begroeiing er uit ziet. Zet op beide plekken een proefvlak uit. De grootte van het proefvlak is afhankelijk van het type 8

9 vegetatie: voor een onderzoek naar heidegrond, grasveld en kruidlagen in bossen is een gebied van 1 m2 (dus 1 bij 1 meter) voldoende. Als je een opname doet voor een stuk bos moet je een gebied van 100 m2 (dus 10 bij 10 meter) onderzoeken. Zet het proefvlak op de gekozen plek uit en breng in kaart welke planten er binnen het proefvlak groeien. Per plantensoort moet je een aantal dingen opschrijven: A. De naam van de plantensoort. Hiervoor kun je een flora, zoekkaart of plantengids gebruiken. Deze kun je onder andere vinden in de mediatheek. Helaas kun je deze niet meenemen naar het Heidepark. Verzamel dus bladeren of maak (duidelijke!) foto s, zodat je de naam van de planten later op kunt zoeken. Belangrijk bij het herkennen van plantensoorten zijn: de vorm van de bladeren, bladrand, manier waarop de nerven over het blad lopen, vorm van de stengel en/of kleur van de bloemen. B. Maak voor iedere plantensoort een inschatting van de bedekkingsgraad van de betreffende plant in je proefvlak. De bedekkingsgraad is het percentage van het proefvlak dat bedekt wordt door deze plantensoort, als je er van boven opkijkt. Voor die bedekkingsgraad heeft men de volgende schaal afgesproken; 9

10 Bedekkingsgraad van Schaal de soort > 75% % % % 2 < 5% 1 slechts enkele + exemplaren aanwezig Geef bij iedere gevonden plantensoort dus aan hoe groot de bedekkingsgraad is, door een getal van 1 t/m 5 of + te noteren. NB: Enige jaren geleden hebben bovenbouw leerlingen de grassen van het Heidepark in kaart gebracht, zij kwamen tot 90 verschillende soorten! Het noemen van gras als plantensoort is hier dus niet voldoende! C. Kies uit ieder proefvlak één plant. Maak van iedere gekozen plant een foto en een schematische tekening. Benoem in de tekening zoveel mogelijk onderdelen van de plant. D. Geef over iedere gekozen plant nog wat extra informatie. Geef hierbij een duidelijke bronvermelding. Beantwoord de volgende deelvragen: - Wat is de voortplantingswijze van de plant? 10

11 - Noem voor iedere plant 1 biotische factor die van invloed is op het overleven van de plant. Geef voor iedere plant een andere factor! - Verklaar aan de hand van de bodem waarom juist deze planten hier voorkomen? (denk aan zuurtegraad, zoutgehalte, kalkgehalte, vochtigheid, textuur) - Is de plant een schaduwplant of een zonplant? Leg uit waar je dit aan kunt zien. 5. Buiten tekenen A Maak aan de hand van het boekje buiten tekenen die je hebt gekregen van de BV docent per persoon een schets van een deel van het stuk dat je hebt toegewezen gekregen. (2 schetsen) B Maak per persoon één uitwerking van één van de schetsen. Kies een stroming (stijl) als inspiratie bron. 6. Vijlen Werk hier de opdrachten uit van de wandeling in Vijlen. Houdt de nummering aan van je wandeling. Geef aan op welk punt je bent beginnen en of je met de klok mee of tegen de klok in gewandeld hebt. Haal de werkbladen, horizonkartering, landschapsbeschrijving, rivieroever en meander bij een docent AK. 11

12 7. Vergelijking Heidepark/Biltse Duinen en Vijlen Als je kijkt naar het landschap zijn er verschillen en overeenkomsten te zien tussen het Heidepark/De Biltse Duinen en de omgeving van Vijlen. A. Beschrijf aan de hand van foto s de verschillen tussen het landschap in het Heidepark/Biltse Duinen en de omgeving van Vijlen. Ga hierbij in op reliëf, grondgebruik en grondsoort. 12

13 B. Geef drie verschillen in de vegetatie tussen Heidepark/Biltse Duinen en Vijlen. Verklaar deze verschillen op basis van je antwoord op de vorige vraag. C. Beschrijf aan de hand van foto s de overeenkomsten tussen het landschap in het Heidepark/Biltse Duinen en de omgeving van Vijlen. Ga hierbij in op reliëf, grondgebruik en grondsoort. D. Geef drie overeenkomsten in de vegetatie tussen Heidepark/Biltse Duinen en Vijlen. Verklaar deze overeenkomsten op basis van je antwoord op de vorige vraag. E. Het reliëf in het Heidepark/Biltse Duinen zorgt voor een meer gevarieerde natuur dan het reliëf in de omgeving van Vijlen. Leg dit uit. 8. Korstmossen In het Heidepark en Vijlen komen korstmossen voor. A. Leg uit wat korstmossen zijn. Maak foto s van een paar voorbeelden. B. Voor welke abiotische factor zijn korstmossen een indicatorsoort? Geef een bronvermelding. C. Leg uit in welk gebied (Heidepark of Vijlen) je meer korstmossen verwacht aan te treffen. D. Beschrijf een manier waarmee je zou kunnen vaststellen hoeveel korstmossen er in een bepaald gebied aanwezig zijn. E. Je gaat van een korstmos een preparaat maken en met de microscoop bekijken. Zoek hiervoor een korstmos in het Heidepark en 13

14 snijd van het korstmos enkele schilfertjes af. Bij sommige korstmossen is het niet goed mogelijk schilfertjes af te snijden. In dat geval rafel je met twee prepareernaalden een klein stukje korstmos voorzichtig uiteen en maak je daar een preparaat van. Bekijk het preparaat bij een vergroting van 100x. Zoek een stukje op waar je algen en schimmeldraden ziet. Bekijk dit bij een vergroting van 400x. Maak een foto door de microscoop van het beeld en geef bij de foto aan wat de cellen van de algen en wat de cellen van de schimmel zijn. 9. Anzichtkaart Groeten uit Bilthoven aan zee A. Ga aan de hand van de uitleg die je bij BV krijg een anzichtkaart ontwerpen voor Bilthoven aan zee. 10. Fauna Heidepark. In het Heidepark komen ook dieren voor. In deze opdracht ga je onderzoek doen naar kleine diertjes die op de bodem voorkomen. Kies een gebied van ongeveer 1m 2 in jullie werkplek waar je denkt veel bodemdiertjes te kunnen vinden. A. Beschrijf welke plek je hebt gekozen voor dit onderzoek. Waarom denk je dat hier veel bodemdiertjes voorkomen? Zoek binnen het gebied van 1m 2 zoveel mogelijk bodemdiertjes op. Om ze goed te kunnen bekijken 14

15 kun je de diertjes het best bekijken op een witte achtergrond: vouw bijvoorbeeld een bakje van wit papier. B. Noteer de namen van de bodemdiertjes die je hebt gevonden. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld zoekkaarten of een gids. Maak foto s van de gevonden diertjes. C. Geef bij iedere gevonden diersoort aan hoeveel exemplaren je hebt gevonden. D. Leg uit of het aantal gevonden diertjes een goede, betrouwbare afspiegeling is van alle bodemdiertjes in het onderzoeksgebied. Noem twee factoren die van invloed kunnen zijn op de betrouwbaarheid van je meting? E. Kies twee bodemdiertjes uit. Maak een foto én een duidelijke schematische tekening van beide diertjes. Benoem in de tekening zoveel mogelijk onderdelen van het diertje. F. Beantwoord over de beide diertjes de volgende vragen: - Bedenk een mogelijke voedselketen met dit diertje er in. De keten moet uit minimaal vier schakels bestaan. Geef bij iedere schakel het juiste begrip: producenten, consumenten, afvaleters. - Benoem een eigenschap van dit diertje waaraan je kunt zien dat dit organisme is aangepast aan zijn milieu. Leg uit. 15

16 11. Ecologische hoofdstructuur A. Op welke wijze wordt het bos- en stuifzandgebied de Biltse duinen bedreigd? B. Hoe wordt deze dreiging afgewend? C. Wat is de EHS: welke functie heeft de EHS? D. Leg uit waarom het invoeren van de EHS helpt bij het voortbestaan van planten en dieren. 12. Het ontstaan van Heidepark/Biltse Duinen A. Hoe is het gebied van de Biltse Duinen ontstaan, gaat deze ontstaanswijze ook op voor het Heidepark? B. Zou er vroeger ook een verbinding zijn geweest tussen de Biltse Duinen en het Heidepark? 13. Stuifzand en fort A. Wat is stuifzand? Voeg een foto toe. B. Wat is een fort? Voeg een foto toe. C. Kan je stuifzand en forten ook op jullie plek in het Heidepark vinden? Voeg een foto toe. 14. Toekomst Heidepark Het klimaat is aan het veranderen. Eén van de mogelijk gevolgen is dat Bilthoven verandert in Bilthoven aan Zee. A. Beschrijf drie abiotische factoren die hierdoor zullen veranderen. B. Bij opdracht 4 heb je twee planten getekend. Verwacht je dat deze planten in Bilthoven 16

17 aan Zee nog steeds kunnen voorkomen? Leg je antwoord uit. C. Verwacht je ook dat er andere planten bij komen? Geef hier duidelijk aan hoe je tot deze conclusie bent gekomen. D. Er worden veel maatregelen getroffen om te voorkomen dat Bilthoven verandert in Bilthoven aan Zee. Bedenk drie mogelijke maatregelen. E. Bedenk 1 argument voor en 1 argument tegen het nemen van deze maatregelen. EINDOPDRACHT De eindopdracht is een drieluik met verantwoording. Je maakt drie keer een beeld van een bepaalde, zelfgekozen plaats in het Heidepark. Dit drieluik presenteer en verdedig je aan het eind van het project aan een jury van docenten. Hierbij mag je zelf kiezen met welk medium je de beelden tot stand brengt. De drie beelden zijn: 1. Zoals het nu is 2. Toekomstbeeld zoals deze plaats er uit komt te zien als Bilthoven verandert in Bilthoven aan Zee in de presentatie beschrijf je de bepalende abiotische en biotische factoren van jullie beeld en leg je uit waarom je dit beeld verwacht 3. Toekomstbeeld zoals je zou willen dat het er uit ziet 17

18 in de presentatie beschrijf je de bepalende abiotische en biotische factoren en leg je uit welke maatregelen getroffen moeten worden om dit toekomstbeeld te krijgen in plaats van beeld twee Materiaal gebruik: keuze of mix van: Collages, film, gemende technieken, gemanipuleerd werk op de computer enz. 18