RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK BIJ GELINCKSCHOOL, LOCATIE SCHIEDAM

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK BIJ GELINCKSCHOOL, LOCATIE SCHIEDAM SO CLUSTER 4 Plaats : Schiedam BRIN-nummer : 01AI Cluster : 4 Onderzoek uitgevoerd op : 27 september 2011 Rapport vastgesteld te Zoetermeer op : 17 januari 2011 HB /4 Documentnummer: H

2 Pagina 2 van 11

3 1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs voerde op 27 september 2011 een onderzoek uit op de Gelinckschool, locatie Schiedam om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs en over de naleving van wet- en regelgeving. De Gelinckschool, locatie Schiedam is een school voor speciaal onderwijs aan leerlingen met ernstige psychische problemen of gedragsproblemen in de leeftijd van vier tot en met dertien jaar. De Gelinckschool valt onder stichting Horizon, een instituut voor specialistische zorg en onderwijs in Zuid-Holland. Aanleiding Ter voorbereiding op het jaarlijks bestuurgesprek voerde de inspectie in december 2010 voor de Gelinckschool, locatie Schiedam een risicoanalyse uit. Deze analyse gaf de inspectie geen directe aanleiding het toezicht te intensiveren. Het laatste kwaliteitsonderzoek dat is uitgevoerd, vond plaats in april In het kader van de vierjaarscyclus van het inspectietoezicht besloot de inspectie daarom opnieuw een kwaliteitsonderzoek uit te voeren om het kwaliteitsprofiel van de school te actualiseren. In dit onderzoek gaat zij tevens na of de school aan enkele wettelijke voorschriften voldoet. Onderzoeksopzet Deze rapportage is gebaseerd op: - Analyse van documenten die de school voorafgaand aan het onderzoek aan de inspectie toestuurde en die zicht bieden op de ontwikkelingen van de school, waaronder: o de schoolgids 2011/2012; o het schoolplan 2009/2012; o meerjarenbeleidsplan ; o jaarwerkplan sector/jaarplan locatie ; o beleid leerlingenzorg en uitstroomgegevens; o beleid kwaliteitszorg; o resultaten zelfevaluaties waaronder auditverslag 2009, 0-meting 2011 en tevredenheidsonderzoeken 2010/2011; o onderzoeksrapportage 'Op weg naar effectiviteit in cluster 4 onderwijs', december 2010; - Onderzoek op locatie waarbij de inspectie: o schooldocumenten, handelingsplannen en dossiers bestudeerde; o gesprekken voerde met de directie, leraren en de commissie voor de begeleiding; o de onderwijspraktijk observeerde in acht groepen. Om het belang van de kwaliteitszorg te benadrukken in relatie tot het borgen en verder ontwikkelen van de gerealiseerde basiskwaliteit, voegde de inspectie de indicatoren uit het aspect 'cyclisch proces van kwaliteitszorg' aan het onderzoek toe. Na afloop van het onderzoek besprak de inspectie de conclusies en bevindingen met de directie en het bevoegd gezag. Pagina 3 van 11

4 Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs In haar jaarwerkplan verantwoordt de inspectie verder welke wettelijke aspecten zijn onderzocht. Deze documenten zijn te vinden op Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement. Pagina 4 van 11

5 2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Cyclisch proces kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar leerlingenpopulatie. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.5 De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg. 1.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. 1.8 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van haar onderwijs. Systeem van leerlingenzorg 3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen. 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders. 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan. Functionaliteit handelingsplanning 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning. Pagina 5 van 11

6 Leerstofaanbod 5.1 De school hanteert een leerstofaanbod voor de schoolse vakken. 5.4 Het leerstofaanbod sluit aan op het uitstroomperspectief van de leerlingen. 5.5 Het leerstofaanbod maakt het mogelijk gericht in te spelen op verschillen tussen leerlingen. Onderwijstijd 6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen. (Ortho)pedagogisch handelen 7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. 7.4 De teamleden handhaven de gedragsregels. 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. (Ortho)didactisch handelen 8.2 De leraren leggen duidelijk uit. 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de onderwijsbehoeften van de leerling. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun leerproces, die past bij hun ontwikkelingsniveau. Schoolklimaat 10.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. Opbrengsten 11.4 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht. 5 Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WEC, artikel 11). Ja Nee Pagina 6 van 11

7 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De Inspectie van het Onderwijs komt tot de conclusie dat de kwaliteit van het onderwijs op de Gelinckschool, locatie Schiedam van voldoende niveau is. Zij baseert haar oordeel op het aspect 'systeem van leerlingenzorg' waarop zij de beslisregel toepast. De inspectie waardeert drie van de vier normindicatoren met een voldoende. De school heeft de afgelopen jaren geïnvesteerd in de didactiek met als resultaat dat het 'leren' meer centraal is komen te staan. De school heeft de leerlijnen uitgewerkt en didactische vorderingen zijn getoetst en geregistreerd. De school daarmee werkt gericht aan de didactische ontwikkeling van de leerlingen. Voor de sociaal-emotionele ontwikkeling behoeft dit proces verbetering. Daarnaast schiet de evaluatie in de vorm van een analyse naar de oorzaken van het al dan niet behalen van de beoogde leerresultaten tekort. Het onderwijsleerproces is over het algemeen voldoende. De onderwijstijd, het stimuleren van het denken en het stimuleren van de zelfstandigheid van leerlingen vragen nog de aandacht. De school werkt gericht aan verbeteringen en zet voldoende instrumenten in om haar kwaliteit van het onderwijs te evalueren. De kwaliteit van de evaluaties is onvoldoende doordat deze te weinig samenhang vertonen met de visie en de daaruit voorkomende onderwijsconcepten van de school. De inspectie heeft bij dit onderzoek twee tekortkomingen vastgesteld op het gebied van de naleving van wet- en regelgeving. De tekortkomingen hebben betrekking op de gerealiseerde onderwijstijd (WEC, artikel 11, vierde lid) en het opstellen van een handelingsplan in overeenstemming met ouders (WEC, artikel 41 a). Toelichting Kwaliteitszorg De oordelen die de inspectie geeft op de indicatoren behorend bij het cyclisch proces van kwaliteitszorg wijzen erop dat dit kwaliteitsaspect versterking nodig heeft. Dat laat onverlet dat er binnen het bestuur en de centrale directie aandacht is voor kwaliteitszorgbeleid en zij het belang daarvan onderkennen. De ontwikkelingen die plaatsvinden op dit terrein bieden de gelegenheid het beleid in de gewenste richting om te buigen. Ook het bestuur en de centrale directie zijn van oordeel dat het kwaliteitszorgbeleid aanscherping behoeft. In algemene zin is de inspectie van oordeel dat de werkzaamheden op het gebied van de uitvoering van het kwaliteitszorgbeleid in de vorm van interne audits te beperkt van omvang is, zich te veel richt op procesfactoren en in onvoldoende mate verbonden is met normen waartegen de onderwijsrealiteit wordt afgezet. Voor de verschillende scholen en locaties is de visie vertaald naar onderwijsconcepten voor verschillende doelgroepen (zoals PDD-NOS en heterogeen). Het lijdt geen twijfel dat deze concepten tot stand gekomen zijn op basis van kennis van de populatie en haar specifieke kenmerken. Daarmee legt de school een verband tussen de uitwerking van de visie op goed onderwijs en het eigen kwaliteitsbeleid. Belangrijke schoolbeleidsdocumenten in dit verband zijn de beleidsnotitie 'Goed Cluster 4 onderwijs' en de methodiekbeschrijvingen met de Pagina 7 van 11

8 daaraan gekoppelde observatie-instrumenten. De specifieke leerlingkenmerken en de daarbij behorende onderwijsmethodieken zijn echter niet in het schoolspecifieke deel van het schoolplan opgenomen. Dat vormt een aandachtspunt. De inspectie komt tot de conclusie dat de scholen en locaties voldoende planmatig werken aan de verbetering van kwaliteit van het onderwijs. In de meeste gevallen is zowel op stichtingsniveau als op schoolniveau het cyclisch proces van kwaliteitsverbetering herkenbaar. Dat betekent dat men werkt aan de hand van meerjarenplanningen, jaarplannen en verbeterplannen op school-/locatieniveau. Geïmplementeerd beleid staat beschreven en op sommige locaties zorgen structurele klassenvisitaties voor de borging van het pedagogisch en didactisch handelen van leraren in de praktijk. Bestuur en scholen gebruiken voor de zelfevaluaties verschillende kwaliteitszorginstrumenten waaronder interne audits op basis van het HKZ-model ('Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling Zorgsector'), tevredenheidsonderzoeken, zelfevaluatievragenlijsten en een nulmeting Kwaliteitsnorm Speciaal Onderwijs. Interne auditoren voeren de audits uit. De resultaten van de zelfevaluaties vormen voor sommige locaties de basis voor verbeterplannen. Aandachtspunten voor de kwaliteit van de zelfevaluaties zijn hiervoor in de eerste alinea van deze paragraaf al vermeld. Naast het uitvoeren van zelfevaluaties verricht de Gelinckschool onderzoek naar de effectiviteit van de begeleiding in cluster 4 onderwijs. Dit onderzoek is in samenwerking met de Universiteit Leiden uitgevoerd. Enkele locaties zijn gestart met het inzichtelijk maken van de opbrengsten van het onderwijs. Daar waar dit gebeurt, benutten de locaties deze opbrengstgegevens echter niet voor het formuleren van eigen doelen voor de cognitieve opbrengsten op schoolniveau, gekoppeld aan specifieke kindkenmerken. Daarnaast vinden er geen analyses plaats van de resultaten in relatie tot de schooleigen norm. De school heeft daardoor onvoldoende inzicht in de factoren die van invloed zijn op de resultaten. De locaties beoordelen het onderwijsleerproces en het systeem van leerlingenzorg onvoldoende systematisch met de uitgevoerde audits, als deze al zijn uitgevoerd. De evaluatie is onvoldoende omvattend, dat wil zeggen dat niet aan alle kwaliteitsbepalende factoren in de opvatting van onderwijskwaliteit van het bestuur, aandacht is besteed. Daarnaast zijn de evaluaties te weinig verbonden aan schooleigen normen. Dat betekent dat niet duidelijk is welk kwaliteitsniveau de locatie moet behalen. Het betekent ook dat de interne audit geen conclusies trekt op grond van een vergelijking tussen de vastgestelde onderwijswerkelijkheid enerzijds en de gestelde norm anderzijds. De wijze waarop de scholen en locaties aan belanghebbenden, met name aan ouders, rapporteren over de gerealiseerde onderwijskwaliteit en over de voorgenomen kwaliteitsverbeteringen en de resultaten daarvan, is onvoldoende. Zowel in de schoolgidsen als in de nieuwsbrieven staat dit niet beschreven. Pagina 8 van 11

9 Systeem van leerlingenzorg, functionaliteit van de handelingsplanning en opbrengsten De inspectie waardeert drie van de vier normindicatoren van het systeem van leerlingenzorg met een voldoende. De commissie voor de begeleiding (cvb) maakt op basis van een dossieranalyse een heldere beschrijving van de beginsituatie van de leerling. De belemmerende en bevorderende factoren zijn daarbij vastgelegd. Deze beginsituatie bepaalt de plaatsing in een klimaatgroep (PDD- NOS, heterogeen, autiklas of structuurklas) en vormt de basis voor het handelingsplan. De school stelt elk jaar voor elke leerling een handelingsplan op en geeft aan dit met de ouders te bespreken. De inspectie kan echter niet vaststellen dat dit daadwerkelijk het geval is. Niet alle handelingsplannen zijn ondertekend door ouders en ook anderszins is niet vast te stellen dat overeenstemming is bereikt. Hiermee voldoet de school niet aan het wettelijk voorschrift van WEC, artikel 41a, eerste lid. De kwaliteit van het handelingsplan is voldoende. De school formuleert meetbare doelen voor de didactische ontwikkeling en geeft helder aan hoe ze de specifieke begeleiding inzet voor de vakgebieden waar de leerling op uitvalt. De formulering van de doelen voor de sociaalemotionele ontwikkeling kan aan kwaliteit winnen. Deze doelen zijn onvoldoende specifiek geformuleerd waardoor de resultaten ook niet meetbaar zijn. Voor het uiteenzetten van lange termijndoelen in de vorm van een perspectief hanteert de school leerlijnprognoses omgezet in de percentages: 1.0, 0.75 en 0.5. Deze percentages verwijzen naar het niveau van de leerstof en het leertempo. De samenhang tussen de beginsituatie en de geformuleerde leerlijnprognose is niet duidelijk. Hierdoor kan de school zich onvoldoende verantwoorden over de geformuleerde leerlijnprognoses. Daarnaast is de inspectie uiterst kritisch over de kwaliteit van het gestelde perspectief gezien een onvoldoende specifieke uitwerking van de prognose naar de verschillende vakgebieden en de onduidelijke inhoudelijke uitlijning ervan binnen de school. De Gelinckschool, locatie Schiedam hanteert methodegebonden en methodeonafhankelijke toetsen voor het volgen van de didactische vorderingen van leerlingen. Voor de sociaalemotionele ontwikkeling hanteert de school geen leerlingvolgsysteem. De invoering hiervan staat in de planning van het huidige schooljaar. Om zicht te krijgen op de groei van de sociaalemotionele ontwikkeling van de leerling neemt de school twee keer per jaar de gedragsvragenlijst TRF (Teacher Report Form) af. De resultaten uit de gedragsvragenlijst staan vermeld in het handelingsplan maar de samenhang tussen de resultaten uit de TRF en de geformuleerde doelen is niet helder. De school evalueert het handelingsplan structureel. De kwaliteit van de evaluatie is onvoldoende. De school beschrijft summier dat een doel wel of niet behaald is maar analyseert in te beperkte mate de belemmerende en bevorderende factoren met betrekking tot de aanpak, de organisatie en het handelen van de leerkracht die van eventueel van invloed zijn geweest op het behaalde resultaat. Daarnaast zijn de resultaten van de toetsen onvoldoende betrokken bij de evaluatie van de realisatie van de doelen en bij het opstellen van nieuwe doelen. Pagina 9 van 11

10 Onderwijsleerproces De inspectie constateert dat het onderwijsleerproces op de meeste indicatoren van voldoende kwaliteit is met uitzondering van het afstemmen van de onderwijstijd, het stimuleren van de zelfstandige rol van de leerlingen en de zelfstandigheid van de leerlingen. De school beschikt over een volledig leerstofaanbod dat afgestemd is op het ontwikkelingsperspectief van de leerlingen. De methodes bieden voldoende mogelijkheden tot differentiëren. Voor de mlk-klas zet de school specifieke leermiddelen in, gericht op het praktisch handelen. De school maakt daarbij minimaal gebruik van ICT. Het ICT-beleid staat nog in de kinderschoenen. De school benut de geplande onderwijstijd efficiënt. Er gaat weinig tijd verloren aan organisatorische zaken en de lessen beginnen op tijd. Tegelijkertijd constateert de inspectie dat de school te weinig onderwijsuren realiseert doordat ze onderwijsactiviteiten uitvoert waarbij geen sprake is van leerlijnen of het vaststellen van kerndoelen. Het gaat hierbij om de onderwijstijd die de school als beloningstijd inzet in de vorm van ontspanningsactiviteiten. De school realiseert hierdoor niet het wettelijk minimum aantal uren onderwijs (WEC artikel 11, lid4). Ook de afstemming van het onderwijs aan de behoeften van (individuele) leerlingen waardeert de inspectie als onvoldoende. De school kan niet aantonen hoe zij de onderwijstijd afstemt op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen. De inspectie heeft in de handelingsplannen niet terug kunnen vinden dat de school beredeneerde keuzes maakt over de inzet van onderwijstijd. De inspectie constateert dat de leraren de leerlingen wisselend stimuleren om zelf na te denken. Tijdens de lessen observeerde de inspectie dat er leraren zijn die veel open vragen stellen, leerlingen mee laten denken en alternatieve denkstrategieën inzetten. Daarentegen zijn er ook leraren die weinig open vragen stellen, veel direct antwoord geven op vragen van leerlingen en weinig gebruik maken van het aanleren van leerstrategieën. Dit betekent dat het stimuleren van het denken van leerlingen onvoldoende geïmplementeerd is binnen de gehele school. De mate waarin leerlingen uitgedaagd worden om zelfstandig te werken en zelfverantwoordelijkheid te dragen voor hun eigen onderwijsleerproces, is in de diverse klassen verschillend vormgegeven. De school is gestart met het opzetten van beleid voor het stimuleren van de zelfstandigheid. Dit beleid is nog niet uitgelijnd binnen de gehele school. Het pedagogisch handelen van de leerkracht en het schoolklimaat zijn van voldoende kwaliteit. De leerkrachten handelen vanuit de voorgeschreven methodiek PDD-NOS en heterogeen. Daarmee laten zij zien dat ze het pedagogisch handelen afstemmen op de behoeften van de leerlingen. Daarnaast hanteert de school de methodiek meervoudige intelligentie waardoor de leerkrachten zicht hebben op de kwaliteiten van de leerlingen en deze kunnen aanspreken. Op de school heerst een schoolklimaat dat zich kenmerkt door rust, acceptatie en vriendelijkheid. De leerkrachten respecteren de leerlingen en geven gericht complimenten. De school toetst structureel de beleving van de veiligheid onder personeel en leerlingen door tevredenheidsonderzoeken uit te voeren en evaluatievragenlijsten af te nemen. De school handelt volgens het stichtingsbrede veiligheidsbeleid en het personeel geeft aan zich veilig te voelen op school. Pagina 10 van 11

11 3. TOEZICHTARRANGEMENT Geen belangrijke tekortkomingen in de onderwijskwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan de Gelinckschool, locatie Schiedam het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een onderzoek in het kader van een thema. Tekortkomingen in de naleving Er zijn twee tekortkomingen in de naleving van wettelijke voorschriften, namelijk: - Artikel 41a, eerste lid WEC: Op voorstel van de commissie voor de begeleiding en in overeenstemming met ouders stelt het bevoegd gezag van een school niet voor elke leerling voor elk schooljaar een handelingsplan op. - Artikel 11, vierde lid WEC: Het onderwijs wordt niet zodanig ingericht dat leerlingen in de leeftijd van 4 tot en met 12 jaar in een tijdvak van 8 schooljaren ten minste 7520 uren onderwijs ontvangen. Het bevoegd gezag dient de geconstateerde tekortkomingen in de naleving van wettelijke voorschriften op te heffen. Om deze reden heeft de Inspectie van het Onderwijs de volgende afspraken gemaakt met het bevoegd gezag: In maart 2012 maakt het bevoegd gezag aan de inspectie schriftelijk kenbaar of en hoe de tekortkomingen zijn opgeheven. Pagina 11 van 11