Natuur in de klas product Vlijtig liesje

Transcriptie

1 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product Vlijtig liesje Wilt u deze handleiding s.v.p. na gebruik terug brengen.

2 Dit is een NME product van BuitenWijs. BuitenWijs is een samenwerkingverband, waarbij de gemeenten Houten, Lopik, Nieuwegein en IJsselstein samen sterk in NME zijn. BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving. BuitenWijs Houten NME Houten Postbus DA Houten BuitenWijs IJsselstein Gemeente IJsselstein Postbus AA IJsselstein BuitenWijs Lopik Gemeente Lopik 3411 CH Lopik BuitenWijs Nieuwegein Gemeente Nieuwegein Postbus AA Nieuwegein buitenwijs@nieuwegein.nl Colofon Copyrights BuitenWijs Jaar van uitgave 2010 Eindredactie Kees van Wegen Illustraties: Olivier Rijcken Grafische vormgeving Maaike de Laat Met dank aan Milieudienst NWU BuitenWijs Vlijtig liesje 2

3 Inhoudsopgave In het kort 4 Overzicht van de lessen 6 Beschrijving van de lessen 8 Achtergrondinformatie 20 Bijlagen 21 Werkbladen BuitenWijs Vlijtig liesje 3

4 1 In het kort Doelgroep Voor elke leerling in een groep zit er een Vlijtig Liesje in de materiaalzending. De leerlingen verzorgen hun plantje gedurende minimaal zes weken. Het verhaal Een cadeau om voor te zorgen introduceert de lessen. Daarna bedenken de leerlingen van tevoren hoe een plant eruit ziet en potten de leerlingen hun eigen plantje op. Zij nemen hun plantje nog beter waar door het te tekenen en te beschrijven. Door proefjes uit te voeren onderzoeken de leerlingen hoe de groei van het plantje verloopt en wat een plant nodig heeft om te groeien. Om meer bloemen te krijgen toppen de leerlingen hun plantje en om meer plantjes te krijgen stekken zij hun Vlijtig liesje. Tot slot vergelijken zij hun plant en leren hoe zij een plant kunnen drogen. En wat is er dan nog mooier om je eigen Vlijtig liesje mee naar huis te nemen. Doelgroep Groepen 5 en 6 van het basisonderwijs Leerdoelen De leerlingen:» leren onderdelen van een plant benoemen.» leren de volgende begrippen en vaardigheden: oppotten, stekken, toppen en verpotten.» weten dat een plant warmte, licht, water en aarde nodig heeft om te groeien.» weten dat de groei plaats vindt in stengel, blad, wortel en bloemen.» weten dat na het toppen van een plant, er een verdubbelde groei plaats vindt.» weten dat een vlijtig liesje vermeerderd kan worden door te stekken.» leren zorgen voor hun eigen plantje met behulp van licht en water. Aansluiting kerndoelen Dit materiaalpakket geeft voor een deel invulling aan de volgende kerndoelen: 40 De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving. 41 De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen Overzicht van de geleverde materialen» Leerkrachtenhandleiding» Leerlingenboekje om te kopiëren» Plateau met gewortelde stekjes van het Vlijtig liesje» Een zak aarde van 20 liter/8 kg» Drieëndertig plastic bakjes Overzicht van de materialen waarvoor de school zelf zorgt» Flesje met smalle hals (1/4 liter koffiemelkflesje) per leerling» Gietertje» Kranten en evt. etiketten» Een loepje per groepje» Scherven voor in de plastic bakjes» Telefoonboeken» Plastic zakken» Een schoteltje per leerling BuitenWijs Vlijtig liesje 4

5 Omgaan met de levende materialen De leerlingen van groep 5 en 6 zijn zich niet bewust van het consequent verzorgen van hun Vlijtig liesje. Op vrijdag zou het plantje meer water moeten hebben, omdat het in het weekend geen water krijgt. Ook moeten de plantjes in het weekend niet in de zon staan. Zo kunt u met de leerlingen afspraken maken hoe de plantjes het beste te verzorgen. Voorbereiding U krijgt voor iedere leerling één Vlijtig liesje en daarnaast enkele extra Vlijtig liesjes voor proefjes voor de gehele klas. (In totaal krijgt u drieëndertig Vlijtig liesjes.) De dag nadat u de Vlijtig liesjes ontvangen hebt, moeten ze opgepot worden. Zorg ervoor dat ieder kind een schoteltje meeneemt of dat deze voorradig zijn op school. Aan het schoteltje zullen de kinderen hun plantje herkennen. Een gieter is handig. Zorg voor kranten op tafel. Geef ieder kind zijn eigen plantje en pot zelf de overige plantjes op voor de proefjes BuitenWijs Vlijtig liesje 5

6 2 Overzicht van de lessen Les 1 60 MINUTEN INHOUD MONENT VAN UITVOEREN LOCATIE GROEPSVORM MATERIALEN UIT DE ZENDING VOORBEREIDING LEERKRACHT / MATERIALEN ZELF REGELEN Cadeau om voor te zorgen Oppoten Week 1 Dag 1 Klassikaal Groepjes Een leerlingenboek per leerling Potgrond Vlijtig liesje per leerling Plastic bakjes Kranten Plastic zakken Gieter Losse scherven Schoteltje per leerling Kopiëren van de leerlingenboekjes Les 2 30MINUTEN INHOUD MONENT VAN UITVOEREN LOCATIE GROEPSVORM MATERIALEN UIT DE ZENDING VOORBEREIDING LEERKRACHT / MATERIALEN ZELF REGELEN Dit is je Vlijtige liesje Week 1 Dag 2 Klassikaal Leerlingenboekje Plantje Potlood en liniaal Loepje Les 3 20 MINUTEN INHOUD MONENT VAN UITVOEREN LOCATIE GROEPSVORM MATERIALEN UIT DE ZENDING VOORBEREIDING LEERKRACHT / MATERIALEN ZELF REGELEN Hoe snel groeit je plantje? Week 1 Dag 3 Individueel of in tweetallen Leerlingenboekje Liniaal Les 4 60 MINUTEN INHOUD MONENT VAN UITVOEREN LOCATIE GROEPSVORM MATERIALEN UIT DE ZENDING VOORBEREIDING LEERKRACHT / MATERIALEN ZELF REGELEN Plantenp roefjes Vanaf week 1 dag 3 Klassikaal Vier plantjes Leerlingenboekje Stift en stikkers Plastic bakje gevuld met zandbakzand Potgrond Vier bakjes en vier schoteltjes Les 5 30 MINUTEN INHOUD MONENT VAN UITVOEREN LOCATIE GROEPSVORM MATERIALEN UIT DE ZENDING VOORBEREIDING LEERKRACHT / MATERIALEN ZELF REGELEN Toppen Na week 3 Klassikaal Individueel of in groepjes Ieders eigen Vlijtig liesje Leerlingenboekje Scharen voor elke groep BuitenWijs Vlijtig liesje 6

7 Les 6 35 MINUTEN INHOUD MONENT VAN UITVOEREN LOCATIE GROEPSVORM MATERIALEN UIT DE ZENDING VOORBEREIDING LEERKRACHT / MATERIALEN ZELF REGELEN Stekken Als er na het toppen weer blaadjes zijn Klassikaal Individueel of in tweetallen Leerlingenboekje Flesje voor elke stek Scharen Les 7 25 MINUTEN INHOUD MONENT VAN UITVOEREN LOCATIE GROEPSVORM MATERIALEN UIT DE ZENDING VOORBEREIDING LEERKRACHT / MATERIALEN ZELF REGELEN Vergelijk en Als er bloemen zijn 1 Klassikaal Individueel of in tweetallen Leerlingenboekjes Voor elke leerling een flesje met een smalle hals Loepjes Les 8 20 MINUTEN INHOUD MONENT VAN UITVOEREN LOCATIE GROEPSVORM MATERIALEN UIT DE ZENDING VOORBEREIDING LEERKRACHT / MATERIALEN ZELF REGELEN Drogen Een week voor het einde Klassikaal Individueel of in tweetallen Leerlingenboekje Telefoonboeken Les 9 15 MINUTEN INHOUD MONENT VAN UITVOEREN LOCATIE GROEPSVORM MATERIALEN UIT DE ZENDING VOORBEREIDING LEERKRACHT / MATERIALEN ZELF REGELEN Wat heb ik geleerd? Laatste dag Klassikaal Individueel of in tweetallen Leerlingenboekjes BuitenWijs Vlijtig liesje 7

8 3 Beschrijving van de lessen BuitenWijs Vlijtig liesje 8

9 Les 1: Een cadeau om voor te zorgen Uitvoering hiervan op de eerste dag Doelen» De leerlingen worden zich meer bewust dat een levend cadeau verzorging nodig heeft.» De leerlingen leren voorzichtig omgaan met een klein plantje en leren het begrip oppotten. 10 MINUTEN Voorbereiding Nodig voor ieder kind:» Een schoteltje» Een leerlingenboekje» Losse scherven» Potgrond» Vlijtig liesje» Gieter» Kranten» Plastic zakken Leg de kranten en de scherven op tafel. Verdeel de grond in kleinere plastic zakken over de werktafels van ongeveer 4 kinderen. Leg op iedere tafel voor ieder kind 1 plantje. 30 MINUTEN Introductie Laat de leerlingen een plantje tekenen op een lege pagina voor de uitleg van het oppotten Vraag of de leerlingen alle woorden erbij schrijven de in hen opkomen. Stel de leerlingen de volgende vragen:» Wat vraag jij voor je verjaardag?» Vraag je ook wel eens levende planten of dieren?» Krijg je ook alles wat je vraagt? Lees het verhaal 'Een cadeau om voor te zorgen' voor. 5 MINUTEN Nabespreking Stel de volgende vragen aan de leerlingen: Wat vond jij van het verhaal? Heb jij thuis ook een huisdier? Wie zorgt er voor het dier? Heb jij thuis ook een kamerplant? Of planten in de tuin? Wie zorgt er voor die planten? Vind jij het leuk om in de tuin te werken? BuitenWijs Vlijtig liesje 9

10 10 MINUTEN Instructie Laat elke leerling naar werkblad 1: Oppotten van het leerlingenboekje kijken. Vraag de leerlingen wat de handelingen zijn. Gebruik zelf daarbij de oppotkaarten op A4-formaat. 1. Scherf in het potje doen, om het water vast te houden. 2. Opvullen met grond tot de bobbel in het potje. 3 / 4. Zet het plantje voorzichtig op de grond. 5. Vul het potje op tot 1 cm onder de rand. 6. Geef het plantje water. 7. Het potje op een schoteltje zetten en het plantje in de zon plaatsen. Vragen en opmerkingen die bij de instructie aan de orde kunnen komen Ga voorzichtig met een klein plantje om. Om voldoende lucht in de grond te houden, mag deze niet te hard aangedrukt worden. 10 MINUTEN Oppotten Laat ieder kind ( in een groepje) zijn plantje oppotten. Maak afspraken over het opruimen. Daarna kunnen de kinderen de datum in het leerlingenboekje invullen. BuitenWijs Vlijtig liesje 10

11 Les 2: Dit is je Vlijtig liesje Uitvoering van deze les kan vanaf de tweede dag Doelen» De leerlingen leren precies waar te kijken naar hun plantje.» De leerlingen leren nog beter de onderdelen van hun plantje te benoemen 5 MINUTEN Voorbereiding Nodig voor ieder kind:» Potlood en liniaal» Loepje» Leerlingenboekje» Plantje 5 MINUTEN Introductie Uit je hoofd tekenen is altijd leuk. Je mag dan tekenen, zoals je denkt dat het is. Bij natekenen zet je jouw verstand eigenlijk uit. Dan kijk je, hoe je plant er uit ziet. 15 MINUTEN Kern Opdracht Teken je Vlijtig liesje op werkblad 2: Dit is je Vlijtige liesje van je leerlingenboekje. Teken met dunne lijntjes ( schetsmatig). Zorg dat je getekende plantje in het kader past. Bekijk met de leerlingen een plantje. Bekijk de stengel, zijtakjes nerven bloemen en knoppen. Bespreek ook de lengte en breedte, knoppen en bloemen van de plant 10 MINUTEN Aan de slag Daarna kunnen de vragen gemaakt worden. Gebruik je liniaal om te meten.» Hoelang is de stengel?» Hoe breed is je plant?» Hoeveel blaadjes tel je?» Bekijk het blad aan de boven- en onderkant. Zie je de nerven?» Hoeveel bloemen tel je?» Hoeveel knoppen heeft je plantje? Vul de vragen op pagina 2 van het leerlingenboekje in. BuitenWijs Vlijtig liesje 11

12 Les 3: Hoe snel groeit je plantje? Uitvoering van deze les vanaf de derde dag. Daarna elke week een kort moment met de leerlingen meten. Doelen» De leerlingen oefenen het meten met een liniaal.» De leerlingen kunnen de metingen in een schema plaatsen.» De leerlingen lezen in hun schema de groei van hun plantje. 5 MINUTEN Voorbereiding Nodig voor ieder kind:» Liniaal» Leerlingenboekje 10 MINUTEN Introductie De leerlingen kijken naar de hoogte, het aantal zijtakken, het aantal blaadjes, het grootste blad, het aantal knoppen en het aantal bloemen. Zo kan de groei en bloei gevolgd worden. Vragen die aan de orde kunnen komen zijn:» Wat is er sinds vorige week veranderd?» Welke kleur hebben de bloemen?» Is de kleur bij iedereen hetzelfde?» Komt er uit elke knop een bloem?» Vind jij dat de naam 'Vlijtig liesje' goed gekozen is.» Of vind je ' Snelle Nellie, Vlugge Vera, Grage Grietje beter.» Welke naam zou jij kiezen? 10 MINUTEN Aan de slag Opdracht Laat de leerlingen hun eigen plantje opmeten en laat de leerlingen iedere week de vier schema's op de werkbladen 3 en 4: Hoe snel groeit je plantje? van het leerlingenboekje invullen. BuitenWijs Vlijtig liesje 12

13 Les 4: Plantenproefjes Uitvoering van deze les kan vanaf de derde dag Dan kunnen de leerlingen vergelijkingen doen aan de groei van hun eigen plantje en de planten van de plantenproefjes. Doelen» De leerlingen zien dat proefjes laten zien wat een plant nodig heeft.» De leerlingen weten dat zonlicht, voedsel, water en warmte belangrijk zijn voor het groeien van een plant. 5 MINUTEN Voorbereiding Nodig voor de proefjes:» Vier proefplantjes» Stift en stikkers» Plastic bakje gevuld met zandbakzand» Potgrond» Vier bakjes en vier schoteltjes 10 MINUTEN Inleiding Vraag de kinderen:» Wat heb jij nodig hebben om te groeien?» Zet de antwoorden in de volgorde van belangrijkheid.» Wat heeft een plant nodig?» Zet de antwoorden in volgorde van belangrijkheid.» Zijn alle leerlingen het eens over de volgorde? 10 MINUTEN Instructie Laat een aantal leerlingen het volgende uitvoeren:» Zet plantje 1 in het potje met zand maar niet in het volle licht: deze plant krijgt weinig voedingsstoffen.» Zet plantje 2 buiten: deze plant krijgt minder warmte.» Zet plantje 3 in het donker (kast): deze plant krijgt geen licht.» Zet plantje 4 niet in het volle licht: deze plant krijgt geen water. 5 MINUTEN Aan de slag Laat de kinderen om de dag plantje 1 t/m 3 water geven 10 MINUTEN Verwerking Na een week kunnen de plantjes vergeleken worden. Dit doen de kinderen door de vragen in hun leerlingenboekje te maken. Vragen en opmerkingen die aan de orde kunnen komen:» Wat heeft een Vlijtig liesje nodig om te kunnen groeien?» Een Vlijtig liesje eet en drinkt tegelijk. Ben jij het daarmee eens?» Sommige mensen praten tegen een plant of zetten muziek op. Heeft dat volgens jou zin?» Mag je een plant wel heel lang geen water geven?» Is dat geen plantje pesten? BuitenWijs Vlijtig liesje 13

14 Laat de leerlingen de vragen van werkbladen 5, 6 en 7: Plantenproefjes van het leerlingenboekje beantwoorden. U kunt het gedicht voordragen van Bette Westera of het vlijtig liesje en Tante Balsemien die raadt weet op alle problemen van het Vlijtig liesje. Hierin wordt behandeld wat een plant nodig heeft, voedsel, warmte, zonlicht, water en goede zorg. BuitenWijs Vlijtig liesje 14

15 Les 5: Toppen Uitvoering van deze les kan na ongeveer twee weken. Dan kunnen de plantjes getopt worden. Doelen» De leerlingen leren dat als de top van een stengel afgeknipt wordt er meer bloemen komen aan de plant.» De leerlingen weten wat toppen is. 5 MINUTEN Nodig voor het toppen» Voor iedere groep een schaar» Een leerlingenboekje per leerling 5 MINUTEN Inleiding Stel: Je doet mee aan een wedstrijd Het vlijtig liesje met de meeste bloemen.» Hoe zou je deze wedstrijd kunnen winnen?» De leerlingen bedenken hiervoor antwoorden in een groepje.» Wat is volgens de meeste leerlingen het beste antwoord? 10 MINUTEN Kern Laat de kinderen de bovenste helft van werkblad 8: Toppen van hun leerlingenboekje lezen en de plaatjes A en B nauwkeurig bekijken. Belangrijk is dat het afknippen plaatsvindt net boven het één na hoogste blaadje. Vraag een leerling het toppen voor te doen. Het verschil tussen de twee plantjes is, dat het plant A drie bloemen en plant B slechts een bloem heeft. Een getopte plant maakt meer bladeren en bloemen dan een niet getopte 10 MINUTEN Aan de slag De leerlingen toppen hun vlijtig liesje. Een vraag die aan de orde kan komen is: Vind je, dat door het toppen jouw plant vernield wordt? BuitenWijs Vlijtig liesje 15

16 Les 6: Stekken Uitvoering van deze les kan plaatsvinden als er na het toppen weer enkele blaadjes gegroeid zijn. Doelen» De leerlingen leren dat planten zichzelf vermeerderen. Hiervoor vormen de planten zaad.» De leerlingen leren dat mensen een plant kunnen vermeerderen door te stekken.» De leerlingen leren precies kijken naar het groeiproces van een stek. 5 MINUTEN Nodig van het stekken» Voor elk kind een flesje met smalle hals gevuld met water» Een schaar voor elke groep» Een leerlingenboekje per leerling 10 MINUTEN Inleiding Stel de leerlingen de volgende vragen: Hoe komen er elk jaar zoveel paardenbloemen? Laat de antwoorden in een groepje opschrijven. Zorgen planten zelf voor hun kinderen of doen de mensen dat 10 MINUTEN Kern Opdracht De kinderen gaan een stekje van de plant halen. Laat eerst aan de kinderen zien hoe dit moet. Het stekje moet ongeveer 5 centimeter groot zijn. Knip net onder een knoop van de hoofdtak. Een knoop is een plaats op de stengel die wat dikker is dan de rest. Daar groeien blaadjes / worteltjes uit. Haal de onderste blaadjes van de stek af en knip het topje eruit. Vervolgens kan het stekje in het water gezet worden. 5 MINUTEN Aan de slag Laat de kinderen een tekening van het stekje maken (Werkblad 9: Stekken leerlingenboekje) en de datum invullen waarop is gestekt. Op het moment dat er worteltjes aan het stekje komen, tekenen de kinderen deze erbij en vullen de datum in, waarop de worteltjes verschenen zijn. 10 MINUTEN Verwerking Stel de volgende vragen:» Hoeveel drinkt je stekje denk je?» Hoe kun je erachter komen hoeveel je stekje drinkt? (streepje op je fles ter hoogte van het waterniveau).» Drinkt de plant veel of weinig water?» Komen er bladeren en bloemen bij?» Waar verschijnen deze?» Groeit het stengeltje ook?» Duurde het lang, voordat er wortels aan het stekje groeiden? BuitenWijs Vlijtig liesje 16

17 Les 7: Vergelijken Uitvoering van deze les kan als er bloemen aan de Vlijtige liesjes zitten. Doelen» De leerlingen leren de overeenkomsten en verschillen tussen twee planten 5 MINUTEN Nodig» Voor elk groepje een loepje» Bloemen en blad van buiten» Per leerling een leerlingenboekje 5 MINUTEN Inleiding Welke twee kinderen in de klas lijken veel op elkaar? Wie kent er kinderen, die wel eens door elkaar gehaald worden? Wat is dan het verschil? Wie kent er twee planten die erg veel op elkaar lijken? Natuurlijk lijken planten van dezelfde soort zeer veel op elkaar.. Maar als het om verschillende soorten gaat ( bv. madeliefje en margriet ) Zijn er in de natuur ook bloemen die erg veel lijken op het Vlijtig liesje? 20 MINUTEN Kern Opdracht Laat ieder kind van een bloeiende plant een blad en een bloem plukken. Blad en de bloem van Vlijtig liesje en van de andere plant worden in de hokjes op werkblad 10: Vergelijken van het leerlingenboekje getekend. Stel de volgende vragen:» Wat is het verschil tussen de bloemen?» Wat is het verschil tussen de bladeren?» Heeft het blad dezelfde kleur groen?» Zijn de blaadjes even zacht?» Hebben de blaadjes haren of zijn ze kaal. BuitenWijs Vlijtig liesje 17

18 Les 8: Drogen Uitvoering van deze les kan een week voor het einde van de lessenserie. Doelen» De leerlingen leren het drogen van planten. 5 MINUTEN Nodig» Per groepje een oud telefoonboek» Per leerling een leerlingenboekje 5MINUTEN Inleiding Mensen die van planten en dieren houden willen soms die planten of dieren bewaren. Natuurlijk is dat lastig, want planten en dieren gaan dood. Vraag aan de leerlingen:» Hoe bewaren mensen planten of dieren?» Welke manier is de beste volgens jou? 5 MINUTEN Instructie Opdracht Elk kind gaat een bloem en een blad drogen. Het is belangrijk dat blad en bloem zo plat mogelijk in het telefoonboek gelegd worden. Elk kind gebruikt een ander deel van het telefoonboek. Laat de kinderen hun naam schrijven op de betreffende pagina. Leg wat zwaars op de telefoonboeken 10 MINUTEN Verwerking Na een week kunnen blaadje en bloem in het leerlingenboekje op werkblad 11: Drogen worden geplakt. Stel de volgende vraag:» Wat is er veranderd aan het blad en de bloem na het drogen? (Vocht is uit het blad en bloem, verkleuring, etc.) BuitenWijs Vlijtig liesje 18

19 Les 9: Wat heb ik geleerd? Uitvoering van deze les net voordat u de Vlijtige liesjes mee naar huis geeft Doelen» De leerlingen leren verwoorden wat zij geleerd hebben 10 MINUTEN Leergesprek Bespreek aan het eind met de kinderen hoe het Vlijtig liesje is gegroeid vanaf het moment dat de kinderen hun stekje gekregen hebben en net voordat de plant gedroogd wordt. Stel de volgende vragen:» Uit welke onderdelen bestaat het vlijtig liesje?» Wat heeft de plant nodig om te groeien?» Waar vindt de groei plaats? (Hierbij kunnen de onderdelen van een plant één voor één besproken worden.)» Op welke manier ontstaat verdubbelde groei?» Hoe krijg je meerdere planten?» Voor wie is dit handig?» Wat vind je ervan om je plant te verzorgen?» Of heb je liever een huisdier om voor te zorgen? 5 MINUTEN Verwerking Vraag de leerlingen of zij een slagzin willen bedenken voor een bloemenwinkel die Vlijtig liesje verkoopt: Laat de leerlingen er een aantal bedenken en de beste uitkiezen. Laat de leerlingen hierin vrij of gebruik de volgende zinnen om af te maken:» Zonder Vlijtig liesje kunt u niet.» Vlijtig liesje is net als.» Vlijtig liesje is mooier dan de.» Etc. Aan het einde mogen zij hun zin voor lezen. BuitenWijs Vlijtig liesje 19

20 4 Achtergrondinformatie Het Vlijtige liesje (Impatiens walleriana) is een vrij laag blijvende soort voor potcultuur. De bloemen vertonen een kleurscala van donkerrood, paars tot wit. Het blad is heldergroen. De betekenis van het Latijnse woord Impatiens is: gevoelig. Dit slaat op de kleppen van de vrucht die bij aanraking onmiddellijk openspringen. Het zaad kiemt na ongeveer 10 dagen. Het Vlijtig liesje is familie van de bij ons in het wild bekende springzaad. Verzorgingstips:» Matige nachttemperatuur (10-16 C); bij een wintertemperatuur van 13 C bloeien de planten door.» Altijd rijkelijk gieten met onthard water, behalve als u een rustperiode inlast.» Matig hoge luchtvochtigheid.» Bladval is meestal het gevolg van de te lage temperaturen. Staat de plant te donker dan vallen de bloemen af. Kans op wegrotten van de stengels is alleen aanwezig als u de Impatiens doorlopend te veel water geeft. Een lichte plaats, zonder directe zonbestraling.» Uit hun krachten gegroeide exemplaren kunt u het best stekken, om daaruit dan weer nieuwe planten op te kweken. Te droge lucht kan witte vlieg en bladluis ten gevolge hebben. Spint kan optreden bij zonbestraling.» Niet besproeien als er bloemen aan de plant zitten, want dat veroorzaakt vlekken BuitenWijs Vlijtig liesje 20

21 5 Bijlage 1: Verhaal Een cadeau om voor te zorgen Nog even en dan is Thomas jarig. Negen wordt hij en hij heeft zijn verlanglijstje al klaar. Een lange lijst is het. Hij wil een mountainbike, de DVD van Harry Potter, een duikbril met snorkel, een wekkerradio, dierenposters (liefst leeuwen of tijgers), gelpennen en toverstiften. Maar helemaal boven aan de lijst staat - net als vorig jaar en het jaar daarvoor - met hele grote letters en driedubbel onderstreept: HOND! Thomas wil het liefst een hond. Een grote, stoere hond om mee te spelen en te rennen en te dollen. En om helemaal alleen voor te zorgen. Thomas weet best hoe dat moet. Een hond heeft niet alleen eten en drinken nodig, maar ook aandacht. Harige honden moetje borstelen en een grote hond moet veel bewegen Voor een hond zorgen kost veel tijd. Maar dat is juist leuk en Thomas heeft tijd genoeg. Zijn moeder wil geen hond. Ze zegt: 'Een hond op een flat, dat is niets gedaan. En wie laat hem alle dagen uit?' 'Ik natuurlijk,' belooft Thomas. Maar zijn moeder schudt haar hoofd. Dat gaat een paar weken goed,' zegt ze. 'Tot je er genoeg van hebt. En wie is er dan de klos? leder jaar opnieuw staat de hond driedubbel onderstreept op Thomas' verlanglijstje. Ook al weet hij diep in zijn hart best dat hij geen hond zal krijgen, zolang zijn moeder er tegen is. 'Thomas, telefoon!' 'Wie?''Oma.' Thomas rent naar de telefoon. 'Dag oma.' 'Dag jongen. Van harte gefeliciteerd. Wat heb je gekregen?' 'Een mountainbike,' zegt Thomas trots. 'Een rode. Met zevenentwintig versnellingen. Ik heb er al op gefietst. Hij kan heel hard.' 'Dat klinkt goed,' zegt oma. 'En heb je nog meer wensen?' 'Gelpennen en toverstiften,' zegt Thomas. 'Maar het liefst een hond.' 'Alweer?'vraagt oma. 'Nog steeds,' antwoordt Thomas. 'Waarom wil je toch zo graag een hond?' 'Om mee te rennen en te dollen,' zegt Thomas. 'En om voor te zorgen.' 'Dat klinkt mooi,' zegt oma. 'En wat zei je daarvoor ook weer?' Gelpennen en toverstiften,' herhaalt Thomas. 'Komt u straks taart eten?' 'Natuurlijk,' zegt oma gretig. 'Zoveel mogelijk. Tot straks, jongen.' 'Dag oma, tot straks.' Oma geeft Thomas drie dikke zoenen. Twee op zijn wangen en één op zijn neus. En ze haalt drie cadeautjes uit haar tas. 'Twee om mee te spelen,' zegt ze. 'En één om voor te zorgen.' Thomas' hart begint sneller te kloppen. Een cadeautje om voor te zorgen? Zou oma een hond... Nee, natuurlijk niet. Een hond kun je niet inpakken. Hij maakt eerst de kleine pakjes open. Gelpennen en toverstiften. 'Dank u wel, oma.' En dan het grotere pakje. 'Recht ophouden,' zegt oma. 'En voorzichtig uitpakken.' Thomas maakt voorzichtig het dunne, groene papier los. BuitenWijs Vlijtig liesje 21

22 Eurofleur, staat er op. Er komt een bloempotje tevoorschijn. Een fleurig, stenen potje met een klein, groen plantje er in. Thomas weet niet wat hij moet zeggen. Wat moet hij nou met een plantje? 'En?' vraagt oma. Thomas kijkt haar vragend aan. 'Is dit voor mij?' 'Natuurlijk,' zegt oma. 'Jij bent toch jarig?' 'Ik vond de pennen en de stiften leuker,' zegt hij eerlijk. Oma lacht. 'Je wou toch iets om voor te zorgen,' zegt ze. 'Ja, een hond,' bromt Thomas. 'Geen plant.' Hij zet het bloempotje op tafel en ploft op de bank. Oma gaat naast hem zitten. 'Ik snap heus wel dat je liever een hond wilt,' zegt ze. 'Maar ik denk dat je daarmee moet wachten tot je groot bent en zelf mag beslissen.' Thomas knikt. 'Als ik groot ben neem ik een labrador. Die zijn heel mooi en heel lief. Boris, noem ik hem. Ik heb al een boek over honden en over hoe je voor ze moet zorgen. Ik weet heus wel hoe dat moet. En later koop ik ook een boek over labradors.' 'Goed idee,' zegt oma. 'De ene hond is de andere niet. Elke hond heeft zijn eigen gebruiksaanwijzing. Jouw plantje heeft trouwens ook een naam, wist je dat?' Thomas haalt zijn schouders op. 'Liesje heet ze. Vlijtig Liesje om precies te zijn.' 'Stomme naam,' zegt Thomas. 'Zo heet ze, omdat ze zo vlijtig groeit en bloeit.' 'Wat is nou weer vlijtig?' 'Vlijtig is een ouderwets woord voor vlug en graag,' antwoordt oma geduldig. 'Voor je het weet is ze twee keer zo groot en zit ze vol prachtige bloemen. Als je tenminste goed voor haar zorgt.' Thomas kijkt naar het kleine, groene plantje op tafel. Suffe Sonja zou een betere naam zijn. Of Saaie Saar. Of Gekke Gerda. 'Wil je haar houden?' vraagt oma. 'Of zal ik haar weer mee naar huis nemen?' Snelle Nellie, Vlugge Vera, Grage Grietje... 'Dus als ik goed voor haar zorg gaat ze groeien?' Oma knikt. 'En heel veel bloemen maken?' 'Zeker weten,' zegt oma. 'Ze heet niet voor niets Vlijtig Liesje.' Thomas denkt na. 'Dan hou ik haar,' besluit hij. 'Als mamma ziet dat ik goed voor een plant kan zorgen, gelooft ze misschien ook wel dat ik goed voor een hond kan zorgen.' 'Wie weet,' zegt oma. Ze staat op en pakt het plantje van tafel. In de aarde is een kaartje gestoken. Daarop staat precies hoe Vlijtig Liesje verzorgd wil worden. Hoeveel licht ze nodig heeft en hoeveel water. En wat je verder nog kunt doen om haar goed te laten groeien. Samen bestuderen ze het kaartje. Als mamma binnenkomt met thee en taart zegt Thomas trots: 'Kijk eens wat ik van oma heb gekregen: Een plant om helemaal zelf voor te zorgen. O ja, en ook nog gelpennen en toverstiften.' Bette Westera, januari 2003 BuitenWijs Vlijtig liesje 22

23 Bijlage 2: Gedicht Vlijtig liesje 1. Vlijtig Liesje, waarom knies je en verlies je al je blad? Ik weet toch zeker dat je alle dagen water hebt gehad. We zullen het eens vragen aan je tante Balsemien. Tante Mien, tante Mien, moet u Liesje nou eens zien! La's kijken, Lies, zegt tante. Ze kijkt van alle kanten. Bekijkt haar van haar wortels tot haar top. Ze zegt bezorgd: Wat hamer, 't is te koud in deze kamer! Zet haar warmer, kind, dan knapt ze wel weer op. Ietsje warmer, zul je zien, zegt tante Balsemien. Ietsje warmer en dan knapt ze wel weer op, dat zul je zien. 2 Vlijtig Liesje, waarom knies je, waarom ben je niet gezond? Waarom vallen al je mooie, rooie bloemen op de grond? We zullen het eens vragen aan je tante Balsemien. Tante Mien, tante Mien, moet u Liesje nou eens zien! La's kijken, Lies, zegt tante. Ze kijkt van alle kanten, Bekijkt haar van haar wortels tot haar top. Ze zegt: Het is geen wonder. Lies wil licht, ze kan niet zonder. Zet haar lichter, kind, dan knapt ze wel weer op. Tikje lichter, zul je zien, zegt tante Balsemien. Tikje lichter, ietsje warmer en dan knapt ze wel weer op, dat zul je zien. 3. Vlijtig Liesje, Waarom knies je? Heb je jeuk of heb je pijn? Heb je beestjes op je blaadjes, die niet aardig voor je zijn? We zullen het eens vragen aan je tante Balsemien. Tante Mien, tante Mien, moet u Liesje nou eens zien! La's kijken. Lies, zegt tante. Ze kijkt van alle kanten. Bekijkt haar van haar wortels tot haar top. Ze zegt: Ze houdt van regen. Droge lucht kan Lies niet tegen. Beetje sproeien, kind, dan knapt ze wel weer op. Beetje sproeien, zul je zien, BuitenWijs Vlijtig liesje 23

24 zegt tante Balsemien. Beetje sproeien, tikje lichter, ietsje warmer en dan knapt ze wel weer op, dat zul je zien. 4. Vlijtig Liesje, Waarom knies je? Ben je ziek of ben je bang? Waarom word je toch zo schichtig en zo spichtig en zo lang? We zullen het eens vragen aan je tante Balsemien. Tante Mien, tante Mien, moet u Liesje nou eens zien! La's kijken. Lies, zegt tante. Ze kijkt van alle kanten. Bekijkt haar van haar wortels tot haar top. Ze zegt: Je moet haar toppen, anders gaat ze naar de knoppen. Even toppen, kind, dan knapt ze wel weer op. Even toppen, zul je zien, zegt tante Balsemien. Even toppen, beetje sproeien, tikje lichter, ietsje warmer en dan knapt ze wel weer op, dat zul je zien. 5. Vlijtig Liesje, Waarom knies je? Heb je 't warm of heb je 't koud? Waarom barst je uit je potje, waarom kijk je zo benauwd? We zullen het eens vragen aan je tante Balsemien. Tante Mien, tante Mien, moet u Liesje nou eens zien! La's kijken. Lies, zegt tante. Ze kijkt van alle kanten. Bekijkt haar van haar wortels tot haar top. Ze zegt: Je moet haar stekken. Liesje krijgt volwassen trekken. Keertje stekken, kind, dan knapt ze wel weer op. Keertje stekken, zul je zien, zegt tante Balsemien. Keertje stekken, even toppen, beetje sproeien, tikje lichter, ietsje warmer en dan knapt ze wel weer op, dat zul je zien. Bette Westera, oktober 2002 BuitenWijs Vlijtig liesje 24

25 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leerlingenboekje Vlijtige liesje Naam:

26 Werkblad 1: Oppotten Ik heb mijn Vlijtige liesje gekregen op De plantjes staan allemaal dicht op elkaar. Zo kunnen ze niet groeien. Je gaat nu je plantje in je eigen potje zetten. Dit werkje noemen we oppoten Hoe doe je dat? BuitenWijs Vlijtige liesje

27 Werkblad 2: Dit is je Vlijtig liesje Teken hieronder je opgepotte Vlijtig liesje Je hebt je plantje net opgepot. Maak de vragen die hieronder staan. Hoe lang is de stengel? Cm Hoe breed is de plant? Cm Hoeveel zijtakjes tel je? Zijtakjes Hoeveel blaadjes tel je? Blaadjes Zie je de nerven Ja/Nee Hoeveel bloemen tel je? Bloemen Hoeveel knoppen heeft je plantje? Knoppen BuitenWijs Vlijtige liesje

28 Werkblad 3: Hoe snel groeit je plantje? Hoe hoog is je plant? 30 Cm 20 Cm 10 Cm 0 Cm Hoe breed is je plant? Dag 1 Dag 8 Dag 15 Dag Cm 20 Cm 10 Cm 0 Cm Dag 1 Dag 8 Dag 15 Dag 22 BuitenWijs Vlijtige liesje

29 Werkblad 4: Hoe snel groeit je plantje? Hoeveel blaadjes zitten er aan je plant? 15 blaadjes 10 blaadjes 5 blaadjes 0 blaadjes Dag 1 Dag 8 Dag 15 Dag 22 Hoeveel bloemen zitten er aan je plant? 15 bloemen 10 bloemen 5 bloemen 0 bloemen Dag 1 Dag 8 Dag 15 Dag 22 BuitenWijs Vlijtige liesje

30 Werkblad 5: Plantenproefjes 1 Als je wilt groeien, moet je eten. Ook planten eten om te groeien. Met de wortels halen de planten voedsel uit de grond. Het voedsel zit opgelost in water, net als suiker in de thee. Maar planten hebben ook warmte en licht nodig. En water niet te vergeten. Juf of meester heeft ook een paar plantjes opgepot. Met deze plantjes gaan we een paar proefjes doen. Proef 1: Plantje 1 krijgt geen eten of voedsel. Zet de plant in witzand voor het raam. Proef 2: Plantje 2 krijgt geen warmte We zetten deze plant de hele week op een koude plek. Proef 3: Plantje 3 krijgt geen licht. We zetten de plant de hele week in een kast. Proef 4 Plantje 4 krijgt geen water. Deze plant Staat de hele week voor het raam. Op elke potje plakken we een stukje papier met het nummer van de proef. We vergelijken deze 4 plantjes met jou eigen plantje. Vergeet niet je eigen plant water te geven. BuitenWijs Vlijtige liesje

31 Werkblad 6: Plantenproefjes 2 Een week lang hebben voor de proefplantjes gezorgd. Haal ze maar Wat is er met plantje 1 gebeurd? Teken dit hieronder. Plantje 1 kan dus niet groeien zonder: Wat is er met plantje 2 gebeurd? Teken dit hieronder. Plantje 2 kan dus niet groeien zonder: BuitenWijs Vlijtige liesje

32 Werkblad 7: Plantenproefjes 2 Wat is er met plantje 3 gebeurd? Teken dit hieronder. Plantje 3 kan dus niet groeien zonder: Wat is er met plantje 4 gebeurd? Teken dit hieronder. Plantje 4 kan dus niet groeien zonder: Wat heeft een kamerplant dus allemaal nodig? BuitenWijs Vlijtige liesje

33 Werkblad 8: Toppen Ongeveer een week of twee na het oppotten, ga je jouw plantje toppen. Toppen is de bovenkant uit je plantje halen. De juf of meester laat zien, hoe je dat moet doen. Op het plaatje hiernaast zie je twee plantjes. Welke van deze twee is een tijdje Geleden getopt? A B Wat is het verschil tussen de twee planten? (Tip: keer de bloemen!) BuitenWijs Vlijtige liesje

34 Werkblad 9: Stekken Je hebt nu één plant. Maar misschien wil je er wel meer. Knip een stekje af en zet je stekje in het water. Maak een tekening van het stekje in vakje 1. Wat zal er gebeuren denk je? Teken het groeiproces in vakje 2, 3 en 4. Datum: Datum: Datum: Datum: Op welke datum komen er wortels aan het stekje? De datum is:.na dagen heeft mijn stekje wortels en kan ik het in een potje aarde zetten. BuitenWijs Vlijtige liesje

35 Werkblad 10: Vergelijken Pluk een plantje met een bloem en blad uit de tuin of uit het gras. Als je goed kijkt, zijn de kleur en vorm van de bloem en het blad heel anders dan je Vlijtig liesje. Teken het maar eens na. Vlijtig liesje Andere plant Bloem Bloem Blad Blad BuitenWijs Vlijtige liesje

36 Werkblad 11: Drogen Droog een blad en een bloempje van je plant. Hoe moet je drogen vertelt de juf of meester wel. BuitenWijs Vlijtige liesje