TECHNIEKPROMOTIE: WERKT HET OF WERKT HET NIET?

Transcriptie

1 26/6/2014 TECHNIEKPROMOTIE: WERKT HET OF WERKT HET NIET? Een onderzoek naar de effecten van activiteiten op het gebied van techniekpromotie Uitgevoerd door Marleen Klein Hesselink in het kader van een stageopdracht voor Provincie Gelderland, ter afronding van de Bachelor Sociologie aan de Radboud Universiteit te Nijmegen Stagecoördinator: Gerbert Kraaykamp Stagebegeleider: Ton Beliën

2 Voorwoord Voor u ligt de definitieve versie van mijn rapport over de verschillende activiteiten, projecten en beleidsinitiatieven op het gebied van techniekpromotie en de effecten hiervan. Dit rapport kent een interessante voorgeschiedenis, waarbij het allemaal begon op 7 januari toen ik een kennismakingsgesprek had met Mark van der Heijden en Marjon Albring, twee medewerkers bij Provincie Gelderland en werkzaam op het gebied van de Gelderse Human Capital Agenda. Een concrete opdracht was er niet gelijk maar al pratende kwamen we op het onderwerp van activiteiten op het gebied van techniekpromotie. Op dat moment werd Ton Beliën gevraagd er ook bij te komen zitten, omdat hij al erg lang zat met een vraag over dit onderwerp. De vraag luidde als volgt, al tijden probeert men door middel van allerlei activiteiten jongeren te interesseren voor techniek: maar wat zijn nu de effecten hiervan? Met precies deze vraag heb ik me de afgelopen maanden bezig gehouden. Om de vraag te beantwoorden heb ik me verdiept in de verschillende lopende projecten en activiteiten in Nederland, Gelderland en de verschillende Gelderse regio s waarbij ik ook op bezoek ben geweest bij enkele activiteiten en heb ik gesprekken gevoerd met personen die op een of andere manier verbonden zijn aan deze activiteiten. Daarnaast heb ik bekeken hoe dergelijke activiteiten en projecten worden geëvalueerd door organisatoren en welke effectmetingen er bestaan op het gebied van techniekpromotie. Hiermee was de initiële vraag over de effecten van activiteiten en projecten beantwoord. Ik ben echter verder gegaan met het vinden van verklaringen voor mijn bevindingen met betrekking tot de effecten van activiteiten en projecten door in te zoomen op het studiekeuzegedrag van kinderen. Uiteindelijk heb ik concrete aanbevelingen opgesteld ter verbetering van de effectiviteit van projecten en activiteiten die techniekpromotie als doel hebben. Dit alles kunt u lezen in de komende pagina s van dit rapport. Ik hoop dat u na het lezen van dit rapport, net als ik tijdens het schrijven ervan, meer te weten bent gekomen over de complexiteit van techniekpromotie en het even interessant vindt als ik. Met de afronding van dit rapport kijk ik tevens terug op een ontzettend leuke en leerzame tijd bij Provincie Gelderland. Ik heb me beziggehouden met een onderwerp waar ik eigenlijk niets vanaf wist en heb onderzoek gedaan op een manier die ik niet gewend ben maar waarbij ik altijd kon rekenen op steun en advies van mijn collega s uit het HCA team. Ton, Mark en Marjon: bedankt voor alles. Juni, 2014 Marleen Klein Hesselink 1

3 Inhoudsopgave Voorwoord... 1 Inhoudsopgave... 2 Inleiding Overzicht projecten... 4 Projecten in Nederland... 4 Projecten in Gelderland... 5 Projecten in de regio... 6 Overzicht projecten: wat valt op? Effecten projecten Concrete studies naar de effecten van techniekvoorlichting- en promotie Evaluaties van landelijk beleid Evaluaties van regionaal beleid Voorbeelden van regionale instroom Effecten projecten: wat valt op? Conclusies over projecten en hun effecten Inleiding Theoretische verklaringen voor keuzegedrag Algemene theorieën keuzegedrag Studiekeuzegedrag Kiezen voor techniek: waarom wel/waarom niet? Waarom kiezen jongeren voor techniek? Waarom kiezen jongeren niet voor techniek? (niet) kiezen voor techniek: de koppeling met theorie van gepland gedrag (niet) kiezen voor techniek: de koppeling met de praktijk Conclusies over het uitblijven van effecten Aanbevelingen Verbeteringen ten aanzien van effectiviteit Verbeteringen ten aanzien van effectmetingen Wie kan hierin een rol spelen Literatuurlijst

4 Inleiding Op 13 mei 2013 stond het volgende artikel in de Volkskrant: Vanaf 2020 op alle basisscholen les in techniek (Volkskrant, 2013). In dit artikel wordt een van de acties uit het landelijke Techniekpact uitgelicht, één van de maatregelen om per jaar extra technici beschikbaar te maken voor de arbeidsmarkt (Techniekpact, 2013). Het Techniekpact is onderdeel van een lange reeks plannen, projecten en activiteiten om meer mensen de techniek in te krijgen. Ook regionale cijfers laten zien dat in Gelderland nog steeds tekorten bestaan op het gebied van de technische arbeidsmarkt. Regiorapporten voor alle zes Gelderse regio s, Rivierenland, Achterhoek, Stedendriehoek, de Vallei, Arnhem - Nijmegen en Noord-Veluwe laten zien dat er een grote discrepantie bestaat tussen het aanbod van technische werknemers en de vraag naar werknemers (Gardenier & Van Rijn, 2013). In Gelderland als geheel is de krapte op de technische arbeidsmarkt hoog of erg hoog, voor alle verschillende niveaus. Om hiermee om te gaan worden vanuit de Human Capital Agenda van Provincie Gelderland projecten gesteund die proberen deze krapte aan te pakken. De vraag is echter na zoveel jaren van activiteiten, plannen en projecten wat dit nu allemaal heeft opgeleverd, zeker wanneer de tekorten blijkbaar nog steeds aanwezig zijn. Dit leidt tot de volgende onderzoeksvragen: 1. Wat speelt er allemaal op het gebied van techniekvoorlichting- en promotie? 2. In hoeverre zijn er effecten gemeten van techniek voorlichting- en promotieactiviteiten en projecten? 3. Welke effecten worden er gemeten? 4. Hoe kunnen deze bevindingen verklaard worden? Om deze vragen te beantwoorden zal eerst een overzicht worden gegeven van de activiteiten en projecten die op dit moment spelen met betrekking tot techniekvoorlichting- en promotie in Gelderland, maar ook in Nederland als geheel. Daarnaast zal worden gekeken in hoeverre deze projecten geëvalueerd of gemonitord worden en of men ook specifiek naar effecten van projecten heeft gekeken. Hierbij zal ook worden ingegaan op de vraag of dit goede metingen zijn. Daar uitvolgend kunnen conclusies worden getrokken over de aanwezigheid van effectmetingen en de aanwezigheid van effecten. Aan de hand van deze bevindingen zal verder worden gezocht naar verklaringen voor hetgeen wat wordt gevonden en zullen ten slotte aanbevelingen worden opgesteld. 3

5 1. Overzicht projecten In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van de projecten die zich momenteel op landelijk, provinciaal en regionaal niveau afspelen. Hieruit kan worden afgeleid wat er nu allemaal speelt in de wereld van techniekvoorlichting- en promotie en wat men er probeert mee te bereiken. Projecten in Nederland Het jongste initiatief van de Nederlandse overheid dat probeert om te gaan met de toekomstige tekorten op de technische arbeidsmarkt staat bekend onder de noemer Techniekpact Met het oog op het jaar 2020 wil het Techniekpact door middel van de volgende drie lijnen actie ondernemen: kiezen voor techniek, leren in de techniek en werken in de techniek (Techniekpact, 2013). Aan de hand van deze drie actielijnen zijn in het Techniekpact ambities opgesteld, waar concrete maatregelen aan zijn opgehangen. Onder de actielijn kiezen voor techniek vallen twee ambities, namelijk jong geleerd is oud gedaan en deskundige docenten voor inspirerend techniekonderwijs. Door kinderen vroeg in aanraking te laten komen met techniek, ze een duidelijk beeld te geven van wat dit is en hen te laten doceren door leraren die kennis hebben van techniek wil men een grotere instroom in technische opleidingen realiseren. Concrete acties die worden ondernomen om dit te bereiken zijn onder meer de invoer van structureel Wetenschap en Technologie onderwijs op basisscholen en de regionale uitbreiding van Technasia, Jet-Net-kringen TechMavo s en andere initiatieven op middelbare scholen. Daarnaast wil men een stijging van het aantal middelbare scholieren dat kiest voor een bètaprofiel en een betere aansluiting van het vmbo op het Mbo in de techniek realiseren. Om docenten meer kennis te laten krijgen van techniek wordt Wetenschap en Technologie in het curriculum op de Pabo s geïntegreerd en worden zittende leraren bijgeschoold. Ten slotte stuurt men aan op een verhoging van het aantal universitaire opgeleide leraren, in het bijzonder voor de bètavakken. Met betrekking tot de actielijn leren in de techniek is één ambitie opgesteld: het opleiden van technische mensen voor de toekomst. Door de versterking van het technisch beroepsonderwijs met veel betrokkenheid vanuit het bedrijfsleven maar ook door in te zetten op het aantrekken van internationale, universitaire studenten wil men bereiken dat meer leerlingen en studenten met een technisch diploma ook daadwerkelijk aan de slag gaan in de technische branche. Concrete acties die uit dit oogpunt worden ondernomen zijn bijvoorbeeld dat Mbo-instellingen een hogere bekostiging ontvangen voor leerlingen aan Mbo-techniekopleidingen en dat Mbo-instellingen hun onderwijsaanbod moeten gaan afstemmen met werkgevers en andere Mbo-instellingen zodat de aansluiting met de arbeidsmarkt verbetert. Ook wordt geprobeerd het aantal technische Hboopleidingen te reduceren en worden investeringen in publiek-private samenwerking in het beroepsonderwijs verhoogd. Daarnaast wil men studiebeurzen beschikbaar laten stellen door bedrijven voor excellente Nederlandse en internationale studenten. De derde en laatste actielijn werken in de techniek kent ook één ambitie: technische vakkrachten behouden voor de techniek. Door werknemers in de technische branche duurzaam inzetbaar te maken in verschillende technische sectoren en voormalig technische werknemers inzetbaar te maken in andere technische sectoren wil men bereiken dat technische vakkrachten beschikbaar blijven voor de technische arbeidsmarkt en niet naar elders uitwijken. Om dit te bereiken zijn verschillende actiepunten opgesteld, waaronder het opstellen van sectorplannen door sociale partners in de techniek. Zo wordt getracht om de uitstroom van werknemers te verminderen, recent werkloos geworden technici versneld te laten instromen en de begeleiding van nieuwe werknemers te verbeteren. 4

6 Projecten in Gelderland De hierboven genoemde acties spelen op landelijk niveau, ze zijn bedoeld voor heel Nederland. De daadwerkelijke uitvoering hiervan zal echter gebeuren op regionaal niveau. In april 2013 is er een Techniekpact voor Gelderland opgesteld door het Kenniscentrum Bèta Techniek, welke in mei is ondertekend door vertegenwoordigers van werkgevers, werknemers, het onderwijs, de regionale overheid en het kabinet (Kenniscentrum Bèta Techniek, 2013). Door middel van dit Gelderse Techniekpact wil Gelderland de aansluiting van het onderwijs op de technische arbeidsmarkt verbeteren en het tekort aan technisch personeel terugdringen net zoals het landelijke Techniekpact. Dit Gelderse Techniekpact houdt rekening met de unieke kenmerken van de Provincie, de regionale arbeidsmarkt en de Gelderse Human Capital Agenda, daarnaast heeft het oog voor de reeds bestaande initiatieven met betrekking tot techniekpromotie. In de lijn van kiezen voor techniek legt het Gelderse Techniekpact naast de nationale impulsen zoals de invoering van techniekonderwijs op de basisschool de nadruk op verschillende oriëntatie- en promotieactiviteiten die al bestonden en nu verder worden uitgebreid. Dit houdt onder meer in dat scholen jaarlijks gaan deelnemen aan een activiteit ter bevordering van talentontwikkeling in bèta, techniek en technologie, er jaarlijks techniekdagen, First Lego League wedstrijden en techniekwedstrijden worden georganiseerd en technisch educatieve centra en technieklokalen worden uitgebreid. Daarnaast worden schakelprogramma s ontwikkeld voor kinderen die de verkeerde sector of het verkeerde profiel hebben gekozen op de middelbare school en moeten middelbare scholen een breed keuzeprogramma aanbieden op het gebied van techniek, waarover kinderen ook hun profielwerkstuk kunnen schrijven. Ten slotte moeten scholen gaan samenwerken met regionale bedrijven, waarbij bedrijven stages, gastlessen of onderwijsmarkten verzorgen. Idealiter worden deze samenwerkingsverbanden geformaliseerd in TechNet of Jet-Net. Naast de focus op techniek oriëntatie en promotie, besteedt het Gelderse Techniekpact aandacht aan beeldvorming: bedrijven moeten laten zien wat zij in huis hebben op het gebied van techniek. Dit gebeurt door minimaal twee keer per jaar de deuren open te zetten voor belangstellenden en bij voorlichtingsactiviteiten gebruik te maken van techniekambassadeurs. Het Gelderse Techniekpact heeft in de lijn van leren in de techniek drie speerpunten: zorgen voor aantrekkelijk onderwijs, de professionalisering van docenten en de aansluiting onderwijs arbeidsmarkt. Naast de nationale acties op deze gebieden kent het Gelderse Techniekpact enkele toevoegingen. Met betrekking tot het zorgen voor aantrekkelijk onderwijs gaat dit om Mbo-Hbo doorlopende leerlijnen in de regio en de ontwikkeling van een bètatechnologisch programma voor excellente scholen op minstens drie scholen in de regio. Daarnaast wil men voor minimaal drie topsectoren in de regio een Centrum voor Innovatief Vakmanschap of een Centre of Expertise. Ook wordt ingezet op de ontwikkeling van excellentie-opleidingen voor minsten drie van de vijf opleidingsinstituten Techniek van de HAN en het geven van aandacht binnen niet-technische opleidingen aan de toepassing van techniek in de desbetreffende sector. Wanneer men kijkt naar het speerpunt professionalisering van docenten is het meeste overgenomen van het landelijke Techniekpact, zoals bijscholing en techniek in het curriculum op de Pabo. In het Gelderse Techniekpact is echter ook opgenomen dat alle bètatechnische docenten eens in de drie jaar stage lopen bij een bedrijf. Het laatste punt dat betrekking heeft op de lijn van leren in de techniek, de aansluiting onderwijs arbeidsmarkt is iets wat al langer op de Gelderse agenda staat door middel van de Provinciale Human Capital Agenda. Maatregelen die hieronder vallen zijn een nauwe samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven waardoor er goed zicht is op de mogelijkheden voor stages en banen, innovatief en excellent vakmanschap ontwikkeld wordt, technologie- en 5

7 vakmanschaproutes ontwikkeld worden, mensen en faciliteiten gedeeld worden, stageplaatsen of afstudeerplekken gegarandeerd kunnen worden en er bij minstens vier ROC s maatwerk ontwikkeld wordt voor zij-instromers in de technische sector. De lijn van werken in de techniek kent in het Gelderse Techniekpact ook drie speerpunten namelijk aantrekkelijke loopbanen, feitelijke informatie en oog op ondernemerschap. Om loopbanen in de techniek aantrekkelijk te maken wil men, naast de landelijke acties, dat in minstens drie clusters van bedrijven wordt gewerkt aan een functiehuis waarin de beloning van vakmanschap en technische specialisatie op dezelfde manier groeit als de beloning van functies op managementniveau, ook wordt gewerkt aan een arbeidsomgeving die leeftijdsfase of doelgroepbewust is. Daarnaast moeten bedrijven investeren in beroepspraktijk vormingplaatsen om jeugdwerkloosheid aan te pakken en moet er een flexibel onderwijsaanbod ontstaan voor werknemers die zich willen bij- of omscholen in de technische sector. Ten slotte ontstaat er een goed werkende EVC-structuur die kennis en vaardigheden van werknemers in beeld brengt en bij- of omscholing vergemakkelijkt. Naast het aantrekkelijker maken van technische loopbanen moet de informatie over de technische arbeidsmarkt, banen, stages en bedrijven actueel, vindbaar en leesbaar zijn. Dit komt naar voren in speerpunt twee. Om dit te realiseren moet de regio inzicht hebben in gegevens over in- uit- en doorstroom in het bedrijfsleven en het onderwijs en moet de informatie over de technische arbeidsmarkt, banen, stages en bedrijven te vinden zijn via digitale kanalen. Ten slotte het speerpunt oog op ondernemerschap. Ondernemerschap in de techniek moet in beeld worden gebracht door ondernemerschap in te bedden in de Centra voor Innovatief Vakmanschap en Centres of Expertise. Verder moet de keten kennis-kunde-kassa versterkt worden op financieel, juridisch en inhoudelijk gebied. Ten slotte moeten het bedrijfsleven, banken, de Kamer van Koophandel en provinciale ontwikkelingsfondsen nauw betrokken zijn bij experimenten met startende ondernemers en studentondernemingen. Projecten in de regio Naast het onderscheid tussen het landelijke beleid en het provinciale beleid in Gelderland kan er ook nog gedifferentieerd worden naar de verschillende regio s in Gelderland die ieder hun eigen activiteiten hebben op het gebied van techniek voorlichting en promotie. In sommige van deze regio s zijn deze ook vastgelegd in een Techniekpact. Stedendriehoek In regio Stedendriehoek is bijvoorbeeld het Techniekpact Stedendriehoek opgesteld door het Platform Techniek Stedendriehoek (2013). Al bestaande projecten en nieuw te ontwikkelen projecten zijn onderverdeeld bij een of meerdere van de drie actielijnen: kiezen, leren en werken in de techniek. Om meer kinderen te laten kiezen voor techniek worden verschillende activiteiten georganiseerd. Voor basisschoolleerlingen zijn dit onder meer Techniekdagen en de Week van de Techniek. Daarnaast wil men TechnoDiscovery implementeren in de Stedendriehoek, in navolging op de Valleiregio. TechnoDiscovery is een centrum waar kinderen kennis kunnen maken met techniek middels verschillende projecten. Naast deze activiteiten wil men investeren in de implementatie van Wetenschap en Technologie op de Pabo en ondersteuning bieden aan zittende basisschooldocenten bij lessen techniek om beter techniekonderwijs op de basisschool te realiseren. Ook voor middelbare scholieren zijn er diverse activiteiten en projecten die op het oog hebben dat deze scholieren meer zullen kiezen voor techniek en nu al meer leren in de techniek. Het gaat hierbij om de participatie in Jet-Net of TechNet kringen, les krijgen op een Technasium, maar ook kennis maken met techniek bij TechnoDiscovery, het krijgen van masterclasses of kennis maken met jonge techniekambassadeurs. 6

8 Daarnaast wil men zorgen voor een doorlopende leerlijn van het voortgezet onderwijs naar het beroepsonderwijs om de overgang duidelijker en eenvoudiger te maken. Ook zijn er verschillende activiteiten gericht op het beroepsonderwijs die al beginnen bij de vmbo-leerling en daarom veelal betrekking hebben op meerdere actielijnen. Zo zijn de projecten Tour de Technique en Promotie studieloopbaan erop gericht meer vmbo-leerlingen te trekken naar technische opleidingen. Daarnaast gebeurt er veel om techniekonderwijs en een latere baan in de techniek aantrekkelijker te maken. Er wordt bijvoorbeeld geïnvesteerd in een TechniCampus, excellentieprogramma s en de Week van de Stage. Tegelijkertijd wordt techniek onderwijs verbeterd door de focus te leggen op brede Mbo-techniek opleidingen en wordt er geïnvesteerd in meester-gezel verbindingen en het creëren van extra bbl-trajecten bij bedrijven. Achterhoek In de overige regio s van Gelderland wordt ook al langere tijd veel gedaan aan techniek voorlichting en promotie. Zo zien we in de regio Achterhoek dat het Platform Onderwijs Arbeidsmarkt van de Achterhoek al geruime tijd jaarlijkse Techniekdagen organiseert voor basisschoolleerlingen en ondersteunt het tevens de verschillende technieklokalen door de regio. Naast dat kinderen in deze lokalen les krijgen in techniek, worden de technieklokalen ook gebruikt om voorlichting te geven aan ouders over technische beroepen en opleidingen. Ook wordt er geld gestoken in de professionalisering van vrijwilligers en docenten die les geven in deze technieklokalen. Naast deze activiteiten voor basisschoolkinderen zijn er ook verschillende initiatieven die inspelen op de middelbare schoolleerling. Zo zijn er inmiddels drie Technasia in de Achterhoek, en zijn verschillende scholen aangesloten bij Jet-Net of TechNet. De student op het Mbo wordt ook niet vergeten, om meer leerlingen te krijgen in technische opleidingen zijn Impulsprojecten gestart op het Graafschap College te Doetinchem die het aantrekkelijker maken voor studenten om een technische opleiding te gaan volgen. Dit gebeurt bijvoorbeeld door de opleiding kosteloos te maken voor de student. Ook wordt er speciale aandacht besteed aan het bereiken van meisjes door diverse scholen die deelnemen aan de landelijk georganiseerde Girlsday. Rivierenland Het Platform Techniek Rivierenland heeft het Techniek Focus programma Rivierenland opgezet om het probleem van de tekorten aan technici aan te pakken. Dit programma kent drie programmalijnen: de bevordering van instroom in het technische en groene onderwijs, bevorderen van zij-instroom en jongeren binden en boeien aan de regio Rivierenland. Om dit te bereiken vinden verschillende projecten plaats. Zo wordt er jaarlijks een techniekwedstrijd georganiseerd, net als de First Lego League. Verder zijn er Techniekcoaches aangesteld die gastlessen techniek verzorgen in het basisonderwijs. Daarnaast bestaan er de campagnes Onderwijs helpt Onderwijs en It s Alive. De eerste houdt in dat technische studenten leerkrachten in het basisteam assisteren bij techniekpromotie en de tweede houdt de promotie van de groene sector in door middel van lessen te geven op de basisschool en kinderen uit te nodigen op het Wellantcollege, de groene school in de regio. Naast deze activiteiten die veelal voor basisschoolleerlingen zijn bedoeld zijn er ook nog enkele activiteiten gericht op middelbare scholieren en studenten in het vervolgonderwijs. Voorbeelden hiervan zijn het YouTech Event en cocreatiebijeenkomsten. Het YouTech Event laat leerlingen van het vmbo kennis maken verschillende technische beroepen en werelden, waarbij ze een test doen om te kijken welke technische wereld bij hen past. Vervolgens gaan ze op bezoek bij een bedrijf dat hierbij aansluit. Tijdens cocreatiebijeenkomsten gaan studenten van het vmbo, mbo en hbo in gesprek met ondernemers over verschillende, technische vraagstukken om zo tot nieuwe inzichten en een beter 7

9 begrip te komen. Met het oog op programmalijn twee, bevordering van zij-instroom worden op verschillende plaatsen in Rivierenland het Startplein Techniek uitgevoerd. Dit startplein is een oriëntatiecarrousel waarin mensen kunnen ontdekken of werken in de techniek bij hen past. Ten slotte is men met het Kennishuis Rivierenland gestart, wat inhoudt dat het hbo aanbod in Rivierenland wordt uitgebreid. De focus ligt hierbij op om- en bijscholing, goede aansluiting op arbeidsmarkt Rivierenland en meer aandacht voor innovatie en onderzoek met betrekking tot relevante thema s voor Rivierenland. Hierdoor hoopt men dat meer afgestudeerden ook in Rivierenland blijven om te werken. Naast deze activiteiten in het kader van het Techniek Focus programma Rivierenland zijn er ook verschillende scholen aangesloten bij TechNet of Jet-Net, of staan zij gekwalificeerd als Technasium. Ook hier doen diverse scholen mee aan de landelijke, door het VHTO georganiseerde Girlsday, een activiteit speciaal gericht op de promotie van techniek onder meisjes. Arnhem - Nijmegen In de regio Arnhem - Nijmegen bestaan meerdere centra die het op zich nemen basisschoolleerlingen, en soms middelbare schoolleerlingen uit de lagere klassen, kennis te laten maken met techniek. Dit zijn onder meer het Junior Technovium in Nijmegen, Technoplanet in Arnhem en TechnoPromo in Cuijk. In het Junior Technovium kunnen leerlingen op verschillende werkplekken kennis maken met allerlei soorten techniek, bijvoorbeeld 3D printen en videodesign, maar ook lasertechniek en bouwkunde. Daarnaast kunnen leerlingen er zelf proefjes uitvoeren met betrekking tot lucht, water, licht en elektriciteit. Ook Technoplanet kent verschillende activiteiten die basisschoolleerlingen en middelbare schoolleerlingen kennis laten maken met wetenschap en techniek. Voorbeelden hiervan zijn het Techniekatelier, waar leerlingen zelf een werkstuk ontwerpen, maken en verbeteren en het Solarta programma, waarin kinderen kennis maken met chemie. Daarnaast verstrekt Technoplanet materiaal dat docenten kan ondersteunen bij eigen technieklessen. TechnoPromo laat kinderen ontdekken door hen er zelf mee aan de slag te laten gaan. Er worden zowel praktijkochtenden/-middagen voor basisschoolleerlingen als sectororiëntatie voor vmbo-leerlingen en techniekonderwijs voor havo of vwo-leerlingen georganiseerd. Naast deze activiteiten worden in deze regio bedrijfsbezoeken, techniekdagen en een Week van de Techniek georganiseerd, gericht op basisschoolleerlingen. Enkele middelbare scholen zijn aangesloten bij een TechNet of Jet-Net kring, ook zijn er enkele Technasia in deze regio en wordt hier een Girlsday georganiseerd. Naast het Junior Technovium bestaat er tevens het Technovium, een samenwerkingsverband tussen verschillende branchescholen, het ROC Nijmegen, de HAN en het bedrijfsleven. Door deze samenwerking wil men bereiken dat studenten aan een technische opleiding goed kennis maken met zowel praktijk als theorie, een goede voorbereiding krijgt om na de opleiding direct te kunnen worden ingezet en de doorstroom van Mbo naar Hbo vereenvoudigen. Daarnaast steekt het Technovium tijd in techniek promotie onder jongeren en geven zij voorlichting. De Vallei Ook in de regio Vallei worden verschillende projecten en activiteiten georganiseerd met het oog op techniekpromotie. Ten eerste TechnoDiscovery, een centrum waar kinderen kennismaken met wetenschap en techniek door zelf opdrachten uit te voeren. Men maakt hier gebruik van drie verschillende thema s: voeding en landbouw, hergebruik, duurzaamheid en kringlopen en sport, spel en beweging. Verder worden er in de Vallei ook Techniekweken/dagen en de First Lego League georganiseerd. Daarnaast zijn ook hier verschillende scholen aangesloten bij TechNet of Jet-Net. Bovendien kent ook de Vallei enkele Technasia en wordt er deelgenomen aan de landelijke Girlsday. 8

10 Tevens investeert het Platform Onderwijs Arbeidsmarkt van de Vallei in duurzame arbeidsplaatsen voor de sector techniek. Het uitgangspunt hierbij is mensen die nu werkloos zijn maar eerder in de technische branche hebben gewerkt te re-integreren in de technische arbeidsmarkt. Naast deze meer algemene vormen van techniekpromotie worden er in de Vallei ook veel activiteiten georganiseerd ten aanzien van Food, een van de belangrijkste industrieën in de Vallei, welke ook wel Food Valley wordt genoemd. Het gaat hier om activiteiten die zowel basisschoolleerlingen als middelbare schoolleerlingen laten kennis maken met Food. Voorbeelden hiervan zijn de organisatie van SmaakEvents, een Food4You dag en de introductie van Food casussen in het Technasium. Noord-Veluwe In de regio Noord-Veluwe is het Platform Techniek Noordwest Veluwe actief op het gebied van techniekpromotie en voorlichting. Op dit moment is men bezig met de ontwikkeling van technobelevingsboxen, met deze boxen kan de docent zelf in de klas techniekonderwijs geven. Daarnaast laat men leerlingen kennis maken met techniek door hen op bezoek te laten gaan bij technische bedrijven, die zij in de klas al hebben leren kennen door projecten welke zijn opgesteld door deze bedrijven. Ook nog in ontwikkeling is het Techniek Experience centrum, dit centrum zal worden gebruikt om kinderen in de leeftijd 10 tot 16 op een leuke manier kennis te laten maken met techniek. Jongeren en hun ouders kunnen er zelf experimenteren met techniek en tevens zullen er technieklessen en workshops worden georganiseerd. Voor middelbare scholieren organiseert het Platform de Tour de Technique. Dit bestaat uit Techniek in Beeld, waar leerlingen kennis maken met verschillende aspecten van techniek. Daarnaast worden er bedrijfsbezoeken georganiseerd om leerlingen te laten ervaren hoe het is te werken in de techniek. Techniek in Beeld vindt plaats in de Techniek Academie. Op de Techniek Academie vinden niet alleen voorlichtingsactiviteiten plaats, het is eveneens een leerwerktraject voor technische studenten ontwikkeld door het regionale bedrijfsleven in samenwerking met het ROC Landstede. Studenten aan de Techniek Academie krijgen hun algemene en theoretische vakken bij docenten van het ROC, hun praktijkvakken bij praktijkopleiders in dienst van de Techniek Academie en lopen daarnaast drie dagen in de week mee bij een bedrijf wat is aangesloten bij de Techniek Academie. Door dit traject hoopt men beter opgeleide en beter voorbereide technici voor de toekomst te krijgen. Overzicht projecten: wat valt op? Kijkend naar alle bovenstaande projecten vallen er meerdere dingen op. Ten eerste: er gebeurt ontzettend veel op het gebied van techniekpromotie en voorlichting, maar dit verschilt ook wel per regio. Ten tweede lijken er ontzettend veel partijen mee te spelen in de vormgeving van activiteiten en projecten. Ten derde lijken veel projecten vooral gericht op de basisschoolleerling en gelden zij met name als een soort kennismaking met techniek. 9

11 2. Effecten projecten In het vorige hoofdstuk zijn de verschillende projecten en activiteiten op landelijk, provinciaal en regionaal niveau vastgesteld. Deze projecten lopen soms al langere tijd of zijn de opvolger van een eerder lopend project. In dit hoofdstuk zal worden gekeken in hoeverre er effecten zijn gemeten van projecten die al hebben gelopen of welke nog steeds worden uitgevoerd. Allereerst zullen enkele wetenschappelijke effectstudies worden behandeld, waarna vervolgens wordt uitgewijd over andere manieren waarop landelijk en regionaal beleid wordt geëvalueerd of gemonitord. Hierdoor kan vervolgens worden vastgesteld of er daadwerkelijk effectenmetingen plaatsvinden en zo ja, wat deze effecten dan inhouden. Concrete studies naar de effecten van techniekvoorlichting- en promotie In Nederland zijn niet veel studies gedaan naar de effecten van techniek voorlichting- of promotie, maar uit de studies die dit wel doen komen interessante bevindingen naar voren. Zo hebben Post en Walma van der Molen (2014) een onderzoek uitgevoerd naar de effecten van bedrijfsbezoeken bij technische bedrijven op de attitude van kinderen uit groep 7 en 8 ten aanzien van techniek. Een maand voorafgaand aan het bedrijfsbezoek vulden kinderen een vragenlijst in waarin hen vragen werden gesteld over hun beelden ten aanzien van technologie, hun attitude ten aanzien van technologie, hunbeeld van technische competenties en hun beeld van technische beroepen. Een maand na het bedrijfsbezoek vulden de leerlingen de vragenlijst nogmaals in, tevens vulde een controlegroep van kinderen die niet deelnam aan een bedrijfsbezoek ook tweemaal een vragenlijst in. In totaal hebben ruim 500 kinderen deze vragenlijsten beantwoord. De vragenlijst was gebaseerd een eerder gevalideerd meetinstrument, ontwikkeld door Walma van der Molen (2007). Uit de analyses van Post en Walma van der Molen (2014) blijkt dat de attitude van kinderen ten aanzien van techniek niet of nauwelijks veranderd na een bedrijfsbezoek. Een enkel effect dat werd gevonden was dat jongens lichtelijk een minder smal beeld kregen van techniek en lichtelijk een meer breed beeld van techniek. Deze effecten zijn echter marginaal. Een bedrijfsbezoek bij een technisch bedrijf lijkt geen effect te hebben op de attitude van kinderen ten aanzien van techniek. Een ander onderzoek dat zich richt op attitudeverandering door een techniekpromotie activiteit is uitgevoerd door Simmelink (2008). Hierbij wordt gekeken naar de effecten van het TEAMproject, en specifiek de TEAM-dag. Dit project richt zich op vier deelgebieden van techniek, namelijk Tech & Life Science, Energy & Business, Aviation & Automotive en Mechatronics & Robotics. Tijdens de TEAM-dag maken leerlingen kennis met deze vier deelgebieden en wordt er geprobeerd hen hiervoor enthousiasmeren. Na afloop van de TEAM-dag heeft de onderzoeker een nameting gedaan bij de leerlingen en werden er verschillende vragen gesteld over de verandering van hun attitude ten aanzien van techniek als gevolg van de TEAM-dag. Uit de analyses van deze gegevens bleek dat leerlingen de TEAM-dag in het algemeen interessant en boeiend vonden. Verder bleek dat leerlingen niet direct iets leerden op de TEAM-dag maar dat zij nu wel een beter beeld hebben van techniek en bètawetenschap. Dit heeft volgens de leerlingen echter geen invloed op hun profielkeuze of de keuze voor een vervolgstudie. De onderzoeker concludeert dat er niet eenduidig kan worden vastgesteld of er echt een attitudeverandering heeft plaatsgevonden, omdat hier meerdere factoren in mee spelen. Dit is sowieso lastig te bepalen bij dit onderzoek, omdat er slechts een nameting heeft plaatsgevonden en geen voormeting. Leerlingen geven wel aan of hun attitude is veranderd, maar men kan niet vaststellen hoe groot of aanwezig deze verandering nu echt is. Bovendien geven de leerlingen aan dat deze eventuele verandering geen invloed gaat hebben op hun profiel- of opleidingskeuze. De TEAM-dag lijkt vooral een leuk dagje uit te zijn voor de leerlingen. 10

12 Naast deze studies naar de effecten van meer incidentele voorlichtingactiviteiten is er ook onderzoek uitgevoerd naar de effecten van Technasia, scholen waar kinderen structureel te maken krijgen met techniek, op de studiekeuze van leerlingen (Van der Neut & Vink, 2013). Dit is gedaan in opdracht van de Stichting Technasium. Door middel van het Technasium onderwijs probeert men de attitude van leerlingen ten aanzien techniek positief te beïnvloeden, waardoor zij later eerder kiezen voor een bètatechnische vervolgopleiding. In dit onderzoek wordt de attitude ten aanzien van techniek van Technasium leerlingen vergeleken met niet-technasium leerlingen. Daarnaast wordt er gekeken of Technasium leerlingen vaker instromen in een bètatechnische vervolgopleiding dan niet- Technasium leerlingen. Uit de resultaten blijkt dat Technasium leerlingen significant positiever oordelen over het cognitief belang en het maatschappelijke nut van technologie dan niet- Technasium leerlingen. Ook vinden Technasium leerlingen technologie gemiddeld minder moeilijk dan niet-technasium leerlingen, dit is een significant effect. Wanneer gekeken wordt naar de beoogde keuze voor de vervolgopleiding zien de onderzoekers dat Technasium leerlingen vaker willen kiezen voor een bètatechnische opleiding dan niet-technasium leerlingen, 41.7 procent versus 31.4 procent. Het gaat hier echter wel om de beoogde opleiding, zij hebben er nog niet echt voor gekozen en sommige leerlingen twijfelen ook nog. Hoe veel van deze leerlingen uiteindelijk echt voor een bètatechnische opleiding gaan kiezen valt met deze gegevens niet te zeggen. Ook moet wat worden opgemerkt over de bevindingen met betrekking tot de meer positieve attitude van Technasium leerlingen in vergelijking met niet-technasium leerlingen. Na nadere bestudering van de gedane factoranalyses blijkt dat hierin veel dubbelladers zitten die gewoon in de analyses zijn gebleven. Zo laden alle items die zouden moeten horen bij het maatschappelijk nut van techniek ook hoog op de factor cognitief en affectief belang van techniek, en in sommige gevallen zelfs hoger. Dit betekent dat er met deze items eigenlijk geen onderscheid kan worden gemaakt tussen de twee factoren, terwijl dit door de onderzoekers wel wordt gedaan. Deze dubbelladers worden door de onderzoekers niet aan de kaart gesteld in hun studie. Over de validiteit van de bevindingen van dit onderzoek kan dus worden gediscussieerd. Ten slotte heeft het onderzoeksbureau Regioplan in opdracht van het Platform Bèta Techniek onderzoek uitgevoerd naar de attitude van kinderen ten aanzien van techniek en wetenschap (Van der Wel & Van Otterlo, 2013). Deze kinderen kregen les op een VTB-school, wat staat voor verbreding techniek in het basisonderwijs. Door de attitude van kinderen te laten meten wilde men erachter komen in hoeverre het Programma VTB effectief is geweest. Deze attitudemeting is meerdere jaren achter elkaar uitgezet en ontwikkeld door Walma van der Molen (2007) en kijkt naar de opvatting van kinderen over techniek, hun seksestereotiepe opvattingen en hun attitude ten aanzien van techniek waarbij onderscheid wordt gemaakt naar moeilijkheid, plezier, belang en toekomstbeeld. Uit de attitudemeting blijkt dat de attitude van leerlingen gemiddeld genomen gelijk is gebleven door de tijd heen. De attitude van kinderen ten aanzien van techniek die onderwijs volgen op een VTB-school is dus noch positiever, noch negatiever geworden naarmate zij langer op deze school zaten. Het programma VTB lijkt dus niet te hebben gezorgd voor een positievere houding ten aanzien van techniek onder basisschoolleerlingen volgens de gegevens uit deze effectmeting. Evaluaties van landelijk beleid In hoeverre een overheidsprogramma succesvol is geweest wordt meestal gemeten door te kijken naar instroomcijfers of het aantal deelnemers aan een bepaald programma. Dit kan ondermeer gezien worden in de evaluatie van het Deltaplan Bèta Techniek ( Platform Bèta Techniek, 2009). Men gaat in op de aantallen basisscholen die deelnemen aan het Programma VTB en hoeveel leerlingen 11

13 hiermee bereikt worden Ook stelt men dat 100 vmbo scholen zijn begonnen hun techniekopleidingen aantrekkelijker te maken en dat het aantal meisjes in techniekopleidingen op het vmbo is verdubbeld. Men benadrukt dat 3000 docenten inmiddels samenwerken met technische platforms en dat ruim 70 procent meer havo/vwo leerlingen kiezen voor natuurprofielen, maar dan wel op scholen aangesloten bij een bepaald programma als Jet-Net. Ook de instroom in bètatechnische opleidingen op het HBO of WO is met een bepaald aantal procenten toegenomen. Uiteindelijk moet men echter concluderen dat de doelstellingen van het programma niet geheel behaald zijn, de uitstroom in bètatechnische opleidingen is nog niet zo ver gestegen als men zou willen. De instroom in bètatechnische opleidingen lijkt wel te zijn toegenomen maar dit lijkt vooral te komen door een toename op het WO en de ontwikkeling van een aantal snijvlakopleidingen. Ook andere landelijke evaluaties gaan met name in op dit soort instroomcijfers, voorbeelden hiervan zijn de Technomonitor (2010), wat ingaat op instroomcijfers door de tijd heen en het rapport Zekeringen voor de Toekomst (2010) wat ook betrekking heeft op het Deltaplan Bèta Techniek maar uitgebreider ingaat op de verschillende deelprogramma s voor verschillende onderwijsvormen. De toon van dergelijke evaluaties is meestal erg hoopvol: wat een hoog aantal deelnemers en wat een percentuele stijging. Op deze wijze evalueren brengt echter enkele problemen met zich mee. Aantallen deelnemers zegt bijvoorbeeld weinig over de kwaliteit van een bepaald programma, noch over de effecten van het programma. Het enige wat erover gezegd kan worden is dat een bepaald aantal mensen bereikt worden maar wat er precies met deze mensen gebeurt is onduidelijk. Neem bijvoorbeeld het Programma VTB, waarbij er wordt ingegaan op de hoeveelheid scholen die eraan deelnemen en hoeveel kinderen hiermee bereikt worden. Maar eerder kon al gezien worden dat de attitudes van leerlingen met betrekking tot techniek aan deze scholen helemaal niet zijn veranderd door de tijd. Ook de landelijke instroomcijfers zijn problematisch wanneer het aankomt op het meten van effecten van bepaalde programma s. Dit omdat instroom wordt beïnvloed door meerdere zaken dan alleen voorlichting- en promotieactiviteiten. Men gaat niet alleen een opleiding volgen doordat men een bepaalde voorlichtingsactiviteit heeft meegemaakt of gevolgd. Door simpelweg te kijken naar instroomcijfers en geen rekening te houden met andere invloeden hierop kan men het effect van voorlichting- en promotieprogramma s niet isoleren en daarmee ook niet vaststellen. Daarnaast kennen instroomcijfers zoals zij nu gebruikt worden nog andere tekortkomingen. Zo wordt er alleen gekeken naar de instroom in de technische opleidingen, terwijl men deze ook zou moeten vergelijken met instroom in niet-technische opleidingen. Dit om er zeker van te zijn dat een toename niet simpelweg verklaard kan worden door een algemene toename van het aantal leerlingen over de gehele linie. Bovendien zou men naast de relatieve instroom ook moeten kijken naar de absolute instroom. In sommige gevallen worden er toenames in technische opleidingen gerapporteerd van meer dan 100 procent. Dit lijkt dan ontzettend hoog maar komt in werkelijkheid doordat het een nieuwe opleiding betreft en daarom in het begin nog weinig leerlingen had. Een toename van 5 naar 10 leerlingen is een toename van 100 procent, terwijl een toename van 200 naar 220 leerlingen slechts een toename van 10 procent is. Het aantal toegenomen leerlingen ligt echter veel hoger. Zoals kan worden gezien zijn er enkele problemen met betrekking tot de evaluatie van landelijk beleid, daarnaast zijn de landelijke instroomcijfers niet direct representatief voor de verschillende regio s in Gelderland. Evaluaties van regionaal beleid Regionale voorlichting- en promotie activiteiten worden in de regel nauwelijks getoetst aan enige vorm van effectmeting, noch gekoppeld aan instroomcijfers. Een evaluatie beslaat veelal een 12

14 financiële verantwoording, een verslag van het aantal bereikte mensen en eventueel wat aangeleverde verbeterpunten door docenten of mensen uit het bedrijfsleven. Rivierenland De bovenstaande voorbeelden ziet men bijvoorbeeld bij de evaluatie van de Techniekwedstrijd in de Regio Rivierenland. In het evaluatieverslag wordt ingegaan op de winnaars van de wedstrijd, het aantal bereikte scholen en leerlingen en het aantal partijen dat heeft bijgedragen om de Techniekwedstrijd mogelijk te maken. Daarnaast wordt er in de uitwerking van deze evaluatie gevraagd aan docenten wat zij vonden van de Techniekwedstrijd, niet de kinderen. Hierbij worden hen zaken gevraagd over de belangstelling van kinderen voor techniek, de resultaten bij de kinderen en de doelstellingen van de deelname aan de wedstrijd. Hieruit komt vooral naar voren dat kinderen volgens leraren enthousiast zijn over de techniekwedstrijd en dat zij door de wedstrijd meer leren over techniek. Wat de kinderen er zelf van vinden is niet gevraagd. Naast de evaluatie van deze specifieke activiteit bestaat er een project rapportage voor het gehele project Techniek Focus Rivierenland. Deze gaat met name in op het financiële plaatje van het project, wat is er al besteed en wat kan nog besteed worden. Het spreekt wel kort over de resultaten van verschillende onderdelen van het project maar dit gaat niet veel verder dan stellen dat er veel werd georganiseerd en dat een succes was. Door het Kenniscentrum Bèta Techniek zijn nog wel twee onderzoeken uitgevoerd die betrekking hebben op de effectiviteit van de verschillende activiteiten in Rivierenland (Heuven, 2012; Evertsen, 2014). Het eerste onderzoek uit 2012 betreft met name een literatuurstudie naar wat wel werkt en wat niet werkt wanneer het gaat om voorlichtingsactiviteiten met betrekking tot techniek, vervolgens is gekeken of dit aansluit op de huidige activiteiten en worden er enkele verbeterpunten opgesteld. Het onderzoek uit 2014 gaat hiermee verder en vraagt aan docenten in het onderwijs welke activiteiten zijzelf effectief vinden, wat zij nog missen en hoe het ideale techniekprogramma er uit zou moeten zien. Problematisch aan beide onderzoeken is echter dat de effectiviteit van een project niet direct wordt getoetst aan de doelgroep van het project, in dit geval leerlingen. Er wordt ofwel slechts op theoretische basis gekeken naar de eventuele effectiviteit van een project, dan wel wordt informatie hierover uit de tweede hand gehaald bij docenten. De Achterhoek In de Achterhoek worden zowel de Techniekdagen als de Technieklokalen geëvalueerd door het Platform Onderwijs Arbeidsmarkt Achterhoek. Met betrekking tot de Techniekdag gebeurt dit door te volgen wie men bereikt. Men houdt ten eerste een overzicht bij van deelnemende scholen en bedrijven. Daarnaast krijgen alle kinderen op de Techniekdag een flyer mee waarop zij hun gegevens in kunnen vullen, zij worden gevraagd dit in te leveren en kunnen er ook een prijs mee winnen. Er wordt onder meer gevraagd naar waar ze vandaan komen, wat hun adres is en op welke school ze zitten. Zo kijkt men welke kinderen er zijn bereikt met de Techniekdag. Er wordt kinderen niet specifiek gevraagd wat zij vonden van de Techniekdag. Dit gebeurt wel bij de evaluatie van de Technieklokalen. Kinderen krijgen een korte vragenlijst om in te vullen met vragen als wat ze van de technieklessen vinden en hoe ze het vinden om met techniek bezig te zijn. In het algemeen komt het erop neer dat kinderen de lessen leuk vinden en het ook leuk vinden om met techniek bezig te zijn, maar zelf niet echt van plan zijn later iets met techniek te doen. Een dergelijke korte vragenlijst zegt echter weinig over de effectiviteit van het project, omdat je maar zeer beperkte kennis genereert over het onderwerp. 13

15 De Vallei Ook in de regio Vallei evalueert het Platform Onderwijs Arbeidsmarkt van de betreffende regio de verschillende projecten middels hun jaarverslag (2011). In dit jaarverslag worden de verschillende activiteiten op een rij gezet en wordt er bekeken hoever men is gekomen in de afgelopen periode. Hierbij richt zich men met name op de financiële status van projecten: is er een subsidieaanvraag gedaan of is er inmiddels subsidie verleend. Er wordt niet ingegaan op daadwerkelijk effecten van projecten. Na dit jaarverslag uit 2011 zijn er geen verslagen meer verschenen, in ieder geval niet openbaar, maar slechts activiteitenplannen. Ook in deze plannen gaat men alleen in op het doel van het project en de begroting hiervan. Effectiviteit van nu lopende of eerder lopende projecten wordt niet benoemd. De Stedendriehoek, Noord-Veluwe en Arnhem - Nijmegen Voor de andere drie regio s in Gelderland: Stedendriehoek, Noord-Veluwe en Arnhem - Nijmegen is maar weinig tot niets te vinden over monitoring of evaluaties van bestaande activiteiten en projecten. In de Stedendriehoek probeert men wel aan de slag te gaan met de adviezen die voortkwamen uit het onderzoek van Post en Walma van der Molen (2014) naar de effectiviteit van bedrijfsbezoeken. In dit geval worden deze adviezen toegepast op de Week van de Techniek in de Stedendriehoek. Daadwerkelijke evaluaties van eigen projecten van de Stedendriehoek konden echter niet worden gevonden, slechts een financieel overzicht en verantwoording van het Techniekpact Stedendriehoek. De Week van de Techniek in de regio Arnhem - Nijmegen welke onder meer wordt georganiseerd door VNO-NCW Midden wil gaan werken met het volgen van kinderen die deze week hebben bezocht, maar dit is nog in ontwikkeling. Verder konden er geen evaluaties worden gevonden voor deze regio, noch voor de regio Noord-Veluwe. Voorbeelden van regionale instroom Zoals gesteld worden regionale evaluaties nauwelijks gekoppeld aan instroomcijfers, deze zijn in sommige regio s echter wel te vinden. De problematiek rondom instroomcijfers als instrument om effectiviteit te meten is al benoemd, het geeft echter wel een beeld van waar de regio s nu staan als het gaat om de instroom in technische opleidingen. Enkele instroomcijfers zullen hier worden uitgelicht. De medewerkers Beernink en Heeres van het Kenniscentrum Bèta Techniek hebben voor de regio s Stedendriehoek, Vallei en Rivierenland gekeken naar de instroomcijfers met betrekking tot de technieksector van vmbo-4 (2013). Het blijkt dat in alle drie de regio s tussen 2009 en 2012 de aantallen leerlingen in deze sector zijn afgenomen. In Rivierenland daalde de instroom met 22 procent, in de Vallei en de Stedendriehoek daalde de instroom met 28 procent. Wel lieten sommige specifieke opleidingen een stijging zien in het aantal leerlingen, zoals de techniek brede opleiding. Ook van het Graafschap College in Doetinchem, de Achterhoek zijn instroomgegevens bekend. De aantallen leerlingen in de sector mbo techniek en informatica schommelt per jaar, maar ligt steeds ongeveer tussen de 2000 en Wanneer het aantal leerlingen in deze sector stijgt, lijkt het aandeel leerlingen in de overige sectoren echter niet veel kleiner te worden, dit kan dus te verklaren zijn door een algemene groei in het aantal leerlingen. Daarnaast kan worden vastgesteld dat tussen 2002 en 2013 de sector techniek en informatica van de grootste sector juist de kleinste sector is geworden op het Graafschap College qua aantallen leerlingen. Effecten projecten: wat valt op? Kijkend naar de verschillende vormen van evaluaties vallen meerdere dingen op, in de regio worden projecten niet geëvalueerd of op een dusdanige manier dat het de effecten van verschillende 14

16 projecten niet echt meet. Op landelijk niveau worden projecten geëvalueerd aan de hand van instroomcijfers en aantal deelnemers, ook geen manier om directe effectiviteit van projecten te meten. Studies die wel ingaan op directe effecten van techniek voorlichting- en promotieactiviteiten zijn ofwel niet zodanig uitgevoerd dat zij effecten goed hebben kunnen meten of laten niet of nauwelijks effecten zien. 15

17 3. Conclusies over projecten en hun effecten In de afgelopen hoofdstukken zijn de nu lopende projecten op het gebied van techniek voorlichtingen promotie in Nederland uiteengezet naar landelijk, provinciaal en regionaal niveau. Daarnaast is bekeken in hoeverre dergelijke projecten door de tijd heen zijn geëvalueerd en of er effecten zijn gemeten van deze projecten. Opvallende zaken waren dat er ontzettend veel spelers zijn op het gebied van techniek voorlichting- en promotie, dat er ook ontzettend veel gebeurt op dit gebied en dan met name incidentele activiteiten voor basisschoolleerlingen. Wanneer er echter werd gekeken naar effectmetingen en evaluaties van activiteiten bleken er nauwelijks echte effectmetingen te bestaan en de enkele studies die wel specifiek gericht waren op de effecten van techniek voorlichting- en promotie activiteiten vonden niet of nauwelijks effecten. Uit deze bevindingen kunnen twee problemen worden gedestilleerd. Ten eerste het gebrek aan effectmetingen wat het vaststellen van effecten al lastig maakt en ten tweede het gebrek aan effecten wanneer dit wel wordt gemeten. Op dit laatste probleem zal in de volgende hoofdstukken dieper worden ingegaan: hoe komt het dat men geen effecten vindt van techniek voorlichting- en promotie activiteiten. Hierbij zal worden ingegaan op verschillende theoretische verklaringen waarom huidige projecten misschien niet werken, evenals enkele theorieën die zouden kunnen bijdragen aan kennis over wat wel werkt. 16