Module Begeleiden voortplanting
|
|
- Siebe Lambrechts
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Module Begeleiden voortplanting De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl Cert. no. CC /NL
2 Colofon Auteur Martijn Smeets Redactie Felix de Freijter, Tekstbureau Vakmaten Resonans Esther van Schuur Henriëtte van Grinsven Marieke Poort Het Ontwikkelcentrum heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Bent u desondanks van mening dat we u hebben benadeeld, dan kunt u contact met ons opnemen. Eerste druk, Ontwikkelcentrum, Nederland info@ontwikkelcentrum.nl Internet: Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of op enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het Ontwikkelcentrum.
3 Inhoudsopgave Inleiding 4 1 De dekking Oriëntatie Geslachtsrijp en fokrijp Voorwaarden voor een optimale dekking of paring De voortplanting kunstmatig beïnvloeden Fokbegeleiding bij verschillende dieren Begeleiding kweek vogels Begeleiding kweekvissen, amfibieën en reptielen Kunstmatige voortplantingstechnieken Opdrachten 24 2 Dracht en broed Oriëntatie Vaststellen van de dracht bij zoogdieren Begeleiden van de dracht bij gezelschapsdieren Problemen in relatie tot de dracht Begeleiden broedproces bij vogels Meest voorkomende ei- en legproblemen Begeleiding kweekproces vissen, amfibieën en reptielen Dracht en broed voorkomen Opdrachten 43 3 Geboorte en geboortezorg Oriëntatie Voorbereidingen vlak voor de geboorte Begeleiden van de geboorte Stoornissen rondom de geboorte Begeleiden uitkomstproces Opdrachten 57 4 Opfok van jonge dieren Oriëntatie Algemeen Opfok van hond en kat Opfok van konijnen, cavia s en hamsters Wanneer opfokken met het moederdier niet kan Opfok van vogels Opfok van vissen, amfibieën en reptielen Administratie en registratie van gegevens en wetgeving Opdrachten 74 Begrippenlijst 75 3
4 Inleiding Kwalificatiedossier Dierverzorging De inhoud van de module Begeleiden voortplanting is onderdeel van een serie modulen voor het kwalificatiedossier Dierverzorging. Meer in het bijzonder sluit de inhoud van deze module aan bij het Basisdeel Kerntaak 2 Begeleidt voortplanting dieren van dit kwalificatiedossier. Begeleiden voortplanting Het is belangrijk om voldoende handvatten te krijgen om de voortplanting professioneel te kunnen begeleiden. Niet ieder dier plant zich namelijk op dezelfde wijze voort. In deze module wordt voor diverse diersoorten beschreven hoe je als dierverzorger de voortplanting in goede banen kunt leiden. Achtereenvolgens komen in ieder hoofdstuk de zoogdieren, vogels, vissen, amfibieën en reptielen aan bod. Hoofdstukken 1 tot en met 4 De module Begeleiden voortplanting bestaat uit vier hoofdstukken die samen het begeleiden van de voortplanting bij meerdere diersoorten behandelen. Hoofdstuk 1 gaat over de dekking. Je leert in dit hoofdstuk hoe je een dekking en paring zo optimaal mogelijk kunt begeleiden. Het vaststellen en begeleiden van dracht en broed komt in hoofdstuk 2 aan bod. De begeleiding van het geboorte- en uitkomstproces wordt uitvoerig beschreven in hoofdstuk 3. Ten slotte leer je in hoofdstuk 4 alles over het opfokken van jonge dieren. Verdiepingsstof Sommige onderdelen in deze module hebben een oranje kopje en zijn voorzien van een plusteken. Is dat het geval, dan is er sprake van plusstof voor leerlingen die onderwijs volgen op niveau 4. Deze lesstof is in principe alleen voor deze leerlingen bedoeld. Veel leerplezier! De auteur De digitale opdrachten, bronnen en hulpmiddelen, die herkenbaar zijn aan het computersymbool, kun je vinden op 4
5 1 De dekking 1.1 Oriëntatie Elke diersoort heeft zo zijn eigen ideale context, leefomstandigheden waaronder hij het best gedijt. Voor de bereidheid tot paring is het in het dierenrijk niet anders: elke diersoort stelt weer andere eisen aan de omstandigheden waarbinnen die paring zo goed mogelijk kan plaatsvinden. Het is daarom erg belangrijk om je te verdiepen in de diersoort waarmee je gaat fokken. In dit hoofdstuk leer je van alles over voorbereidingen en keuzes die je kunt maken bij het begeleiden van de dekking. Met deze informatie op zak heb je straks een goede leidraad om professioneel het paringsproces te kunnen begeleiden. 1.2 Geslachtsrijp en fokrijp Verschil Op een bepaald moment in hun ontwikkeling zijn dieren in staat tot voortplanting. Vanaf nu zijn ze geslachtsrijp. De leeftijd waarop een dier geslachtsrijp wordt, verschilt per diersoort en soms zelfs per ras. Het vrouwtje is relatief vroeg in haar ontwikkeling geslachtsrijp, namelijk al voordat ze volwassen en helemaal volgroeid is. Een vrouwtje dat nog niet volgroeid is, kun je beter niet laten dekken. Dat kan namelijk tot problemen leiden tijdens de dracht, de bevalling en de zoogperiode. Zo kan ze een groeiachterstand oplopen, kan er sprake zijn van slechte moederzorg of kan er botontkalking optreden. Pas wanneer het vrouwtje volgroeid is, is zij fokrijp en mag zij voor de eerste keer gedekt worden door het mannetje. Een mannetje is in de regel eerder fokrijp dan een vrouwtje. Zoals gezegd, de kweekleeftijd van dieren verschilt per diersoort. Bij vogels moet je bijvoorbeeld niet te vroeg beginnen met kweken. Als je vogels te jong inzet voor de kweek, heb je meestal geen succes. Dat geldt trouwens ook als je ze op te hoge leeftijd inzet. Voor sommige diersoorten kan het wel enkele jaren duren voordat ze rijp zijn voor de fokkerij. Deze dieren worden pas na enkele jaren seksueel actief. Wil een fokker of kweker dus gezonde jongen en gezonde ouderdieren die de eigen jongen kunnen verzorgen, dan moet hij geduld hebben en de fokrijpe leeftijd afwachten. Keuze ouderdieren Om met succes nakomelingen te kunnen fokken, moet je heel selectief te werk gaan bij het uitkiezen van de toekomstige ouders. Waar moet je bijvoorbeeld op letten? Het belangrijkste is dat de dieren waarmee je gaat fokken gezond zijn. Alleen gezonde dieren brengen in de regel namelijk gezonde nakomelingen voort. De hondenfokkerij heeft daarom ook een duurzaal fokbeleid opgesteld. Binnen dat beleid kijkt men bijvoorbeeld heel nauwkeurig naar raskenmerken die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid van een dier, en naar de smalle genetische basis binnen veel rassen. Op die manier is alles gericht op het fokken van gezonde en sociale honden. De dekking 5
6 1. Wat is het verschil tussen fokrijp en geslachtsrijp? 2. Juist of onjuist? -- Op welke leeftijd een dier geslachtsrijp wordt, verschilt per diersoort. Juist Onjuist -- Een vrouwtje op te jonge leeftijd laten dekken kan onder meer tot gezondheidsproblemen leiden. Juist Onjuist 1.3 Voorwaarden voor een optimale dekking of paring Lichamelijke en geestelijke gezondheid De belangrijkste voorwaarde voor een optimale dekking of kweek is dat het dier lichamelijk en geestelijk gezond is. Is dat niet het geval, dan kunnen er problemen ontstaan rondom de dekking, de dracht en de geboorte. Je kunt gezondheidsproblemen voorkomen door goede voeding en verzorging te bieden, een optimale omgeving te creëren en preventieve gezondheidszorg toe te passen. Inrichten van de omgeving Bij het fokken van dieren moet je een omgeving creëren waarin zij zich optimaal voelen. Voor veel diersoorten geldt dat je de huisvesting en de verzorging af moet stemmen op de soort(en) die je houdt. Kuddedieren en scholenvissen bijvoorbeeld voelen zich het prettigst in de nabijheid van soortgenoten. Niet alleen bevordert dat het fokken, maar ook hebben deze optimale omstandigheden een positief effect op het bronstig worden van de dieren. Solitair levende dieren zoeken alleen in het voortplantingsseizoen hun soortgenoten op. Deze dieren moeten in veel gevallen dan ook apart worden gehouden. Wanneer je een dier ergens anders wilt laten dekken, moet je het soms laten wennen aan een nieuwe omgeving. Op die manier stimuleer je het bronstgedrag en uiteindelijk de paring. Het ene dier is hier gevoeliger voor dan het andere. Voor alle diersoorten geldt dat je moet zorgen voor de beste klimatologische omstandigheden. Heel concreet betekent dit dat je niet te veel dieren op dezelfde oppervlakte moet houden en dat je een te krappe huisvesting moet voorkomen. Ook het type huisvesting en de inrichting is van belang. Als je bij vissen, reptielen en amfibieën een verkeerde kweekbak gebruikt, kan dat leiden tot stress. Daarnaast hebben veel soorten behoefte aan de mogelijkheid om zich te kunnen verschuilen. Vogels kunnen bijvoorbeeld stress ervaren als ze zich naast andere koppels vogels bevinden en elkaar kunnen zien. Ook moet je zorgen voor nestgelegenheid en nestmateriaal, zodat de vogels zich op hun gemak voelen en overgaan tot broeden. Voelt een dier zich niet prettig in zijn omgeving, dan zal het nooit tot voortplanting komen. De aanpassingen die je aan de omgeving moet doen, verschillen per diersoort. Voor de ene soort zal de omgeving zoveel mogelijk moeten lijken op de natuurlijke leefomgeving, terwijl voor een andere soort de omgeving nauwelijks aangepast hoeft te worden. 6 De dekking
7 Afb. 1.1 Voordat een dier bereid is tot paring, moet het zich eerst op zijn gemak voelen in een nieuwe omgeving. Preventieve gezondheidszorg Voor alle dieren geldt dat je veel zorg moet besteden aan de hygiëne. Hygiënisch werken is erg belangrijk om ziektes te voorkomen. Je zult met enige regelmaat moeten reinigen en ontsmetten. Om ernstige aandoeningen aan dieren te voorkomen, worden ze daarnaast in veel gevallen preventief behandeld. Een van die preventieve maatregelen is bijvoorbeeld vaccinatie. Het vaccineren (of inenten) vóór de dekking zorgt ervoor dat de antistoffen via de melk worden doorgegeven aan de jonge dieren. Met vaccinatie spuit je verzwakte of dode ziekteverwekkers in het dier, waardoor het lichaam wordt aangezet tot de aanmaak van antistoffen. Het is zeer aan te bevelen om het dier vóór de dracht in te enten; tijdens de dracht wordt dit sterk afgeraden. Vaccineer het dier altijd volgens het vaccinatieschema. Dit is een schema dat je vertelt wanneer een dier welke vaccinaties toegediend moet krijgen. Verder moet je de dieren beschermen tegen een besmetting met ecto- of endoparasieten. Deze besmetting kan leiden tot een verminderde weerstand en ontwikkelingsstoornissen. Het is dan ook noodzakelijk de dieren preventief tegen ecto- en endoparasieten te behandelen. Ectoparasieten leven op het dier; denk bijvoorbeeld aan luizen, vlooien en mijten. Bij endoparasieten kun je denken aan wormen die in het dier leven. Verzorging Voor sommige diersoorten zijn er rondom de dekking aanvullende verzorgingsmaatregelen nodig. Zo worden bepaalde dieren bijvoorbeeld geschoren. Dat gebeurt voornamelijk bij schapen, maar ook wel bij alpaca s en lama s. Het scheren van dieren doe je hoofdzakelijk omdat het hygiënischer is tijdens het werpen, maar ook om te voorkomen dat ectoparasieten zich kunnen nestelen in de wol. Probeer te voorkomen dat het scheren te veel stress veroorzaakt De dekking 7
Module Begeleiden voortplanting
Module Begeleiden voortplanting De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Martijn Smeets
Nadere informatieModule Basisgenetica. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2
Module Basisgenetica De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteurs Body Bosgra Hans Hilverda
Nadere informatieModule Huisvesting van gezelschapsdieren
Module Huisvesting van gezelschapsdieren De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Esther
Nadere informatieModule Infectieziekten
Module Infectieziekten De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Esther van Schuur Henriëtte
Nadere informatieModule Voeding 93007_voeding.indd :39
Module Voeding Colofon Auteur Henriëtte van Grinsven Redactie Linda Kleverlaan, Fundamentaal Beeld Arkamedia Met speciale dank aan Met dank aan: Kong Company Het Ontwikkelcentrum heeft ernaar gestreefd
Nadere informatieModule Assisteren bij operaties en anesthesie
Module Assisteren bij operaties en anesthesie De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur
Nadere informatieModule Natuurlijke voortplanting & anatomie
Module Natuurlijke voortplanting & anatomie De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur
Nadere informatieModule Voeren naar behoefte varkens
Module Voeren naar behoefte varkens De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Jolanda
Nadere informatieModule Voeding basis varkens
Module Voeding basis varkens De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Jolanda Holleman,
Nadere informatieModule Dieetvoeding 93008_Dieetvoeding.indd :30
Module Dieetvoeding Colofon Auteur Henriëtte van Grinsven Redactie Linda Kleverlaan, Fundamentaal Beeld Arkamedia Het Ontwikkelcentrum heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke
Nadere informatieLoopbaan oriëntatie en -begeleiding Werkboek. Naam leerling:... Klas:... Datum:...
Loopbaan oriëntatie en -begeleiding Werkboek Naam leerling:... Klas:... Datum:... De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu
Nadere informatieModule Het gebruik van social media in de sector veehouderij
Module Het gebruik van social media in de sector veehouderij De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL
Nadere informatieGroene machinepark. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2
Groene machinepark De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL cmyk 70 0 70 0 rgb 73 177 112 #48b170
Nadere informatieHouden van dieren 91123a.indd :45
Houden van dieren Houden van dieren WEGWIJZER Deze module bestaat uit drie hoofdstukken. Elk hoofdstuk bestaat uit zes vaste onderdelen: Oriëntatie, Theorie, Opdrachten, Eindopdracht, Terugblik en Begrippen.
Nadere informatieModule Het gebruik van social media in de sector plant
Module Het gebruik van social media in de sector plant De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon
Nadere informatieGezonde dieren. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2
Gezonde dieren De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Gezonde dieren WEGWIJZER Deze module bestaat
Nadere informatieModule Het gebruik van social media in de sector bloem
Module Het gebruik van social media in de sector bloem De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon
Nadere informatieGroei en oogst. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2
Groei en oogst De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL cmyk 70 0 70 0 rgb 73 177 112 #48b170 Groei
Nadere informatieModule Begroten, offreren en een werkplanning maken
Module Begroten, offreren en een werkplanning maken De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon
Nadere informatieTussen productie en verkoop
Tussen productie en verkoop De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Tussen productie en verkoop
Nadere informatieModule Duurzame fokkerij
Module Duurzame fokkerij Colofon Auteur Marko Ruis Redactie Sigrid Kroon, Bureau Contenti Beeld ARKA media BV Shutterstock Dierenwelzijnsweb Wikimedia Kleindier Liefhebbers Nederland Het Ontwikkelcentrum
Nadere informatieWater. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2
Water De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Water WEGWIJZER Deze module bestaat uit drie hoofdstukken.
Nadere informatieModule Dieetvoeding 93008_Dieetvoeding.indd :30
Module Dieetvoeding Colofon Auteur Henriëtte van Grinsven Redactie Linda Kleverlaan, Fundamentaal Beeld Arkamedia Het Ontwikkelcentrum heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke
Nadere informatieNatuurlijk groen. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2
Natuurlijk groen De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL cmyk 70 0 70 0 rgb 73 177 112 #48b170 Natuurlijk
Nadere informatieModule Voer en duurzaamheid varkens
Module Voer en duurzaamheid varkens De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Afke Zandvliet,
Nadere informatieModule EHBO bij dieren
Module EHBO bij dieren Colofon Auteur Esther van Schuur Henriëtte van Grinsven Marieke Poort Redactie Tekstak, bureau voor tekst en redactie Beeld ARKA Media BV Het Ontwikkelcentrum heeft ernaar gestreefd
Nadere informatieModule Tuinontwerpen. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2
Module Tuinontwerpen De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteurs Henriët Wolbers, Rick
Nadere informatieWerk in tuin en landschap
Werk in tuin en landschap De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL cmyk 70 0 70 0 rgb 73 177 112 #48b170
Nadere informatieModule Natuurlijke voortplanting & anatomie
Module Natuurlijke voortplanting & anatomie De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur
Nadere informatieGroei voorbereiden. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2
Groei voorbereiden De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Groei voorbereiden WEGWIJZER Deze module
Nadere informatieGroene zorg. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2
Groene zorg De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL cmyk 70 0 70 0 rgb 73 177 112 #48b170 Groene
Nadere informatieModule Tandheelkunde bij gezelschapsdieren
Module Tandheelkunde bij gezelschapsdieren De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur
Nadere informatieGroene vormgeving en verkoop
Groene vormgeving en verkoop De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL cmyk 70 0 70 0 rgb 73 177 112
Nadere informatieTuinontwerp en -aanleg
Tuinontwerp en -aanleg De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Tuinontwerp en -aanleg WEGWIJZER
Nadere informatieModule Laboratoriumhandelingen
Module Laboratoriumhandelingen De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Esther van
Nadere informatieModule Kennen en herkennen van dieren
Module Kennen en herkennen van dieren De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteurs Esther
Nadere informatieModule Het groeien van planten
Module Het groeien van planten Colofon Auteur Ton van der Hoorn, Wellantcollege, Aalsmeer Redactie Marga Winnubst, Kristal Tekst- en communicatiebureau Beeld ARKA media BV, Beeldverwerving en beeldcreatie
Nadere informatieActief in de natuur. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2
Actief in de natuur De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL cmyk 70 0 70 0 rgb 73 177 112 #48b170
Nadere informatieModule Gezondheid varkens
Module Gezondheid varkens De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Afke Zandvliet,
Nadere informatieWerk in tuin en landschap
Werk in tuin en landschap WEGWIJZER Deze module bestaat uit zes hoofdstukken. Elk hoofdstuk bestaat uit vijf vaste onderdelen: Oriëntatie, Theorie, Opdrachten, Terugblik en Begrippen. Elk onderdeel is
Nadere informatieModule Toegepaste beplantingsleer
Module Toegepaste beplantingsleer De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Jan van
Nadere informatieModule Meer dan bloemist
Module Meer dan bloemist De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Lucas Jansen Redactie
Nadere informatieModule Ethologie 93003_module Ethologie_2eproef.indd :41
Module Ethologie Colofon Auteur Henriëtte van Grinsven Esther van Schuur Marianne de Jonge Marieke Poort Redactie Tekstak, bureau voor tekst en redactie Beeld ARKA Media BV Het Ontwikkelcentrum heeft ernaar
Nadere informatieInhoudsopgave. Oriëntatie Herkennen van diersoorten en rassen Voeren van dieren Huisvesten van dieren...
Inhoudsopgave Oriëntatie... 7 1. Herkennen van diersoorten en rassen...8 1.1 Ordenen van dieren...8 1.2 Diersoorten en rassen...10 1.3 Keuze diersoorten met behulp van raskenmerken...13 1.4 Het fokken
Nadere informatieVoeding cmyk rgb #48b A.indd :23
Voeding WEGWIJZER Deze module bestaat uit vijf hoofdstukken. Elk hoofdstuk bestaat uit vijf vaste onderdelen: Oriëntatie, Theorie, Opdrachten, Terugblik en Begrippen. Elk onderdeel is herkenbaar aan een
Nadere informatieVoeding. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2
Voeding De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL cmyk 70 0 70 0 rgb 73 177 112 #48b170 Voeding WEGWIJZER
Nadere informatieModule Diergeneesmiddelen
Module Diergeneesmiddelen De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Het Ontwikkelcentrum heeft
Nadere informatieModule Water en watergeefsystemen
Module Water en watergeefsystemen De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Jan van
Nadere informatieGroei voorbereiden. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2
Groei voorbereiden De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Groei voorbereiden WEGWIJZER Deze module
Nadere informatieGroene vormgeving en styling
Groene vormgeving en styling WEGWIJZER Deze module bestaat uit vier hoofdstukken. Elk hoofdstuk bestaat uit vijf vaste onderdelen: Oriëntatie, Theorie, Opdrachten, Terugblik en Begrippen. Elk onderdeel
Nadere informatieModule Huisvesting in de melkveehouderij
Module Huisvesting in de melkveehouderij De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Jolanda
Nadere informatieModule Pathologie 93002_Pathologie_2e_proef.indd :47
Module Pathologie Colofon Auteur Esther van Schuur Henriëtte van Grinsven Marieke Poort Redactie Anne-Marie Vervelde Beeld ARKA media BV Het Ontwikkelcentrum heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te
Nadere informatieRekenen Groep 7-2e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag 2016 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm
Nadere informatieModule Ethologie. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2
Module Ethologie De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Esther van Schuur Henriëtte
Nadere informatieModule Bodem, substraat en potgrond
Module Bodem, substraat en potgrond De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Harm Geert
Nadere informatie2 Voortplanten met organen Bouw en werking van geslachtsorganen Werking van geslachtshormonen Afsluiting 31
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Voortplanten van genen 9 1.1 Genetica 9 1.2 Kruisingen 13 1.3 Crossing-over en mutatie 16 1.4 Erfelijkheid en praktijk 17 1.5 Inteelt en inteeltdepressie 21 1.6 Afsluiting
Nadere informatieModule Gezondheid melkvee
Module Gezondheid melkvee De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Bernadet Berendsen
Nadere informatieModule Voeding basis melkvee
Module Voeding basis melkvee De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteurs Afke Zandvliet
Nadere informatieGezonde dieren. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2
Gezonde dieren De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Gezonde dieren WEGWIJZER Deze module bestaat
Nadere informatieModule Verkoopmedewerker bloemen en planten KB. vmbo landbouwbreed kaderberoepsgerichte leerweg leerjaar 3 en 4
Module Verkoopmedewerker bloemen en planten KB vmbo landbouwbreed kaderberoepsgerichte leerweg leerjaar 3 en 4 Het Ontwikkelcentrum heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke
Nadere informatieModule Verkoopmedewerker bloemen en planten BB. vmbo landbouwbreed basisberoepsgerichte leerweg leerjaar 3 en 4
Module Verkoopmedewerker bloemen en planten BB vmbo landbouwbreed basisberoepsgerichte leerweg leerjaar 3 en 4 Het Ontwikkelcentrum heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke
Nadere informatieModule Diergezondheidszorg
Module Diergezondheidszorg De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Esther van Schuur
Nadere informatieDe Witbuikegel als huisdier
De Witbuikegel als huisdier 1 P agina 2 P agina De Witbuikegel als huisdier 3 P agina 2016 Judith Bos Auteursfoto Gerard Duinkerken ISBN 9789402154894 NUR 413 2016, Alle rechten voorbehouden. Niets uit
Nadere informatieMet deze uitgaven kun je je voorbereiden op de Proeve van Bekwaamheid De beestenboel.
dier en zorg Konijnenpraat GL Met deze uitgaven kun je je voorbereiden op de Proeve van Bekwaamheid De beestenboel. Deze uitgave bevat theorie en opdrachten om de competenties en kennis die je moet beheersen
Nadere informatieRekenen Groep 6-2e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze,
Nadere informatieModule Teeltmedium. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2
Module Teeltmedium De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Ton van der Hoorn, Wellantcollege,
Nadere informatieRekenen Groep 6-1e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of
Nadere informatieModule Huisvesting en stalmanagement paarden
Module Huisvesting en stalmanagement paarden De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur
Nadere informatieModule Productkwaliteit in de keten
Module Productkwaliteit in de keten De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Lucas
Nadere informatieAntwoorden Rekenen Groep 5-1e helft schooljaar
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of
Nadere informatieModule Gezondheid melkvee
Module Gezondheid melkvee De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Afke Zandvliet,
Nadere informatieHouder van overige zoogdieren
Keuzedeel mbo Houder van overige zoogdieren gekoppeld aan één of meerdere kwalificaties mbo Code K0471 Penvoerder: Sectorkamer voedsel, groen en gastvrijheid Gevalideerd door: Sectorkamer voedsel, groen
Nadere informatieBrunelleschi. De Dom van Florence
Copyright 2011 Uitgeverij Lambo bv, Arnhem Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of
Nadere informatieRekenen Groep 4-1e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag 2016 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm
Nadere informatieVerloskunde. Cavia en hamster. Klas 43DP
Verloskunde Cavia en hamster Klas 43DP Inhoudsopgave 1. De voortplanting bij de cavia... 3 1.1 De oestrische cyclus... 3 1.2 De dracht... 3 1.3 De bevalling... 4 2. De voortplanting bij de hamster... 5
Nadere informatieRekenen Groep 4-2e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag 2013 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm
Nadere informatieGroene vormgeving en verkoop
Groene vormgeving en verkoop De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL cmyk 70 0 70 0 rgb 73 177 112
Nadere informatieRekenen Groep 4-2e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag 2016 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm
Nadere informatieModule EHBO bij dieren
Module EHBO bij dieren De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Esther van Schuur Henriëtte
Nadere informatieGeen fabriekswerk. Roeien met de wind mee en de stroom tegen. Jac Willekens
Copyright 2011 Uitgeverij Lambo bv Arnhem Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of
Nadere informatie2 Gedrag van dieren Gedragsleer Afwijkend gedrag Het ethogram Natuurlijke gedragingen 42 2.
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 7 1 Leefomgeving 11 1.1 Dieren leven naar hun aard 12 1.2 Het dierenrijk 14 1.3 Leefomgeving van dieren 18 1.4 Leefgebieden en hun klimaat 27 1.5 Afsluiting 29 2 Gedrag van
Nadere informatieHet beste idee van Nederland
groenbreed Het beste idee van Nederland BB Met deze uitgaven kun je je voorbereiden op de Proeve van Bekwaamheid De Mini onderneming. Deze uitgave bevat theorie en opdrachten om de competenties en kennis
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 5. Gezocht: een... 6
Inhoud Voorwoord 5 Gezocht: een... 6 9 Verzorg je dieren! 11 9.1 Natuurlijk gedrag 11 9.2 Goed verzorgen in zes stappen 16 9.3 Diergroep en voeding 21 9.4 Een checklist om besmetting te voorkomen 24 9.5
Nadere informatieModule Houder van honden en katten Deel B
Module Houder van honden en katten Deel B De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur
Nadere informatiePRAKTISCH VACCINATIE VAN DE HOND
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n PRAKTISCH VACCINATIE VAN DE HOND over houden van huisdieren Vaccinatie is een belangrijke en effectieve manier om ziekten
Nadere informatieModule Basisprincipes van het telen in kassen
Module Basisprincipes van het telen in kassen De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur
Nadere informatieCursus. Kinderziektes en medicatie
Cursus Kinderziektes en medicatie Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Nienke Koopman Inhoudelijke redactie: Napona Smid Titel: Kinderziektes en
Nadere informatieFokken met gezelschapsdieren
Fokken met gezelschapsdieren Afbeelding 1: fotografie: W. Wouters Opleiding Animal Friends Schooljaar 2014-2015 Martijn Smeets m.p.h.smeets@citaverde.nl Opbouw project Werkprocessen Je werkt tijdens de
Nadere informatieinhoud 1. Kom jij uit een ei? 2. Dieren uit een ei. 3. Vogels 4. Vissen 5. Insecten 6. Spinnen 7. Reptielen 8. Kikkers en padden 9.
Het ei inhoud. Kom jij uit een ei? 3. Dieren uit een ei. 5 3. Vogels 7 4. Vissen 8 5. Insecten 0 6. Spinnen 3 7. Reptielen 4 8. Kikkers en padden 5 9. Filmpje 6 Pluskaarten 7 Bronnen en foto s 9 Colofon
Nadere informatieModule Omgevingsrecht
Module Omgevingsrecht Colofon Auteur Elbrich Kuipers Redactie Anneke Koek, Tekstak, bureau voor tekst en redactie Beeld ARKA Media BV, Beeldverwerving en beeldredactie Resonans Charl Schils, Prinsentuin
Nadere informatieModule Medewerker landschapsbeheer BB. vmbo landbouwbreed basisberoepsgerichte leerweg leerjaar 3 en 4
Module Medewerker landschapsbeheer BB vmbo landbouwbreed basisberoepsgerichte leerweg leerjaar 3 en 4 Het Ontwikkelcentrum heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen.
Nadere informatieModule Onderhoud Tuinbeplanting en groenvoorziening
Module Onderhoud Tuinbeplanting en groenvoorziening De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon
Nadere informatieModule Energie en reststromen
Module Energie en reststromen De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Mathijs Ruhé
Nadere informatieBIJLAGE 1: KLN-WELZIJNSLEIDRAAD VOOR HET HOUDEN EN FOKKEN VAN RASKONIJNEN
BIJLAGE 1: KLN-WELZIJNSLEIDRAAD VOOR HET HOUDEN EN FOKKEN VAN RASKONIJNEN Uitgangspunten en normen voor de konijnenfok, gericht op dierenwelzijn. Inhoud: 1. Inleiding 2. Huisvesting 3. Voeding 4. Fok 5.
Nadere informatieModule Vermeerderen. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2
Module Vermeerderen De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Wim Ottema, Boomkwekerij
Nadere informatieStageopdracht 5: Opvolging en fokkerij
Naam: Nr: Studierichting: Fokkerij VRIJ AGRO- EN BIOTECHNISCH INSTITUUT Zuidstraat 27, 8800 Roeselare Klas: 7BD Bedrijf : INDIENEN TEGEN woensdag 9 mei 2012 Vakleerkracht: Mevr. Maes Stageleerkracht:.
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 5. Trefwoordenlijst 81. Inhoud
Inhoud Voorwoord 5 7 Verzorg je dieren! 9 7.1 Natuurlijk gedrag 9 7.2 Een goede verzorging in zes stappen 11 7.3 Diergroep en voeding 14 7.4 Een checklist om besmetting te voorkomen 16 7.5 Wassen, kammen
Nadere informatieZelfstandig werken. Ajodakt. Dit antwoordenboekje hoort bij het gelijknamige werkboek van de serie
Zelfstandig werken Ajodakt Dit antwoordenboekje hoort bij het gelijknamige werkboek van de serie 9 789074 080705 Informatieverwerking Groep 7 Antwoorden Auteur P. Nagtegaal ajodakt COLOFON Illustraties
Nadere informatieDIERVERZORGING KENNISKIEM. Informatie leermiddelen MBO
DIERVERZORGING MBO KENNISKIEM Informatie leermiddelen Module Anatomie en fysiologie Leerdoelen: Anatomie van dieren Studielastindicatie: 40 slu Prijs digitale module: 33,50 Prijs boek: 33,50 Verschijningsdatum:
Nadere informatieModule Plantenvoeding
Module Plantenvoeding Colofon Auteur Jan van den Langenberg, Helicon, Boxtel Redactie Marga Winnubst, Kristal Tekst- en communicatiebureau Beeld ARKA media BV, Beeldverwerving en beeldcreatie Resonans
Nadere informatie