Module Productkwaliteit in de keten

Transcriptie

1 Module Productkwaliteit in de keten De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl Cert. no. CC /NL

2 Colofon Auteur Lucas Jansen Redactie Mirjam Hommes, Mirages Communicatie Beeldverwerking ARKA Media BV Het Ontwikkelcentrum heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Bent u desondanks van mening dat we u hebben benadeeld, dan kunt u contact met ons opnemen. Eerste druk, 2018 Ontwikkelcentrum, Nederland info@ontwikkelcentrum.nl Internet: Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of op enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het Ontwikkelcentrum.

3 Inhoudsopgave Inleiding 5 Hoofdstuk 1 Productkwaliteit Oriëntatie Wat is productkwaliteit Waar komen onze producten vandaan Ontwikkelingen in kwaliteit Samenvatting Opdrachten 19 Begrippenlijst 21 Hoofdstuk 2 Kwaliteit bij inkopen Oriëntatie Kennis en keuzes Inkoopmogelijkheden Inkoopfactoren Samenvatting Opdracht 35 Begrippenlijst 36 Hoofdstuk 3 Verkoop aan de consument Oriëntatie Kwaliteit per segment Verschillen in ketens Categoriemanagement Samenvatting Opdrachten 47 Begrippenlijst 49 Hoofdstuk 4 Inzicht in kwaliteit Oriëntatie Productketen Voedingsketen Informatieketen Koel en transportketen Samenvatting Opdracht 68 Begrippenlijst 69

4 Hoofdstuk 5 Invloed op kwaliteit Oriëntatie Rijpheid Ethyleen Geur en houdbaarheid Botrytis Samenvatting Opdracht 95 Begrippenlijst 96 Hoofdstuk 6 Beoordelen van kwaliteit Oriëntatie Inwendige en uitwendige kwaliteit Inkoopbepalende factoren Samenvatting Opdracht 115 Begrippenlijst 116 Hoofdstuk 7 Kwaliteitsbeoordeling in de praktijk Oriëntatie Kwaliteitsaspecten bloemen en planten Determinatietool Welk product welk probleem Meest voorkomende ziektes en aantastingen Samenvatting Opdrachten 134 Begrippenlijst 136 Hoofdstuk 8 Verzorging, advies en duurzaamheid Oriëntatie Onderscheidend vermogen en klantenbinding Verzorging en advies voor snijbloemen Verzorging en advies kamerplanten Duurzaam - ook in de bloemenwinkel Wat zijn duurzame bloemen en planten Samenvatting Opdrachten 158 Begrippenlijst 159

5 Inleiding KWALIFICATIEDOSSIER BLOEM, GROEN EN STYLING De inhoud van de module Productkwaliteit in de keten is onderdeel van een serie modulen voor het kwalificatiedossier Bloem, groen en styling. De inhoud van deze module sluit aan bij het Basisdeel, Kerntaak 1 Maken en verkopen van groene arrangementen. Daarnaast sluit deze module aan bij de werkprocessen in de vier Profielen die betrekking hebben op werkzaamheden die te maken hebben met in- en verkoop van producten en de kwaliteit daarvan. INHOUD VAN DE MODULE In deze module kijken we eerst naar productkwaliteit, wat is dat eigenlijk? Je leert waar onze producten vandaan komen en hoe en waar je bloemen en planten kunt inkopen. De keuze voor een inkoopkanaal heeft ook gevolgen voor de kwaliteit die je inkoopt. Je leert hoe kwaliteit beïnvloed wordt door alle schakels in de keten en met welke ketens je rekening moet houden als je een kwalitatief goed product in de winkel wilt verkopen. We gaan het hebben over producteigenschappen zoals rijpheid en geur en je leert hoe bijvoorbeeld ethyleen en botrytis invloed hebben op de kwaliteit van bloemen en planten. Hoe kun je een correcte kwaliteitsbeoordeling maken? Je krijgt hiervoor verschillende hulpmiddelen aangereikt en oefent met het herkennen van problemen in de praktijk. Tenslotte leer je meer over de verzorging van bloemen en planten in de winkel, en over duurzaamheid. We wensen je veel leerplezier en succes bij het bestuderen van de inhoud van deze module. Het Ontwikkelcentrum

6 Leerdoelen Aan het eind van dit hoofdstuk: weet je wat we verstaan onder de kwaliteit van bloemen en planten; weet je hoe de wereldhandel in bloemen en planten verloopt; weet je welke productiefactoren belangrijk zijn voor de kweker; weet je hoe lang de productie van een bloem of plant duurt; weet je welke effecten de productie heeft op de kwaliteit; ken je de ontwikkelingen in de sector die invloed hebben op productkwaliteit en weet je wat een kwaliteitsindex is.

7 HOOFDSTUK 1 Productkwaliteit 1.1 ORIËNTATIE Nederland staat internationaal bekend als bloemenland, dankzij ons brede assortiment aan bloemen en planten, de goede kwaliteit, logistiek en service. Ook promoten we onze producten goed. Royal FloraHolland is de grootste bloemenveiling ter wereld en gebruikt de slogan: Flowering the world together. Niet overdreven, want Nederland heeft wereldwijd een sterke positie. Samen voorzien alle schakels in de keten miljoenen consumenten ter wereld dagelijks van bloemen en planten. De productkwaliteit moet goed zijn om te voldoen aan de wensen van de klant. Wat is kwaliteit eigenlijk? Welke invloed hebben de omstandigheden bij het kweken op de kwaliteit? Waar komen al die Nederlandse bloemen en planten vandaan? En hoe zorgt de sector samen voor een steeds betere kwaliteit van de producten?

8 8 Productkwaliteit 1.2 WAT IS PRODUCTKWALITEIT Subjectieve ervaring SUBJECTIEVE ERVARING Wanneer we over kwaliteit spreken is het niet altijd gemakkelijk om aan te geven of iets goed of slecht is. Productkwaliteit is dus een subjectieve ervaring. Wat voor de een acceptabel is, is voor de ander niet meer goed. Of: wat de een wel ziet, zal de ander niet (willen) zien. Zoals ook in dit plaatje: zie jij de hond, de katten of allebei? Afb. 1.3 Wat zie je: een hond of twee katten? Kwaliteitsinzichten KWALITEIT Kwaliteit is de mate waarin de producteigenschappen die door de gebruiker worden gewaardeerd of geëist, voldoen aan de verwachtingen of de eisen van de gebruiker. Het is dus subjectief. Verwachtingen van consumenten kunnen veranderen en daarmee kunnen ook de kwaliteitsverwachtingen veranderen. Bedrijven spelen continu in op veranderende kwaliteitsinzichten. PRODUCTEIGENSCHAPPEN Producteigenschappen van bloemen en planten kunnen intern en extern zijn. Eigenschappen als lengte en diameter kunnen iets zeggen over de kwaliteit van een bloem of plant. Maar wat aan de buitenkant (uitwendig) mooi en aantrekkelijk lijkt, kan inwendig wel minder fraai zijn. Iets wat je niet ziet, een

9 Productkwaliteit 9 Intern kwaliteitsaspect Kwaliteitsindex intern kwaliteitsaspect, kan veel invloed hebben op bijvoorbeeld de houdbaarheid van een bloem of plant. Emotionele eigenschappen zoals vorm en kleur zijn heel erg persoonsgebonden en de kwaliteit daarvan is dus vooral subjectief. Het is daarom moeilijk om alle individuele bloem- en planteigenschappen van een score te voorzien, die leidt tot een algehele kwaliteitsscore. De kwaliteit is vooral afhankelijk van de gebruiker van het product: de consument. Hieronder vind je een mogelijke kwaliteitsindex voor snijbloemen en kamerplanten. Afb. 1.4 Mogelijke kwaliteitsindex voor snijbloemen en kamerplanten. Afb. 1.5 Bloemen op de veiling.

10 10 Productkwaliteit Externe kwaliteitsaspecten INFORMATIE OVER PRODUCTIE EN VERZORGING De laatste jaren vragen consumenten ook meer en meer informatie over hoe het product is geproduceerd of hoe het verzorgd moet worden. Deze aspecten kunnen beschreven worden als externe kwaliteitsaspecten. Vragen over duurzaamheid bijvoorbeeld. Is het product geproduceerd met aandacht voor mensenrechten en gezondheidszorg voor werknemers? Hoeveel energie, water, meststoffen en chemicaliën zijn gebruikt? Hoeveel afval is geproduceerd tijdens productieproces? Is het product milieuvriendelijk geproduceerd? Ook stellen consumenten vragen over verzorging en achtergronden van het product. Hoe moet ik mijn bos bloemen of plant verzorgen? Hoe kan ik mijn bloemen of planten zo lang mogelijk goed houden? Waar komt een product vandaan? Welke symbolische betekenis heeft de bloem of plant? Waar en hoe kan ik mijn plant toepassen? Welke verhaal zit er achter mijn product? WIST JE DAT? De kwaliteit en houdbaarheid van bloemen wordt in ieder land anders ervaren. Een Nederlandse consument wil dat bloemen minimaal zeven tot tien dagen op de vaas staan. In landen als Rusland moeten de bloemen het mooist zijn op het moment van geven. Daar stelt men minder eisen de houdbaarheid. En in Zuid-Europa is men al tevreden met bloemen die vijf dagen houdbaar zijn. Cultuur, klimaat en gewoontes spelen hierbij een rol. VRAGEN 1. Beoordeelt iedereen kwaliteit hetzelfde? 2. Welke factoren spelen een rol bij het opstellen van een kwaliteitsscore? 3. Benoem een aantal externe kwaliteitsaspecten. 1.3 WAAR KOMEN ONZE PRODUCTEN VANDAAN Royal Flora Holland NEDERLAND BLOEMENLAND Nederland is een bloemenland, daar staan we wereldwijd om bekend. Royal Flora Holland is de grootste bloemenveiling ter wereld. Maar worden alle bloemen en planten eigenlijk wel in Nederland geproduceerd? Voor snijbloemen geldt dat inmiddels meer dan de helft van de bloemen uit het buitenland afkomstig is. Bij kamer- en tuinplanten is dat een minder groot deel. Ongeveer 80 tot 90% daarvan is van Nederlandse producenten afkomstig. Of het voor de kwaliteit van producten eigenlijk uitmaakt waar ze vandaan komen, dat lees je verderop.

11 Productkwaliteit 11 ROYAL FLORA HOLLAND Afb. 1.6 De World Floriculture Map brengt de wereldwijde handelsstromen in de bloemen- en plantenbranche in beeld. Deze kaart wordt gemaakt door Royal FloraHolland en de Rabobank. RaboResearch Food & Agribusiness DE WORLD FLORICULTURE MAP Afb. 1.7 De belangrijke productielanden per productgroep. Jaarrond PRODUCTIE VAN SNIJBLOEMEN In onderstaande afbeelding vind je een overzicht van de algemene verkrijgbaarheid van snijbloemen en zie je in welke landen ze geproduceerd worden. Dit is overigens wel vanuit Nederlands oogpunt bekeken, want wereldwijd zijn in principe vrijwel alle producten jaarrond verkrijgbaar. Zo kan je jaarrond pioenen of hortensia s verkrijgen en zijn tulpen in veel landen het hele jaar door geliefd, niet alleen in het voorjaar zoals bij ons.

12 12 Productkwaliteit Afb. 1.8 Belangrijkste landen van productie en aanvoerinformatie van snijbloemen in Nederland. BELANGRIJKSTE LANDEN VAN PRODUCTIE EN AANVOERINFORMA- TIE VAN SNIJBLOEMEN IN NEDERLAND. UIT DE PRAKTIJK Afb. 1.9 Hydrangea / Hortensia. Breed assortiment Onderscheidend vermogen Bloemisten in sommige grote wereldsteden onderscheiden zich door maar een of enkele soorten bloemen te verkopen, maar dan wel jaarrond. Zo heb je in Parijs winkels die alleen maar rozen (en alles wat daar mee te maken heeft) verkopen. Van tuinrozen tot snijrozen in een zeer breed assortiment. Van rozengeur en thee tot eetbare rozenblaadjes. En rozen uit de hele wereld, soms wel met stelen van 2 meter lang. In Kiev is een winkel waar ze jaarrond Paeonia (pioen) en Hydrangea (oftwel Hortensia) verkopen. Alle boeketten en arrangementen worden daarmee gemaakt. Hele bruiloften en restaurants worden met deze twee soorten snijbloemen aangekleed. Deze winkels hebben een geweldig onderscheidend vermogen waar ze inmiddels naam en faam mee hebben opgebouwd. Productiefactoren PRODUCTIEFACTOREN De invloed een kweker op de kwaliteit van de bloemen en planten die hij produceert, hangt af van de productiefactoren in zijn land en hoe hij daarmee omgaat. Uiteraard spelen weersinvloeden daarbij een grote rol. Zo zullen op bewolkte, donkere dagen planten minder goed groeien. En wanneer het

13 Productkwaliteit 13 regent in een productiegebied zullen de bloemen gevoeliger zijn voor Botrytis (schimmelaantasting). Afb Voorbeelden van ziektes in bloemen. Links Botrytis en rechts galmijt. Floweracademy NL Lux Importlanden De belangrijkste productiefactoren waar een kweker mee te maken heeft zijn: hoeveelheid licht (Lux); hoeveelheid koolstofdioxide (CO2); beschikbaarheid van water (H2O); temperatuur ( Celsius) en energie; relatieve vochtigheid (oftwel RV) in %; voedingsstoffen (N, P, K en vele andere); bestrijding van ziekten en plagen; arbeid; productiehoogte (hoogte ten opzichte van de zeespiegel). Hoe beter de kweker de productiefactoren onder controle heeft, hoe meer hij kan sturen op een goede kwaliteit. In de kas, zoals de bloemen en planten in Nederland geproduceerd worden, heb je de meeste controle. Wanneer de bloemen buiten in het veld of in bijvoorbeeld Kenia of Ecuador buiten geproduceerd worden, dan heb je geen of minder controle. Het grote voordeel van snijbloemenproductie in importlanden is dat de kosten om te produceren een stuk lager liggen. De belangrijkste productiefactoren, namelijk licht, water en energie, zijn er goedkoop. Daarnaast is vooral ook de arbeid bijzonder goedkoop. En bij veel sierteeltproducten komt nu eenmaal veel handwerk kijken. Denk aan: pluizen, oogsten en verzendklaar maken. In de onderstaande afbeelding vind je van verschillende soorten snijbloemen informatie over de productiekenmerken. Deze kenmerken hebben invloed op de kwaliteit.

14 14 Productkwaliteit Afb Achtergrondinformatie over de productie van diverse snijbloemen. Floweracademy.nl/productinformation/LHPJ ACHTERGRONDINFORMATIE OVER DE PRODUCTIE VAN DIVERSE SNIJBLOEMEN. WIST JE DAT? Rozen en andere snijbloemen worden op verschillende hoogtes geproduceerd. Dit heeft gevolgen voor de bloemgrootte. Zo kan eenzelfde roos in Nederland, Kenia of Ecuador een geheel andere grootte krijgen. Dit komt doordat de luchtdruk lager wordt op grotere hoogte. In Nederland produceren we op zeeniveau, in Kenia op tot meter en in Ecuador zelfs op bijna meter hoogte. Uit Ecuador komen daarom enorm grote rozen, Hypericum en Gypsophila.

15 Productkwaliteit 15 Afb App met assortimentsinformatie over bloemen en planten op de Startpagina Bloem, groen en styling van het Ontwikkelcentrum. Je vindt in de apps ook alles over verkrijgbaarheid en verzorging. Je kan zoeken op kleur, geur, vorm en gelegenheid. Ook koelceltemperaturen komen aan bod. Van sommige bloemen zijn handige timelapsefilms over uitbloeien opgenomen. VRAGEN 4. Is het terecht dat men Nederland vaak bloemenland noemt? 5. Noem de Top drie van importlanden voor tuinplanten. 6. Noem vijf belangrijke productiefactoren. 1.4 ONTWIKKELINGEN IN KWALITEIT SECTORONTWIKKELINGEN De ontwikkelingen in de bloemen- en plantenbranche gaan heel snel. Productie, afzet en logistiek veranderen en uiteraard heeft dat gevolgen voor de kwaliteit van producten. Als bloemist of consument heb je hier direct of indirect mee te maken. In deze paragraaf behandelen we een aantal ontwikkelingen in de sector, die invloed hebben op de kwaliteit van bloemen en planten. Digitalisering Steeds meer producten worden online ingekocht en verkocht via webshops. Hierdoor gaan producten sneller door de keten en zijn er minder schakels bij betrokken. Dit zal de versheid van de producten ten goede komen.