Kwaliteitsindicatoren Farmacie

Transcriptie

1 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Meting over 2015 apotheekhoudende huisartsen (AHHA) 1

2 Inhoud Inleiding 4 Samenvatting indicatoren 5 1 Kwaliteitsmanagement Aanwezigheid gecertificeerd kwaliteitssysteem Onderzoek naar patiëntervaringen of patiënttevredenheid Registratie en analyse van incidenten waarbij de cliënt daadwerkelijk onjuiste medicatie heeft ontvangen Registratie en analyse van klachten van patiënten 9 2 Continuïteit van zorg Navragen en vastleggen actueel geneesmiddelgebruik (patiëntendossier) B Deelname aan overleg tussen voorschrijvers en apothekers Systeem elektronische gegevensuitwisseling tussen apotheken Afhandelen interacties coumarines met cotrimoxazol 13 3 Communicatie met de patiënt Minder dan 2 stootkuren predniso(lo)n bij astma of COPD 14 4 Medicatiebewaking De parameters ten behoeve van de medicatiebewaking in apotheekinformatiesystemen zijn goed ingesteld Elektronisch vastleggen van de afhandeling van interacties Werkafspraken over vragen naar allergieën en overgevoeligheden bij patiënt 16 5 Bereiding Bereiden conform GMP-z of richtlijn bereidingen of aantoonbaar werken volgens de IGZ circulaire doorgeleverde bereidingen 17 6 Ter hand stellen Beschikbaarheid controlesysteem voor uitzetten van medicijnen in weekdoseersystemen niet zijnde GDS (geautomatiseerd distributiesysteem) A Protocol uitvoeren van Begeleidingsgesprek Nieuw Geneesmiddel B Afspraken met betrekking tot het vastleggen van een uitgevoerd Begeleidingsgesprek Nieuw Geneesmiddel in patiëntendossier 20 2

3 Vervolg - Inhoud 7 Monitoring van geneesmiddelen Maagbescherming bij niet selectieve (ns) NSAID s Voorkeursmiddelen protonpompremmers, alle gebruikers Voorkeursmiddelen NSAID s, nieuwe gebruikers Maagbescherming bij trombocytenaggregatieremmers (TAR) Percentage patiënten met COPD waarbij in de afgelopen 12 maanden de inhalatietechniek is gecontroleerd door middel van doorlopen van een inhalatieprotocol van de LAN Voorkeursmiddelen RAS remmers, nieuwe gebruikers Cardiovasculaire risicofactoren bij ns-nsaid (excl. naproxen en ibuprofen) 27 Bijlage Recepten Minder dan 2 stootkuren predniso(lo)n bij astma of COPD Maagprotectie bij niet-selectieve NSAIDs Voorkeursmiddelen protonpompremmers, alle gebruikers Voorkeursmiddelen NSAIDs, nieuwe gebruikers Maagprotectie bij TAR Voorkeursmiddelen RAS-remmers, nieuwe gebruikers Cardiovasculaire risicofactoren bij ns-nsaid (excl. naproxen en ibuprofen) 38 3

4 Inleiding Apothekers en apotheekhoudende huisartsen werken hard aan het verbeteren en inzichtelijk maken van de kwaliteit van geleverde zorg. Dat gebeurt op drie verschillende manieren; via deze zorginhoudelijke kwaliteitsindicatoren, door gebruikmaking van patiëntervaring en met etalageplus informatie (bijv. openingstijden, (extra) services van de apotheek) over afzonderlijke apotheken. Deze publicatie gaat alleen over de zorginhoudelijke indicatoren. De uitvraag van de kwaliteitsindicatoren gebeurt sinds 2012 via de Stichting Kwaliteitsindicatoren Farmacie (SKIF). In SKIF zijn de koepelorganisaties KNMP, NVZA, NVPF en LHV Apotheekhoudende Afdeling vertegenwoordigd. SKIF is in het leven geroepen om farma ceutische data te verzamelen, te beheren en (onder strikte voorwaarden) te delen met (zorg)consumenten, andere zorgverleners, de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) en zorgverzekeraars. Rond de uitvraag van de kwaliteitsindicatoren over de verslagjaren 2011 t/m 2014 is veel kennis opgedaan die opnieuw heeft geleid tot concrete verbeterstappen. Niet alleen het proces van de uitvraag is verbeterd, ook inhoudelijk zijn de kwaliteitsindicatoren waar nodig herzien. De verbeteringen zijn ingegeven door meldingen over de indicatoren afkomstig van apothekers en apotheek houdende huisartsen. Daarnaast is de balans tus sen structuur-, proces- en uitkomstindicatoren in de set over 2015 opnieuw verbeterd. De voorliggende set voldoet aan de informatiebehoefte van zowel de zorgver leners als de vragende partijen: zorgverzekeraars, patiënten en consumenten, en de toezichthouder IGZ. Deze set is opnieuw in nauw overleg met apothekers en apotheekhoudende huisartsen samengesteld en zorgvuldig afgestemd met zorgverzekeraars, IGZ en patiëntenen consumentenorganisaties. Er is veel aandacht gegeven aan het beperken van de administratieve last voor apothekers en apotheekhoudende huisartsen rond de uitvraag. De indicatoren die al getoetst worden bij certificatie vallen weg voor apotheken die gecertificeerd zijn. Hierdoor is de lijst een stuk korter. Er ligt voor verslagjaar 2015 een goede, weloverwogen set die geleverde farmaceutische zorg inzichtelijk maakt en daarmee betekenisvolle informatie oplevert voor alle belanghebbenden. Wie heeft er belang bij de uitvraag van de kwaliteitsindicatoren en/of welke partijen hebben interesse in de resultaten: Apothekers en apotheekhoudende huisartsen krijgen de mogelijkheid om de kwaliteit van hun geleverde zorg te tonen. Het levert hen ook direct inzicht in welke verbeteringen gemaakt kunnen worden. Zorgconsumenten krijgen inzicht in de kwaliteit van een apotheek en hiermee de mogelijkheid om een zorgverlener te kiezen die voldoet aan hun eisen en behoeften. Zorgverzekeraars krijgen inzicht in de kwaliteit van de zorg in een apotheek en zijn hierdoor beter in staat om zorg in te kopen. IGZ gebruikt de informatie voor haar toezicht- en handhavingstaak. Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) kan passend (toekomstig) beleid ontwikkelen dat leunt op realistische mogelijkheden van apotheken. Het kwaliteitsinstituut heeft als doel de kwaliteit van de in Nederland geleverde zorg te helpen verbeteren. Daartoe worden via het Kwaliteitsinstituut de scores op de openbare data set gepubliceerd. Publicatie van resultaten Met de uitvraag van de kwaliteitsindicatoren wordt informatie verzameld die meerdere doelen dient en bruik baar is voor meerdere partijen. Specifieke resultaten van de uitvraag worden na een toetsing op validiteit en onder specifieke voorwaarden gedeeld met de toezicht houder, zorgverzekeraars en beleidsmakers. Ook wordt een deel van de resultaten openbaar toegankelijk gemaakt. Om het ontsluiten van verzamelde data zorgvuldig en transparant te doen is door SKIF een dataprotocol opgesteld waarin afspraken staan over gebruik en ontsluiting van de data. Apothekers en apotheekhoudende huisartsen maar ook de vragende partijen hebben uiteraard actief inbreng geleverd bij het opstellen van het dataprotocol. Met de jaarlijkse uitvraag van de kwaliteitsindicatoren en publicatie van de resultaten komen apotheekhoudenden tegemoet aan de wens van zorgconsumenten, zorg ver - zekeraars, IGZ en beleidsmakers om inzicht te ver schaffen in geleverde zorgprestaties op apotheek niveau. De resultaten worden door apotheken en apotheekhoudenden ingezet om hun zorgtaak en dienstverlening (nog) beter uit te voeren en hun zorgverlening aan de patiënt voortdurend te verbeteren. 4

5 Samenvatting indicatoren In de set onderscheiden we drie soorten indicatoren: structuur-, proces- en uitkomstindicatoren. Structuurindicatoren geven informatie over de organisatorische voorwaarden waarbinnen een apotheekhoudende verantwoord zorg kan leveren. Procesindicatoren geven informatie over de handelingen die binnen een zorgproces worden uitgevoerd om kwaliteit te leveren. Uitkomstindicatoren geven informatie over de uitkomst van de zorg. Toelichting aspecten van de indicatoren Kwaliteit van zorg wordt onderverdeeld in domeinen, namelijk: Kwaliteitsmanagement, Continuïteit van zorg, Communicatie met de patiënt, Medicatiebewaking, Bereiding, Ter hand stellen, Monitoring van geneesmiddelgebruik, Medicatiebeoordeling, Beheer van geneesmiddelen, Onderwijs, onderzoek en ontwikkeling van zorg, Toediening van geneesmiddelen Niet alle indicatoren zijn relevant voor iedere apotheekhoudende setting. Hier wordt omschreven of de indi catoren van toepassing zijn voor alle apotheekhoudenden (algemeen) of voor een specifieke setting: zieken huisapotheek, openbare apotheek of apotheekhoudende huisartsen. Omschrijving van het risico dat gelopen wordt. Hier wordt de indicator omschreven. Teller en worden vaak als een breuk gepresenteerd (behalve structuurindicatoren). De teller is het getal boven de streep van een breuk. Daarnaast is de teller een deelverzameling van de noemer. Noemer De noemer is het getal onder de streep van een breuk. en zijn een middel om inzichtelijk te maken wat de kwaliteit van zorg is op een bepaald moment. Hier wordt een korte samenvatting gegeven van het belang van deze indicator in relatie tot kwaliteit van zorg en een weergave van de gebruikte bronnen. Er worden drie typen indicatoren onderscheiden: Structuurindicatoren, Procesindicatoren, Uitkomstindicatoren. Toelichting Indien in de indicatoren termen worden gebruikt die enige toelichting nodig hebben, dan wordt deze hier gegeven. Bijvoorbeeld toelichting op medicatie en/of middelen. 5

6 1 Kwaliteitsmanagement INDICATOR 1.1 Aanwezigheid gecertificeerd kwaliteitssysteem AHHA, ZHA, OA en PoliA OA, AHHA, PoliA Kwaliteitsmanagement. Alle branches. De apotheek beschikt niet over een gecertificeerd kwaliteitssysteem, waardoor de kwaliteit onvoldoende geborgd is. A) Beschikt de apotheek per 31 december 2015 over een gecertificeerd kwaliteitssysteem (bijv. HKZ of ISO)? Ja Nee B) Wat is het nummer van het certificaat? ZHA A) Beschikt de apotheek per 31 december 2015 over een kwaliteitssysteem? Ja Nee B) Dit is extern getoetst volgens (meedere antwoorden mogelijk): ISO CCKL GMP-z NIAZ JCI GMP De zorginstelling waar farmaceutische zorg wordt geleverd, beschikt over een kwaliteitssysteem dat is gebaseerd op vigerende wet- en regelgeving en recente inzichten. De eindverantwoordelijke in een zorginstelling zorgt ervoor dat de documenten van het kwaliteitssysteem regelmatig op inhoudelijke en technische kwaliteitseisen worden getoetst, en dat zorgverleners bekend zijn met de onderdelen van het kwaliteitssysteem. Structuur. 6

7 INDICATOR 1.2 AHHA, ZHA, OA en PoliA Onderzoek naar patiëntervaringen of patiënttevredenheid Kwaliteitsmanagement. Alle branches. Door het niet (periodiek) meten van patiëntervaringen kan niet worden nagegaan of de zorg voldoende aansluit bij de behoefte van de patiënt, of er zich knelpunten voordoen en hoe interventies of verbeteractiviteiten in de apotheek zijn ervaren. A) Heeft u in de afgelopen 3 jaar een onderzoek uitgevoerd naar patiëntervaringen of patiënttevredenheid? Ja Nee C) Welke methode was daarbij gebruikt? CQI-Farmacie Apotheken door Cliënten Bekeken (ACB) Een andere methode, namelijk: Deze indicator gaat in op het betrekken van patiëntervaringen in de zorgverlening door middel van onderzoek. Door het periodiek meten van patiëntervaringen kan worden nagegaan of de zorg voldoende aansluit bij de behoefte van de patiënt, of er zich knelpunten voordoen en hoe interventies of verbeteractiviteiten in de apotheek zijn ervaren. Structuur. 7

8 INDICATOR 1.4 AHHA, OA, ZHA en PoliA Registratie en analyse van incidenten waarbij de cliënt daadwerkelijk onjuiste medicatie heeft ontvangen Kwaliteitsmanagement Alle branches. Er is onvoldoende zicht op incidenten bij de terhandstelling van geneesmiddelen waardoor daaruit onvoldoende lering voor de toekomst kan worden getrokken, en dezelfde of vergelijkbare fouten blijven bestaan. A) Vindt er registratie plaats van incidenten waarbij de cliënt daadwerkelijk onjuiste medicatie heeft ontvangen? Ja Nee B) Worden incidenten geanalyseerd ten behoeve van verbetering? Ja Nee Toelichting Onder niet juiste medicatie wordt verstaan: onjuiste dosering en/of onjuiste stof en/of onjuiste bereiding en/of niet op juiste naam gesteld en/of onjuist gebruik op het etiket. Een incident is elke onbedoelde gebeurtenis tijdens het zorgproces welke de patiënt heeft bereikt en die tot schade aan de patiënt heeft geleid, had kunnen leiden of (nog) zou kunnen leiden (denk aan een fout of afwijking). De apotheekhoudende zorgt voor een optimaal controlesysteem, zodat de juiste patiënt het juiste middel krijgt. Daarbij hoort optimale vastlegging van de interne controles en de uitkomsten daarvan. De systematiek van de controles wordt vastgelegd in het kwaliteitssysteem. Indien des on danks onjuiste medicatie wordt verstrekt, worden de meldingen daar van systematisch vastgelegd en geanalyseerd ten behoeve van verbetering. Apotheekhoudenden die erg alert zijn op het inzichtelijk krijgen van gemaakte fouten en incidenten zullen hierover meer meldingen rapporteren. Weinig meldingen is niet per definitie goed. Structuur. 8

9 INDICATOR 1.6 Registratie en analyse van klachten van patiënten AHHA, OA, ZHA en PoliA Kwaliteitsmanagement. Alle branches. Bij onvoldoende aandacht voor klachten van patiënten worden belangrijke aanwijzingen voor verbetering van de praktijkvoering en zorgverlening gemist. A) Vindt er registratie plaats van klachten van patiënten? Ja Nee B) Worden klachten van patiënten geanalyseerd ten behoeve van verbetering van de organisatie? Ja Nee Een klacht is een schriftelijke, mondelinge of op andere wijze geuite aanduiding van een naar voren gebracht bezwaar tegen het handelen of functioneren van een zorgaanbieder, komend van de gebruiker van de diensten van deze zorgaanbieder en/of diens naasten. Het begrip klacht kent geen beperkingen wat betreft de uitingsvorm, plaats van indiening, doel van de klager, inhoud of complexiteit. De klacht kan dus het karakter hebben van twijfel, vragen, verzoeken om verbetering, melding, claim e.d. (Definitie afkomstig van de Vereniging Klachtenfunctionarissen in de Gezondheidszorg). Deze indicator gaat in op het gebruiken van klachten van patiënten voor het verbeteren van de zorgverlening. Klachten zijn een belangrijke bron van aanwijzingen voor verbeteringen in de zorgverlening. Een groter aantal klachten betekent vaak niet dat de apotheek slechter presteert, maar is in de meeste gevallen een indicatie voor systematische aandacht voor klachten van patiënten. 9

10 2 Continuïteit van zorg INDICATOR 2.1 AHHA, ZHA, OA en PoliA AHHA Navragen en vastleggen actueel geneesmiddelgebruik (patiëntendossier) Continuïteit van zorg. Alle branches. Van patiënten is het huidige geneesmiddelengebruik niet of onvoldoende bekend waardoor mogelijke schadelijke effecten van een nieuw (additioneel) geneesmiddel onvoldoende of niet onderkend worden. C) Wordt bij elk eerste voorschrift de gegevens uit het apotheekinformatiesysteem getoetst op juistheid en volledigheid door het actuele geneesmiddelgebruik te verifiëren bij de patiënt (inclusief zelfzorgmiddelen)? Ja Nee D) Registreert u bij elk ontslag uit het ziekenhuis alle medicatiegegevens uit overdrachtsdocumenten(ontslagbrief /ontslagrecept, bericht van ASP) in het HIS / AIS? Toelichting Deze vraag is van toepassing op iedere patiënt aan wie u geneesmiddelen ter hand stelt (inclusief passanten). Kennis van het actuele geneesmiddelengebruik is essentieel voor het uitvoeren van een goede medicatiebewaking en voor het voorschrijven van nieuwe medicatie. Het actuele geneesmiddelengebruik (conform richtlijn medicatieoverdracht) is een gecombineerd overzicht van de geneesmiddelen, die de arts heeft voorgeschreven, die de apotheek heeft ter hand gesteld, die de patiënt op eigen initiatief heeft aangeschaft (via drogisterij of internet) én die de patiënt ook daadwerkelijk gebruikt. Het is een randvoorwaarde dat deze overzichten één uniek document vormen. Zowel de digitale overzichten van arts en apotheker als de kennis van de patiënt spelen hierin een rol. Onder relevante zelfzorgmiddelen vallen in ieder geval die OTC geneesmiddelen die door de KNMP worden aangemerkt als OTC middelen waarop medicatiebewaking dient te geschieden. Hier vallen ook middelen onder die patiënten via internet verkrijgen (o.a. lifestyle geneesmiddelen). Structuur. 10

11 INDICATOR 2.2.B AHHA, ZHA, OA en PoliA Toelichting Deelname aan overleg tussen voorschrijvers en apothekers Continuïteit van zorg. Alle branches. Patiënten worden niet eenduidig (en als gevolg mogelijk suboptimaal) behandeld als gevolg van onvoldoende afstemming tussen voorschrijvers en apotheken of omdat niet volgens afspraken wordt gehandeld. B) Wat is het niveau van het F(T)O waaraan uw apotheek deelneemt? niveau 1: geen gestructureerd overleg; niveau 2: regelmatig overleg zonder concrete afspraken; niveau 3: regelmatig overleg met concrete afspraken; niveau 4: regelmatig overleg met toetsing van gemaakte afspraken De apotheek neemt niet deel aan een F(T)O Het gaat om tenminste één vorm van de hieronder staande farmacotherapeutisch overleggen met andere zorgverleners (FTO) / formulariumcommissie(s): - extramurale/1elijns overleggen/commissies zoals F(T)TO - (interne) ziekenhuis/2elijns overleggen/commissies/ formularium/ geneesmiddelcommissies over intramuraal voorschrijfbeleid - (interne) ziekenhuis overleggen/formularium/geneesmiddelcommissies over extramuraal voorschrijfbeleid - transmurale (multi-lijns) overleggen/commissies - overleggen in het ziekenhuis op patiëntniveau Voorschrijvers en apotheekhoudenden werken samen binnen overlegstructuren, zoals het farmacotherapeutisch (transmuraal) overleg (FT(T)O) of 2e lijnsoverleg formularium/geneesmiddelcommissies. Binnen deze en andere overlegstructuren maken zorgverleners gezamenlijk afwegingen en afspraken over de effectiviteit, veiligheid en doelmatigheid van geneesmiddelen(gebruik). Structuur. 11

12 INDICATOR 2.6 AHHA, ZHA en PoliA Systeem elektronische gegevensuitwisseling tussen apotheken Continuïteit van zorg. Apotheekhoudende Huisarts, Ziekenhuisapotheek en Poliklinische Apotheek. Er is onvolledige elektronische gegevensuitwisseling tussen apotheken onderling. A) Participeert uw apotheek in uitwisseling van medicatiegegevens tussen apotheken? Ja Nee B) Participeert uw apotheek in uitwisseling van medicatiegegevens met andere zorgverleners? Ja Nee C) Op welk niveau participeert u in uitwisseling medicatiegegevens? (meerdere antwoorden mogelijk) Organisatieniveau (vestigingen onderling); Regionaal niveau; Provinciaal niveau; Landelijk. Meerdere antwoorden mogelijk. D) Op welke wijze participeert uw organisatie in uitwisseling medicatiegegevens? (meerdere antwoorden mogelijk) In een OZIS-ring; Via het Landelijk Schakelpunt (LSP); In een keten van apotheekhouders; Anders, namelijk:... Toelichting Een fax mag ook worden gezien als elektronische uitwisseling. Toelichting bij C en D: meerdere antwoorden zijn tegelijk mogelijk. Deze indicator richt zich op het delen van gegevens tussen apotheken via de zogenaamde regionale of lokale OZIS - koppeling of het LSP. Structuur. 12

13 INDICATOR 2.7 Afhandelen interacties coumarines met cotrimoxazol AHHA Toelichting Continuïteit van zorg. Apotheekhoudende Huisarts. Er is onvoldoende afstemming tussen verschillende zorgverleners bij het voorschrijven van bepaalde geneesmiddelen die (kunnen) interacteren met al gebruikte medicatie waardoor de patiënt risico op gezondheidsschade loopt. Indien cotrimoxazol aan een gebruiker van coumarines wordt ter hand gesteld, informeert de apotheekhoudende of zijn team dan zelf rechtstreeks de trombosedienst? Ja Nee Informeren van de patiënt is niet voldoende. In dit geval - en bij geen actie - dient nee ingevuld te worden. De indicator vraagt naar het afhandelen van interacties met coumarines. Behandeling met cotrimoxazol brengt een stabiele en veilige instelling met coumarines in gevaar, met als gevolg een verhoogd risico op ernstige bloedingen. Desondanks komt deze interactie met enige regelmaat voor. Er wordt hier gevraagd naar de afhandeling van deze interacties richting de trombosedienst. Bij deze interactie is in eerste instantie overleg over een alternatief geneesmiddel met de voorschrijver gewenst. In deze indicator wordt uitgegaan van de situatie waar na overleg met voorschrijver is vastgesteld dat een alternatief geneesmiddel voor cotrimoxazol niet mogelijk is. Wanneer het betreffende geneesmiddel toch ter hand wordt gesteld, is goede afstemming met de trombosedienst van belang. Structuur. 13

14 3 Communicatie met de patiënt INDICATOR 3.1 AHHA en OA Toelichting Minder dan 2 stootkuren predniso(lo)n bij astma of COPD Communicatie met de patiënt. Apotheekhoudende Huisarts en Openbare Apotheek. Het therapeutisch effect van medicatie is onvoldoende als gevolg van het niet veilig en/of niet effectief gebruik van de medicatie. Percentage patiënten met minder dan 2 stootkuren prednisolon of prednison en chronische inhalatiemedicatie. Bij 2 of meer exacerbaties per jaar waarvoor de patiënt behandeld werd met orale corticosteroïden, dient de astma/copd therapie geëvalueerd te worden. Patiënten met reuma worden geëxcludeerd. Teller Noemer Patiënten met een aflevering van inhalatiemedicatie in de rapportageperiode met minder dan 2 afleveringen van stootkuren prednison of prednisolon, tijdens gebruik van inhalatie medicatie. Patiënten met een aflevering van inhalatiemedicatie in de rapportageperiode. Preventie, vroege herkenning en accurate behandeling van exacerbaties zijn essentieel om de last van astma/copd te verminderen. Bij COPD dient toevoeging van inhalatiecorticosteroïden of orale corticosteroïden en antibiotica overwogen te worden afhankelijk van de frequentie, ernst en oorzaak van de exacerbaties. (GOLD, KNMP-richtlijn COPD, Zorgstandaard COPD 2013, NHG standaard COPD 2013). Bij astma wordt bij twee of meer exacerbaties per jaar waarvoor de patiënt behandeld werd met orale corticosteroïden een gespecialiseerde integrale beoordeling geadviseerd, waarbij fysieke parameters en de persoonlijke situatie en zorgvraag van de patiënt meer gedetailleerd en zonodig multidisciplinair worden bezien. (zorgstandaard astma volwassenen 2012). Uitkomst. Naar de bijlage 14

15 4 Medicatiebewaking INDICATOR 4.1 AHHA De parameters ten behoeve van de medicatiebewaking in apotheekinformatiesystemen zijn goed ingesteld Medicatiebewaking. Apotheekhoudende Huisarts. Wanneer de instellingen van het HIS/AIS niet zijn gecontroleerd, bestaat de kans dat de medicatiebewaking niet optimaal is waardoor de medicatieveiligheid in gevaar kan komen. A) Controleert u jaarlijks of de parameters ten behoeve van de medicatiebewaking in apotheekinformatiesystemen goed zijn ingesteld en past u deze zo nodig aan? Ja Nee (u bent klaar met deze indicator) Alleen indien ja bij A indicator B invullen B) Indien u de parameters ten behoeve van de medicatiebewaking controleert, doet u dat aan de hand van het document KNMP-voorschrift: Basisinstellingen medicatiebewaking AIS of het document van Stichting Healthbase? Ja Nee, maar wel aan de hand van een ander document, te weten... Toelichting Het document KNMP-voorschrift: Basisinstellingen medicatiebewaking AIS is beschikbaar via het openbaar toegankelijke deel van de KNMP-website: Deze informatie is ook toegankelijk voor apotheekhoudende huisartsen. Een goede medicatiebewaking draagt bij aan het verhogen van de medicatieveiligheid. Het HIS/AIS ondersteunt de medicatiebewaking, maar dient hiervoor wel op de juiste wijze te zijn ingesteld. Met behulp van diverse parameters kan het systeem zodanig worden ingesteld dat op het juiste moment signalen, zoals interacties, contraindicaties, maar ook doseringscontroles, worden gegenereerd. De instellingen kunnen door middel van het invoeren van een aantal casussen worden getoetst; geeft het systeem bij deze casussen niet de juiste waarschuwingen, dan moeten de parameters worden bijgesteld. Structuur. 15

16 INDICATOR 4.2 AHHA Elektronisch vastleggen van de afhandeling van interacties Medicatiebewaking. Apotheekhoudende Huisarts. Interacties die niet op elektronische wijze worden vastgelegd, zijn onvoldoende herleidbaar. Op deze manier kan de apotheekhoudende die de eindverantwoordelijkheid heeft een signaal over het hoofd zien. Hierdoor komt mogelijk de medicatieveiligheid in gevaar. Worden ondernomen acties naar aanleiding van het vaststellen van een interactie herleidbaar elektronisch vastgelegd (exclusief scannen van recepten)? Ja Nee Deze indicator vraagt naar het elektronisch vastleggen van informatie over de afhandeling van interacties in de apotheek. Er moet teruggevonden kunnen worden hoe het signaal is afgehandeld, de reden voor de gekozen afhandeling en de uitkomst van een eventueel overleg met een andere zorgverlener of met de patiënt. Omdat deze informatie eenvoudig toegankelijk moet zijn tijdens de receptverwerking, dient dit elektronisch vastgelegd te worden. In deze indicator wordt (het scannen van) handmatig op het recept vastgelegde informatie uitgesloten. Structuur. INDICATOR 4.4 AHHA, OA, ZHA en PoliA Werkafspraken over vragen naar allergieën en overgevoeligheden bij patiënt Medicatiebewaking. Alle branches. Het niet navragen, verifiëren en vastleggen van allergieën en overgevoelighedenleidt tot het risico op gezondheidsschade bij de patiënt. Zijn er in de apotheek vastgelegde werkafspraken over het vragen naar allergieën en overgevoeligheden bij iedere patiënt zonder patiëntendossier (inclusief passanten)? Ja Nee Deze indicator gaat in op het vragen naar allergieën en overgevoeligheden bij de patiënt. Dit dient in ieder geval te gebeuren voor de patiënt zonder patiëntendossier in de apotheek. In deze indicator wordt gevraagd naar vastgelegde werkafspraken hierover in de apotheek. Structuur. 16

17 5 Bereiding INDICATOR 5.1 OA, AHHA, ZHA en PoliA Bereiden conform GMP-z of richtlijn bereidingen of aantoonbaar werken volgens de IGZ circulaire doorgeleverde bereidingen Bereiding. Alle branches. Het bereiden dient onder gecertificeerde omstandigheden plaats te vinden zodat de kwaliteit ervan geborgd is. Onvoldoende borging van de kwaliteit van door de apotheekhoudende bereide geneesmiddelen kan gezondheidsrisico s voor de patiënt opleveren. A) bent u een bereidende apotheek? Ja Nee Deze indicator vraagt naar toepassen van richtlijnen en procedures rondom bereiden. Bereiden is een risicovol proces en dient op de juiste wijze en onder de juiste omstandigheden plaats te vinden. Deze indicator heeft betrekking op het bereiden van geneesmiddelen. Het doorleveren van ingekochte bereidingen en voor toediening gereed maken (VTGM) is hier geen onderdeel van. Structuur. 17

18 6 Ter hand stellen INDICATOR 6.2 AHHA en ZHA Beschikbaarheid controlesysteem voor uitzetten van medicijnen in weekdoseersystemen niet zijnde GDS (geautomatiseerd distributiesysteem) Ter hand stellen. Apotheekhoudende Huisarts enziekenhuisapotheek. Medicatie uitzetten in weekdozen is een risicovol proces, waarbij een fout grote gevolgen kan hebben. Werken zonder controlesysteem betekent een groter risico op fouten. A) Zet uw apotheek medicijnen uit met behulp van weekdoseersystemen of een ziekenhuisapotheekdistributiesysteem? Ja Nee (u bent klaar met deze indicator) Alleen indien ja onder A B) Beschikt de apotheek over een effectief controlesysteem ter voorkoming van onjuist uitzetten van medicijnen in weekdoseersystemen of het ziekenhuisapotheekdistributiesysteem? Ja, met behulp van barcodes of handmatig door een ander persoon dan degene die de medicijnen heeft uitgezet. Nee, geen barcodes of door dezelfde persoon die de medicijnen heeft uitgezet. Toelichting Onder uitzetten van medicijnen wordt verstaan het vullen van de medicatiebakjes voor een bepaalde periode, patiëntspecifiek. Het eventueel door de verpleegkundige gereedzetten van medicatie voor een deelronde valt hier niet onder. Zorgverleners bieden de patiënt hulp door, indien noodzakelijk, de ter hand gestelde geneesmiddelen per moment van inname klaar te zetten (uitzetten van medicatie). De aanwezigheid van een controlesysteem voor het uitzetten van weekdozen waarborgt dat er op een veilige manier wordt gewerkt. Structuur. 18

19 INDICATOR 6.3.A OA, PoliA en AHHA Toelichting Protocol uitvoeren van Begeleidingsgesprek Nieuw Geneesmiddel Ter hand stellen. Openbare Apotheek, Poliklinische Apotheek en Apotheekhoudende Huisarts. Een onvolledig Begeleidingsgesprek Nieuw Geneesmiddel kan leiden tot onvoldoende en/of onjuiste informatie over het product en het gebruik daarvan, waardoor het onvoldoende effectief of onveilig is. Is in de apotheek een protocol vastgesteld voor het uitvoeren van het een Begeleidingsgesprek Nieuw Geneesmiddel? Ja Nee In de apotheek is voor het uitvoeren van een Begeleidingsgesprek Nieuw Geneesmiddel een protocol vastgesteld. Bij elk gesprek dient in ieder geval besproken te worden: - Werking van het geneesmiddel (korte termijn, lange termijn effecten), - De wijze van gebruik - De te verwachten bijwerkingen - De samenhang met andere gebruikte middelen - Indien van toepassing: het gebruik van doseerhulpmiddelen of andere geneesmiddelgerelateerde hulpmiddelen die samenhangen met het verstrekte geneesmiddel In voorkomende gevallen dienen ook de volgende onderwerpen besproken te worden: - Wijzigingen in het recept - Instructie over het voor toediening gereed maken (VTGM) van het geneesmiddel - Aanvullende instructie over het product - Bewaar- en transportadvies - s bij gevaarlijke stoffen - Geneesmiddelafval Medicatieveiligheid is een van de belangrijkste onderwerpen in de apotheek. Wanneer een nieuw geneesmiddel wordt verstrekt, dient in een gesprek tussen apotheek en patiënt toelichting te worden gegeven op het gebruik van het geneesmiddel. De patiënt wordt in de gelegenheid gesteld om extra informatie in te winnen of vragen te stellen. Tenslotte wordt naast het geneesmiddel ook aanvullende schriftelijke informatie verstrekt. De NZa heeft de prestatie Begeleidingsgesprek Nieuw Geneesmiddel omschreven. Op apotheekniveau dient het proces rondom het uitvoeren en de inhoud van het Begeleidingsgesprek Nieuw Geneesmiddel te zijn vastgelegd. Op deze manier is gewaarborgd dat het gesprek op de juiste manier plaatsvindt. Structuur. 19

20 INDICATOR 6.3.B OA, PoliA, AHHA Toelichting Afspraken met betrekking tot het vastleggen van een uitgevoerd Begeleidingsgesprek Nieuw Geneesmiddel in patiëntendossier Ter hand stellen. Openbare Apotheek, Poliklinische Apotheek en Apotheekhoudende Huisarts Bij een onvolledig dossier is het niet duidelijk wat wel en niet aan zorg geleverd is bij de eerste terhandstelling. Hierdoor kan vervolgzorg niet goed gegeven worden. Zijn er afspraken over de wijze waarop het Begeleidingsgesprek Nieuw Geneesmiddel wordt vastgelegd in het patiëntendossier? Ja Nee De apotheekhoudende legt de geleverde farmaceutische patiëntenzorg op een gestructureerde en gecodeerde manier vast. In de apotheek dient men afspraken te maken zodat alle medewerkers het uitgevoerde begeleidingsgesprek op dezelfde manier vastleggen. Dit kan middels registratie in het patiëntendossier via een EUB-module of ZRS regel. Men kan er ook voor kiezen om alleen aan te geven dat het gesprek conform het protocol is uitgevoerd en daarnaast alleen de bijzonderheden cq uitzonderingen vast te leggen in het patiëntendossier. Het patiëntendossier is voor de apotheekhoudende een essentieel instrument voor het verlenen van farmaceutische patiëntenzorg. Voor het verlenen van farmaceutische zorg beschikt de apotheekhoudende over een actueel, compleet en geordend patiëntendossier. Het Begeleidingsgesprek Nieuw Geneesmiddel is een belangrijk onderdeel van farmaceutische patiëntenzorg en dient daarom in het patiëntendossier te worden vastgelegd. Structuur. 20

21 7 Monitoring van geneesmiddelengebruik INDICATOR 7.1 Maagbescherming bij niet selectieve (ns) NSAID s AHHA, OA en PoliA Toelichting Teller Noemer Monitoring van geneesmiddelengebruik. Apotheekhoudende Huisarts, Openbare Apotheek en Poliklinische Apotheek. Gebruik van ns-nsaids bij risicopatiënten verhoogt de kans op gastro-intestinale bloedingen. Percentage ns-nsaid gebruikers met risico op maagschade met gelijktijdig gebruik van adequate maagbescherming. Onder maagbescherming wordt verstaan het gebruik van een PPI of H2 antagonisten in een dubbele dosering of combinaties. Patiënten met risico op maagschade (>70 jaar of jaar met co-morbiditeit of comedicatie) en gebruik van een ns-nsaid in de rapportageperiode met gelijktijdig gebruik van adequate maagbescherming. Patiënten met risico op maagschade (>70 jaar of jaar met co-morbiditeit of comedicatie) en gebruik van een ns-nsaid in de rapportageperiode. Deze indicator gaat in op het ter hand stellen van een gewenste combinatie van geneesmiddelen in verband met het voorkomen van mogelijke bijwerkingen. Deze indicator vraagt naar het toepassen van maagbescherming bij het gebruik van ns-nsaid s bij patiënten ouder dan 70 jaar of bij een leeftijd van 60 tot en met 70 jaar met een co-morbiditeit (diabetes, hartfalen, reuma) of met gelijktijdig gebruik van co-medicatie (Antistollende medicatie, vitamine K-antagonisten, glucocorticosteroïden, SSRI s en gerelateerde, spironolacton). Gastro-intestinale bloedingen behoren tot de ernstigste bijwerkingen van NSAID s. Jaarlijks komen minstens 3000 mensen in het ziekenhuis terecht ten gevolge van een maagbloeding door NSAID s. NSAID s staan in de top 3 van geneesmiddelen die bijdragen aan geneesmiddelgerelateerde ziekenhuisopnames. Leeftijd is de belangrijkste risicofactor voor het optreden van maagulcera bij gebruik van NSAID s. Het gelijktijdig gebruik van maagbescherming bij NSAID s halveert de kans op een gastro-intestinale bloeding. Uitkomst. Naar de bijlage 21

22 INDICATOR 7.9 OA, AHHA en PoliA Toelichting Teller Noemer Voorkeursmiddelen protonpompremmers, alle gebruikers Monitoring van geneesmiddelengebruik. Openbare Apotheek, Apotheekhoudende Huisarts en Poliklinische Apotheek. Indien op basis van wetenschappelijke inzichten geen verschil tussen geneesmiddelen bestaat, heeft het de voorkeur om te kiezen voor de goedkoopste optie. Patiënten met een aflevering van een protonpompremmer in de rapportageperiode waarbij de laatste aflevering omeprazol of pantoprazol was met een generiek inkoopkanaal. Hier wordt alleen huisartsenreceptuur meegenomen. Passanten zijn uitgesloten. Patiënten met een aflevering van een protonpompremmer in de rapportageperiode waarbij de laatste aflevering in die periode omeprazol of pantoprazol met een generiek inkoopkanaal is. Patiënten met een aflevering van een protonpompremmer in de rapportageperiode. Volgens het Farmacotherapeutisch Kompas (2012) behoort bij de keuze van een protonpompremmer, gezien de geringe onderlinge verschillen, de prijs een belangrijke rol te spelen. Omeprazol en pantoprazol zijn de goedkoopste middelen. Uitkomst. Naar de bijlage 22

23 INDICATOR 7.10 Voorkeursmiddelen NSAID s, nieuwe gebruikers OA, AHHA en PoliA Toelichting Monitoring van geneesmiddelengebruik. Openbare Apotheek, Apotheekhoudende Huisarts en Poliklinische Apotheek. Indien op basis van wetenschappelijke inzichten geen verschil tussen geneesmiddelen bestaat, heeft het de voorkeur om te kiezen voor de goedkoopste optie. Patiënten met een eerste uitgifte van NSAID s in de rapportageperiode met een aflevering van ibuprofen, naproxen of diclofenac met generiek inkoopkanaal of een van de preferente middelen diclofenac. Hier wordt alleen naar huisartsenreceptuur gekeken. Passanten zijn uitgesloten. Een eerste uitgifte is een aflevering in het rapportagejaar zonder dat er in de voorafgaande 12 maanden een aflevering van een NSAID is geweest. Ook mocht de gebruiksduur van de eerste uitgifte niet langer zijn dan 27 dagen en was bij aflevering een eerste uitgifte tarief vastgelegd. Het aantal DDD NSAID bij aflevering was groter dan 4 en alleen afleveringen op recept zijn meegenomen. Of de huisartsenreceptuur een eerste voorschrift is, wordt bepaald met behulp van alle afleveringen. Als de huisarts of een specialist hetzelfde middel de voorgaande 12 maanden heeft voorgeschreven, betreft het geen eerste uitgifte. Teller Noemer Patiënten met een eerste aflevering van een NSAID in de rapportageperiode waarbij de laatste aflevering in die periode ibuprofen, naproxen of diclofenac met generiek inkoopkanaal of een van de preferente middelen diclofenac. Patiënten met een aflevering van een NSAID in de rapportageperiode. Gezien de relatief lage kans op bijwerkingen gaat volgens de Farmacotherapeutische richtlijn Pijnbestrijding (2007) binnen de NSAID s de voorkeur uit naar ibuprofen, diclofenac en naproxen. Aangezien combinatiepreparaten van diclofenac met misoprostol geen voorkeursmiddel zijn (althans niet bij alle patiënten) is er voor gekozen om deze niet in de teller op te nemen. Bij patiënten met indicatie voor preventieve maagbescherming is het voorschrijven van deze combinatiepreparaten tevens geen doelmatige keus. De voorkeur gaat dan vanwege de kosten uit naar het combineren met een protonpompremmer. Uitkomst. Naar de bijlage 23

24 INDICATOR 7.13 OA, PoliA en AHHA Toelichting Maagbescherming bij trombocytenaggregatieremmers (TAR) Monitoring van geneesmiddelengebruik. Openbare Apotheek, Poliklinische Apotheek en Apotheekhoudende Huisarts. Trombocytenaggregatieremmers (TAR) kunnen, zeker bij risicopatiënten, zorgen voor maagperforaties, -bloedingen en ulceraties. Maagbescherming verkleint het risico op deze complicaties. Percentage gebruikers van trombocyten aggregatieremmers met risico op maagschade en gelijktijdig gebruik van adequate maagbescherming. Onder maagbescherming wordt verstaan het gebruik van een PPI of H2 antagonisten in een dubbele dosering of combinaties. Patiënten met risico op maagschade: 1. Patiënten boven 80 jaar 2. Patiënten boven 70 en tot en met 80 jaar en gebruik van tenminste een overige middel met risico op bloedingen 3. Patiënten boven 60 en tot en met 70 jaar met gelijktijdig gebruik van tenminste twee overige middelen met risico op bloedingen en TAR Teller Noemer Patiënten met risico op maagschade en gebruik van TAR in de rapportageperiode die gelijktijdig gebruik hadden van maagbescherming voor tenminste 3 dagen. Patiënten met risico op maagschade en gebruik van TAR in de rapportageperiode. Zie het HARM Wrestling rapport (2009): harmwrestlingrapportdefnov2009.pdf/at_download/file Uitkomst. Naar de bijlage 24

25 INDICATOR 7.18 AHHA Percentage patiënten met COPD waarbij in de afgelopen 12 maanden de inhalatietechniek is gecontroleerd door middel van doorlopen van een inhalatieprotocol van de LAN Monitoring van geneesmiddelengebruik. Apotheekhoudende Huisarts. Het therapeutisch effect van medicatie is onvoldoende als gevolg van het niet veilig en/of niet effectief gebruik van de medicatie. Percentage patiënten met COPD waarbij in de afgelopen 12 maanden de inhalatietechniek is gecontroleerd door middel van doorlopen van een inhalatieprotocol van de LAN. Toelichting Teller Noemer Bij patiënten met COPD dient eens per jaar de inhalatietechniek te worden gecontroleerd. De LAN heeft voor ieder type inhalator een inhalatieprotocol ontwikkeld. De controle op de inhalatietechniek kan door de apothekersassistent, maar ook door de doktersassistent, huisarts, POH of verpleegkundige van de apotheekhoudende praktijk worden uitgevoerd. Aantal patiënten met COPD in het rapportagejaar waarbij de inhalatietechniek is gecontroleerd door middel van doorlopen van een inhalatieprotocol van de LAN. Aantal patiënten met COPD in het rapportagejaar. Voor het effectief en veilig gebruiken van inhalatiemedicatie is controle op de inhalatietechniek van belang. Het is belangrijk dat elke zorgverlener op eenduidige wijze inhalatie instructies geeft aan patiënten. De inhalatieprotocollen van de LAN zijn hiervoor ontwikkeld. Hierdoor krijgen patiënten geen tegenstrijdige informatie. Dit helpt patiënten om de inhalatiemedicatie op de juiste wijze te gebruiken waardoor het farmacotherapeutisch effect van het middel optimaal is. Long Alliantie Nederland (LAN) is een samenwerkingsverband van organisaties in de longzorg. Lidorganisaties zijn beroepsgroepen in de zorg, patiëntenverenigingen en zorgorganisaties. Uitkomst. 25

26 INDICATOR 7.20 Voorkeursmiddelen RAS remmers, nieuwe gebruikers OA, AHHA en PoliA Toelichting Teller Noemer Monitoring van geneesmiddelengebruik. Openbare Apotheek, Poliklinische Apotheek, Apotheekhoudende Huisarts. Patiënt ontvangt niet meest bewezen effectieve geneesmiddel volgens geldende richtlijnen. Patiënten met een eerste uitgifte van een RAS-remmer in de rapportageperiode waarbij een ACE-remmer is afgeleverd. Alleen huisartsenvoorschriften zijn geïncludeerd. Patiënten met een eerste uitgifte van een RAS-remmer in de rapportageperiode waarbij een ACE-remmer is afgeleverd. Patiënten met een eerste uitgifte van een RAS-remmer in de rapportageperiode. Wanneer wordt gekozen voor een RAS-remmer gaat volgens de NHGstandaarden 'Hartfalen' (2010), 'Cardiovasculair risicomanagement' (2011) en 'Diabetes mellitus type 2' (2006) en het Farmacotherapeutisch Kompas (2011), de voorkeur uit naar een ACE-remmer. Bij het niet goed verdragen van ACE-remmers kan uitgeweken worden naar een angiotensine-iireceptorantagonist. Uitkomst. Naar de bijlage 26

27 INDICATOR 7.21 OA, AHHA en PoliA Toelichting Teller Noemer Cardiovasculaire risicofactoren bij ns-nsaid (excl. naproxen en ibuprofen) Monitoring van geneesmiddelengebruik. Openbare Apotheek, Poliklinische Apotheek, Apotheekhoudende Huisarts. Uit studies is gebleken dat ook klassieke NSAID s cardiovasculaire bijwerkingen kunnen geven. De cardiovasculaire complicaties van NSAID s betreffen vooral myocardinfarcten. Percentage gebruikers van niet selectieve NSAIDs (exclusief naproxen en ibuprofen) met cardiovasculaire risicofactoren. Cardiovasculaire risicofactoren: Patiënten met ns-nsaids en gelijktijdig gebruik van: 1. Antihypertensiva of 2. Betablockers of 3. Calcium-antagonisten of 4. RAS-remmers of 5. Antilipaemica of 6. Diabetes Aantal patiënten met minimaal 2 afleveringen niet-selectieve NSAID s (excl naproxen en ibuprofen) in de rapportageperiode met een cardiovasculaire risicofactor. Aantal patiënten met minimaal 2 afleveringen niet-selectieve NSAID s (excl naproxen en ibuprofen) in de rapportageperiode. De beoogde werking van NSAID s berust op remming van COX-2. De bijwerkingen van NSAID s worden toegeschreven aan beïnvloeding van de prostaglandinesynthese door remming van COX-1. Deze bijwerkingen doen zich vooral voor op de functie van trombocyten, de nieren en het maagdarmkanaal. In het algemeen nemen de bijwerkingen toe bij hogere dosering en langere gebruiksduur. Van diclofenac is aangetoond dat het het risico op myocardinfarct verhoogt. NGH standaard Pijn geeft aan dat als NSAID s noodzakelijk zijn naproxen en ibuprofen de beste keus zijn. Naproxen heeft het laagste cardiovasculaire risico. Ibuprofen is een alternatief, maar mag niet gebruikt worden in combinatie met acetylsalicylzuur. Indien mogelijk wordt uitgeweken naar paracatemol. Indien dat niet mogelijk is en er niet voor een NSAID gekozen kan worden, kan worden uitgeweken naar opiaten. Uitkomst. Naar de bijlage 27

28 Bijlage Recepten 3.1 Minder dan 2 stootkuren predniso(lo)n bij astma of COPD OMSCHRIJVING Thema Rapportageperiode Medicatie Aflevering Gebruiker Gecorrigeerde gebruiksperiode Standaard gebruiksperiode Percentage patiënten met minder dan 2 stootkuren predniso(lo)n ondanks chronische inhalatiemedicatie Astma/COPD. Voorafgaande 12 maanden. Inhalatiemedicatie: R03 zonder R03BX Pred_stoot: H02AB06, H02AB07. Aflevering in de rapportageperiode. Met een gebruiksperiode van minimaal 1 dag in de rapportageperiode op basis van afleveringen in dit jaar en/of in de voorafgaande 3 maanden. Binnen de gebruikers van inhalatiemedicatie de gebruiksperioden van de medicatiegroepen bij deze indicator op groepsniveau van de geneesmiddelen corrigeren voor overlappende afleveringen. Indien bij Inhalatiemedicatie geen daggebruik door de apotheek is ingevuld, houden wij standaard 90 dagen als gebruiksperiode aan. Stootkuur Aflevering van Pred_stoot >20 mg voor tussen de 5 en 14 dagen. Passant Selecties Iemand die in een periode van 2 jaar slechts één voorschrift (ongeacht het geneesmiddel) verstrekt heeft gekregen of eenmalig verschillende voorschriften in maximaal 4 opeenvolgende dagen. Exclusie: passanten. A: Patiënten met gebruik van inhalatiemedicatie op basis van een gecorrigeerde gebruiksperiode in de rapportageperiode. B: Patiënten uit A met <2 afleveringen van pred_ stoot, die beiden vielen binnen 30 dagen voor en 30 dagen na het gebruik van inhalatiemedicatie. Teller Noemer Percentage B A B / A Streefwaarde Richting 100% 28

29 7.1 Maagprotectie bij niet-selectieve NSAIDs OMSCHRIJVING Rapportageperiode Medicatie Percentage niet selectieve NSAID gebruikers met risico op maagschade met gelijktijdig gebruik van adequate maagbescherming Voorafgaande 12 maanden. Ns-NSAIDs (zonder COXibs) met overige middelen zonder injectie s: M01A (Niet-steroide anti-inflammatoire en antireumatische middelen) en N02BA01, N02BA11, N02BA15, N02BA51, N02BA65 (overige middelen) zonder de farmaceutische vormen 18, 21, 44, 76, 79, 82, 83, 174, 550, 551, 552, 559 en zonder M01AX05, M01AX12, M01AX21, M01AX24, M01AX25, M01AX26 en zonder M01AH (COXibs). Antistollende medicatie: B01AC06 (ASA), B01AC08 (carbasalaatcalcium), B01AC30 (combinatiepreparaten), B01AC04 (clopidogrel), B01AC22 (prasugrel), B01AC24 (ticagrelor), B01AE07 (dabigatran), B01AF01 (rivaroxaban), B01AF02 (apixaban). Vitamine K-antagonisten: B01AA. Glucocorticosteroïden: H02AB zonder de farmaceutische vormen 18, 21, 44, 76, 79, 82, 83, 174, 550, 551, 552, 559. SSRI s en gerelateerde: N06AB (SSRI s), N06AX16 (venlafaxine), N06AX05 (trazodon), N06AX21 (duloxetine). Overige: C03DA01 (Spironolacton). Reuma: L04AA27, L04AB04, L04AC03, L01CB01, P01BA01, L04AB01, L04AB06, P01BA02, L04AB02, L04AA13, L04AX03,A07EC01, L04AC07, L04AB05, L04AX01, L04AD01, L01AA01, L01XC02, M01CC01, M01CB01. Antidiabetica: A10. Lisdiuretica: C03CA, C07C, C07D. RAS-remmer: C09. Maagprotectie: PPI: A02BC. Misprostol: A02BB01, H2 antagonisten, A02BA. 29

30 Vervolg Maagprotectie bij niet-selectieve NSAIDs OMSCHRIJVING Aflevering Standaard gebruiksperiode Gecorrigeerde gebruiksperiode Gebruiker Gelijktijdig gebruik Dubbele dosering Co-medicatie Hartfalen Diabetes Reuma Co-morbiditeit Patiënten met risico op maagschade Maagprotectie Percentage niet selectieve NSAID gebruikers met risico op maagschade met gelijktijdig gebruik van adequate maagbescherming Aflevering in de rapportageperiode of de voorafgaande 3 maanden, behalve voor ns-nsaids, waar alleen afleveringen zijn meegenomen in de rapportageperiode en voor maagprotectie waar afleveringen zijn meegenomen ook in de voorafgaande 4 maanden. Indien bij Vit K-antagonisten geen daggebruik door de apotheek is ingevuld, zijn standaard 90 dagen als gebruiksperiode aangehouden. Indien bij glucocorticosteroiden geen daggebruik door de apotheek is ingevuld, houden wij standaard 5 dagen als gebruiksperiode aan. Voor de overige co-medicatie houden wij standaard 30 dagen als gebruiksperiode aan. Binnen de gebruikers van een geneesmiddelgroep de gebruiksperioden corrigeren voor overlappende afleveringen. Met een gecorrigeerde gebruiksperiode van minimaal 3 dagen in de rapportageperiode ook op basis van afleveringen in de voorafgaande 3 maanden, behalve bij ns-nsaids waar gebruik alleen is meegenomen op basis van afleveringen in de rapportageperiode. Overlappende gecorrigeerde gebruiksperiode van de aangegeven geneesmiddelgroepen (onafgebroken) voor tenminste 3 dagen in de rapportageperiode. Zie tabel H2 antagonisten. Antistollende medicatie, vitamine K-antagonisten, glucocorticosteroïden, SSRI s en gerelateerde, overige. Aanwijzing hiervoor door gelijktijdig gebruik voor tenminste 14 dagen van lisdiuretica en RAS-remmer onafgebroken in de rapportageperiode. Patiënten met een 'aflevering' van 'antidiabetica' in de rapportageperiode. Patiënten met gebruik uit reuma op basis van afleveringen in de rapportageperiode of de voorafgaande 4 maanden. 'Reuma', 'Diabetes', 'Hartfalen'. 1. Patiënten boven 70 jaar 2. Patiënten boven 60 tot en met 70 jaar met een co-morbiditeit of met gelijktijdig gebruik van co-medicatie. 'Gebruiker' van 'maagprotectie (PPI of H2 antagonisten in dubbele dosering of combinaties ). 30

31 Vervolg Maagprotectie bij niet-selectieve NSAIDs OMSCHRIJVING Passant Selecties Percentage niet selectieve NSAID gebruikers met risico op maagschade met gelijktijdig gebruik van adequate maagbescherming Een passant is iemand die in een periode van 2 jaar slechts één voorschrift (ongeacht het geneesmiddel) verstrekt heeft gekregen of eenmalig verschillende voorschriften in maximaal 4 opeenvolgende dagen. Exclusie: passant A: Patiënten met risico op maagschade en gebruik van ns- NSAID. B: Patiënten uit A die gelijktijdig gebruik hadden van maagprotectie voor tenminste 3 dagen. Teller Noemer Percentage B A B / A Streefwaarde Richting 100% Tabel Dubbele dosering H2 antagonisten Stofnaam ATC code 1 DDD Dubbele dagdosering ivm NSAIDs Dubbele dagdosering [DDD] Cimetidine A02BA mg 800 mg 1 Famotidine A02BA03 40 mg 80 mg 2 Nizatidine A02BA mg 300 mg 1 Ranitidine A02BA mg 600 mg 2 31

32 7.9 Voorkeursmiddelen protonpompremmers, alle gebruikers OMSCHRIJVING Thema Rapportageperiode Medicatie Aflevering Passant Selecties Percentage patienten met een aflevering van een protonpompremmer en de laatste aflevering met Omeprazol of pantoprazol generiek Voorkeursmiddelen. Voorafgaande 12 maanden. PPI: A02BC. Voorkeur: A02BC01 (omeprazol) en A02BC02 (pantoprazol) met generiek inkoopkanaal, HPK (omeprazol 40 mg Omolin). Aflevering in de rapportageperiode. Iemand die in een periode van 2 jaar slechts één voorschrift (ongeacht het geneesmiddel) verstrekt heeft gekregen of eenmalig verschillende voorschriften in maximaal 4 opeenvolgende dagen. Exclusie: Passant of kinderen onder 1 jaar A: Patiënten met een aflevering van PPI op voorschrift van de huisarts. B: Patiënten uit A met waarbij de laatste aflevering van omeprazol - pantoprazol met generiek. inkoopkanaal is, of de prerferente specialité Omolin (HPK ). Teller Noemer Percentage B A B / A Streefwaarde Richting 100% 32