Kwaliteitsindicatoren Farmacie. Meting over 2014

Transcriptie

1 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Meting over 2014

2

3 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts (AHHA)

4 Bij de totstandkoming van de kwaliteitsindicatoren hebben de volgende partijen samengewerkt: Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter Bevordering der Pharmacie (KNMP) Nederlandse Vereniging voor Poliklinische Farmacie (NVPF) Landelijke Huisartsen Vereniging, Apotheekhoudende Afdeling (LHV AHA) Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers (NVZA) Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) Zorgverzekeraars Nederland (ZN) Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF) Consumentenbond KNMP Alexanderstraat JL Den Haag T E kwaliteitsmonitor@knmp.nl I Aan de totstandkoming van deze uitgave is uiterste zorg besteed. Voor informatie die nochtans onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaardt de KNMP geen aansprakelijkheid.

5 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts Inhoud Inleiding 7 Samenvatting indicatoren 9 1 Kwaliteitsmanagement 12 2 Continuïteit van zorg 17 3 Communicatie met de patiënt 23 4 Medicatiebewaking 26 5 Bereiding 29 6 Ter hand stellen 30 7 Monitoring van geneesmiddelen 37 9 Beheer van Geneesmiddelen Onderwijs, onderzoek en ontwikkeling van zorg 50 Hoofdstuk 8 (Medicatiebeoordeling) wordt niet uitgevraagd bij apotheekhoudende huisartsen. 5

6 6

7 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts Inleiding Apothekers en apotheekhoudende huisartsen werken hard aan het inzichtelijk en transparant maken van de kwaliteit van geleverde zorg. Dat gebeurt op drie verschillende manieren; via deze zorginhoudelijke kwaliteitsindicatoren, door gebruikmaking van patiëntervaring en met etalageplus informatie over afzonderlijke apotheken. Deze publicatie gaat alleen over de zorginhoudelijke indicatoren. De uitvraag van de kwaliteitsindicatoren gebeurt sinds 2012 via de Stichting Kwaliteitsindicatoren Farmacie (SKIF). In SKIF zijn de koepelorganisaties KNMP, NVZA, NVPF en LHV Apotheekhoudenden vertegenwoordigd. SKIF is in het leven geroepen om farmaceutische data te verzamelen, te beheren en (onder strikte voorwaarden) te delen met (zorg) consumenten, andere zorgverleners, de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) en zorgverzekeraars. Rond de uitvraag van de kwaliteitsindicatoren over de verslagjaren 2011, 2012 en 2013 is veel kennis opgedaan die opnieuw heeft geleid tot concrete verbeterstappen. Niet alleen het proces van de uitvraag is verbeterd, ook inhoudelijk zijn de kwaliteitsindicatoren waar nodig herzien. De verbeteringen zijn ingegeven door meldingen over de indicatoren afkomstig van apothekers en apotheekhoudende huisartsen. Daarnaast is de balans tussen structuur-, proces- en uitkomstindicatoren in de set over 2014 opnieuw verbeterd. De voorliggende set voldoet aan de informatiebehoefte van zowel de zorgverleners als de vragende partijen: zorgverzekeraars, patiënten en consumenten, en de toezichthouder IGZ. Deze set is opnieuw in nauw overleg met apothekers en apotheekhoudende huisartsen samengesteld en zorgvuldig afgestemd met zorgverzekeraars en patiëntenen consumentenorganisaties. Er is veel aandacht gegeven aan het beperken van de administratieve last voor apothekers en apotheekhoudende huisartsen rond de uitvraag. De indicatoren die al getoetst worden bij certificatie vallen weg voor apotheken die gecertificeerd zijn. Hierdoor is de lijst een stuk korter. Er ligt voor verslagjaar 2014 een goede, weloverwogen set die geleverde farmaceutische zorg inzichtelijk maakt en daarmee betekenisvolle informatie oplevert voor alle belanghebbenden. 7

8 Wie heeft er belang bij de uitvraag van de kwaliteitsindicatoren en/of welke partijen hebben interesse in de resultaten: Apothekers en apotheekhoudende huisartsen krijgen de mogelijkheid om de kwaliteit van hun geleverde zorg te tonen. Het levert hen ook direct inzicht in welke verbeteringen gemaakt kunnen worden. Zorgconsumenten krijgen inzicht in de kwaliteit van een apotheek en hiermee de mogelijkheid om een zorgverlener te kiezen die voldoet aan hun eisen en behoeften. Zorgverzekeraars krijgen inzicht in de kwaliteit van de zorg in een apotheek en zijn hierdoor beter in staat om zorg in te kopen. IGZ gebruikt de informatie voor haar toezicht- en handhavingstaak. Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) kan passend (toekomstig) beleid ontwikkelen dat leunt op realistische mogelijkheden van apotheken. Het kwaliteitsinstituut heeft als doel de kwaliteit van de in Nederland geleverde zorg te helpen verbeteren. Daartoe worden via het Kwaliteitsinstituut de scores op de openbare data set gepubliceerd. Publicatie van resultaten Met de uitvraag van de kwaliteitsindicatoren wordt informatie verzameld die meerdere doelen dient en bruikbaar is voor meerdere partijen. Specifieke resultaten van de uitvraag worden na een toetsing op validiteit en onder specifieke voorwaarden gedeeld met de toezichthouder en beleidsmakers. Ook wordt een deel van de resultaten openbaar gemaakt voor het algemene publiek. Om het ontsluiten van verzamelde data zorgvuldig en transparant te doen is door SKIF een dataprotocol opgesteld waarin afspraken staan over gebruik en ontsluiting van de data. Apothekers en apotheekhoudende huisartsen maar ook de vragende partijen hebben uiteraard actief inbreng geleverd bij het opstellen van het dataprotocol. Met de jaarlijkse uitvraag van de kwaliteitsindicatoren en publicatie van de resultaten komen apotheekhoudenden tegemoet aan de wens van zorgconsumenten, zorgverzekeraars en beleidsmakers om inzicht te verschaffen in geleverde zorgprestaties op apotheekniveau. De resultaten worden door apotheken en apotheekhoudenden ingezet om hun zorgtaak en dienstverlening (nog) beter uit te voeren en hun zorgverlening aan de patiënt voortdurend te verbeteren. 8

9 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts Samenvatting indicatoren In de set onderscheiden we drie soorten indicatoren: structuur-, proces-, en uitkomstindicatoren. Structuurindicatoren geven informatie over de organisatorische voorwaarden waarbinnen een apotheekhoudende verantwoord zorg kan leveren. Procesindicatoren geven informatie over de handelingen die binnen een zorgproces worden uitgevoerd om kwaliteit te leveren. Uitkomstindicatoren geven informatie over de uitkomst van de zorg. Kwaliteitsmanagement 1.1 Aanwezigheid gecertificeerd kwaliteitssysteem (pag. 12) 1.2 Onderzoek naar patiëntervaringen of patiënttevredenheid (pag. 13) 1.3 Registreren van intern geconstateerde bijna incidenten (pag. 14) 1.4 Registratie en analyse van incidenten waarbij de cliënt onjuiste medicatie heeft ontvangen (pag. 15) 1.6 Registratie en analyse van klachten van patiënten (pag. 16) Continuïteit van zorg 2.1 Navragen en vastleggen actueel geneesmiddelgebruik (patiëntendossier) (pag. 17) 2.2 Deelname aan overleg tussen voorschrijvers en apothekers (pag. 19) 2.6 Systeem elektronische gegevensuitwisseling tussen apotheken (pag. 20) 2.7 Afhandelen interacties coumarines met co-trimoxazol (pag. 22) Communicatie met de patiënt 3.1 Percentage patiënten met minder dan 2 stootkuren prednisolon of prednison ondanks chronische longspecifieke inhalatiemedicatie (pag. 23) 3.2 Percentage gebruikers van inhalatiecorticosteroïden zonder orofaryngeale antimycotica (pag. 25) Medicatiebewaking 4.1 De parameters ten behoeve van de medicatiebewaking in het apotheekinformatiesysteem zijn goed ingesteld (pag. 26) 4.2 Elektronisch vastleggen van de afhandeling van interacties (pag. 27) 4.4 Werkafspraken over navragen allergieën en overgevoeligheden bij de patiënt (pag. 28) 9

10 Bereiding 5.1 Bereiden conform GMP-z of richtlijn bereidingen of aantoonbaar werken volgens de IGZ circulaire doorgeleverde bereidingen (pag. 29) Ter hand stellen 6.1A Gebruik van een Geautomatiseerd DistributieSysteem (GDS) in het rapportagejaar (pag. 30) 6.1B Overeenkomst betreffende gereedmaken van geneesmiddelen in GDV met leverancier(s) die werken volgens de GDS Norm (pag. 31) 6.2 Beschikbaarheid controlesysteem voor uitzetten van medicijnen in weekdoseersystemen niet zijnde GDS (pag. 33) 6.3A Protocol uitvoeren van Eerste Terhandstellingsgesprek (pag. 34) 6.3B Afspraken mbt vastleggen uitgevoerd Eerste Terhandstellingsgesprek in patiëntendossier (pag. 35) 6.4 Training/opleiding voor uitvoeren van het Eerste Terhandstellingsgesprek (pag. 36) Monitoring van Geneesmiddelgebruik 7.1A Percentage patiënten >70 jaar dat klassieke NSAID s met gastroprotectie gebruikt (pag. 37) 7.8 Percentage patiënten met slaapmiddelen gelijk aan of korter dan 15 dagen bij een eerste uitgifte (pag. 39) 7.9 Voorkeursmiddelen protonpompremmers, alle gebruikers (pag. 40) 7.10 Voorkeursmiddelen NSAID s, nieuwe gebruikers (pag. 41) 7.17 Hoge dosering digoxine bij patiënten boven de 70 jaar (pag. 43) 7.18 Percentage patiënten met COPD waarbij in de afgelopen 12 maanden de inhalatietechniek is gecontroleerd door middel van doorlopen van een inhalatieprotocol van de LAN (pag. 44) Beheer van Geneesmiddelen 9.3 Aanwezigheid sluitend vervaldatumsysteem (pag. 45) 9.4 Het uitvoeren van recalls (pag. 46) 9.5 Het aantal niet volledig uitgevoerde relevante recalls van geneesmiddelen (pag. 47) 9.6 Aantal interne en externe meldingen over verlopen medicatie (pag. 49) Onderwijs, onderzoek en ontwikkeling van zorg 10.2 Deelname LAREB intensive monitoring programma (pag. 50) 10.3 Aantal bij LAREB gemelde bijwerkingen van patiënten (pag. 51) 10

11 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts Toelichting aspecten van de indicatoren Toelichting Teller Noemer Onderbouwing Kwaliteit van zorg wordt onderverdeeld in domeinen, namelijk: Kwaliteitsmanagement, Continuïteit van zorg, Communicatie met de patiënt, Medicatiebewaking, Bereiding, Ter hand stellen, Monitoring van geneesmiddelgebruik, Medicatiebeoordeling, Beheer van genees middelen, Onderwijs, onderzoek en ontwikkeling van zorg, Toediening van geneesmiddelen. Niet alle indicatoren zijn relevant voor iedere apotheekhoudende setting. Hier wordt omschreven of de indicatoren van toepassing zijn voor alle apotheekhoudenden (algemeen) of voor een specifieke setting: ziekenhuisapotheek, openbare apotheek of apotheekhoudende huisartsen. Omschrijving van het risico dat gelopen wordt. Hier wordt de indicator omschreven. Indien in de indicatoren termen worden gebruikt die enige toelichting nodig hebben, dan wordt deze hier gegeven. Bijvoorbeeld toelichting op medicatie en/of middelen. en worden vaak als een breuk gepresenteerd (behalve structuurindicatoren). De teller is het getal boven de streep van een breuk. Daarnaast is de teller een deelverzameling van de noemer. De noemer is het getal onder de streep van een breuk. en zijn een middel om inzichtelijk te maken wat de kwaliteit van zorg is op een bepaald moment. Hier wordt een korte samenvatting gegeven van het belang van deze indicator in relatie tot kwaliteit van zorg en een weergave van de gebruikte bronnen. Er worden drie typen indicatoren onderscheiden: Structuurindicatoren, Procesindicatoren, Uitkomstindicatoren. 11

12 Kwaliteitsmanagement 1.1 AHHA (ZHA, OA, PoliA) OA, AHHA, PoliA Aanwezigheid gecertificeerd kwaliteitssysteem Kwaliteitsmanagement Alle branches De apotheek beschikt niet over een gecertificeerd kwaliteitssysteem, waardoor de kwaliteit onvoldoende geborgd is. A) Beschikt de apotheek over een voor geheel 2014 geldig gecertificeerd kwaliteitssysteem (bijv. HKZ of ISO)? Ja Nee (u bent klaar met deze indicator) B) Zo ja, wat is het nummer van het certificaat? Onderbouwing De zorginstelling waar farmaceutische zorg wordt geleverd, beschikt over een kwaliteitssysteem dat is gebaseerd op vigerende wet- en regelgeving en recente inzichten. De eindverantwoordelijke in een zorginstelling zorgt ervoor dat de documenten van het kwaliteitssysteem regelmatig op inhoudelijke en technische kwaliteitseisen worden getoetst, en dat zorgverleners bekend zijn met de onderdelen van het kwaliteitssysteem. Structuur 12

13 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts 1.2 AHHA (ZHA, OA, PoliA) Onderzoek naar patiëntervaringen of patiënttevredenheid Kwaliteitsmanagement Alle branches Door het niet (periodiek) meten van patiëntervaringen kan niet worden nagegaan of de zorg voldoende aansluit bij de behoefte van de patiënt, of er zich knelpunten voordoen en hoe interventies of verbeteractiviteiten in de apotheek zijn ervaren. A) Heeft u in de afgelopen 3 jaar een onderzoek uitgevoerd naar patiëntervaringen of patiënttevredenheid? Ja Nee B) In welk jaar heeft u het meest recente onderzoek uitgevoerd naar patiëntervaringen of patiënttevredenheid? C) Welke methode was daarbij gebruikt? CQI-Farmacie Apotheken door Cliënten Bekeken (ACB) Een andere methode, namelijk... Onderbouwing Deze indicator gaat in op het betrekken van patiëntervaringen in de zorgverlening door middel van onderzoek. Door het periodiek meten van patiëntervaringen kan worden nagegaan of de zorg voldoende aansluit bij de behoefte van de patiënt, of er zich knelpunten voordoen en hoe interventies of verbeteractiviteiten in de apotheek zijn ervaren. Deze indicator vraagt naar het laatste jaar waarin een dergelijk onderzoek is uitgevoerd in de apotheek en naar de methode die gebruikt is. Structuur 13

14 1.3 AHHA (ZHA, OA, PoliA) Registreren van intern geconstateerde bijna incidenten Kwaliteitsmanagement Alle branches Een gebrekkige registratie van intern geconstateerde bijna incidenten ontneemt de mogelijkheid tot verbetering. A) In welke mate worden bijna incidenten die door apotheekmedewerkers (intern) worden geconstateerd, systematisch geregistreerd door de apotheek? in > 80 % van de voorvallen in < 80% en > 50% van de voorvallen in < 50% en > 20% van de voorvallen in < 20% van de voorvallen B) Aantal door apotheekmedewerkers intern (binnen de apotheek of praktijk) geconstateerde en geregistreerde bijna incidenten voordat zij de patiënt hebben bereikt in het rapportagejaar? Toelichting Onderbouwing Een intern geconstateerd bijna incident is een onvoorziene gebeurtenis (denk aan een fout of afwijking), dat niet noodzakelijk schade heeft veroorzaakt, maar is onderschept binnen de apotheek, voordat de medicatie of informatie de patiënt of een andere zorgverlener heeft bereikt. Wanneer een bijna incident via de standaard procedure wordt ondervangen, deze niet meetellen bij deze indicator. Deze indicator vraagt naar de aanwezigheid van een procedure voor het registreren van bijna incidenten die door medewerkers van de apotheek zijn geconstateerd en waarvan de patiënt nog niets heeft gemerkt. Uiteindelijk is het van belang dat bijna incidenten worden geregistreerd, geanalyseerd en waar mogelijk aanleiding geven tot verbeteringen in procedures en controles. Proces 14

15 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts 1.4 AHHA (ZHA, OA, PoliA) Vindt er registratie en analyse plaats van incidenten waarbij de cliënt daadwerkelijk onjuiste medicatie heeft ontvangen? Kwaliteitsmanagement Alle branches Er is onvoldoende zicht op incidenten bij de terhandstelling van geneesmiddelen waardoor daaruit onvoldoende lering voor de toekomst kan worden getrokken, en dezelfde of vergelijkbare fouten zullen blijven bestaan. A) Vindt er registratie plaats van incidenten waarbij de cliënt daadwerkelijk niet de juiste medicatie heeft ontvangen? Ja Nee B) Worden incidenten geanalyseerd ten behoeve van verbetering? Ja Nee Toelichting Onderbouwing Onder niet juiste medicatie wordt verstaan: onjuiste dosering en/of onjuiste stof en/of onjuiste bereiding en/of niet op juiste naam gesteld en/of onjuist gebruik op het etiket. Een incident is elke onbedoelde gebeurtenis tijdens het zorgproces welke de patiënt heeft bereikt en die tot schade aan de patiënt heeft geleid, had kunnen leiden of (nog) zou kunnen leiden (denk aan een fout of afwijking). De apotheekhoudende zorgt voor een optimaal controlesysteem, zodat de juiste patiënt het juiste middel krijgt. Daarbij hoort optimale vastlegging van de interne controles en de uitkomsten daarvan. De systematiek van de controles wordt vastgelegd in het kwaliteitssysteem. Indien desondanks onjuiste medicatie wordt verstrekt, worden de meldingen daarvan systematisch vastgelegd en geanalyseerd ten behoeve van verbetering. Apotheekhoudenden die erg alert zijn op het inzichtelijk krijgen van gemaakte fouten en incidenten zullen hierover meer meldingen rapporteren. Weinig meldingen is niet per definitie goed. Structuur 15

16 1.6 AHHA (OA, PoliA) Vindt er registratie en analyse plaats van klachten van patiënten? Kwaliteitsmanagement Apotheekhoudende Huisarts, Openbare Apotheek en Poliklinische Apotheek Bij onvoldoende aandacht voor klachten van patiënten worden belangrijke aanwijzingen voor verbetering van de praktijkvoering en zorgverlening gemist. A) Vindt er registratie plaats van klachten van patiënten? Ja Nee B) Worden klachten van patiënten geanalyseerd ten behoeve van verbetering van de organisatie? Ja Nee Onderbouwing Een klacht is een schriftelijke, mondelinge of op andere wijze geuite aanduiding van een naar voren gebracht bezwaar tegen het handelen of functioneren van een zorgaanbieder, komend van de gebruiker van de diensten van deze zorgaanbieder en/of diens naasten. Het begrip klacht kent geen beperkingen wat betreft de uitingsvorm, plaats van indiening, doel van de klager, inhoud of complexiteit. De klacht kan dus het karakter hebben van twijfel, vragen, verzoeken om verbetering, melding, claim e.d. (Definitie afkomstig van de Vereniging Klachtenfunctionarissen in de Gezondheidszorg). Deze indicator gaat in op het gebruiken van klachten van patiënten voor het verbeteren van de zorgverlening. Klachten zijn een belangrijke bron van aanwijzingen voor verbeteringen in de zorgverlening. Een groter aantal klachten betekent vaak niet dat de apotheek slechter presteert, maar is in de meeste gevallen een indicatie voor systematische aandacht voor klachten van patiënten. Proces 16

17 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts Continuïteit van zorg 2.1 AHHA (ZHA, OA, PoliA) Navragen en vastleggen actuele geneesmiddelgebruik (patiëntendossier) Continuïteit van zorg Alle branches Van patiënten is het huidige geneesmiddelengebruik niet of onvoldoende bekend waardoor mogelijke schadelijke effecten van een nieuw (additioneel) geneesmiddel onvoldoende of niet onderkend worden. C) Bij elk eerste voorschrift worden de gegevens uit het apotheekinformatiesysteem getoetst op juistheid en volledigheid door het actuele geneesmiddelgebruik te verifiëren bij de patiënt (inclusief zelfzorgmiddelen). Ja Nee D) Bij elk ontslag uit het ziekenhuis registreert u alle bij ontslag benodigde en verstuurde medicatiegegevens uit het overdrachtsdocument van het ziekenhuis (ontslagbrief / bericht van de apotheek van het ziekenhuis) ook in uw eigen apotheek informatiesysteem ((Z)AIS) of het Huisarts Informatie Systeem (HIS). Ja Nee Toelichting Deze vraag is van toepassing op iedere patiënt (voor ZHA exclusief neonaten, comateuze patiënten, etc.) aan wie u geneesmiddelen ter hand stelt (inclusief passanten). Kennis van het actuele geneesmiddelengebruik is essentieel voor het uitvoeren van een goede medicatiebewaking en voor het voorschrijven van nieuwe medicatie. 17

18 Onderbouwing Het actuele geneesmiddelengebruik (conform richtlijn medicatieoverdracht) is een gecombineerd overzicht van de geneesmiddelen, die de arts heeft voorgeschreven, die de apotheek heeft ter hand gesteld, die de patiënt op eigen initiatief heeft aangeschaft (via drogisterij of internet) én die de patiënt ook daadwerkelijk gebruikt. Het is een randvoorwaarde dat deze overzichten één uniek document vormen. Zowel de digitale overzichten van arts en apotheker als de kennis van de patiënt spelen hierin een rol. Onder relevante zelfzorgmiddelen (op basis van de NZalijst) vallen in ieder geval die OTC geneesmiddelen die door de KNMP worden aangemerkt als OTC middelen waarop medicatiebewaking dient te geschieden. Hier vallen ook middelen onder die patiënten via internet verkrijgen (o.a. lifestyle geneesmiddelen). Structuur 18

19 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts 2.2 AHHA (ZHA, OA, PoliA) Deelname aan overleg tussen voorschrijvers en apothekers Continuïteit van zorg Alle branches Patiënten worden niet eenduidig (en als gevolg mogelijk suboptimaal) behandeld als gevolg van onvoldoende afstemming tussen voorschrijvers en apotheken of omdat niet volgens afspraken wordt gehandeld. A) Neemt uw apotheek aan tenminste één vorm van de hieronder staande farmacotherapeutisch overleggen met andere zorgverleners (FTO) / formulariumcommissie(s) deel? extramurale/1elijns overleggen/commissies zoals FT(T)O (interne) ziekenhuis/2elijns overleggen/commissies/ formularium/geneesmiddelcommissies over intramuraal voorschrijfbeleid (interne) ziekenhuis overleggen/formularium/geneesmiddelcommissies over extramuraal voorschrijfbeleid transmurale (multi-lijns) overleggen/commissies overleggen in het ziekenhuis op patiëntniveau Ja Nee (u bent klaar met deze indicator) B) Indien u aan een FTO deelneemt, wat is het niveau van het FTO? niveau 1: geen gestructureerd overleg niveau 2: regelmatig overleg zonder concrete afspraken niveau 3: regelmatig overleg met concrete afspraken niveau 4: regelmatig overleg met toetsing van gemaakte afspraken Onderbouwing Voorschrijvers en apotheekhoudenden werken samen binnen overlegstructuren, zoals het farmacotherapeutisch (transmuraal) overleg (FT(T)O) of 2elijnsoverleg formularium/ geneesmiddelcommissies. Binnen deze en andere overlegstructuren maken zorgverleners gezamenlijk afwegingen en afspraken over de effectiviteit, veiligheid en doelmatigheid van geneesmiddelen(gebruik). Structuur 19

20 2.6 AHHA (ZHA, PoliA) Systeem elektronische gegevensuitwisseling tussen apotheken Continuïteit van zorg Apotheekhoudende Huisarts, Ziekenhuisapotheek en Poliklinische Apotheek Er is onvolledige elektronische gegevensuitwisseling tussen apotheken onderling. A) Participeert uw apotheek in uitwisseling van medicatiegegevens tussen apotheken? Ja Nee B) Participeert uw apotheek in uitwisseling van medicatiegegevens met andere zorgverleners? Ja Nee C) Op welk niveau participeert u in uitwisseling medicatiegegevens? (meerdere antwoorden mogelijk) Organisatieniveau (vestigingen onderling) Regionaal niveau Provinciaal niveau Landelijk D) Op welke wijze participeert uw organisatie in uitwisseling medicatiegegevens? (meerdere antwoorden mogelijk) In een OZIS-ring Via het Landelijk Schakelpunt (LSP) In een keten van apotheekhouders Anders, namelijk... Toelichting Toelichting bij C en D: meerdere antwoorden zijn tegelijk mogelijk. Een fax mag ook worden gezien als elektronische uitwisseling. 20

21 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts Onderbouwing Deze indicator richt zich op het delen van gegevens tussen apotheken via de zogenaamde regionale of lokale OZIS-koppeling of het LSP. Structuur 21

22 2.7 AHHA (OA) Toelichting Onderbouwing Afhandelen interacties coumarines met cotrimoxazol Continuïteit van zorg Apotheekhoudende Huisarts en Openbare Apotheek Er is onvoldoende afstemming tussen verschillende zorgverleners bij het voorschrijven van bepaalde geneesmiddelen die (kunnen) interacteren met al gebruikte medicatie waardoor de patiënt risico op gezondheidsschade loopt. Indien cotrimoxazol aan een gebruiker van coumarines wordt ter hand gesteld, informeert de apotheekhoudende of zijn team dan zelf rechtstreeks de trombosedienst? Ja Nee Informatie van de patiënt of huisarts is niet voldoende. In dit geval en bij geen actie dient nee ingevuld te worden. De indicator vraagt naar het afhandelen van interacties met coumarines. Behandeling met cotrimoxazol brengt een stabiele en veilige instelling met coumarines in gevaar, met als gevolg een verhoogd risico op ernstige bloedingen. Desondanks komt deze interactie met enige regelmaat voor. Er wordt hier gevraagd naar de afhandeling van deze interacties richting de trombosedienst. Bij deze interactie is in eerste instantie overleg over een alternatief geneesmiddel met de voorschrijver gewenst. In deze indicator wordt uitgegaan van de situatie waar na overleg met voorschrijver is vastgesteld dat een alternatief geneesmiddel voor cotrimoxazol niet mogelijk is. Wanneer het betreffende geneesmiddel toch ter hand wordt gesteld, is goede afstemming met de trombosedienst van belang. Structuur 22

23 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts Communicatie met de patiënt 3.1 AHHA (OA) Toelichting Teller Noemer Percentage patiënten met minder dan 2 stootkuren prednisolon of prednison ondanks chronische longspecifieke inhalatiemedicatie Communicatie met de patiënt Apotheekhoudende Huisarts en Openbare Apotheek Het therapeutisch effect van medicatie is onvoldoende als gevolg van het niet veilig en/of niet effectief gebruik van de medicatie. Percentage patiënten met minder dan 2 stootkuren prednisolon of prednison ondanks chronische longspecifieke inhalatiemedicatie. Bij 2 of meer exacerbaties per jaar waarvoor de patiënt behandeld werd met orale corticosteroïden, dient de astma/ copd therapie geëvalueerd te worden. Deze gegevens vindt u in de SFK webrapportage (KISS), indien u hieraan deelneemt. Deze kunt u automatisch laten inlezen in deze enquête. Het recept voor deze indicator vindt u in de bijlage. Patiënten met een aflevering van inhalatiemedicatie in de rapportageperiode met minder dan 2 afleveringen van stootkuren prednison of prednisolon, tijdens gebruik van inhalatie medicatie. Patiënten met een aflevering van inhalatiemedicatie in de rapportageperiode. Patiënten met reuma worden geëxcludeerd. 23

24 Onderbouwing Preventie, vroege herkenning en accurate behandeling van exacerbaties zijn essentieel om de last van astma/copd te verminderen. Bij COPD dient toevoeging van inhalatiecorticosteroïden of orale corticosteroïden en antibiotica overwogen te worden afhankelijk van de frequentie, ernst en oorzaak van de exacerbaties. (GOLD, KNMP-richtlijn COPD, Zorgstandaard COPD 2013, NHG standaard COPD 2013). Bij astma wordt bij een 2 of meer exacerbaties per jaar waarvoor de patiënt behandeld werd met orale corticosteroïden een gespecialiseerde integrale beoordeling geadviseerd waarbij fysieke parameters en de persoonlijke situatie en zorgvraag van de patiënt meer gedetailleerd en zonodig multidisciplinair worden bezien. (zorgstandaard astma 2013). Uitkomst 24

25 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts 3.2 AHHA (OA) Toelichting Teller Noemer Onderbouwing Percentage gebruikers van inhalatiecorticosteroïden zonder orofaryngeale antimycotica Communicatie met de patiënt Apotheekhoudende Huisarts en Openbare Apotheek Het therapeutisch effect van medicatie is onvoldoende als gevolg van het niet veilig en/of niet effectief gebruik van de medicatie. Percentage gebruikers van inhalatiecorticosteroïden zonder vervolgens ook gebruik van orofaryngeale antimycotica. Deze gegevens vindt u in de SFK webrapportage (KISS), indien u hieraan deelneemt. Deze kunt u automatisch laten inlezen in deze enquête. Het recept voor deze indicator vindt u in de bijlage. Aantal patiënten zonder een orofaryngeaal antimycoticum nadat inhalatiecorticosteroïd is gebruikt. Aantal patiënten dat inhalatiecorticosteroïden gebruikt Voor recept zie bijlage. Het gebruik van een orofaryngeaal antimycoticum duidt op een schimmel infectie in de keel. Deze is effectief te voorkomen door na het inhaleren met ICS de mond te spoelen. Dit advies is onderdeel van de inhalatie-instructie met ICS. Uitkomst 25

26 Medicatiebewaking 4.1 AHHA (OA, PoliA) De parameters ten behoeve van de medicatiebewaking in apotheekinformatiesystemen zijn goed ingesteld Medicatiebewaking Apotheekhoudende Huisarts, Openbare Apotheek en Poliklinische Apotheek De instellingen van het apotheek/huisartsinformatiesysteem worden niet gecontroleerd en bijgesteld. A) Controleert u jaarlijks of de parameters ten behoeve van de medicatiebewaking in apotheekinformatiesystemen goed zijn ingesteld en past u deze zo nodig aan? Ja Nee (u bent klaar met deze indicator) B) Indien u de parameters ten behoeve van de medicatie bewaking controleert, doet u dat aan de hand van het document KNMPvoorschrift: Basisinstellingen medicatiebewaking AIS of het document van Stichting Healthbase? Ja Nee, maar wel aan de hand van een ander document, te weten... Toelichting Onderbouwing Het document KNMP-voorschrift: Basisinstellingen medicatiebewaking AIS is beschikbaar via het openbaar toegankelijke deel van de KNMP-website: downloads/medicijnen-zorgverlening/medicatieveiligheid/ais/ basisinstelling-ais. Deze informatie is ook toegankelijk voor apotheekhoudende huisartsen. Deze indicator, bestaande uit meerdere subitems, heeft betrekking op de instelling van de medicatiebewakingparameters in de apotheek/huisartsinformatiesystemen. Structuur 26

27 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts 4.2 AHHA (ZHA, OA, PoliA) Onderbouwing Elektronisch vastleggen van de afhandeling van interacties Medicatiebewaking Alle branches Het niet navragen, verifiëren en elektronisch vastleggen van interacties leidt tot het risico op gezondheidsschade bij de patiënt. Worden ondernomen acties naar aanleiding van het vaststellen van een interactie herleidbaar elektronisch vastgelegd (exclusief scannen van recepten)? Ja Nee Deze indicator vraagt naar het elektronisch vastleggen van informatie over de afhandeling van interacties in de apotheek. Er moet teruggevonden kunnen worden hoe het signaal is afgehandeld, de reden voor de gekozen afhandeling en de uitkomst van een eventueel overleg met een andere zorgverlener of met de patiënt. Omdat deze informatie eenvoudig toegankelijk moet zijn tijdens de receptverwerking, dient dit elektronisch vastgelegd te worden. In deze indicator wordt (het scannen van) handmatig op het recept vastgelegde informatie uitgesloten. Structuur 27

28 4.4 AHHA (OA, PoliA) Onderbouwing Werkafspraken over vragen naar allergieën en overgevoeligheden bij patiënt Medicatiebewaking Apotheekhoudende Huisarts, Openbare Apotheek en Poliklinische Apotheek Het niet navragen, verifiëren en vastleggen van intoleranties leidt tot het risico op gezondheidsschade bij de patiënt. Zijn er in de apotheek vastgelegde werkafspraken over het vragen naar allergieën en overgevoeligheden aan iedere patiënt zonder patiëntendossier (inclusief passanten)? Ja Nee Deze indicator gaat in op het vragen naar intoleranties bij de patiënt. Dit dient in ieder geval te gebeuren voor de patiënt zonder patiëntendossier in de apotheek. In deze indicator wordt gevraagd naar vastgelegde werkafspraken hierover in de apotheek. Structuur 28

29 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts Bereiding 5.1 AHHA (ZHA, PoliA) Bereiden conform GMP-z of richtlijn bereidingen of aantoonbaar werken volgens de IGZ circulaire doorgeleverde bereidingen Bereiding Apotheekhoudende Huisarts, Ziekenhuisapotheek en Poliklinische Apotheek Het bereiden dient onder gecertificeerde omstandigheden plaats te vinden om gezondheidsrisico s voor de patiënt uit te sluiten. Onvoldoende borging van de kwaliteit van door de apotheekhoudende bereide geneesmiddelen werkt risicoverhogend. A) Bent u een bereidende apotheek? Ja Nee B) Indien ja, werkt u conform de richtlijn GMP-Z of deknmprichtlijn Bereiden? Ja Nee C) Indien nee, werkt u (aantoonbaar) volgens de circulaire IGZ doorgeleverde bereidingen? Ja Nee Onderbouwing Deze indicator vraagt naar toepassen van richtlijnen en procedures rondom bereiden. Bereiden is een risicovol proces en dient op de juiste wijze en onder de juiste omstandigheden plaats te vinden. Deze indicator heeft betrekking op het bereiden van geneesmiddelen, VTGM (voor toediening gereed maken) is hier geen onderdeel van. Structuur 29

30 Ter hand stellen 6.1A AHHA (OA, PoliA) Onderbouwing Gebruik van een Geautomatiseerd DistributieSysteem (GDS) in het rapportagejaar Ter hand stellen Apotheekhoudende Huisarts, Openbare Apotheek en Poliklinische Apotheek Maakt u in het rapportagejaar gebruik van GDS? Ja Nee Wanneer de patiënt in redelijkheid niet in staat is om zijn medicijnen op de juiste wijze te gebruiken, zorgt de apotheekhoudende voor geïndividualiseerde distributie vormen. Hiermee is de patiënt beter in staat het juiste genees middel op het juiste tijdstip en in de juiste frequentie toe te passen. Structuur 30

31 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts 6.1B AHHA (OA) Overeenkomst betreffende gereedmaken van geneesmiddelen in GDV met leverancier(s) die werken volgens de GDS Norm Ter hand stellen Apotheekhoudende Huisarts en Openbare Apotheek Een apotheekhoudende die werkt met ketenpartners loopt het risico dat de kwaliteit van farmaceutische zorg in het geding komt bij niet transparante afspraken over inhoudelijke en organisatorische verantwoordelijkheden van alle partijen. 1. De apothekeekhoudende heeft een overeenkomst met leverancier(s) die werken volgens de GDS Norm voor het gereedmaken van geneesmiddelen in GDV. Ja Nee 2. De overeenkomst omvat afspraken over taken en verantwoordelijkheden van de apotheek en leverancier. Ja Nee Toelichting De GDS Norm (KNMP, 2011) voor geautomatiseerde geneesmiddeldistributiesystemen is beschikbaar via downloads/organisatie-regelgeving/organisatie-regelgevingnormen-en-richtlijnen/kwaliteitsnorm-geautomatiseerdegeneesmiddeldistributie-systemen.pdf. De afspraken over taken en verantwoordelijkheden zijn vastgelegd in een overeenkomst. De overeenkomst bevat tenminste afspraken over: Verdeling van verantwoordelijkheden rondom: Receptplicht Terhandstelling Medicatiebewaking Patiëntvoorlichting Logistiek rondom bestellen en leveren Omgaan met klachten en fouten Assortiment Periodieke evaluatie Privacy waarborging 31

32 De apotheek die zelf beschikt over een geautomatiseerd genees middeldistributiesysteem dient aan de GDS norm te voldoen. Als de leverancier werkt conform de GDS norm, zijn de genoemde zaken geregeld in de overeenkomst. Onderbouwing Om het GDS-proces te waarborgen moet aan randvoorwaarden zijn voldaan. De GDS-apotheker is wettelijk de ter hand stellende apotheker, omdat deze de geneesmiddelen uit anonieme voorraad op naam van de patiënt stelt. Het op naam stellen is maar één aspect van ter hand stellen en dus is de GDSapotheker ook verantwoordelijk voor de medicatiebewaking en de patiëntenvoorlichting. Echter deze taken kunnen beter door de apotheker worden uitgevoerd. Daarom dient de verdeling van verantwoordelijkheden contractueel te zijn vastgelegd. De apotheker mag de recepten bewaren als dit contractueel is vastgelegd, maar deze moeten voor de GDS-apotheker toegankelijk zijn. Structuur 32

33 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts 6.2 AHHA (ZHA, OA) Beschikbaarheid controlesysteem voor uitzetten van medicijnen in weekdoseersystemen niet zijnde GDS (geautomatiseerd distributiesysteem) Ter hand stellen Apotheekhoudende Huisarts, Ziekenhuisapotheek en Openbare Apotheek Er is geen controlesysteem aanwezig ter voorkoming van onjuist uitzetten van medicijnen in weekdoseersystemen niet zijnde GDS. A) Zet uw apotheek medicijnen uit met behulp van weekdoseersystemen of een ziekenhuisapotheekdistributiesysteem? Ja Nee (u bent klaar met deze indicator) B) Beschikt de apotheek over een effectief controlesysteem ter voorkoming van onjuist uitzetten van medicijnen in weekdoseersystemen of het ziekenhuisapotheekdistributiesysteem? Ja, met behulp van barcodes of handmatig door een ander persoon dan degene die de medicijnen heeft uitgezet Nee, geen barcodes of door dezelfde persoon die de medicijnen heeft uitgezet Toelichting Onderbouwing Onder uitzetten van medicijnen wordt verstaan het vullen van de medicatiebakjes voor een bepaalde periode, patiëntspecifiek; niet: het eventueel door de verpleegkundige gereedzetten van medicatie voor een deelronde. Zorgverleners bieden de patiënt hulp door, indien noodzakelijk, de ter hand gestelde geneesmiddelen per moment van inname klaar te zetten (uitzetten van medicatie). Het is van belang dat de apotheekhoudende het uitzetten van medicijnen door de apotheek controleert en monitort. Structuur 33

34 6.3A OA (PoliA, AHHA) Toelichting Protocol uitvoeren van Eerste Terhandstellingsgesprek Ter hand stellen Openbare Apotheek, Poliklinische Apotheek en Apotheekhoudende Huisarts Patiënt gebruikt -door onvoldoende informatie- medicijn of ander product niet goed waardoor het niet voldoende effectief of niet veilig is. Is in de apotheek een protocol vastgesteld voor het uitvoeren van het Eerste Terhandstellingsgesprek? Ja Nee De apotheekhoudende bespreekt met de patiënt of diens verzorger wat hij mag verwachten van het farmaceutische product. In de apotheek is voor het uitvoeren van het Eerste Terhand stellingsgesprek een protocol vastgesteld waarin de volgende onderwerpen voor het gesprek zijn opgenomen: werking van het geneesmiddel uit (korte termijn, lange termijn effecten) de wijze van gebruik de te verwachten bijwerkingen en de samenhang met andere gebruikte middelen. indien van toepassing wordt ook in samenhang met het geneesmiddel het gebruik van geneesmiddelgerelateerde hulpmiddelen of andere doseerhulpmiddelen uitgelegd. In voorkomende gevallen dienen ook de volgende onderwerpen besproken te worden: Wijzigingen in het recept. Instructie over het voor toediening gereed maken (VTGM) van het geneesmiddel Aanvullende instructie over het product Bewaar en transportadvies s bij gevaarlijke stoffen Geneesmiddelafval De prestatie Eerste Terhandstellingsgesprek wordt in 2015 Begeleidingsgesprek nieuw geneesmiddel. Structuur 34

35 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts 6.3B AHHA (OA, PoliA) Toelichting Onderbouwing Afspraken mbt vastleggen uitgevoerd Eerste Terhandstellingsgesprek in patiëntendossier Ter hand stellen Apotheekhoudende Huisarts, Openbare Apotheek en Poliklinische Apotheek Geen volledig dossier waardoor niet duidelijk is wat wel en niet aan zorg geleverd is bij de eerste uitgifte waardoor vervolgzorg niet goed gegeven kan worden. Zijn er afspraken over de wijze waarop het Eerste Terhandstellingsgesprek wordt vastgelegd in het patiëntendossier? Ja Nee De apotheekhoudende legt de geleverde farmaceutische patiëntenzorg op een gestructureerde en gecodeerde manier vast. In de apotheek dient men afspraken te maken zodat alle medewerkers het uitgevoerde terhandstellingsgesprek op dezelfde manier vastlegt. Dit kan middels registratie in het patiëntendossier via een EUB-module of ZRS regel. Men kan er ook voor kiezen om alleen aan te geven dat het gesprek conform het protocol is uitgevoerd en daarnaast alleen de bijzonderheden cq uitzonderingen vast te leggen in het patiëntendossier. Het patiëntendossier is voor de apotheekhoudende een essentieel instrument voor het verlenen van farmaceutische patiëntenzorg. Voor het verlenen van farmaceutische zorg beschikt de apotheekhoudende over een actueel, compleet en geordend patiëntendossier. Eerste uitgiftebegeleiding wordt als onderdeel genoemd dat moet worden vastgelegd in het dossier. (KNMP-richtijn Ter Hand Stellen, geautoriseerd 6 juni 2013) Structuur 35

36 6.4 AHHA (OA, PoliA) Toelichting Onderbouwing Training/opleiding voor uitvoeren van het Eerste Terhandstellingsgesprek Ter hand stellen Apotheekhoudende Huisarts, Openbare Apotheek en Poliklinische Apotheek De patiënt beschikt niet over de juiste informatie om het geneesmiddel goed te gebruiken. Hebben apotheekmedewerkers die eerste terhandstellingsgesprekken voeren in 2013 of in 2014 een training op het gebied van communicatie gevolgd? Ja Nee Het is van belang dat informatie bij het eerste terhandstelingsgesprek door de patiënt goed wordt begrepen en dat de patiënt gelegenheid wordt geboden vragen te stellen. Om dit goed te kunnen vormgeven is het wenselijk dat medewerkers hiervoor een training/opleiding op het gebied van gespreks technieken volgen. Tijdens de training dient aandacht te zijn voor het Eerste Terhandstellingsgesprek met oefeningen en voorbeelden die daar op aansluiten. In een training leren medewerkers hoe zij een eerste terhandstellingsgesprek moeten voeren. Structuur 36

37 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts Monitoring van geneesmiddelengebruik 7.1A AHHA (OA, PoliA) Toelichting Percentage patiënten >70 jaar dat klassieke NSAID s met gastroprotectie gebruikt Monitoring van geneesmiddelengebruik Apotheekhoudende Huisarts, Openbare Apotheek en Poliklinische Apotheek Onvoldoende monitoring van het gebruik van medicatie verhoogt het risico op onjuist gebruik en als gevolg daarvan het risico op gezondheidsschade bij de patiënt. Percentage patiënten >70 jaar met terhandstellingen voor klassieke NSAID s tezamen met gastroprotectie. Onder gastroprotectie wordt verstaan het gelijktijdig gebruik van een protonpompremmer of misoprostol in adequate dosering of hoge doseringen H2-antagonisten (2 maal de DDD). Lage doseringen H2-antagonisten (1 maal de DDD) worden in deze indicator niet meegenomen. Deze indicator vindt u in de SFK webrapportage (KISS), indien u hieraan deelneemt. Deze kunt u automatisch laten inlezen in deze enquête. Het recept voor deze indicator vindt u in de bijlage. Teller Noemer Aantal patiënten >70 jaar met ten minste één terhandstelling in het rapportagejaar van klassieke NSAID s en hierbij gebruik van gastroprotectie met PPIs of een H2-antagonist in dubbele DDD. Aantal patiënten >70 jaar met ten minste één terhandstelling in het rapportagejaar van klassieke NSAID s. 37

38 Onderbouwing Deze indicator gaat in op het ter hand stellen van een gewenste combinatie van geneesmiddelen in verband met het voorkomen van mogelijke bijwerkingen. Deze indicator vraagt naar het toepassen van gastroprotectie bij het gebruik van klassieke NSAID s bij patiënten ouder dan 70 jaar. Gastrointestinale bloedingen behoren tot de ernstigste bijwerkingen van NSAID s. Jaarlijks komen minstens 3000 mensen in het ziekenhuis terecht ten gevolge van een maagbloeding door NSAID s. NSAID s staan in de top 3 van geneesmiddelen die bijdragen aan geneesmiddelgerelateerde ziekenhuisopnames. Leeftijd is de belangrijkste risicofactor voor het optreden van maagulcera bij gebruik van NSAID s. De CBO-consensus stelt dat alle patiënten > 70 jaar die klassieke NSAID s gebruiken, gastroprotectie moeten krijgen. Het gelijktijdig gebruik van gastroprotectie bij NSAID s halveert de kans op een gastrointestinale bloeding. Uitkomst 38

39 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts 7.8 AHHA (OA) Toelichting Percentage patiënten met slaapmiddelen gelijk aan of korter dan 15 dagen bij een eerste uitgifte Monitoring van geneesmiddelengebruik Apotheekhoudende Huisarts en Openbare Apotheek Langdurig slaapmiddelgebruik heeft geen bewezen effectiviteit, vergroot het risico op ongelukken en verhoogt de kans op gewenning en afhankelijkheid (verslaving). Patiënten met een eerste uitgifte van slaapmiddelen met gebruik gelijk aan of korter dan 15 dagen. Hier wordt alleen huisartsenreceptuur meegenomen. Passanten zijn uitgesloten. Onder slaapmiddelen worden bedoeld benzodiazepines en benzodiazepine- gerelateerde middelen. Een eerste uitgifte is een aflevering in de rapportageperiode zonder dat er in de voorafgaande 12 maanden een aflevering van de geneesmiddelgroep is geweest. Het recept voor deze indicator vindt u in de bijlage. Teller Noemer Patiënten met een eerste uitgifte van slaapmiddelen in de rapportageperiode voor gebruik korter dan of gelijk aan 15 dagen. Patiënten met een eerste uitgifte van slaapmiddelen in de rapportageperiode. Onderbouwing De NHG-standaard Slaapproblemen en slaapmiddelen (2005) adviseert niet meer dan 5 tot 10 tabletten voor te schrijven in een zo laag mogelijke dosering. Verder dienen er afspraken te worden gemaakt over de wijze van gebruik, de duur van de medicatie, wanneer en hoe de patiënt met de medicatie zal stoppen om verkeerde verwachtingen en chronisch gebruik te voorkomen. slaapproblemen-en-slaapmiddelen#idm2144. Uitkomst 39

40 7.9 AHHA (OA, PoliA) Toelichting Voorkeursmiddelen protonpompremmers, alle gebruikers Monitoring van geneesmiddelengebruik Apotheekhoudende Huisarts, Openbare Apotheek, en Poliklinische Apotheek Indien op basis van wetenschappelijke inzichten geen verschil tussen geneesmiddelen bestaat, is te kiezen voor de goedkoopste optie. Patiënten met een aflevering van een protonpompremmer in de rapportageperiode waarbij de laatste aflevering omeprazol of pantoprazol was met een generiek inkoopkanaal. Hier wordt alleen huisartsenreceptuur meegenomen. Passanten zijn uitgesloten. Het recept voor deze indicator vindt u in de bijlage. Teller Noemer Onderbouwing Patiënten met een aflevering van een protonpompremmer in de rapportageperiode waarbij de laatste aflevering in die periode omeprazol of pantoprazol met een generiek inkoopkanaal is. Patiënten met een aflevering van een protonpompremmer in de rapportageperiode. Volgens het Farmacotherapeutisch Kompas (2012) behoort bij de keuze van een protonpompremmer, gezien de geringe onderlinge verschillen, de prijs een belangrijke rol te spelen. Omeprazol en pantoprazol zijn de goedkoopste middelen. Uitkomst 40

41 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts 7.10 AHHA (OA, PoliA) Toelichting Voorkeursmiddelen NSAID s, nieuwe gebruikers Monitoring van geneesmiddelengebruik Apotheekhoudende Huisarts, Openbare Apotheek en Poliklinische Apotheek Indien op basis van wetenschappelijke inzichten geen verschil tussen geneesmiddelen bestaat, is te kiezen voor de goedkoopste optie. Patiënten met een eerste uitgifte van NSAID s in de rapportageperiode met een aflevering van ibuprofen, naproxen of diclofenac met generiek inkoopkanaal of een van de preferente middelen diclofenac. Hier wordt alleen naar huisartsenreceptuur gekeken. Passanten zijn uitgesloten. Een eerste uitgifte is een aflevering in het rapportagejaar zonder dat er in de voorafgaande 12 maanden een aflevering van een NSAID is geweest. Ook mocht de gebruiksduur van de eerste uitgifte niet langer zijn dan 27 dagen en was bij aflevering een eerste uitgifte tarief vastgelegd. Het aantal DDD NSAID bij aflevering was groter dan 4. Of de huisartsenreceptuur een eerste voorschrift is, wordt bepaald met behulp van alle afleveringen. Als de huisarts of een specialist hetzelfde middel de voorgaande 12 maanden heeft voorgeschreven, betreft het geen eerste uitgifte. Het recept van deze indicator vindt u in de bijlage. Teller Patiënten met een eerste aflevering van een NSAID in de rapportageperiode waarbij de laatste aflevering in die periode ibuprofen, naproxen of diclofenac met generiek inkoopkanaal of een van de preferente middelen diclofenac. 41

42 Noemer Onderbouwing Patiënten met een aflevering van een NSAID in de rapportageperiode. Gezien de relatief lage kans op bijwerkingen gaat volgens de Farmacotherapeutische richtlijn Pijnbestrijding (2007) binnen de NSAID s de voorkeur uit naar ibuprofen, diclofenac en naproxen. Aangezien combinatiepreparaten van diclofenac met misoprostol geen voorkeursmiddel zijn (althans niet bij alle patiënten) is er voor gekozen om deze niet in de teller op te nemen. Bij patiënten met indicatie voor preventieve maag bescherming is het voorschrijven van deze combinatiepreparaten tevens geen doelmatige keus. De voorkeur gaat dan vanwege de kosten uit naar het combineren met een protonpompremmer. Uitkomst 42

43 Kwaliteitsindicatoren Farmacie Apotheekhoudende Huisarts 7.17 AHHA (OA, PoliA) Toelichting Hoge dosering digoxine bij patiënten boven de 70 jaar Monitoring van geneesmiddelengebruik Apotheekhoudende Huisarts, Openbare Apotheek en Poliklinische Apotheek Bijwerkingen/toxiciteit Hoge dosering digoxine bij gebruikers boven de 70 jaar. Digoxine wordt toegepast bij hartfalen, vooral indien dit gepaard gaat met atriumfibrilleren. Digoxine heeft een smalle therapeutische breedte. Gebruikers boven de 70 jaar hebben naast een verminderde klaring vaak ook nog een verminderd verdelingsvolume en een veranderde gevoeligheid. Om deze reden dient er bij patiënten boven de 70 jaar digoxine lager gedoseerd te worden. Overdosering leidt tot risicovolle bijwerkingen/toxiciteit bij deze kwetsbare patiënten. Een te hoge dosering wordt gedefinieerd als: Onderhoudsdosering tussen 70 en 80 jaar: > 0.5 DDD (0.125 mg / dag) voor meer dan 5 dagen. Onderhoudsdosering boven 85 jaar:> 0.25 DDD ( mg / dag) voor meer dan 5 dagen. Het recept voor deze indicator vindt u in de bijlage. Teller Noemer Aantal patiënten met een aflevering van digoxine met een te hoge onderhoudsdosering. Aantal patiënten met een aflevering van digoxine. Uitkomst 43

44 7.18 AHHA Toelichting Teller Noemer Onderbouwing Percentage patiënten met COPD waarbij in de afgelopen 12 maanden de inhalatietechniek is gecontroleerd door middel van doorlopen van een inhalatieprotocol van de LAN Monitoring van geneesmiddelengebruik Apotheekhoudende Huisarts Het therapeutisch effect van medicatie is onvoldoende als gevolg van het niet veilig en/of niet effectief gebruik van de medicatie. Percentage patiënten met COPD waarbij in de afgelopen 12 maanden de inhalatietechniek is gecontroleerd door middel van doorlopen van een inhalatieprotocol van de LAN. Bij patiënten met COPD dient eens per jaar de inhalatietechniek te worden gecontroleerd. De LAN heeft voor ieder type inhalator een inhalatieprotocol ontwikkeld. De controle op de inhalatietechniek kan door de apothekersassistent, maar ook door de doktersassistent, huisarts, POH of verpleegkundige van de apotheekhoudende praktijk worden uitgevoerd. Aantal patiënten met COPD in het rapportagejaar waarbij de inhalatietechniek is gecontroleerd door middel van doorlopen van een inhalatieprotocol van de LAN. Aantal patiënten met COPD in het rapportagejaar. Voor het effectief en veilig gebruiken van inhalatiemedicatie is controle op de inhalatietechniek van belang. Het is belangrijk dat elke zorgverlener op eenduidige wijze inhalatie instructies geeft aan patiënten. De inhalatie protocollen van de LAN zijn hiervoor ontwikkeld. Hierdoor krijgen patiënten geen tegenstrijdige informatie. Dit helpt patiënten om de inhalatiemedicatie op de juiste wijze te gebruiken en het farmacotherapeutisch effect van het middel optimaal is. Long Alliantie Nederland (LAN) is een samenwerkingsverband van organisaties in de longzorg. Lidorganisaties zijn beroepsgroepen in de zorg, patiëntenverenigingen en zorgorganisaties. Uitkomst 44