Weinig aandacht voor voeding voor betere wondgenezing

Transcriptie

1 Weinig aandacht voor voeding voor betere wondgenezing Met name gericht op zorg voor chronische wonden bij de oudere patiënt 13 Oktober, Dr. Jeanne de Vries

2 Inhoud Introductie Voedingsgerelateerde risicofactoren Evalueren van de voedingstoestand Evalueren van de voedselconsumptie Samenvatting 2

3 Rol van voeding is preventief of ondersteunend bij de behandeling, zelden curatief Onderzoeken en initiatieven zich richten op het belang van voeding in de zorg, zoals bij de Alliantie Voeding (ziekenhuis Gelderse Vallei en Wageningen Universiteit), waar kennis wordt ontwikkeld voor het verbeteren van de gezondheid van de patiënt door aandacht voor voeding voor, tijdens en na ziekte/ziekenhuisopname (uit: MOTIE in kamer 25 november 2014 voor verankeren van de voeding in de zorg ) 3

4 Casus: vrouw 78 jaar bij huisarts Aandachtsgebieden Problemen Urgentie Somatisch Ulcera en oedeem benen Hoog Pijn benen Hoog Hyponatriëmie Laag Hartfalen bij ernstige aortaklepstenose Gemiddeld Actinische keratose Gemiddeld Hypertensie Laag Hypercholesterolemie Laag Functioneel Vallen Hoog Probleem therapietrouw Hoog Slecht eten, te veel drinken Hoog Maatschappelijk Betrokken vriend, zoon en dochter Laag Psychisch Achteruitgang geheugen Gemiddeld Communicatie Goede visus met bril Laag Gehoor redelijk Laag 4

5 Neerwaartse spiraal lijdt potentieel tot de dood van een patient zonder interventie Oudere of chronisch zieke Interactie tussen anorexie, infectie, wonden en metabolische behoefte Infectie bij een patiënt met ondervoeding en een wond verhoogt de behoefte en kan de wondgenezing belemmeren Deze infecties lijden ook weer tot meer anorexie 5

6 Voedingsgerelateerde risicofactoren voor ondervoeding en slechte wondgenezing Laag lichaamsgewicht Ongewenst gewichtsverlies met name van spierweefsel Ondervoeding: te weinig eiwit en energie Dehydratie Deficiëntie van vitamines en mineralen Focus op ondervoeding, eiwit en micronutriënten 6

7

8 Wanneer is een cliënt ondervoed? Definitie ondervoeding: BMI < 18,5 (< 65 jaar) of < 20 ( 65 jaar) of < 21 bij COPD en/of >10% onbedoeld gewichtsverlies in de laatste 6 maanden en/of meer dan 5% in de laatste maand Dus: een te laag lichaamsgewicht of ONBEDOELD gewichtsverlies in de afgelopen periode

9 Factoren die de voedingsstatus beïnvloeden Fysisch Psychisch Sociaal Medisch Minder vetvrije massa Verminderde mobiliteit Veranderingen in spijsvertering * Depressie, angst, verdriet Veranderingen in leefsituatie Zorg voor maaltijden Ziekte Financiële status Medicijnen Eenzaamheid Alleen eten Kauw- en slikproblemen * Denk aan: Afnemende smaak en geur Ontregeld verzadigingsgevoel Minder maagzuur Vertraagde opname Bron: Morley JE. Anorexia of aging: physiologic and pathologic. Am J Clin Nutr 1997;66:

10 2 x daags 15 g eiwit en 2 x pw resistancetype exercise training

11 Eiwitsupplement vs placebo - met resistance training - Change in lean body mass (kg) Placebo Protein Time (wks) Eiwit voor spiermassa

12 Aminozuren (arginine, glutamine) en vitamines en mineralen Cochrane review: onzeker of voedingssupplementen decubitus kunnen verminderen. Maar dat komt ook door de beperking in de uitgevoerde onderzoeken Nutrition anbd chronic wounds Molnar et al Nutritional interventions for preventing and treating pressure ulcers (Cochrane Review 2014) 12

13 Vitamines en mineralen met een mogelijke rol bij wondgenezing Eigenlijk allemaal: zorgen dat opbouw en metabole processen zo goed mogelijk verlopen ter voorkoming van infecties Behoeftes kunnen verhoogd zijn Voorbeeld: Vitamine D Andere: ijzer, zink, vitamine B12 en C 13

14 Vitamine D (sunshine vitamin): >90% ouderen te weinig inname Bronnen Voeding 4,6/ 5,2 µg/d (men 70 +, VCP 13) 3.5/ 5,1 µg/d (women 70+, VCP 13) Vette vis, ei, lever, zuivel, vlees, levertraan (10 mcg/4 ml). Zonlicht 6-7 µg/d (Gezondheidsraad, 2011) Telt niet op tot 20 µg/ dag VCP 2013: Gemiddeld over het jaar gebruikt 26% van de vrouwen en 18% van de mannen een supplement met vitamine D

15 Evalueren van de voedingstoestand

16 De route van de patiënt: zo vroeg mogelijk evalueren Symptomen Diagnostiek Herstelfase Voedingstoestand Interventie Thuis Opname Thuis Tijd

17 Enkele beoordelingsmethoden Energie-balans: overvoeding/ondervoeding Body Mass Index Gewichtsverandering (toename/ verlies); NB Vocht Screener ondervoeding Statusparameters Vitamine D, Vitamine B12 Albumine, CRP Voedselconsumptie Vergelijking met voedingsnormen Eetscore

18 BMI & mortaliteit: kg/m 2 laagste risico?? Maar niet bij ouderen!!! Volgens meta-analyses: Nadir bij circa 27.5 kg/m 2 Verhoogd risico bij BMI < 23 kg/m 2 Flegal, 2005 HRs (95% CIs) of all-cause mortality according to BMI for men and women aged 65 y. Jane E Winter et al. Am J Clin Nutr 2014;99: Ellen L de Hollander et al. Int. J. Epidemiol. 2012;41:

19 Armomtrek Lage MUAC (< 25 cm) of verandering in MUAC Flegal, 2005 Jane E Winter et al. Am J Clin Nutr 2014;99: Ellen L de Hollander et al. Int. J. Epidemiol. 2012;41:

20 Het belang van vroegsignalering: eetlust MMG Wilson 2005 Four questions that may save your grandma's life: SNAQ screening tool predicts weight loss My appetite is: very poor very good When I eat: I feel full after eating only a few mouthfuls Food tastes: very bad very good Normally I eat: less than one meal a day --- more than.. Wilson, 2005

21 Screener ondervoeding - voorbeeld

22 20 screeners: all fair goed als eerste stap vervolg: comprehensive geriatric assessment/ op zoek naar oorzaken van ondervoeding

23 Evalueren van de voedselconsumptie

24 Voedingsnormen Aanbevelingen voor gezonde populaties Basis: verdeling van de individuele behoefte EAR RDA Behoefte / requirement...waarvoor?? King et al. 2007

25 VCP ouderen en de Schijf van Vijf

26

27 Voorbeeld scoring: lage scores voor groenten, fruit en vis

28 Thuismonitoringsysteem: voedingsparameters OR OR Dietary quality: Eetscore Appetite: SNAQ Nutritional status: MNA-SF Weight

29 Samenvatting Voedselkeuze en voedingstoestand beinvloeden de wondgenezing. Ernstige wonden verhogen de behoefte aan energie, eiwit, vitamines en mineralen teneinde herstel te bevorderen. Nutriënten gaan ook verloren met vochtverlies ten gevolge van wonden. Zorg voor voldoende energie-inneming uit een gebalanceerde voeding. Zorg voor een optimale eiwitinneming. Zonodig supplementen Zorg voor een optimale vitamine- en mineralen inneming. Zonodig supplementen Zorg voor een goede vochtbalans. Water en andere ongezoete dranken zoals thee, koffie, vruchtensap en melk. Belangrijk om andere voedingsgerelateerde complicaties mede te behandelen. (Bijv. Hartfalen in de casus en diabetes controle op bloedsuikergehalte) 29

30 Dank u wel voor uw aandacht Met dank aan: -Stuurgroep Ondervoeding -Prof. Lisette de Groot 30