Sorry Voor Alles. Beste leerkracht,
|
|
- Elke de Veer
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 FKPH Sorry Voor Alles Première: 6 april 2013 Beste leerkracht, Binnenkort bezoekt u met uw klas de voorstelling Sorry voor alles (12+) van BRONKS jeugdtheater. Met deze infobrief willen wij u graag op weg helpen om van het theaterbezoek een geslaagde en zinvolle uitstap te maken. In Sorry voor alles gaan twee mannen, twee vrienden op zoek naar het nut en de betekenis van alles, ja u leest het juist, van alles: het leven, de dood, het begin, het einde, God, enz. De personages hebben zich in een bejaardentehuis gevestigd, dicht bij de dementerenden, dicht bij de dood, dicht bij God De ene wil zo snel mogelijk verdwijnen de andere heeft veel vragen over zijn leven en zijn einde.
2 In dit bejaardentehuis heeft de dementiemeter aangetoond dat het percentage dementie niet enkel kan komen van die enkele dementerenden. Wat wijst op een dimensie los van de mens, een andere wereld. Met de titel Sorry voor alles bieden de makers alvast hun excuses aan omdat ze in één voorstelling zoveel wilden bespreken. SORRY VOOR ALLES (XL) BRONKS, Joris Van den Brande & Joost Vandecasteele Een voorstelling gebaseerd op onbegrip en rare kronkels in de kop. Een gefoefel met de tijd met grote gevolgen. Een avontuur op leven en dood. Het einde is voorspelbaar, al de rest niet. Of omgekeerd. Sorry bij voorbaat. JORIS Ik zie de laatste tijd veel mensen zich schamen omdat ze slim zijn en domme mensen trots zijn op hun domheid JOOST Misschien is dat het probleem Dat we te slim zijn Dat de wereld perfect geschikt is voor idioten Sorry voor alles werd geschreven en gemaakt door Joost Vandecasteele en Joris Vandenbrande. Zij kennen mekaar van op de toneelschool, waar zij samen in de klas zaten. In die periode deelden ze ook samen een appartement. Na de opleiding scheidden hun wegen als collega s. Het is sinds 2004 geleden dat zij samen een voorstelling hebben gemaakt. De tijd was rijp om hun gedeelde interesse naar een voorstelling te vertalen. De makers vinden dat er iets mis is met onze tijd. Zij vinden dat de wereld over tijd is, hij moest al lang verdwenen zijn. Ze stellen de wereld waarin wij leven opnieuw in vraag. En niet enkel dat wat we kennen, maar ook alles daarbuiten: een leven na de dood, een andere dimensie, geloof, perceptie Hun hernieuwde samenwerking resulteerde in een blijspel in 5 bedrijven met 12 monologen, een oldschool conflict, met een begin, een midden en een einde maar niet per se in die volgorde. De voorstelling speelt voor leerlingen uit de eerste graad van het secundair onderwijs en ouder. Gezien de inhoud en de vorm van de voorstelling raden wij u sterk aan op voorhand in de klas reeds even bij de thematiek en de theatrale codes stil te staan. In deze infobrief en bijlagen vindt u informatie en suggesties die u kunnen helpen om de voorstelling te kaderen tijdens de lessen voorafgaand aan het theaterbezoek. Wij wensen u een prettig theaterbezoek! Met vriendelijke groeten, Amber Goethals, BRONKS.
3 1. Een minimale voorbereiding Theaterbezoek begint niet pas als de lichten doven in de zaal. Zeker niet in schoolverband. Een goede voorbereiding in de klas maakt de leerlingen nieuwsgierig en helpt hen om met een open geest en een open blik de voorstelling bij te wonen. Bij die voorbereiding is het belangrijk de leerlingen ook voor te bereiden op hun rol als publiek. Voor het bijwonen van een theatervoorstelling gelden andere gedragscodes dan voor bijvoorbeeld cinema bezoek. Voor leerlingen zijn die codes niet altijd even duidelijk. Door volgende puntjes even samen met hen door te nemen kan er veel storend gedrag worden vermeden. - In een theaterzaal mag niet gegeten of gedronken worden. Dit kan erg storend zijn voor de acteurs, en uiteraard ook voor de anderen in de zaal. - Gsm s moeten worden uitgezet. Wanneer ze ingeschakeld zijn, kunnen ze storingen veroorzaken in de geluidsapparatuur, en bovendien blijken veel leerlingen nog steeds berichtjes te versturen tijdens voorstellingen. - Leerkrachten kunnen best tussen de leerlingen in gaan zitten. Zo kunnen ze beter ingrijpen wanneer dat nodig zou zijn. - Tijdens een theatervoorstelling kunnen de leerlingen niet naar het toilet, dat dient voor- of achteraf te gebeuren, ook bij lange voorstellingen zonder pauze. - De leerlingen kunnen meestal hun jassen en rugzakken achterlaten in de vestiaire (of zoals in het Bronks-gebouw: in de gratis lockers). Overhaal hen om daar gebruik van te maken, zo kunnen ze ook hun gsm-toestellen veilig achterlaten. Het is belangrijk dat de leerlingen voor het theaterbezoek nieuwsgierig gemaakt worden naar de voorstelling. Wanneer ze weinig of geen theaterervaring hebben is het zinvol hen te wijzen op de tekentaal in een voorstelling. Dit kan gemakkelijk door de vergelijking te maken met film of televisie waar men over veel meer technische mogelijkheden beschikt om een plaats, een tijd of een sfeer op te roepen. In het hedendaagse theater gaat men veel meer werken met de suggestie dan met een precieze benadering van de werkelijkheid. Daardoor zijn vele elementen in het decor of de kostuums symbolen voor inhoudelijke thema s. U kan aan uw leerlingen de opdracht meegeven om tijdens de voorstelling een aantal van die symbolen te zoeken en ze te verklaren. Ze kunnen bijvoorbeeld letten op de kostuums: Welke kleuren/materialen werden er gebruikt? Wat vertellen die aan het publiek? Wat zien ze in het decor? Worden er verschillende locaties/sferen opgeroepen? Hoe doen ze dat? Dit kan u achteraf in de klas bespreken. Het grootste verschil met televisie en film is uiteraard het live -aspect van een theatervoorstelling. Iedere voorstelling is anders, mede door de aanwezigheid van een ander publiek. U kan uw leerlingen laten nadenken over de invloed van een publiek op een voorstelling. Reageren jongeren anders dan volwassenen? En kan je dat
4 verklaren? Leerlingen moeten hun eigen smaak leren ontwikkelen bij het kijken naar theater. Ze hebben het recht om een voorstelling goed of slecht te vinden. Het is wel belangrijk om hen erop te wijzen hun uitgesproken mening te bewaren tot na de voorstelling, dit om de goede orde in de zaal te bewaren. Kom na het theaterbezoek in de klas nog eens terug op bovenstaande theatrale codes. Hoe interpreteerden de leerlingen de vorm (decor, kostuums, spel, taal...) die door de makers werd gekozen en gebruikt. Werd er consequent mee omgegaan? Vormden ze een meerwaarde voor de inhoud? 2. De makers tekst & spel: Joost Vandecasteele, Joris Van den Brande vormgeving: Jan De Brabander lichtontwerp: Mark Van Denesse coach: Cees Vossen kostuums: Sara Dykmans De auteur ontving voor het schrijven van dit theaterstuk een werkbeurs van het Vlaams Fonds voor de Letteren. FKPH
5 3. Het artistieke proces De makers (acteurs, coach, scenograaf, lichtontwerper en kostuumontwerp) werkten als collectief d.w.z. zonder regisseur en zonder de gekende hiërarchie waarbij een regisseur de artistieke eindverantwoordelijkheid heeft. In dergelijke opstelling heeft iedereen een gelijkwaardige inbreng en verantwoordelijkheid in het artistieke proces. Ze nemen samen alle beslissingen rond vorm en inhoud. Concreet houdt dat in dat zij lang rond de tafel zitten om aan de tekst te werken, analyses te maken, maar ook dat zij veel discussiëren en dat niemand zich kan verstoppen achter een keuze waar hij niet achter staat. Deze artistieke verantwoordelijkheid kan hen als acteur extra kwetsbaar maken. De inhoud voor deze voorstelling was er het eerst en na vele uren discussiëren en raadplegen van inspiratiebronnen, hebben de makers samen de tekst geschreven. Inspiratie vonden ze in het leven zelf, maar ook in de satirische SF-thrillers van Kurt Vonnegut of bij Monty Python. Na enkele publieke lezingen van de tekst is men op zoek gegaan naar de juiste theatrale verbeelding bij deze tekst. Zowel spel als vorm staan ten dienste van de tekst. De transparante vorm zorgt ervoor dat zij als speler ook zelf steeds bouwen aan de suggesties of symbolen die ze nodig hebben om de wereld van het stuk op te roepen. Als speler spelen zij hier letterlijk met alle theatrale codes. De personages heten Joris en Joost, net als de makers. Toch zijn dit personages. De makers spelen heel de voorstelling lang met de grens tussen echt en fictief, realiteit en perceptie. De acteurs spelen naast de twee hoofdpersonages, Joost en Joris ook een resem typetjes. Let daarbij zeker op het gebruik van de vorm om de personagewissels te maken. FKPH
6 4. Op het eerste zicht Hang vooraan in de klas een affiche van de voorstelling op. Via de affiche kan men al enkele gerichte vragen stellen aan de leerlingen. Wat roept de titel Sorry voor alles bij je op? Wat is alles en waarom zou iemand zich verontschuldigen voor alles Lees het tekstje achteraan op de flyer en bespreek het met de leerlingen. Wat voor verwachting roept dit tekstje op? Hoe kan je het in verband brengen met het affichebeeld? Vraag aan de leerlingen wat ze op basis van affiche en flyer verwachten van de voorstelling. Waar zou het over kunnen gaan? Wordt het een ernstige of een humoristische voorstelling? Zal er actie in de voorstelling zitten? Kom hier nadien in de klas nog even op terug. Vinden jullie dat de affiche de juiste verwachting oproept? Hebben de makers een goed beeld gekozen om op de affiche te plaatsen? 5. De inhoud: kort. hier is nog een dimensie van dementie los van de mens zie, hier gaan we god vinden. In Sorry voor alles gaan Joost en Joris op zoek naar antwoorden, naar de reden van hun bestaan, naar de zin van het leven. Het zijn allemaal herkenbare vraagstukken. We herkennen allemaal wel een aantal van die vragen. De antwoorden op die vragen zijn moeilijker te vinden, de enige die deze antwoorden schijnt te hebben is God. Maar wat als God niet bestaat, kom je dan nooit tot een bevredigend antwoord? De hoofdpersonages in deze voorstelling zijn in de war, ze weten het niet meer. Ze weten niet waarom ze leven. Joost zou het liefst alles stoppen en Joris wil een ander leven, een nieuw begin. Joost leeft al honderden jaren en is het leven beu. Volgens hem valt de mens steeds maar in herhaling en is er niets meer veranderd sinds het jaar nul. God is volgens Joost dement geworden en Hij weet niet goed meer wat hij doet, de enige manier om alles stop te zetten is het Goddelijk kopieerapparaat, die onze geschiedenis steeds opnieuw laat herhalen, uit te zetten. Joris gelooft in het lot en dat zijn leven vooraf is uitgeschreven, dat wij allemaal voor onze geboorte auditie hebben gedaan voor ons leven. Dat er ergens
7 scenarioschrijvers alles uitschrijven. Onze teksten, de belangrijke gebeurtenissen in ons leven, alles. Maar Joris is teleurgesteld, hij ziet zichzelf als één van de randfiguren met slechte en onbeduidende tekst. Hij wil iets anders, iets belangrijkers. Joost en Joris zitten met dezelfde existentiële vragen maar in hun aanpak verschillen ze. Joost wil actie, wil alles veranderen en Joris gelooft niet dat het anders kan want alles is voorbestemd. In het bejaardentehuis, bij de dementen en dus dicht bij de dood, vinden ze een portaal naar een andere dimensie, de deur van Gods huis. En zo gaat het via de receptie naar de kamer der verwarring, via de kantine tot bij God. De antwoorden die ze hoopten te vinden zijn anders dan verwacht. Sorry voor alles is een voorstelling die ons aanzet tot denken, die ons aanzet om het leven in handen te nemen en te handelen. Deze voorstelling pleit voor een betere wereld, interessantere gesprekken, een mooiere toekomst een nieuwe mens. FKPH
8 6. Tips voor een klasgesprek Als voorbereiding is het altijd fijn om over enkele inhoudelijke thema s een klasgesprek te voeren. Hieronder enkele vragen die het gesprek kunnen sturen. Men kan de klas ook verdelen in kleine groepjes en de groepjes een bepaald vraagstuk laten bespreken. Op die manier praten de leerlingen vrijer en is er minder groepsdruk. Nadat de groepjes hun vraagstuk hebben besproken leggen ze hun bedenkingen voor aan de klas. Heeft er iemand al eens een deja-vu gevoel gehad? Iemand ontmoeten waarvan je zeker bent dat je hem/haar al eens gezien hebt. De wetenschap verteld ons dat deja-vu het gevolg is van vermoeidheid, dat onze twee hersenhelften te traag werken. Is er volgens jullie meer? Twijfelen jullie ooit aan de feiten? Dromen jullie realistisch? Opstaan en het gevoel hebben dat je nog slaapt of omgekeerd? Het gevoel hebben dat alles van ergens anders gestuurd wordt (vb The Truman show ) Wie gelooft er in het lot? Stel dat je je leven in een curve zou tekenen, hoe ziet die er dan uit? Wanneer is een leven zinvol. Heb je zelf de zin van je leven in de hand? Is er leven na de dood? In welke vorm? Perceptie, Kan je geloven in iets dat er niet is? Wie heeft er als kind een ingebeeld vriendje gehad en was die echt? Voelde dat echt? Wanneer is iets echt? Als we het kunnen vastpakken? Wat is geloof dan? Wie gelooft er? In wat? Brengt geloof ons zekerheid? Waarom gelooft de mens? Wat is de mens? Zijn wij gewoontedieren die leven volgens bepaalde normen en regels omdat ze ons zijn opgelegd of hebben we deze zelf bepaald omdat we anders niet zouden functioneren. Sartre zegt dat de mens zijn eigen grootste vijand is? Zowel voor heel de mensheid als voor elk mens individueel. Wat vinden jullie?
9 FKPH
BRONKS dé surplus Om zelf in de klas aan de slag te gaan naar aanleiding van de voorstelling:
BRONKS dé surplus Om zelf in de klas aan de slag te gaan naar aanleiding van de voorstelling: Brussel, 23 februari 2018 Beste leerkrachten, Binnenkort bezoekt u met uw klas de voorstelling NIKS (14+) van
Nadere informatieOPERATIE CHARLIE INFOBRIEF
OPERATIE CHARLIE INFOBRIEF 1 Beste leerkracht, Binnenkort bezoekt u met uw klas de voorstelling Operatie Charlie (12+) van BRONKS. Met deze infobrief willen wij u graag op weg helpen om van het theaterbezoek
Nadere informatieBRONKS - Dé Surplus Om zelf in de klas aan de slag te gaan naar aanleiding van de voorstelling:
BRONKS - Dé Surplus Om zelf in de klas aan de slag te gaan naar aanleiding van de voorstelling: De koning van de Paprikachips. BRONKS Herneming (vele jaren later!) Brussel, 29 oktober 2014 Beste leerkracht,
Nadere informatieLesbrief Schaap met laarsjes. Deel 1. Theater Anna s Steen
Lesbrief Schaap met laarsjes Deel 1 Theater Anna s Steen Lesbrief : Schaap met Laarsjes Binnenkort ga je met je klas naar de theatervoorstelling Schaap met laarsjes van Theater Anna s Steen. Schaap met
Nadere informatieInhoudsopgave BIJLAGEN
BIJLAGEN Leerlijn Theater Thema Identiteit Groep 7 en 8 Mei 2017 Inhoudsopgave BIJLAGEN 1. Introductie van het project - (Voorbeeld)brief van de theaterdirecteur - Reflectievragen 2. Oriëntatie 2.1. Het
Nadere informatieBRONKS - Dé Surplus Om zelf in de klas aan de slag te gaan naar aanleiding van de voorstelling:
BRONKS - Dé Surplus Om zelf in de klas aan de slag te gaan naar aanleiding van de voorstelling: Brussel, 19 december 2018 Beste leerkrachten Binnenkort komen jullie kijken naar de voorstelling Ola Pola
Nadere informatieKEIK Concept en regie: Spel: Live muziek en spel: Compositie: Kostuums: Vormgeving: Film:
LESMAP KEIK INTRO CREDITS Voor veel kleuters zal KEIK de eerste theaterervaring zijn. Kinderen moeten zich veilig voelen om van de voorstelling te kunnen genieten, daarom is het belangrijk dat ze voorbereid
Nadere informatieLESMATERIAAL DE KONING ZONDER SCHOENEN
LESMATERIAAL DE KONING ZONDER SCHOENEN LESMATERIAAL 4Hoog DE KONING ZONDER SCHOENEN INTRO Beste leerkracht, beste ouder, binnenkort komen jullie kijken naar De koning zonder schoenen. Als theatermakers
Nadere informatieAUGUSTUS. ergens op de vlakte. naverwerking lesmap voor leraren
AUGUSTUS ergens op de vlakte naverwerking lesmap voor leraren !! OPGELET!! Wij gaan er bij Publiekswerking steeds van uit dat er geen vaststaande antwoorden zijn op onderstaande vragen. De associaties
Nadere informatieBRONKS - Dé Surplus. Om zelf in de klas aan de slag te gaan naar aanleiding van de voorstelling:
BRONKS - Dé Surplus Om zelf in de klas aan de slag te gaan naar aanleiding van de voorstelling: Het gaat over zeer veel. Het gaat over verlies en hoe mensen daar elk op een andere mee omgaan. Het gaat
Nadere informatieMeneer Bork zoekt een woord
Informatie bij de voorstelling Meneer Bork zoekt een woord van TG Lange Mannen Inhoud: - Algemene informatie bezoeken voorstelling - Specifieke informatie en lessuggesties Binnenkort bezoekt u met uw leerlingen
Nadere informatieVillanella & Club Kathoorn
LESMAP Villanella & Club Kathoorn Beste leerkracht, Binnenkort komt u met uw leerlingen naar de voorstelling Luchtfietsers kijken. Wij hopen dat jullie er samen van genieten. Hieronder vindt u achtergrondinformatie
Nadere informatieAdios. Beste Docent(e), D O C E N T E N H A N D L E I D I N G
Adios Beste Docent(e), U bezoekt binnenkort met uw klas(sen) de theatervoorstelling Adios van Het Houten Huis. Wat fijn dat u voor onze voorstelling hebt gekozen en wij u en uw leerlingen mogen verwelkomen
Nadere informatieTheater Speelman De Wachters (5+)
Theater Speelman De Wachters (5+) 1 S P E E L M A N Beste leerkracht, Dit is de lesmap als begeleiding bij de theatervoorstelling De Wachters van Theater Speelman en is bedoeld voor kinderen van de eerste
Nadere informatieVoorafgaand aan de voorstelling worden de kinderen voorbereid op het bezoek aan het theater en krijgen ze een korte inleiding.
LESBRIEF VOOR DE VOORSTELLING Voorafgaand aan de voorstelling worden de kinderen voorbereid op het bezoek aan het theater en krijgen ze een korte inleiding. De inleiding op de voorstelling gebeurt middels
Nadere informatieverwoording inhoud + vorm + functie 3 CA: verwoording eigen mening 3 Datum: verwerking recensie 1 Paraaf docent Titel voorstelling:
CKV THEATER CKV Verslag Culturele Activiteit Theater / Cabaret Naam:. Klas:. Toegangsbewijs: geldig / ongeldig (ln te vullen door je CKV-docent) verwoording inhoud + vorm + functie 3 CA: verwoording eigen
Nadere informatieStudio de Bakkerij Bergweg EM Rotterdam LESBRIEF. LIEVE ASSEPOESTER.
Inhoud Inleiding Pagina 2 Kijken naar theater Pagina 3 Lesopdrachten middenbouw Pagina 4 Lesopdrachten bovenbouw Pagina 6 Nagesprek middenbouw Pagina 8 Nagesprek bovenbouw Pagina 9 Pagina 1" Inleiding
Nadere informatieLesbrief voor de voorstelling Cyrano de Bergerac door Joris Lehr
Lesbrief voor de voorstelling Cyrano de Bergerac door Joris Lehr Inhoud 1. Over de schrijver Edmond Rostand 2. Het verhaal 3. Thema: werkelijke schoonheid 4. De speelstijl 5. De verteller 6. Vooraf 7.
Nadere informatieConversatieleidraad. Je kan deze conversatieleidraad gebruiken bij de nabespreking van Zot van A in filmhuis Klappei.
2 Conversatieleidraad Beste leerkracht of docent Je kan deze conversatieleidraad gebruiken bij de nabespreking van Zot van A in filmhuis Klappei. Je moet deze vragen dus niet op voorhand in de klas bekijken.
Nadere informatieMelissa Even 4T4 Mevr. Scholten
Zakelijke gegevens. De titel van het boek is De engel Yannick. De naam van de auteur is Do van Ranst. De naam van de uitgever is Do Van Ranst en Davidsfonds uitgeverij nv. Het jaar dat het is verschenen
Nadere informatie- het lezen van het boek van Soldaat van Oranje en het maken van de literatuurwijzer het bekijken van de film Soldaat van Oranje;
LESSUGGESTIES blijkt de blijvende grote interesse van scholieren voor de Tweede Wereldoorlog. Zij geven aan vooral gegrepen te worden door persoonlijke verhalen, gekoppeld aan inzet van hedendaagse middelen.
Nadere informatieChristus als leerling volgen
Christus als leerling volgen Voorbereiding voor de huisbezoeken van 2014/2015 Het was in Antiochië dat de leerlingen voor het eerst christenen werden genoemd. In onze verhouding tot de Heer kan het waardevol
Nadere informatieVerhaal voorlezen aan de hand van de prenten Dit verhaal is NIET het verhaal van de voorstelling. Maak de kleuters hier zeker attent op!
Stip Lesmap INTRO Voor veel kleuters zal STIP de eerste theaterervaring zijn. Kinderen moeten zich veilig voelen om van de voorstelling te kunnen genieten, daarom is het belangrijk dat ze voorbereid in
Nadere informatieTheater Speelman DO (8+)
Theater Speelman DO (8+) Met dank aan Hanne Moors Beste leerkracht, Deze lesmap is bedoeld voor kinderen van de tweede en derde graad lager onderwijs. Er zijn een aantal aspecten die je kunt bespreken
Nadere informatieStudio de Bakkerij Bergweg EM Rotterdam LESBRIEF. LIEVE ASSEPOESTER.
Inhoud Inleiding Pagina 2 Kijken naar theater Pagina 3 Lesopdrachten middenbouw Pagina 4 Lesopdrachten bovenbouw Pagina 6 Nagesprek middenbouw Pagina 8 Nagesprek bovenbouw Pagina 9 Pagina 1 Inleiding U
Nadere informatieEen bezoek aan een voorstelling van Artemis laten we graag verlopen als een sprong met afzet, zweeffase en landing.
Beste leerkracht, s-hertogenbosch, maart 2018 Binnenkort bezoek je met je klas de theatervoorstelling De onzichtbare man van Theater Artemis. Twee artiesten, een theatertechnicus en een muzikant wachten
Nadere informatieLesbrief Koning Arthur
Lesbrief Koning Arthur Introductie Inhoud: Deze lesbrief is een aanvulling op het bezoek aan de voorstelling Koning Arthur van Theater Terra. De voorstelling en daarmee ook de lesbrief, is geschikt voor
Nadere informatieHOTEL MALARIA LESBRIEF VOOR LEERKRACHTEN DEEL II: NAVERWERKING
HOTEL MALARIA LESBRIEF VOOR LEERKRACHTEN DEEL II: NAVERWERKING!! OPGELET!! Wij gaan er bij Publiekswerking steeds van uit dat er geen vaststaande antwoorden zijn op onderstaande vragen. De associaties
Nadere informatieLesbrief bij de voorstelling I CALL MY BROTHERS
Lesbrief bij de voorstelling I CALL MY BROTHERS Beste docent, Binnenkort bezoekt u met uw klas de voorstelling I Call My Brothers van Danstheater AYA en de Toneelmakerij. Onze ervaring leert dat leerlingen
Nadere informatieGetuige zijn geeft de opdracht tot verantwoording, tot verantwoordelijkheid. Jij daar, ja jij, zeg het maar, waarvan ben jij nu getuige?
Overweging in de Oecumenische viering 24 januari 2010: Lezing uit Lucas 24 (stemmenspel) Geliefde zusters en broeders, getuigen van onze Heer, Jij bent mijn getuige. Je zult maar zo n opdracht krijgen,
Nadere informatieIk geef mijn grenzen aan (lessenserie Omgaan met pesten)
Ik geef mijn grenzen aan (lessenserie Omgaan met pesten) Inleiding Introductie Ik geef mijn grenzen aan Beginopstelling: Kring Deze dramales "Ik geef mijn grenzen aan" voor groep 7/8 maakt onderdeel uit
Nadere informatieMongens en Jeisjes De Stilte (Nederland)
l e s b ri ef Mongens en Jeisjes De Stilte (Nederland) 4811 TL Breda F facebook.com/ stiltefestival 4811 KB Breda t +31(0)76-513 81 25 +31 (0)76-515 49 84 techniek@destilte.nl Nieuwe Huizen 41 E info@destilte.nl
Nadere informatieDocentenhandleiding bij de voorstelling: De Kleine Kapitein Groep 5
Docentenhandleiding bij de voorstelling: De Kleine Kapitein Groep 5 Binnenkort bezoekt u met uw leerlingen een KUVO -theatervoorstelling of -concert. Dat kan op uw eigen school of bij een collega-school
Nadere informatie150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft!
150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! Scott de Jong http://www.positiefleren.nl - 1 - Je leest op dit moment versie 2.0 van het Ebook: 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft.
Nadere informatieLESMAP : BELGIË ONDERTITELD / LA BELGIQUE SOUS-TITRÉE
LESMAP : BELGIË ONDERTITELD / LA BELGIQUE SOUS-TITRÉE Beste leerkrachten, Binnenkort bezoeken jullie met de klas de voorstelling: België ondertiteld/la Belgique sous-titrée, een productie van BRONKS. Wie
Nadere informatieBRONKS - Dé Surplus. Om zelf in de klas aan de slag te gaan naar aanleiding van de voorstelling: Bronks 2013-2014
BRONKS - Dé Surplus Om zelf in de klas aan de slag te gaan naar aanleiding van de voorstelling: Bronks 2013-2014 1 Brussel, 7 maart 2014 Beste leerkrachten, Binnenkort komt u met uw klas kijken naar Toink
Nadere informatieBronks 2013-2014. BRONKS - Dé Surplus Om zelf in de klas aan de slag te gaan naar aanleiding van de voorstelling:
Bronks 2013-2014 BRONKS - Dé Surplus Om zelf in de klas aan de slag te gaan naar aanleiding van de voorstelling: Brussel, 19 maart 2014 Beste leerkrachten, Welkom bij de nieuwe voorstelling van BRONKS
Nadere informatieEDUCATIE BIJ LEO & LENA
EDUCATIE BIJ LEO & LENA Binnenkort komt u met uw leerlingen naar de voorstelling Leo & Lena van NTjong. Bij deze ontvangt u het educatie materiaal zodat u de voorstelling met uw leerlingen kan voorbereiden
Nadere informatieTROEP LESBRIEF HOFPLEIN EDUCATIE
TROEP LESBRIEF HOFPLEIN EDUCATIE 'DE VOORSTELLINGEN VAN HOFPLEIN ROTTERDAM WORDEN GESPEELD MÉT JONGEREN, VÓÓR JONGEREN.' HOFPLEIN ROTTERDAM Hofplein Rotterdam is de grootste jeugdtheaterschool van Nederland.
Nadere informatieDe olifant die woord hield
De olifant die woord hield Een voorstelling van verhalenverteller Peter Faber www.peterfaber.eu Inleiding Aan het eind van haar leven las Annie MG Schmidt al haar sprookjes nog eens door. Genadeloos streepte
Nadere informatieAutonomie ervaren betekent dat je je werk graag doet en zinvol vindt. De volgende vragen peilen naar jouw ervaringen.
5.3.1 AUTONOMIE Autonomie ervaren betekent dat je je werk graag doet en zinvol vindt. De volgende vragen peilen naar jouw ervaringen. Met deze vraag / vragen krijg je een zicht op hoe de medewerker autonomie
Nadere informatieBijeenkomst over geloofsopvoeding Grenzen stellen Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar
DOELSTELLINGEN Ouders zijn zich bewust van de grenzen die zij stellen als het gaat om vakantie, relaties, alcohol/drugs en geloof. Ouders bespreken welke grenzen hun kinderen opzoeken rondom deze thema
Nadere informatieKinderrechten. Doelstellingen. Materiaal
Dag van de Rechten van het Kind Kinderrechten Doelstellingen De kinderen verwoorden wat een kinderrecht is. De kinderen zien in hoe belangrijk het is dat kinderrechten gerespecteerd worden. De kinderen
Nadere informatieJA BUKA! Trešnja Municipal Theatre (Kroatië)
lesbrief JA BUKA! Trešnja Municipal Theatre (Kroatië) bovenbouw (groep 5 t/m 8) www.stiltefestival.com E info@destilte.nl afdeling educatie Nieuwe Huizen 41 4811 TL Breda +31 (0)76-515 49 84 afdeling techniek
Nadere informatieBrieven uit de oorlog
Informatie bij de voorstelling Brieven uit de oorlog van Studio De Bakkerij Inhoud: - Algemene informatie bezoeken voorstelling - Specifieke informatie en lessuggesties Binnenkort bezoekt u met uw leerlingen
Nadere informatieLesbrief Bronks 2009-2010
Lesbrief Bronks 2009-2010 Beste leerkracht, Binnenkort bezoekt u met uw klas de voorstelling Ajar van BRONKS jeugdtheater. Met deze lesbrief willen wij u graag op weg helpen om van het theaterbezoek een
Nadere informatieDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN ONDERWIJS- EN LEERACTIVITEITEN (STRATEGIE) MEDIA EN WERKVORMEN
LES 1 I. Inleiding 12 minuten A) Aanknopingsfase Invullen van agenda. Maandag 7: Nederlands: De opbouw van een tekst Lkr. deelt de cursussen uit De leerlingen mogen de tekst proberen te lezen op p. 1.
Nadere informatieVersnellen Versnellen geeft een fijne slapstickachtige sfeer en genereert altijd energie.
Vormgevingsprincipes Dynamoritme Deze term komt uit de mimetechniek. Het betekent dat je gaat nadenken over het ritme van de scène, beweging of dans. Je werkt met herhalen, versnellen, vertragen (slow-motion)
Nadere informatieBEZOEK Toneel/ cabaret/ musical
BEZOEK Toneel/ cabaret/ musical kijkwijzer BIJLAGE: CHECKLIST Naam : Klas Let op de extra informatie ; Artikelen / flyers / foto s / recensie / informatie over de voorstelling / theater Bewaar het kaartje
Nadere informatieTuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de kerstperiode
Tuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de kerstperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieJouw avontuur met de Bijbel
Nieske Selles-ten Brinke Jouw avontuur met de Bijbel Dagboek voor kinderen Uitgeverij Jes! Zoetermeer Uitgeverij Jes! is een samenwerking tussen Uitgeverij Boekencentrum en de HGJB. Kijk voor meer informatie
Nadere informatieLesbrief bij: Er zit een gat in De wereld van Spriet 2016 Coen Simon & Linda de Haan
Lesbrief bij: Er zit een gat in De wereld van Spriet 2016 Coen Simon & Linda de Haan Een boek voor kinderen die niet bang zijn om te vragen (voor alle kinderen dus) Er zit een gat in de wereld van Spriet
Nadere informatieDit lesmateriaal bestaat uit drie delen: DOCENTENHANDLEIDING
Dit lesmateriaal bestaat uit drie delen: HANDLEIDING Deze bevat handvatten om de documentaire te behandelen. U kunt zelf op basis van tijd, behoefte en niveau bepalen hoeveel u uit dit materiaal gebruikt.
Nadere informatieCultuureducatie met Kwaliteit
Cultuureducatie met Kwaliteit Doorlopende leerlijn literatuur Groep 7 Lessenreeks basis Deze leerlijn is ontwikkeld door Bibliotheek Zoetermeer. Schrijversbezoek Informatie over Schrijversbezoek Groep
Nadere informatieInformatie bij de voorstelling. Winkel van Sinkel. van Muziektheatergroep Kruis en Mol
Informatie bij de voorstelling Winkel van Sinkel van Muziektheatergroep Kruis en Mol Inhoud: - Algemene informatie bezoeken voorstelling - Specifieke informatie en lessuggesties Binnenkort bezoekt u met
Nadere informatieOPDRACHT 1 : SCRIPT EN INTERACTIEVE VERSIE VAK : SCHRIJVEN --LOIS VEHOF--
OPDRACHT 1 : SCRIPT EN INTERACTIEVE VERSIE VAK : SCHRIJVEN --LOIS VEHOF-- Confrontatie scene Written by Loïs Vehof Genre: Avontuur Locatie: De oude tempel Protagonist: Wachter Antagonist: Dief Conflict:
Nadere informatieEen theaterbezoek aan Jeugdtheater Hofplein is niet alleen een leuk cultureel uitstapje met je klas of school, maar
METAMORPHOSE 1 Een theaterbezoek aan Jeugdtheater Hofplein is niet alleen een leuk cultureel uitstapje met je klas of school, maar bovenal een betekenisvolle ervaring. JEUGDTHEATER HOFPLEIN Jeugdtheater
Nadere informatieLichtbende TUTU projectietheater (Nederland)
lesbrief Lichtbende TUTU projectietheater (Nederland) bovenbouw (groep 5 t/m 8) www.stiltefestival.com E info@destilte.nl F facebook.com/ stiltefestival TUTU vertelt het verhaal van een kind dat haar dromen
Nadere informatieGODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen
GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling
Nadere informatieInformatie bij de voorstelling. De Gruffalo. van Meneer Monster. Inhoud:
Informatie bij de voorstelling De Gruffalo van Meneer Monster Inhoud: - Algemene informatie bezoeken voorstelling - Specifieke informatie en lessuggesties Binnenkort bezoekt u met uw leerlingen een KUVO
Nadere informatieZOEK HET UIT! KinderBijbelKeet-week Grote Kerk Hilversum. 28 tot en met 31 augustus. dit boekje is van:.
ZOEK HET UIT! KinderBijbelKeet-week 2018 28 tot en met 31 augustus Grote Kerk Hilversum dit boekje is van:. Themalied Couplet 1: Ik heb gehoord, van een man, Die een storm stoppen kan. Die een storm stoppen
Nadere informatieSamen Inspireren Ontdekken. Informatiegids. IKC de Plattenburg.
Samen Inspireren Ontdekken Ontwikkelen Informatiegids IKC de Plattenburg www.deplattenburg.nl Kiezen Het kiezen van een basisschool voor uw kind: een belangrijke stap. Bij de Plattenburg gaat er voor uw
Nadere informatieKinder Woord Dienst van Oase Elke keer dat je komt, krijg je een Bijbel verhaal, Verzamel ze en je hebt je eigen Bijbel!
Kinder Woord Dienst van Oase Elke keer dat je komt, krijg je een Bijbel verhaal, Verzamel ze en je hebt je eigen Bijbel! Goed Nieuws Wat zie Je? Navertelling Lucas 24,35-48 Goed Nieuws! Toen de twee leerlingen
Nadere informatieShadow Games T42 (Zwitserland)
l e s b ri ef Shadow Games T42 (Zwitserland) +31 (0)76-515 49 84 t +31(0)76-513 81 25 stiltefestival techniek@destilte.nl 4811 TL Breda 4811 KB Breda F facebook.com/ +31(0)6-11 62 32 91 Nieuwe Huizen 41
Nadere informatietijd voor geletterdheid
tijd voor geletterdheid weekvandegeletterdheid.be HANDLEIDING TIJD VOOR GELETTERDHEID Een toolkit om het geletterdheidbeleid van je school vorm te geven INLEIDING Een gezond vieruurtje meegeven, dat doe
Nadere informatieSPEL en WERKELIJKHEID
SPEL en WERKELIJKHEID Lesbrief bij de voorstelling Boring van theatergroep koeterwaals. We hopen dat jullie Boring een leuke voorstelling vonden. Wij hebben bij de voorstelling nog een lesbrief gemaakt
Nadere informatieTIPS VOOR DOCENTEN. Kim Koelewijn. Nu met nog meer tranen! HUIL! Het lucht op Vergroot je woordenschat rondom emoties, en laat je lekker gaan
TIPS VOOR DOCENTEN HUIL! Het lucht op Nu met nog meer tranen! Kim Koelewijn Vergroot je woordenschat rondom emoties, en laat je lekker gaan 9-99 TIPS VOOR DOCENTEN Dichtbij en verder weg Wanneer je met
Nadere informatieDaniel Clowes, Ghost World
Daniel Clowes, Ghost World Lesvoorbereiding 3 e graad ASO/TSO Nederlands of eventueel Engels (oorspronkelijke taal) 1) Het is aan te raden de leerlingen de strip vooraf te laten lezen omdat ze op die manier
Nadere informatieGroeien in liefde en tederheid Vriendschap
Alleen dan pas! in nood leren we delen bij gevaar elkaar bij te staan moet eerst een halve wereld vergaan om met elkaar te kunnen leven dan pas samen te kunnen vechten voor een beter bestaan! Groeien in
Nadere informatieLucas 24: Geloof jij het?!
Lucas 24:13-35 - Geloof jij het?! Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op: hmveurink@gmail.com. Dan stuur ik ook de bijbehorende powerpoint
Nadere informatieLES 8. Toen Jezus dorst kreeg. Sabbat
Toen Jezus dorst kreeg Sabbat Doe Lees Johannes 4. 54 Had je ooit geen water meer om te drinken? Of heb je ooit hele erge dorst gehad? Dit verhaal gaat over hele erge dorst hebben. Water willen drinken.
Nadere informatieLESBRIEF BIJ DE VOORSTELLING IEP!
LESBRIEF BIJ DE VOORSTELLING IEP! Naar het boek van Joke van Leeuwen Met Ottolien Boeschoten en Gerold Guthman Toneelbewerking: Tom Sijtsma Regie: Bruun Kuijt Beste leerkracht, Wat leuk dat jullie naar
Nadere informatieBuurman in de Winter Plan D / Andreas Denk (Nederland)
lesbrief Buurman in de Winter Plan D / Andreas Denk (Nederland) bovenbouw (groep 5 t/m 8) www.stiltefestival.com E info@destilte.nl F facebook.com/ stiltefestival afdeling educatie Nieuwe Huizen 41 4811
Nadere informatieIN DE STUDIO SUPER MEGA KNAP NATUURKNAP REKENKNAP MUZIEKKNAP ZELFKNAP BEELDKNAP SAMENKNAP BEWEEGKNAP TAALKNAP
IN DE STUDIO NATUUR REKEN BEELD MUZIEK ZELF SAMEN TAAL BEWEEG BEWEEG MUZIEK BEELD NATUUR REKEN ZELF SAMEN In de studio TAAL CAMERAMAN, REGISSEUR ACTEUR OF FIGURANT? Een cameraman is iemand die de camera
Nadere informatieStap 7 Nabespreking met het slachtoffer en nabespreking met de steungroepleden (apart)
Handleiding No Blame Stappenplan No Blame Stap 1 Gesprek met het slachtoffer Stap 2 Organiseer een bijeenkomst met de steungroep Stap 3 Uitleg probleem Stap 4 Deel de verantwoordelijkheid Stap 5 Ideeën
Nadere informatieSpeak up! Wat is JA en wat NEE?
Les 3 Speak up! Wat is JA en wat NEE? Deze derde les gaat over het leren inzien en uitspreken van je wensen en grenzen bij intimiteit en seks. Hoe zorg je dat het leuk is en blijft? Het belangrijkste daarbij
Nadere informatieLesmap bij de voorstelling
Lesmap bij de voorstelling Vòòr de voorstelling Voorbereiding op het theaterbezoek Afhankelijk van de leeftijd van de kinderen en hun achtergrond, kan het nuttig zijn om het theaterbezoek met hen voor
Nadere informatieBinnenkort bezoeken jullie met de klas de voorstelling Geef mijn hand terug door BRONKS theater voor jong publiek.
Brussel 9 oktober 2017 Beste leerkrachten, Binnenkort bezoeken jullie met de klas de voorstelling Geef mijn hand terug door BRONKS theater voor jong publiek. Geef mijn hand terug is gebaseerd op het levensechte
Nadere informatieWie ben jij & wie ben ik?
Docentenhandleiding Wie ben jij & wie ben ik? Groep 6 t/m 8 Beste docent, Wat leuk dat u met uw groep binnenkort naar Museum Catharijneconvent komt om deel te nemen aan het programma Wie ben jij & wie
Nadere informatieDit is een rollenspel dat de volgende thema s behandelt: geweld tussen individuen, pesten.
Kan het anders? (Uit: Kompas) Dit is een rollenspel dat de volgende thema s behandelt: geweld tussen individuen, pesten. Behandelende onderwerpen het recht veilig in vrijheid te leven het recht op respect
Nadere informatieJohannes 12:1-8 Dichtbij Jezus
Johannes 12:1-8 Dichtbij Jezus Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op: hmveurink@gmail.com. Dan stuur ik ook de bijbehorende powerpoint toe.
Nadere informatieLESMAP VINKENSLAG. opdracht: help de vogels op de speelplaats en maak voor hen een voederplaats.
LESMAP VINKENSLAG Welkom op de voorstelling 'Vinkenslag'. Op de volgende bladzijden vind je, en en over de voorstelling om rechtstreeks in de klas te gebruiken. Paragrafen voorzien van een groen bolletje
Nadere informatieInvesteringsprogramma Meerjarige samenwerking met een gezelschap
Investeringsprogramma Meerjarige samenwerking met een gezelschap Titel Dubbelleren voor en Primair Onderwijs Informatie gezelschap Theater Artemis maakt theater voor alle leeftijden en wordt sinds begin
Nadere informatieLesbrief. luid. Copywright tout petit
Lesbrief luid 3+ 1 Beste leerkracht, Binnenkort ga je met je klas naar de voorstelling luid. Via deze brief heten we jullie van harte welkom. We geven je wat informatie over de voorstelling en een aantal
Nadere informatieSamen zijn we SBO Horizon. Hoe we omgaan met elkaar op school
Samen zijn we SBO Horizon Hoe we omgaan met elkaar op school 2 3 Fijn dat u dit leest. In dit boekje vertellen we hoe we met elkaar omgaan op SBO Horizon. Samen zijn we SBO Horizon Bij ons op school hebben
Nadere informatie[Geef de titel van het document op] Goed inspectierapport! Anita Verweij Schoolleider. Inspectiebezoek 2 Teddybear hospital.
[Geef de titel van het document op] Nieuwsbrief 15 KBS De Kameleon 17 maart 2016 1 inspectierapport! Oog voor talent Ik ben heel trots dat ik u kan melden dat de inspectie van onderwijs onze school een
Nadere informatieToneelstuk Harde noten : nabespreking
Toneelstuk Harde noten : nabespreking Ondanks alle campagnes en initiatieven blijft pesten een moeilijk uit te roeien probleem dat ook de dertienjarige Kaat, hoofdpersonage uit de boeken Harde noten en
Nadere informatieHandelingen 4:13 21 januari 2018 Vrijmoedig in Jezus' Naam
Preek Gemeente van Christus, Een opdracht om mee te beginnen, vanmorgen. Neem eens even een reclamefilmpje in gedachten. Een reclamefilmpje dat je echt goed vindt. Zo één die je onthoudt. Oké Iedereen
Nadere informatieVerantwoordelijkheid ontwikkelen. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress
Verantwoordelijkheid ontwikkelen Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress 1 Inhoud Inleiding 3 A Verantwoordelijkheid nemen voor jezelf 4 - Goede afspraken maken - Stel
Nadere informatieInformatie over de voorstelling
LESMAP Informatie over de voorstelling Er was eens een koninkrijk/ niet groter dan een bed. Enfin, het was een bed. In dat koninkrijk stond een paleis. De muren waren van deken/ de steunpilaren trappen
Nadere informatieA Mano 6+ El Patio Teatro (Spanje)
lesbrief A Mano 6+ El Patio Teatro (Spanje) bovenbouw (groep 5 t/m 8) A Mano wordt verteld met klei. Vier handen beelden op fantasierijke wijze het bezoekadres Markendaalseweg 75a verhaal uit van een klein
Nadere informatieIntroductie Inhoud Het verhaal Doelgroep en thema s
Lesbrief Introductie Inhoud Deze lesbrief is een aanvulling op het bezoek aan de voorstelling De Kabouter van Theater Terra. De voorstelling en daarmee ook de lesbrief, is geschikt voor leerlingen vanaf
Nadere informatieDeze bijeenkomst gaat over Jezus en over de verschillende namen die er voor Jezus zijn.
Wie is Jezus? Leeftijd: 9-12 Thema: Jezus Tijdsduur: 60+ min. Deze bijeenkomst gaat over Jezus en over de verschillende namen die er voor Jezus zijn. Doelen van deze bijeenkomst: De kinderen leren dat
Nadere informatieProjectinformatie ALICE IN WONDERLAND. Groep 7-8 Theatervoorstelling Primair Onderwijs
Projectinformatie ALICE IN WONDERLAND Groep 7-8 Theatervoorstelling Primair Onderwijs BESTE LEERKRACHT Graag informeren wij u over het project Alice in Wonderland van MAAS theater en dans waaraan uw school
Nadere informatieZondag 15 juli Opstandingskerk Houten overweging door Jeanette Verwoert, seniorenpastor Lezing OT; Psalm 67 Lezing NT: Marcus 6: 6b-13
Zondag 15 juli Opstandingskerk Houten overweging door Jeanette Verwoert, seniorenpastor Lezing OT; Psalm 67 Lezing NT: Marcus 6: 6b-13 Geliefde mensen van God, Het was in het eerste jaar van de opleiding
Nadere informatieBRONKS dé surplus. Suggesties om zelf aan de slag te gaan met de jongeren voor en na de voorstelling.
BRONKS dé surplus Suggesties om zelf aan de slag te gaan met de jongeren voor en na de voorstelling. 1 Brussel 9 november 2018 Beste leerkrachten, Binnenkort bezoeken jullie met de klas de voorstelling
Nadere informatieBijeenkomst over geloofsopvoeding Dopen of opdragen Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van kinderen van 0-8 jaar
DOELSTELLINGEN Ouders kunnen naar elkaar verwoorden wat en waarom ze geloven. Ouders onderzoeken wat ze van hun eigen geloof aan hun kinderen mee willen geven. Ouders doen bij elkaar inspiratie op voor
Nadere informatieEN AVANT, MARCHE! LESBRIEF VOOR LEERKRACHTEN DEEL II: NAVERWERKING
EN AVANT, MARCHE! LESBRIEF VOOR LEERKRACHTEN DEEL II: NAVERWERKING!! OPGELET!! Wij gaan er bij Publiekswerking steeds van uit dat er geen vaststaande antwoorden zijn op onderstaande vragen. De associaties
Nadere informatietauberbach LESBRIEF VOOR LEERKRACHTEN DEEL II: NAVERWERKING
tauberbach LESBRIEF VOOR LEERKRACHTEN DEEL II: NAVERWERKING Chris Van der Burght!! OPGELET!! Wij gaan er bij Publiekswerking steeds van uit dat er geen vaststaande antwoorden zijn op onderstaande vragen.
Nadere informatieSHAKESPEARE VOOR BEGINNERS LESBRIEF HOFPLEIN EDUCATIE
SHAKESPEARE VOOR BEGINNERS LESBRIEF HOFPLEIN EDUCATIE 'DE VOORSTELLINGEN VAN HOFPLEIN ROTTERDAM WORDEN GESPEELD MÉT JONGEREN, VÓÓR JONGEREN.' HOFPLEIN ROTTERDAM Hofplein Rotterdam richt zich op theater
Nadere informatie