Netwerken van neuraal naar psychosociaal. Marja Rexwinkel Klinisch psycholoog, psychotherapeut IMH specialist en directeur OuderKindLijn

Transcriptie

1 Netwerken van neuraal naar psychosociaal Marja Rexwinkel Klinisch psycholoog, psychotherapeut IMH specialist en directeur OuderKindLijn

2 Wat betekent IMH Infant verwijst naar kinderen tot en met 3 jaar Mental verwijst naar de sociale-, emotionele- en cognitieve ontwikkeling Health verwijst naar het welzijn van jonge kinderen en hun gezinnen OuderKindLijn(c)

3 IMH 2013: ontwikkeling en relatie tussen ouder en kind staat centraal - 10 maanden tot 5 jaar Vroege ervaringen doen ertoe Invloed van stress tijdens de zwangerschap Protectieve en risicofactoren OuderKindLijn(c)

4 OuderKindLijn(c)

5 Wat is IMH ontwikkeling in relatie De relatie tussen ouder en kind staat centraal ook al tijdens de zwangerschap wetenschappelijke pijlers: neurobiologie geheugenonderzoek gehechtheidsonderzoek OuderKindLijn(c)

6 van neuraal naar psychosociaal

7 van neuron naar omgeving

8 Creating connections Er is een verlies aan menselijke relaties in de huidige maatschappij Meer angst en depressie Steeds meer mensen leven alleen, disconnected van familie en maatschappij Vele relaties lopen via technologie, social media Mensen moeten hun eigen emoties meer zelf reguleren er is een beweging van de maatschappij af M.J.Rexwinkel(c)all rights reserved

9 Relationships are a matter of life and death (James Coan, 2013) Hoe meer sociaal geïsoleerd, hoe groter de kans dat iemand eerder sterft ongeacht aan welke ziekte, in welke plaats ter wereld en in welke cultuur Wij reguleren elkaar Ons lichaam reageert op emotie en chronische stress M.J.Rexwinkel(c)all rights reserved

11 ACE study Alcoholisme Depressie Huiselijk geweld Seksueel misbruik Suïcide Seksueel gedrag adolescenten - promiscuïteit, - tienerzwangerschap werksituatie Leverziekte Hart en vaatziektes Roken Voorschrijven van anti - depressiva COPD ( chronische longziekte) M.J.Rexwinkel(c)all rights reserved

14 van neuraal naar psychosociaal een vroeg begin samen starten OuderKindLijn(c)

15 Samen starten samen werken Premature baby

16 Samen starten, samenwerken premature baby, depressie, andere cultuur, armoede

17 Samen starten samen werken van calorie naar spel van spel naar calorie

18 Wat is van invloed op de ouder-kindrelatie Kind factoren: huilen, slapen, eten, regulatie, prematuur Ouder factoren: angst, depressie, trauma persoonlijkheidsproblematiek Lichamelijke factoren: koemelkallergie, reflux, eczeem, KNO klachten, medische complicatie, eerdere complicatie tijdens zwangerschap, doodgeboren kindje miskramen abortus, fertiliteitsproblematiek Omgevingsfactoren: sociaal isolement, migratie, relatieproblemen, huiselijk geweld, armoede OuderKindLijn(c)

20 Van neuron naar omgeving Modern neurowetenschappelijk onderzoek toont aan dat soma en psyche veel dichter bij elkaar staan dan vroeger werd gedacht Het stress-systeem vormt een verbinding tussen soma en psyche OuderKindLijn(c)

21 Het stress systeem 1. Stress: een neurobiologisch tweesnijdend zwaard 2. De ontwikkeling van het stress-systeem: risico s en kansen 3. Stress, emotionele problemen en lichamelijke ziekten: een vicieus samenspel OuderKindLijn(c)

22 Wie reguleert wie?

23 Het stress-systeem beschermt, maar kan ook beschadigen Bij fysieke of emotionele druk of belasting helpt het stress-systeem om evenwicht te bewaren, maar datzelfde systeem kan in bepaalde (chronische) omstandigheden.ziek maken OuderKindLijn(c)

24 In welke omstandigheden is stress het meest ziek-makend? wanneer stress chronisch, of te intens is hulpeloosheid / hopeloosheid (geen controlegevoel, geen uitzicht op beterschap) gebrek aan sociale steun (inclusief slechte start in het leven ) gepaard met negatieve levensstijlfactoren OuderKindLijn(c)

25 stress - trauma continuum De kwaliteit van de ouder-kindrelatie bepaalt, in samenspel met genetische factoren, de veerkracht en prikkelbaarheid van het zich ontwikkelende stress-systeem van het kind Copyright OuderKindLijn 2012

26 Niet alleen postnatale, maar ook prenatale problemen (stress/angst/depressie)bij de moeder kunnen in het zich ontwikkelende stress systeem van het kind blijvende sporen nalaten OuderKindLijn(c)

27 Prenatale stress Rol van stress, emotionele en sociale problemen Stress tijdens de zwangerschap heeft invloed op interacties na de geboorte OuderKindLijn(c)

28 De invloed van stress Uit onderzoek blijkt dat baby s die in de baarmoeder blootgesteld zijn, aan hoge of wisselende niveaus van moederlijke stresshormonen, een verminderde capaciteit hebben om op stressvolle gebeurtenissen te reageren OuderKindLijn(c)

29 Verband tussen gehechtheid voor en na de geboorte is groot Betere band tijdens de zwangerschap leidt tot betere band na zwangerschap Veilige gehechtheid: betere uitkomsten voor baby zowel emotioneel als lichamelijk Gedesorganiseerd: later meer gedragsproblemen, meer depressie en angst, meer somatische problemen OuderKindLijn(c)

30 Wat is prenatale gehechtheid? Proces met 3 aspecten: 1. Gevoelens ervaren t.o.v. de ongeboren baby 2. Interactie hebben met de ongeboren baby 3. Ontwikkeling van een identiteit als moeder en vader OuderKindLijn(c)

31 Ontwikkeling van prenatale gehechtheid Neemt toe naarmate de zwangerschap vordert Neemt toe nadat de moeder beweging voelt van de ongeboren baby Vraag: wanneer voelde u zich voor het eerst echt zwanger? OuderKindLijn(c)

32 Hoe kom ik in gesprek over prenatale gehechtheid? Zijn er beelden over het aanstaande ouderschap? Wat voor ouder wil je graag zijn? Wat voor baby zou je graag willen? Heb je een beeld van de baby in je buik? Hoe verandert de relatie met je partner door de komst van de baby denk je? OuderKindLijn(c)

33 The Motherhood Constellation, intergenerationele netwerken 1. Thema leven: Kan ik mijn baby in leven houden? 2. Thema liefde: Kan ik van mijn baby houden en mijn baby gelukkig maken? 3. Thema steunsysteem: Heb ik voldoende sociale steun om voor mijn baby te zorgen? 4. Thema identiteit: Kan ik mijn identiteit aanpassen aan de nieuwe moederrol? OuderKindLijn(c)

35 Gehechtheidstheorie van de wieg tot het graf In tijden van stress ontregeling kunnen vertrouwen op een gehechtheidsfiguur/ouder(s) voor troost, steun, bescherming en hulp bij het reguleren van heftige emoties Regulatie is in de relatie Leidt tot gevoel van competentie, autonomie, zelf kunnen reguleren, veilige basis en exploreren Individuele verschillen in gehechtheidsstijl, veilig, angstig, vermijdend, gedesorganiseerd M.J.Rexwinkel(c)all rights reserved

38 Gehechtheid: dimensies Veilig Onveilig De gehechtheidsfiguur/ouder als veilige basis en bron van troost Verstoring door een gebrek aan sensitiviteit of wisselende sensitiviteit van de gehechtheidsfiguur/ouder

40 Onveilig gehecht = stoornis?! Onveilige gehechtheid is GEEN stoornis Onveilige gehechtheid is soms de meest optimale aanpassing aan een minder optimale omgeving Onveilige gehechtheid is een strategie

41 Gehechtheid: dimensies Minimaliserend Maximaliserend Twee manieren van onveilige gehechtheid Gehechtheidsgedrag op momenten van angst of spanning Minimaliserend (vermijdend): de ouder is consequent insensitief Maximaliserend (ambivalent): de ouder is inconsequent sensitief

42 Gehechtheid: dimensies Georganiseerd Gedesorganiseerd Verstoringen in de organisatie van het gehechtheidspatroon (kan bij veilige en onveilige patronen voorkomen) Verstoring door beangstigend of extreem insensitief oudergedrag Ouders met onverwerkt verlies, trauma s

43 Gehechtheid en ontwikkeling Gehechtheid in vroege kindertijd Psychopathologie in jong-volwassenheid Onveilig Psychopathologie Gedesorganiseerd

44 Onveilige gedesorganiseerde gehechtheid Bij gedesorganiseerde gehechtheid valt de gebruikelijke strategie tijdelijk weg (tegenstrijdigheden in gedrag, bv. wiegen, hoofdbonken) Daarom altijd als tweede classificatie naast de andere strategie Bij algemene populatie ongeveer 15% D, bij sommige mishandelde steekproeven tot 80%

45 Veilige hechting ouders die voorspelbaar zijn en goed afgestemd op hun baby Gevoel van veiligheid en vertrouwen Behoeftes worden gezien en erkent Veiligheid om te spelen en te exploreren Match mismatch en rematch Belang van reparatie als belangrijkste kenmerk van velige hechting

46 Still Face Experiment by Dr. Edward Tronick, UMass Boston Infants are sensitive to the responses they receive from their caregivers. This video shows how quickly they can become anxious and disoriented when their primary caregiver (in this case the baby's mother) does not respond as expected to the baby's actions. Babies whose caregivers often do not respond to their coos or cries (due to depression or anxiety) sometimes give up and appear depressed themselves M.J.Rexwinkel(c)all rights reserved

47 match mismatch- rematch Still face film Still face film

57 Tronick (2013) Mensen ook baby s zijn betekenis gevers, zij proberen betekenis te geven aan wat er in hun leven gebeurd Dit gebeurt binnen een sociale context en sociale regulatie, de ouder-kindrelatie Falen om betekenis te geven is catastrofaal M.J.Rexwinkel(c)all rights reserved

58 Proces van betekenis geven Leeftijdsafhankelijk Intersubjectief Cultuur specifiek Heeft meerdere lagen, bestaat uit psycho biologische processen die continu in wisselwerking staan met de omgeving M.J.Rexwinkel(c)all rights reserved

59 Cross cultureel wat bizar lijkt kan heel natuurlijk zijn Gemiddelde percentage waarin een baby in contact komt met een ander volwassen dan de ouders In Nederland is de eigen baby steeds vaker de eerst baby die mensen in handen krijgen Congo, Peru, Kenia 18 anderen Secure base met 18 anderen M.J.Rexwinkel(c)all rights reserved

60 Hoe ontstaat een betekenis Hoe ontstaat een gedeelde mening zijn wij het erover eens wat er is gebeurd? Het jonge kind heeft veel strategieën om relaties aan te gaan M.J.Rexwinkel(c)all rights reserved

61 Alle kinderen maken betekenissen van moment tot moment Succesvolle communicatie van betekenissen en het creëren van cultureel juiste betekenissen ( fysiologisch, gebaren, emotioneel, linguïstisch, symbolisch etc) leidt tot een coherent self M.J.Rexwinkel(c)all rights reserved

63 Match-mismatch-repair Als dit keer op keer gebeurt, leert de baby : Ik kan mijn ouders/verzorgers vertrouwen Ik voel mij veilig De wereld om mij heen verandert soms, maar Ik leer dat dagelijkse frustraties en negatieve gevoelens omgezet kunnen worden in positieve gevoelens Ik leer dat ik controle kan krijgen over mijn lichaam, gevoelens en later gedachtes M.J.Rexwinkel(c)all rights reserved

64 Het effect van een succesvolle reparatie nieuwe manier van wederzijdse regulatie Helpt met down reguleren Ik kan mijn gevoelens veranderen Negatieve gevoelens kunnen omgezet worden in positieve Een nieuwe manier van samen zijn Ik voel mij verbonden Nieuwe leeftijd adequate betekenissen Mijn gevoel over hoe ik in de wereld sta is veranderd M.J.Rexwinkel(c)all rights reserved

65 Wanneer de reparatie faalt Slapen/geen echte slaap Ik kan geen betekenis geven aan wat er gebeurd is Ik weet niet hoe ik moet reageren op deze situatie Ik kan mijn negatieve gevoelens niet reguleren en controleren Negatieve gevoelens kunnen niet omgezet worden in positieve Ik zit vast in dit gevoel Ik heb geen plek, geen betekenis in deze wereld Wordt chronisch en kan leiden tot psychopathologie M.J.Rexwinkel(c)all rights reserved

66 netwerken Spiegelneuronen Linguïstische systemen Stresssysteem Autonoom zenuwstelsel Sensorische systeem Motorische systeem Metabole systeem Psychosociale systeem etc M.J.Rexwinkel(c)all rights reserved

67 Relaties staan centraal Al deze systemen/netwerken zijn plastisch en worden gevormd door ervaringen Eén oorzaak modellen zijn insufficiënt Betekenis verandert op meerdere manieren Er is niet één oorzaak, er is niet één therapie Op een niveau werken verandert niet alle andere niveaus Proces of change in therapie nog onduidelijk M.J.Rexwinkel(c)all rights reserved

68 Aanpassing van de setting om een therapeutisch milieu te creëren voor ouder- baby/peuter therapie OuderKindLijn(c)

69 van neuraal naar psychosociaal samen starten samen werken samen sterk