De zorg voor leren en motiveren: CARE for TALENT Porta Mosana College Maastricht 5 februari 2016

Transcriptie

1 De zorg voor leren en motiveren: CARE for TALENT Porta Mosana College Maastricht 5 februari 2016 Prof. dr. Alexander Minnaert Rijksuniversiteit Groningen

2 Hoe voelde u zich vanmorgen?

3 Opbouw lezing De leraar maakt het verschil door 1. aandacht voor motivatie en hoogbegaafdheid 2. kansen en ruimte te creëren om te leren 3. de warme kant van het leren te ondersteunen 4. ontwikkelingsdoelen centraal te stellen

4 1. Aandacht voor motivatie en hoogbegaafdheid

5 Wereldwijde afname in motivatie voor school

6 Beschrijving van hoogbegaafdheid Three Ring Model of Renzulli : (Renzulli, 1986; Heller, Mönks, Sternberg & Subotnik, 2000) Hoge intelligentie taakbetrokken / doorzettingsvermogen creativiteit

7 De paradox van hoogbegaafdheid laag en hoog gemotiveerd gaan samen? Geconcentreerd Taakgericht Perfectionist Prestatiegericht Snel afgeleid Werkhouding niet goed Slordig(heidsfouten) Onderpresteren

8 De valkuil van het excelleren wat telt er nu echt (op korte/lange termijn)? Presteren EGO leren Hoge cijfers Ambitieus Angst om te falen Sociale leren Lage (sociale) acceptatie Normaal

9 Signalen: let op bijzonderheden en discrepanties! Originele oplossingsstrategie of ongebruikelijke antwoorden Schoolresultaten: ups en downs Discrepantie tussen gedrag en prestatie Discrepantie tussen school en thuis Discrepantie tussen verschillende domeinen/vakken Discrepantie tussen testresultaten en gedrag in de klas Hoge cijfers (in vergelijking met anderen, voor zichzelf) (norm-referenced, criterion-referenced)

10

11 2. Kansen en ruimte creëren om te leren With a piece of chalk

12 Zelfdeterminatietheorie: Adequate (leer)omgevingen voor leren (Minnaert, 2005) Omgeving Het zelf Leerproces Structuur Competentie Autonomieondersteuning Autonomie Engagement Competenties Zelfregulerend leren Betrokken- Relaties Ontwikkeling heid

13 Psychologische basisbehoeften 1 Gevoel van COMPETENTIE verlangen naar beheersing en ervaring van competentie (Deci & Ryan; decharms; Connell & Wellborn; Krapp) effecten: *bevordert betrokkenheid bij de taak *stimuleert zoek- en denkprocessen *leidt tot taakoriëntatie

14 Psychologische basisbehoeften 2 Gevoel van AUTONOMIE verlangen naar persoonlijke controle en zelfbeschikking (Deci & Ryan; Connell & Wellborn; Krapp) effecten: *interesse *inzet en resultaten *toenaderings- vs. vermijdingsgedrag

15 Psychologische basisbehoeften 3 Gevoel van RELATIONELE VERBONDENHEID verlangen erbij-te-horen, deel-uit-te-maken-van en de verantwoordelijkheid daarvoor op te nemen (Deci & Ryan; Connell & Wellborn; Krapp) effecten: *zelfwaarde en acceptatie van anderen * task completion en diepteverwerking

16 Psychologische basisbehoeften 4 ENGAGEMENT verlangen naar (gepercipieerde) zinvolheid, naar wat belangstelling, persoonlijke interesse opwekt (Schiefele, Keller) effecten: *bevordert leer- en regulatieprocessen *persoonlijke doelhiërarchie

17 Zelfdeterminatietheorie: Adequate (leer)omgevingen voor leren (Minnaert, 2005) Omgeving Het zelf Leerproces Structuur Competentie Autonomieondersteuning Autonomie Engagement Competenties Zelfregulerend leren Betrokken- Relaties Ontwikkeling heid

18 Ondersteuning door de omgeving Autonomy-support = allowing students to act according to their personal values and interests, so that it provides them a sense of volition and psychological freedom (Reeve, 2009) Structure = amount and clarity of information given to students about the way to achieve teacher s expectations and desired educational outcomes (Jang et al., 2010; Skinner & Belmont, 1993) Involvement = the extent to which teachers show positive interest in students by trying to know more about them, taking time for them, etc. (Skinner & Belmont, 1993; Skinner, Wellborn & Connell, 1990)

19 Ervaren docentgedrag dat autonomie bevordert Begrip nastreven Interesse stimuleren en inzet belonen Kritiek bespreekbaar maken Keuzemogelijkheden aanbieden

20 Invloed van autonomie-ondersteuning Onderzoek heeft het belang van autonomie-ondersteunend docentgedrag duidelijk aangetoond, met name voor: Cognitive engagement (Vansteenkiste et al., 2004) Behavioural engagement (Shih, 2008; Vansteenkiste et al., 2004) Emotional engagement (Assor, Kaplan & Roth, 2002; Shih, 2008)

21 Invloed van structuur en betrokkenheid Structuur Behavioural engagement (Skinner & Belmont, 1993) Cognitive engagement (Sierens et al., 2009) Betrokkenheid Emotional engagement (Ahmed, Minnaert, van der Werf & Kuyper, 2010; Skinner and Belmont, 1993) Behavioral engagement (Brewster & Bowen, 2004; Rosenfeld, Richman & Bowen, 2000)

22 3. De warme kant van het leren te ondersteunen

23 Sociale steun bij leerprocessen bevordert positieve/negatieve affectieve ervaringen : emoties zoals plezier, angst, woede zelf- en taakgerelateerde motivationele opvattingen: opvattingen over eigen competentie and subjectieve waarde

24 Theoretische model Sociale Steun (leerkracht, klasgenoten, ouders) + Motivationele opvattingen Competentiegevoel Subjectieve waarde +/- Emoties +/- Plezier Angst + + Leerprestatie

25 Model voor steun van ouders Steun ouders.09 Leerprestatie Competentie Steun ouders Interesse Belangrijkheid.04 Plezier Angst Prestatie R 2 =.51

26 Model voor steun van klasgenoten Steun peers.05 Leerprestatie Competentie Steun peers Interesse Belangrijkheid Prestatie R 2 = Plezier Angst

27 Model voor steun van leerkracht Steun leerkracht.11 Leerprestaties Competentie Steun leerkracht Interesse Belangrijkheid.04 Plezier Angst Prestatie R 2 =.52

28 4. Ontwikkelingsdoelen van de lerende staan centraal Ontwikkeling(sperspectief) c.q. onderwijsbehoeften

29 Goal orientation theory Goals

30 Concepties over leren Kennis opbouwen Kennis reproduceren Begrijpen ( it makes sense ) Integreren Toepassen Iets op een andere wijze bekijken, benaderen Reguleren, bijsturen Evalueren Als persoon veranderen

31 Concepties over presteren Hoge cijfers halen (alleen maar hoge cijfers willen halen) De beste zijn De snelste zijn Beter doen dan anderen Imponeren Toetsen Je bewijzen

32 Leeroriëntatie = improving competence Opvatting = inzet leidt tot succes Opvatting = vermogen om te verbeteren, variabiliteit Voorkeur voor uitdagende taken Voorkeur voor taken waarbij het eindresultaat de afgelegde weg weerspiegelt Opbrengst = persoonlijke tevredenheid, intrinsieke beloning na moeilijke opdracht Bij gevaar (té moeilijk, wel belangrijk): tandje bijsteken

33 Prestatieoriëntatie = proving competence Opvatting = bekwaamheid leidt tot succes Opvatting = in ogen van anderen intelligent/bekwaam overkomen Voorkeur voor taken om te excelleren (beter doen dan anderen) Opbrengst = competitie, winnen onder publieke belangstelling Bij gevaar (té moeilijk, wel belangrijk): hulpeloosheid, ik kan het niet, vermijding

34 Leeroriëntatie = improving competence Intrinsieke motivatie verhoogt Zelfregulatie neemt toe Prestatie verhoogt (stapsgewijze) Meer verantwoordelijkheid voor (eigen) leerproces FB en FF: inhoud, aanpak, leermogelijkheden

35 Prestatieoriëntatie = proving competence FB over cijfers en scores Bij succes : euforie, drang naar een volgend succes Bij falen: hulpeloosheid, depressie, angst, opgeven, fouten bij anderen zoeken Indien prestatiegericht, maar niet leergericht: alleen interesse in hoe goede cijfers te halen, alles vergeten na tentamen geen inhoudelijke diepgang Indien eerst leergericht, dan prestatiegericht : perfectionisme

36 Verschillen in doeloriëntatie Beheersing, competentie Leveren en tonen van prestaties

37 Doeloriëntaties Doel Fouten/falen Ervaren van negatieve gevoelens Effecten Taakoriëntatie (procesgericht) Tot beheersing komen Plezier en vrijheid Competentie opbouwen Strategiegebruik (nog) niet op punt Dwang, externe contole Gebrek aan autonomie Uitdaging overwinnen Inzet reguleren Prestatieoriëntatie (productgericht) Hoge cijfers Prestaties leveren Competentie bewijzen Angst voor beeld van onbekwaamheid Signalen van kritiek Te hoge risico s / onzeker Controle- of prestigeverlies Leren onvoldoende van fouten, minimaliseren inzet in de ogen van anderen

38 Samenvattend De omgeving maakt dat het lucifertje blijft branden: autonomie, structuur en betrokkenheid (take CARE) Leren en presteren zijn niet hetzelfde Hoogbegaafde leerlingen: voorkeur voor (vriend van) leren Excellente leerlingen: voorkeur voor (vriend van) presteren Perfectionist: voorkeur voor beide (vijand + vriend) Procesgericht/kwaliteit productgericht/kwanti tijd Leren van fouten, ruimte voor fouten = groei voor jezelf Feedback op proces feedback op product

39 Motivatie en leren vragen voortdurend om aandacht!

40 Enkele referenties Ahmed, W., Minnaert, A., Werf, G. van der, & Kuyper, H. (2010). Perceived social support and early adolescents achievement: The mediational role of motivational beliefs and emotions. Journal of Youth and Adolescence, 39, De Boer, G. C., Minnaert, A. E. M. G, & Kamphof, G. (2013). Gifted education in the Netherlands. Journal for the Education of the Gifted, 36, DOI: / Minnaert, A. (2013). Goals are motivational researchers best friend, but to what extent are achievement goals and achievement goal orientations also the best friend of educational outcomes? International Journal of Educational Research, 61, Minnaert, A. (2015). Motiveren voor leren of motiveren voor cijfers: maakt het verschil uit? In J. Knot-Dickscheit, A. M. N. Huyghen, H. J. M. Janssen, W. J. Post, I. Haakma, & H. Grietens (Red.), Orthopedagogiek maakt verschil: Profiel en toekomst van een discipline in beweging (pp ). Leuven/Den Haag: Acco. [ISBN ] Ruijssenaars, W., Minnaert, A., & Ghesquière, P. (2014). Leerproblemen en leerstoornissen. In P. Prins & C. Braet (Red.), Handboek Klinische Ontwikkelingspsychologie (tweede, geheel herziene druk) (pp ). Houten: Bohn Stafleu van Loghum. ISBN Stroet, K., Opdenakker, M.-C., Minnaert, A. (2013). Effects of need supportive teaching on early adolescents motivation and engagement: a review of the literature. Educational Research Review, 9,