HPV En Cervix Carcinoma

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "HPV En Cervix Carcinoma"

Transcriptie

1 HPV En Cervix Carcinoma Primaire Screening en/of ASCUS Triage Vaccinatie wereldwijd???

2 Enkele gegevens sterfgevallen per jaar Tweede meest voorkomende kanker in vrouwen nieuwe gevallen per jaar 80% in ontwikkelingslanden In 99,7% aanwezigheid van HPV HPV is een carcinogeen agens Cervikale kanker is een ziekte van de second class people

3 Enkele gegevens ~1 jaar HR HPV infectie > 2 jaar transiënte infectie persisterende infectie LG dysplasie CIN 1 Invasieve kanker 2-5 jaar 4-5 jaar 9-15 jaar HG dysplasie CIN 2/3

4 HPV types Moleculaire basis voor het verschil tussen hoog- risico en laag-risico types

5 Genotypes > 120 genotypes 40tal infecteert de genitale mucosa (epitheliale cellen) na sexuele overdracht 15 tot 18 sterk carcinogeen = high risk (HR) HPV 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 68, 82 and new HPV 26, 53 en 66 Wratten (condylomata( condylomata) ) worden veroorzaakt door de low risk (LR) types zoals HPV6 en 11, met massieve productie van virus partikels HR letsels initieel hetzelfde als LR HR en LR verschil door biochemische eigenschappen van de virale genproducten E6 en E7

6 HPV: dsdna virus P-early: E6, E7, E1 en E2 via TF van de cel P-late: E1, E2, E4, E5 en L1 en L2 Verhoogde E6/E7 expressie door E2 disruptie of chromatine veranderingen

7 Infectiecyclus HPV Creatie van een HPV tolerante omgeving: ontwijking van de aangeboren en humorale immuunrespons

8 HPV infectie cyclus

9 Bosch, F X et al. J Clin Pathol 2002;55:

10 Levenscyclus HPV Lowy, D. R. et al. J. Clin. Invest. 2006;116:

11 Normale Levenscyclus HPV: Latente (normale cytologie) en replicatieve (CINI): episomale HPVs

12 Persisterende, gedereguleerde HPV: Copyright 2006 American Society for Clinical Investigation

13 HPV epidemiologie Voorkomen in normale en afwijkende cytology Overdraagbaarheid van HPV

14 Normale cytology Meta-analyse analyse door S. De Sanjose : 78 studies wereldwijd vrouwen getest positief voor HPV (10,41%) 30% HPV16 en 7% HPV18 Op wereldvlak (6,59 miljard mensen, 51% vrouwen): 290 miljoen HPV+ 105 miljoen HPV16/18

15 Normale cytology IARC prevalentie groep (Clifford vrouwen (15-74 jaar) GP5/6+ EIA Clifford GM, Lancet 2005) Voorkomen HPV regio afhankelijk: 1,4% Spanje 25,6% Nigeria HPV type regio afhankelijk: HPV16 Europa > Zuid-Amerika > Afrika sub-sahara Verschillen belangrijk: Soort van screening test Effect van vaccins op de incidentie

16 Sexuele overdraagbaarheid STI = sexual transmittable infection Via computer simulatie techniek (Burchell 2006) Per daad overdraagbaarheidsprobabiliteit HPV: 5-100%, mediaan 40% HIV: 0,1% HPV vergelijkbaar met bacteriele STI s Vaccins moeten dus heel erg effectief zijn!!!

17 HPV detectiesystemen Hybrid Capture versus PCR technieken

18 Hybrid Capture technologie DNA/RNA hybridisatie techniek RNA proben >1kb HPV RNA L1 13 HR-HPV HPV types (16/18/31/33/35/39/45/51/52/56/58/59 en 68) Gevalideerd voor Digene, ThinPrep en Surepath In house minimale technische validatie voor Seroa en EasyFix LaboNord Cross-reactiviteit reactiviteit met LR en IR/HR HPV (10-15% 15% bijna altijd in CIN) Lage inter-labo variabiliteit Klinische relevante gevoeligheid: 5000 kopijen per reactie (1pg HPV DNA/ml)

19 Hybrid Capture technologie

20 Hybrid Capture technologie Klinische gevoeligheid CIN2+ bij ASCUS: 81,8% tot 100% (gemiddeld 94%, 16 studies, Arbyn 2005) Lörincz (Digene) 31 grote studies HC2 versus PCR : 94% HC2 versus 83% PCR Klinische validatie via grote studies (o.a. ALTS, Kaiser,, etc )

21 HC2 in ASCUS triage (CIN2+) HC2 bijsluiter Arbyn 2005 (16 studies ) Aantal Sensitiviteit 93% 82% 100% (94%) Specificiteit 61% 37 80% (62%) NPV 99% 28% - 100% (99%) PPV 17% 8% - 69% (22%) prevalentie 8% 4% - 37% (10%) % positief 43% 29% - 100% (45%)

22 PCR-technieken Klein gedeelte van genoom getest: L1-gebaseerde technieken (SPF1/2, GP5+/6+ en MY11/MY9) Variatie in gevoeligheid naargelang HPV type E6/7 gebaseerde technieken (type specifiek) Varianten kunnen gemist worden Bij maximum 5% L1 disruptie na integratie Genotypering door direct sequencing, type specifieke hybridisatie of restrictie digest. Uitsluiten inhibitie via interne controle: vb. beta-globin globin: correcte cut-off voor slecht staal? Eerste commercieel systeem: Roche Amplicor: 13 HR types FDA approval 2007 CE markering

23 PCR in klinische setting Niet te gevoelig!! (tot 10 kopijen/reactie) Geen standaardisatie behalve bij GP5/GP6+ in Meijer s s labo en nu Roche Validatie van de afname systemen (DNA stabiliteit) Klinische evaluatie Analytische versus klinische sensitiviteit Alleen HC2 en GP5/6+ PCR klinisch gevalideerd Monsonego: Roche Amplicor ~ HC2 en PCR voor triage, voor screening meer evaluaties nodig Sensitiviteit CIN % Mediaan 82% (31 studies) Sterk afhankelijk expertise labo Internationale standaard en proficiency testing nodig: via WHO op komst voor analytische gevoeligheid

24 HPV in primaire screening Nuttig en/of betaalbaar?

25 Detectie van CIN2+ via primaire HPV screening 20-30% gevoeliger dan cytology,, of zelfs tot 50% 6% minder specifiek dan cytology HC2 + ASCUS: : 4% gevoeliger dan HC2 alleen 16 studies HART studie 2003 (Cuzick( Lancet) HC2 VUSABOB studie Utrecht vrouwen HPV+ cytologie versus cytologie HC2, 2 jaar FU POBASCAM studie Amsterdam HPV+ cytologie versus cytologie (+ blinded HPV) GP5/6+ EIA, 5 jaar FU Alle studies cytologie + HPV

26 Screening: : HART study Lancet 2003 CIN2+ Sensitiviteit specificiteit PPV PAP afwijkend 76,6% 95,8% 34% HPV positief 97,1% 93,3% 12,8% Beide 100% 94% 14,4% vrouwen (30-60 jaar) 15 verschillende centra

27 Screening POBASCAM (stop 2007) Normaal 96,5% BMD 2,5% > BMD 1% HR - 96% 8-10 jaar Screening interval HR + 4% Nood FU + Revisie cytologie HR - 65% 5 jaar Screening interval HR + 35% colposcopie HR - 10% HR + 90% Fractie CIN3

28 Specificiteit verhogen Virale load (DNA) Genotypering Detectie van integratie Biomerkers Detectie van HPV mrna E6/E7 Virale persistentie self-sampling herhaling HPV Cytology

29 Virale load Weinig evidentie voor een goede correlatie tussen virale load en risico voor CIN3 of kanker: Oorzaak: cut-off verschillend bij elk HPV type Cut-off belangrijk voor klinische bruikbaarheid HC2 cut-off voor primaire screening waarschijnlijk iets te laag, beter RLU/CO 2-5 Enkel een iets hoger risico bij hoger virale load van HPV16 in cytology negatieve PAPs (aanwezig letsel dat werd gemist) POBASCAM trial (Snijders 2006 Int. J. Cancer): GP5/6+ PCR positief voor HPV16, 18, 31 en 33 Via real-time type specific PCR (light cycler) Voor 33% van de vrouwen, minder aggressieve behandelingsschema kan worden voorzien Niettemin toch boodschap virale load te variabel als triage methode, standaardisatie nodig

30 Genotypering technieken Linear Array HPV genotyping test Roche (37 types) InnoLipa (Innogenetics) PreTect HPV-Proofer Proofer (Norchip,, nu Biomerieux) PCR + sequencing Type specific PCR PCR GP5+/GP6+ with type specific probe and enzyme immuno assay (EIA) GP5+/GP6+ RLB assay Luminex technologie (bead( bead-basedbased multiplex genotyping) PapilloCheck (Greiner) Clinical Array HPV (Genomica( Genomica)

31 Genotypering in ASCUS triage Kaiser study (ASCUS triage, Khan JNCI 2005) : cumulative incidence rate over 10 jaar voor CIN3 HPV16: 17,2% (95% CI = 11,5%-22,9%) HPV18: 13,6% (95% CI = 3,6%- 23,7%) HC2HR+ other: 3,0% (95% CI = 1,9%- 4,2%) HC2neg: 0,8% (95% CI = 0,6%- 1,1%) Zelfde tendens bij normale cytology Castle JNCI 2005:2 jaar cumulatief absolute risico voor CIN3 ASCUS of LSIL HPV16+: 32,5% en 39,1% ASCUS other HR+: 8,4% ~ ASCUS alleen LSIL other HR+: 9,9% < LSIL alleen 15%

32 Genotypering Schiffman (Virology 2005) : Guanacasta primaire screening vrouwen in Costa-Rica HPV16 meer persistent HPV16 indien persistent, meer CIN3 19,9% HPV16 binnen 5 jaar CIN3 of meer HPV16: nood voor verschillend management Andere HPVs, als ze persisteren, geven ook CIN3 maar minder

33 Genotypering Cross-sectional sectional meta-analyse analyse van specifiek voorkomen van HPV types (Franceschi and Clifford JNCI 2005) LSIL (8308, 50 studies), HSIL (4338, 52 studies) en SCC (10058, 85 studies) HPV16/18: SCC > HSIL >>LSIL Andere HPVs: LSIL <= HSIL HPV 33/45: SCC = LSIL HPV 31, 52 en 58: SCC < LSIL HPV16, 18, 31, 33, 45, 52 en 58 beste voor goede sensitiviteit en specificiteit in DNA assay en 90% van SCC worden teruggevonden HPV 39, 51, 56, 59, 68 en de nieuwe HPV 26, 53, 66, 73 en 82 komen voor in minder dan 1% van SCC

34 Genotypering conclusies Nuttig voor risico stratifiering zowel in ASCUS als in normale cytology Opgepast: beperkte data over andere HPVs dan HPV16/18 kan het risico maskeren. HPV genotypering is duidelijk één n van de belangrijkste potentiele triage testen in primaire screening,, maar zelfs ook in ASCUS triage. HPV16/18: noodzaak voor extra klinische aandacht ongeacht de cytology. HPV18 sterke associatie met ACC

35 HPV mrna detectie waarom?

36 HPV mrna detectie waarom?

37 HPV mrna techniek

38 HPV mrna techniek Biomerieux

39 HPV mrna techniek NASBA

40 HPV mrna techniek

41 HPV mrna prevalentie

42 mrna voor opsporen CIN2+

43 HPV mrna Cross-sectional sectional data to detect any lesion Sensitiviteit specificiteit DNA 90,6% 58,5 RNA 69,1% 88,3

44 HPV mrna detection DNA-test kan geen onderscheid maken tussen een transiënte nte of transformerende (naar kanker leidende) HPV infectie lagere specificiteit Nog geen grote, gerandomiseerde trials Kleinere studies: goede resultaten ivm specificiteit en sensitiviteit Commerciele kit: PreTect HPV Proofer,, werkt enkel op ThinPrep stalen!!!! mrna negatief in CIN2/3: meestal regressie

45 HPV persistentie Kjaer BMJ 2002 Regressie wordt gezien tussen maand Beste tijd voor herhalingstest 12 maand

46 Reflex cytologie HPV negatief 5 jaar HPV positief, cytologie normaal/borderline herhaal HPV en Cyto na maand HPV positief, HSIL CIN2+ HPV positief, LSIL/ASCUS transiente HPV infectie, regressie CIN1 letsel

47 Biomerkers voor proliferatie Surrogate markers or proliferation markers including p16ink4a, p14, survivin, cdc2, cdc6, mcm5, mcm2, ki-67 etc. Unspecific and low analytical sensitivity Cytologische criteria voor positiviteit en standaardisatie van cel bewaring en cellulariteit van stalen nodig Mogelijks nuttig in triage, maar niet in alle categoriën van cytologie Klinische validaties ontbreken nog

48 HPV primaire screening Internationale erkenning van de superioriteit van de HPV test alleen of + cytology: Sensitiviteit HPV (88-98%) tov cytology (51-86%) Gecombineerde sensitiviteit en NPV 100% Specificiteit wel lager: HPV (83-94%) tov cytology (92-99%) HPV test zeker veel beter voor adenocarcinoma (wordt gemist op cytologie)

49 HPV preventie HPV infecties vermijden?

50 HPV preventie Condoom gebruik lijkt niet altijd effectief Anionische polysacchariden zoals heparine kunnen infectie blokkeren CARRAGEENANs meer dan 3 log beter dan heparine IC50 = 2 ng/ml Extractie uit zeewier (rode zee algen) Genitale HPV s gevoelig, cutane veel minder, HPV5 zelfs resitent Verhinderd aanhechting van het virus, maar ook gedeeltelijk post-infectie bescherming Wordt gebruikt als voedsel adjunctief (stabilisator en food thickener/gelling agent)

51 HPV vaccinatie Niet-opgeloste zaken en toekomstige verwachtingen

52 Voorkomen (prevalentie) 70% van de cervicale kankers veroorzaakt door HPV16 (50-60%) en HPV18 (10-20%) HPV16 meer prevalent, hogere incidentie HPV16 meer persisterend HPV16 meer kans voor ontwikkeling van kanker 18% door HPV31, 33, 35, 45, 52 en 58 90% van de externe cervicale wratten door HPV6 en 11

53 Vaccins Eerste testen met mono (HPV16) of bi-valente (HPV16-18) 18) HPV VLP vaccins door MSD en GSK Bivalent (HPV16-18) 18) GSK (The Lancet 2004) Cervarix Drie dosissen (0, 1 maand en 6 maand) ASO4 adjuvant 1113 naïeve vrouwen (15-25 jaar) Incidentie infectie: 91,6% Persisterende infectie: 100% gedurende 4 jaar Monovalent (HPV16) MSD (NEJM 2002)

54 Vaccins 2 HPV VLP vaccins: Cervarix (GSK)) en Gardasil (MSD) Cervarix: HPV16 en HPV18 Gardasil: HPV16, HPV18 en HPV6, HPV11 100%, of bijna 100%, type-specifieke effectiviteit tegen de vooropgestelde eindpunten van de studies: Persisterende cervicale infecties (94%) cervicale wratten CIN % 45% bescherming tegen ASCUS

55 Resultaten quadrivalent MSD Munoz N. en Villa L for the Future II study group 3 trials, vrouwen (16-26 jr), Amerika/Europa/Asia Asia 99% effectief voor genitale wratten

56 Niet-opgeloste zaken Bescherming tegen andere types Langdurige bescherming: Tot nu toe slechts studies tot 4,5 jaar na vaccinatie screening programma s nog voor lange tijd belangrijk

57 Bescherming tegen andere types 4,5 jaar FU (GSK trial bivalent) HPV45: bijna 100% HPV31: 50% Andere types: geen bescherming Verklaring: HPV18 en 45 sterk verwant HPV16 en 31 tamelijk verwant 4 jaar FU (MSD trial monovalent) Geen bescherming tegen andere types 100% bescherming tegen HPV16 Verklaring verschil GSK en MSD: MSD geen HPV18 MSD kijkt naar dysplasie, GSK naar infectie Verschillend adjuvant (ASO4-Th1 of Alum-Th2) Verschillende productiesystemen (insect cellen of gist) of de invitro assemblage

58 Vaccinatie: wie, wanneer en hoeveel Vrouwen en mannen beter (klein verschil) 90% van de vrouwen VOOR sexuele activiteit 91% vermindering van HPV16 positieve cervicale kankers Na begin sexuele activiteit verminderde impact van het vaccin Vaccin moet minstens 3 tot 4 decennia bescherming bieden Programma s s moeten gepaard gaan met goed gedocumenteerd data van HPV prevalentie, Ab productie, kanker prevalentie, etc NOOD aan goede databank zoals bv.. in Zweden.

59 Vaccins Conclusies Effectiviteit > 90% voor persisterende infectie 100% voor kanker (5 jr FU) ) bij personen naïef voor de vaccin types Immunogeniciteit Duur van de bescherming veiligheid Hoge antilichaam concentraties tot 1000 x > dan bij natuurlijke infecties Antilichaam titers blijven hoog tot 5 jaar na vaccinatie Nog geen serieuze nadelige effecten waargenomen in de verschillende trials (70000 vrouwen)

60 Algemene conclusies

61 Algemene conclusies HPV test gebruiken als primaire screening in combinatie met cytologie Genotypering en/of mrna detectie als bijkomende test Gebruik van klinisch gevalideerde test Vaccins zijn type specifiek, screening protocols blijven nodig Nood aan een goede registratie van vaccinaties en screenings Type-specifieke HPV test nodig voor vaccin monitoring In toekomst, verminderde validiteit van screening testen

62 Vaccinatie is het antwoord voor de vrouwen die nu worden geboren HPV screening is het antwoord voor de vrouwen die vandaag leven

Chapter 9. Nederlandse samenvatting

Chapter 9. Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat baarmoederhalskanker wordt veroorzaakt door een infectie met een virus, het zogenaamde hoog-risico humaan papillomavirus (hrhpv).

Nadere informatie

Human Papillomavirus EQA Pilot Program (QCMD HPVDNA09/10/11/12)

Human Papillomavirus EQA Pilot Program (QCMD HPVDNA09/10/11/12) Human Papillomavirus EQA Pilot Program (QCMD HPVDNA09/10/11/12) Ed Schuuring Pathology, UMCG, Groningen, NL Scientific expert and advisor for QCMD HPV Program Lid SKML-beleid, sector Pathologie Presentatie

Nadere informatie

Baarmoederhalskanker screening: update. Dr. F. Claerhout

Baarmoederhalskanker screening: update. Dr. F. Claerhout Baarmoederhalskanker screening: update Dr. F. Claerhout Inhoud HPV infectie Pathofysiologie Cervixcarcinoom Preventieve strategiën: Primaire preventie Vaccinatie Secundaire preventie Screening voor cervicale

Nadere informatie

HPV test volgens landelijke richtlijn. Heleen Doornewaard, Patholoog Gelre ziekenhuizen, 11 maart 2009

HPV test volgens landelijke richtlijn. Heleen Doornewaard, Patholoog Gelre ziekenhuizen, 11 maart 2009 HPV test volgens landelijke richtlijn Heleen Doornewaard, Patholoog Gelre ziekenhuizen, 11 maart 2009 HPV-vaccinatie Het kan je leven redden, maar ook voor niks zijn NRCnext, dd 03-03-09 1.Wat heeft baarmoederhalskanker

Nadere informatie

Baarmoederhalskanker screening

Baarmoederhalskanker screening Baarmoederhalskanker screening Wat gaat er veranderen? Lex Makkus, Patholoog PAL Geschiedenis BVO-BMHK Huidige BVO - hrhpv Triage Sterfte cervix carcinoom absolute aantallen/cohort 45 40 35 30 25 20 15

Nadere informatie

Evoluties in de primaire en secundaire preventie van baarmoederhalskanker. Koen Traen

Evoluties in de primaire en secundaire preventie van baarmoederhalskanker. Koen Traen Evoluties in de primaire en secundaire preventie van baarmoederhalskanker Koen Traen Baarmoederhalskanker Baarmoederhalskanker Baarmoederhalskanker Life-time risico in België 1 2% 600 nieuwe gevallen/jaar

Nadere informatie

Chapter 9. Nederlandse Samenvatting

Chapter 9. Nederlandse Samenvatting Chapter 9 Nederlandse Samenvatting Summary and Nederlandse samenvatting SAMENVATTING Baarmoederhalskanker is de vierde meest voorkomende kanker bij vrouwen wereldwijd. Deze ziekte wordt gedurende een periode

Nadere informatie

HPV nu en in de toekomst. Nynke de Boer Magda van Oven Britt van Etten Debruijn Jorien Helder-Woolderink

HPV nu en in de toekomst. Nynke de Boer Magda van Oven Britt van Etten Debruijn Jorien Helder-Woolderink HPV nu en in de toekomst Nynke de Boer Magda van Oven Britt van Etten Debruijn Jorien Helder-Woolderink 15000 HPV HPV2 HPV4 HPV6 HPV11 High risk HPV (hr-hpv) Hr HPV 80 % van alle vrouwen maakt eens

Nadere informatie

De Promiscuïteit van Primaire HPV-Screening:

De Promiscuïteit van Primaire HPV-Screening: De Promiscuïteit van Primaire HPV-Screening: een Klinisch-Biologische of een Anatoom-Pathologische Vrijage? Ramses FORSYTH, MD, PhD, MBA, IFCAP Histopathological & Molecular Laboratories Doel van deze

Nadere informatie

Ons doel is de wereld helpen te bevrijden van baarmoederhalskanker

Ons doel is de wereld helpen te bevrijden van baarmoederhalskanker Ons doel is de wereld helpen te bevrijden van baarmoederhalskanker QIAGEN is wereldwijd een toonaangevende producent van moleculaire diagnostische producten voor preventie, testen op besmettelijke ziekten,

Nadere informatie

Anale Intraepitheliale Neoplasie (AIN) Irina Cairo, dermatoloog

Anale Intraepitheliale Neoplasie (AIN) Irina Cairo, dermatoloog Anale Intraepitheliale Neoplasie (AIN) Irina Cairo, dermatoloog Humaan papilloma virus (Anogenitale) wratten Pre-maligniteiten: CIN = Cervicale intraepitheliale neoplasie VIN = Vulvaire intraepitheliale

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting 159 Het humaan papillomavirus (HPV) is één van de meest voorkomende seksueel overdraagbare ziekteverwekkers wereldwijd. Ongeveer 80% van de bevolking zal eens in zijn leven een HPV infectie oplopen en

Nadere informatie

9 e Symposium Stichting Baarmoederhalskanker. preventie Oost

9 e Symposium Stichting Baarmoederhalskanker. preventie Oost 9 e Symposium Stichting Baarmoederhalskanker preventie Oost 2 e lustrum HPV, het begin of het einde? Maandag 12 november 2007 Nationaal Sportcentrum Papendal, Arnhem Mede onder auspiciën Microsymposium

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19037 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19037 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19037 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Hende, Muriel van den Title: Human papillomavirus clade A9 specific cellular immunity

Nadere informatie

Epigenetische veranderingen betrokken bij het ontstaan van baarmoederhalskanker

Epigenetische veranderingen betrokken bij het ontstaan van baarmoederhalskanker Epigenetische veranderingen betrokken bij het ontstaan van baarmoederhalskanker Baarmoederhalskanker wordt veroorzaakt door infectie met hoog-risico types van het humaan papillomavirus (hrhpv). Echter,

Nadere informatie

5 JAAR HPV-VACCINATIE IN VLAANDEREN

5 JAAR HPV-VACCINATIE IN VLAANDEREN 5 JAAR HPV-VACCINATIE IN VLAANDEREN Dr. Geert Top Infectieziektebestrijding en vaccinatie 5 JAAR HPV-VACCINATIEPROGRAMMA IN VLAANDEREN Kader en start vaccinatieprogramma Methode Resultaten Discussie Conclusies

Nadere informatie

Triage van vrouwen met lichte cytologische afwijkingen in het uitstrijkje mbv de HPV test

Triage van vrouwen met lichte cytologische afwijkingen in het uitstrijkje mbv de HPV test Triage van vrouwen met lichte cytologische afwijkingen in het uitstrijkje mbv de HPV test CJLM Meijer, DC Rijkaart, J Berkhof, FJ van Kemenade, L Rozendaal, ME Herreilers, S Bulk, WM Verweij, GAMA Balfoort,

Nadere informatie

Efficiënter screenen naar baarmoederhalskanker. dunne laag cervixcytologie screening met voorkennis van HPV type en lading

Efficiënter screenen naar baarmoederhalskanker. dunne laag cervixcytologie screening met voorkennis van HPV type en lading Efficiënter screenen naar baarmoederhalskanker door geautomatiseerde dunne laag cervixcytologie screening met voorkennis van HPV type en lading Christophe Depuydt AML - Labo Lokeren Campus RIATOL LABORATORY

Nadere informatie

Chapter 8 S U M M AR Y / S AM E N V AT T IN G

Chapter 8 S U M M AR Y / S AM E N V AT T IN G S U M M AR Y / S AM E N V AT T IN G Chapter 1 In the group of women with equivocal cytology (Pap II) 15-30% have high-grade CIN or even cervical carcinoma. This high percentage underlines the importance

Nadere informatie

BAARMOEDERHALSKANKER Wat u moet weten over baarmoederhalskanker

BAARMOEDERHALSKANKER Wat u moet weten over baarmoederhalskanker 2007 VAC 47 VU : GlaxoSmithKline, Rue du Tilleul 13, 1332 Genval BAARMOEDERHALSKANKER Wat u moet weten over baarmoederhalskanker Wenst U hierover meer te weten, contacteer Uw arts of surf naar : BAARMOEDERHALSKANKER

Nadere informatie

HPV als ziekteverwekker

HPV als ziekteverwekker HPV als ziekteverwekker Nathalie Reesink-Peters 27 februari 2009 Inhoud Introductie HPV Levenscyclus HPV, ziekte verwekker Oncogenese Therapie (van HPV gerelateerde ziekte) Indicaties moleculaire diagnostiek

Nadere informatie

Wat is de betekenis van HPV-testen in de cervixscreening anno 2004?

Wat is de betekenis van HPV-testen in de cervixscreening anno 2004? G0680N_2004 Willy Poppe De kennis over humane papillomavirussen (HPV) in het ontstaan van baarmoederhalskanker en de ontwikkeling van HPV-testen hebben de screening naar voorloperletsels en beginnende

Nadere informatie

Samenvatting en toekomstperspectief

Samenvatting en toekomstperspectief Samenvatting In Nederland krijgen meer dan 550 patiënten per jaar een orofarynxtumor. Belangrijke risicofactoren in de etiologie van orofarynxtumoren zijn roken en overmatig alcoholgebruik. De laatste

Nadere informatie

Vaccinatie tegen baarmoederhalskanker, een belangrijke stap voorwaarts en toch veel verzet. Jaarcongres MPA Alumni, 15 april 2011, Den Haag

Vaccinatie tegen baarmoederhalskanker, een belangrijke stap voorwaarts en toch veel verzet. Jaarcongres MPA Alumni, 15 april 2011, Den Haag Vaccinatie tegen baarmoederhalskanker, een belangrijke stap voorwaarts en toch veel verzet Jaarcongres MPA Alumni,, Den Haag Roel A. Coutinho 1 Center for Infectious Disease Control National Institute

Nadere informatie

OVERZICHT 2/07/2013 HET VLAAMS BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER. Dr. Stefan Teughels KANKERSCREENING IN VLAANDEREN EPIDEMIOLOGIE BMHKS

OVERZICHT 2/07/2013 HET VLAAMS BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER. Dr. Stefan Teughels KANKERSCREENING IN VLAANDEREN EPIDEMIOLOGIE BMHKS HET VLAAMS BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER Dr. Stefan Teughels OVERZICHT KANKERSCREENING IN VLAANDEREN EPIDEMIOLOGIE BMHKS HET VLAAMS BEVOLKINGSONDERZOEK NAAR BMHK OVERZICHT KANKERSCREENING IN

Nadere informatie

Detectie van occulte Hepatitis B bij bloeddonoren

Detectie van occulte Hepatitis B bij bloeddonoren Detectie van occulte Hepatitis B bij bloeddonoren Marco Koppelman 1, Theo Cuypers 2, Harry Bos 1, Maarten Koot 2, Hans Zaaijer 3 1 afdeling Nationaal Screening laboratorium Sanquin (NSS), divisie Diagnostiek

Nadere informatie

Programma. Inleiding Aanpak in de huisartspraktijk. Algemene conclusies Evaluatie

Programma. Inleiding Aanpak in de huisartspraktijk. Algemene conclusies Evaluatie Programma Inleiding Aanpak in de huisartspraktijk Oplossen casuïstiek in kleine groepen Bespreken casuïstiek in plenum en toetsing aan de richtlijn Algemene conclusies Evaluatie Inleiding Jaarlijks sterfte

Nadere informatie

Nieuwe bevolkings onderzoek baarmoederhalskanker

Nieuwe bevolkings onderzoek baarmoederhalskanker Nieuwe bevolkings onderzoek baarmoederhalskanker 13-april-2016 Dorry Boll, gynaecoloog Lizette Nollen, patholoog Rob Beumer, huisarts In samenwerking met: Els Bovy, Bevolkingsonderzoek Zuid Programma Baarmoederhalskanker

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting van het proefschrift van Edyta Catalina Pirog MD, getiteld:

Nederlandse samenvatting van het proefschrift van Edyta Catalina Pirog MD, getiteld: Nederlandse samenvatting van het proefschrift van Edyta Catalina Pirog MD, getiteld: Molecular markers and HPV detection in the diagnosis of lower genital tract lesions HPV detectie en genotypering in

Nadere informatie

Casuspresentaties infectieuse serologie: laboratoriumaspecten. Dr. Alex Mewis Klinisch Bioloog Jessa Ziekenhuis - Campus Virga Jesse Hasselt

Casuspresentaties infectieuse serologie: laboratoriumaspecten. Dr. Alex Mewis Klinisch Bioloog Jessa Ziekenhuis - Campus Virga Jesse Hasselt Casuspresentaties infectieuse serologie: laboratoriumaspecten Dr. Alex Mewis Klinisch Bioloog Jessa Ziekenhuis - Campus Virga Jesse Hasselt Infectieuse serologie Borrelia-serologie (Lyme) Toxoplasma gondii

Nadere informatie

Validatie van IHC testen - aanpak in UZA -

Validatie van IHC testen - aanpak in UZA - Validatie van IHC testen - aanpak in UZA - K Zwaenepoel, klinisch wetenschappelijk medewerker Stappen van validatie/verificatie - proces 1. Optimalisatie Reagentia (antilichaam ) selecteren Protocols uittesten

Nadere informatie

CERVIXCARCINOOM. Nascholingsavond voor assistenten en poh ers DINSDAG 13 NOVEMBER ROTTERDAM

CERVIXCARCINOOM. Nascholingsavond voor assistenten en poh ers DINSDAG 13 NOVEMBER ROTTERDAM CERVIXCARCINOOM Nascholingsavond voor assistenten en poh ers DINSDAG 13 NOVEMBER ROTTERDAM Nascholing Diagnostiek en behandeling van het Cervixcarcinoom Programma 1. Ontvangst en Welkom 2. Cytologische

Nadere informatie

Veranderingen in HPV seroprevalentie van 7 hoogrisico HPV typen tussen en

Veranderingen in HPV seroprevalentie van 7 hoogrisico HPV typen tussen en Veranderingen in HPV seroprevalentie van 7 hoogrisico HPV typen tussen 1995-96 en 2006-07 Mirte Scherpenisse, Madelief Mollers, Rutger Schepp, Hein Boot, Chris Meijer, Guy Berbers, Fiona van der Klis and

Nadere informatie

Is er evidentie voor point of care testen voor de diagnose van occulte ernstige bacteriële infecties bij ambulante kinderen met koorts zonder focus?

Is er evidentie voor point of care testen voor de diagnose van occulte ernstige bacteriële infecties bij ambulante kinderen met koorts zonder focus? Is er evidentie voor point of care testen voor de diagnose van occulte ernstige bacteriële infecties bij ambulante kinderen met koorts zonder focus? Critically appraised topic Leuven 10 mei 2011 Dr. Apr.

Nadere informatie

Programma. Inleiding Aanpak in de huisartsenpraktijk. Algemene conclusies Evaluatie

Programma. Inleiding Aanpak in de huisartsenpraktijk. Algemene conclusies Evaluatie Programma Inleiding Aanpak in de huisartsenpraktijk Oplossen casuïstiek in kleine groepen Bespreken casuïstiek in plenum en toetsing aan de richtlijn Algemene conclusies Evaluatie Inleiding Jaarlijks sterfte

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting. Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus

Nederlandse samenvatting. Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus Nederlandse samenvatting Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus Baarmoederhalskanker is de op een na meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Elk jaar krijgen wereldwijd ongeveer 500.000

Nadere informatie

Chapter 7 Nederlandse samenvatting

Chapter 7 Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Chapter 7 Nederlandse samenvatting 157 Chapter 7 Samenvatting Alhoewel door cytomorfologie-gebaseerde screening voor baarmoederhalskanker de incidentie van baarmoederhalskanker

Nadere informatie

Samenvatting deel 1 deel 2

Samenvatting deel 1 deel 2 Samenvatting Chlamydia trachomatis (Ct) is de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoening. In Nederland worden jaarlijks 60.000 personen geïnfecteerd met Ct. Een groot gedeelte van deze infecties

Nadere informatie

Validatiedossier van een IHC onderzoeksmethode HER2 -

Validatiedossier van een IHC onderzoeksmethode HER2 - Validatiedossier van een IHC onderzoeksmethode HER2 - K Zwaenepoel, klinisch wetenschappelijk medewerker, dienst pathologie, UZ Antwerpen 17 NOV 2018 HER2 IHC klinisch belang HER2 IHC als (pre)screen voor

Nadere informatie

Samenvatting. De ziekte en het bevolkingsonderzoek

Samenvatting. De ziekte en het bevolkingsonderzoek Samenvatting Nederland heeft een goed bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker ( het uitstrijkje ). Er zijn echter kansen om de preventie van baarmoederhalskanker verder te verbeteren. Zo is er een

Nadere informatie

Complexe genetische analyse of accurate screening voor Down syndroom?

Complexe genetische analyse of accurate screening voor Down syndroom? NIPT Complexe genetische analyse of accurate screening voor Down syndroom? Algemeen Medisch Laboratorium Antwerpen Dr. M. Berth Trisomie 21 - Down Roizen NJ, Patterson D. Lancet 2003;361 (9365):1281-9

Nadere informatie

Development of simplified molecular tools for the diagnosis of kinetoplast diseases

Development of simplified molecular tools for the diagnosis of kinetoplast diseases Development of simplified molecular tools for the diagnosis of kinetoplast diseases Thesis by: Claire M. Mugasa Promotores: Prof. Dr. P.A. Kager & Prof. Dr. George W. Lubega Copromotor: Dr. Henk D.F.H.

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting 9 Chapter Nederlandse samenvatting Baarmoederhalskanker kost in Nederland jaarlijks aan 200 vrouwen het leven. Het aantal sterfgevallen als gevolg van baarmoederhalskanker is de afgelopen decennia gelukkig

Nadere informatie

De kosteneffectiviteit van de bevolkingsonderzoeken in Vlaanderen. Baarmoederhalskanker, Borstkanker en Dikkedarmkanker

De kosteneffectiviteit van de bevolkingsonderzoeken in Vlaanderen. Baarmoederhalskanker, Borstkanker en Dikkedarmkanker De kosteneffectiviteit van de bevolkingsonderzoeken in Vlaanderen. Baarmoederhalskanker, Borstkanker en Dikkedarmkanker Maaike Fobelets Lore Pil Koen Putman Lieven Annemans 5 oktober 2015 1 Algemene principes

Nadere informatie

Welkom. Basisscholing. Colofon. Programma. Presentatie dag 2 BSC Hand-out - V Cervixscreening. Tweede bijeenkomst

Welkom. Basisscholing. Colofon. Programma. Presentatie dag 2 BSC Hand-out - V Cervixscreening. Tweede bijeenkomst Welkom Basisscholing Cervixscreening Colofon Uitgave NHG NVDA NVOG NVVP RIVM Screeningsorganisaties VAP Bilthoven, 2017. De Basisscholing Cervixscreening mag worden gebruikt door iedereen die beroepsmatig

Nadere informatie

8 e Symposium Stichting Baarmoederhalskanker. preventie Oost

8 e Symposium Stichting Baarmoederhalskanker. preventie Oost 8 e Symposium Stichting Baarmoederhalskanker preventie Oost Diagnostiek en etiologie van endocervicale afwijkingen Donderdag 9 november 2006 Nationaal Sportcentrum Papendal, Arnhem Mede onder auspiciën

Nadere informatie

Cytologische en histologische afwijkingen van de cervix door HPV infectie

Cytologische en histologische afwijkingen van de cervix door HPV infectie Cytologische en histologische afwijkingen van de cervix door HPV infectie Dr. M-J Vanstapel PhD Centrum voor Medische Analyse Medisch Labo Kempen Vosselaar 24/10/06 Cervixcytologie en Humaan Papilloma

Nadere informatie

Sneltesten voor respiratoire virussen: geschikt voor point-of-care? 13 juni 2017 Werkgroep Algemene Medische Microbiologie

Sneltesten voor respiratoire virussen: geschikt voor point-of-care? 13 juni 2017 Werkgroep Algemene Medische Microbiologie Sneltesten voor respiratoire virussen: geschikt voor point-of-care? 13 juni 2017 Werkgroep Algemene Medische Microbiologie Andrea Bruning, MD PhD AIOS Medische Microbiologie Overzicht Introductie - Point-of-care

Nadere informatie

ASO: Toon Schiemsky Supervisor: Prof. Dr. X. Bossuyt Datum: 15 maart Optimalisatie van de pneumokokken polysacharide antistoffen test

ASO: Toon Schiemsky Supervisor: Prof. Dr. X. Bossuyt Datum: 15 maart Optimalisatie van de pneumokokken polysacharide antistoffen test ASO: Toon Schiemsky Supervisor: Prof. Dr. X. Bossuyt Datum: 15 maart 2016 Optimalisatie van de pneumokokken polysacharide antistoffen test Inleiding pneumokokken polysacharide antistoffen test Inleiding

Nadere informatie

Samenvatting en Algemene Discussie

Samenvatting en Algemene Discussie Samenvatting en Algemene Discussie Samenvatting en Algemene Discussie 104 In dit proefschrift worden studies gepresenteerd die tezamen beoogden de waarde van implementatie van de hoog-risico humaan papillomavirus

Nadere informatie

Welkom. Vervolgscholing. Colofon. Programma. Vervolgscholing Cervixscreening - Versie Cervixscreening

Welkom. Vervolgscholing. Colofon. Programma. Vervolgscholing Cervixscreening - Versie Cervixscreening Welkom Vervolgscholing Cervixscreening Colofon Uitgave NHG NVDA NVOG NVVP RIVM Screeningsorganisaties VAP Bilthoven, 2018. De Vervolgscholing Cervixscreening mag worden gebruikt door iedereen die beroepsmatig

Nadere informatie

Goedgekeurd 26 mei 2015 GARDASIL varatie IB/058 BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN

Goedgekeurd 26 mei 2015 GARDASIL varatie IB/058 BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Gardasil suspensie voor injectie in een voorgevulde injectiespuit Humaan papillomavirusvaccin [typen 6, 11, 16, 18] (recombinant,

Nadere informatie

HET NUT VAN HPV TYPERING IN DE SCREENING EN PREVENTIE VAN BAARMOEDERHALSKANKER

HET NUT VAN HPV TYPERING IN DE SCREENING EN PREVENTIE VAN BAARMOEDERHALSKANKER FACULTEIT GENEESKUNDE EN GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN Academiejaar 2008-2009 HET NUT VAN HPV TYPERING IN DE SCREENING EN PREVENTIE VAN BAARMOEDERHALSKANKER Leen DE VOS Promotor: Prof. Dr. C. Cuvelier Scriptie

Nadere informatie

CHAPTER 9. Samenvatting

CHAPTER 9. Samenvatting CHAPTER 9 Samenvatting Samenvatting SAMENVATTING In dit proefschrift evalueren we de rol van het immuunsysteem in (het ontstaan van) baarmoederhalskanker, oftewel cervixcarcinoom. Ondanks de beschikbaarheid

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofd- stuk 4

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofd- stuk 4 S a m e n vat t i n g Dit proefschrift beschrijft onderzoek naar de relatie tussen betapapillomavirussen (betapv) en het cutane plaveiselcelcarcinoom (PCC) en diens voorloper actinische keratose (AK).

Nadere informatie

Trichomonas vaginalis, ontmaskering van een onderschatte pathogeen? Philippe Willems Promotor: Dr. R. Cartuyvels

Trichomonas vaginalis, ontmaskering van een onderschatte pathogeen? Philippe Willems Promotor: Dr. R. Cartuyvels Trichomonas vaginalis, ontmaskering van een onderschatte pathogeen? Philippe Willems Promotor: Dr. R. Cartuyvels Laboratoriumdiagnostiek T. vaginalis Inleiding Literatuurstudie: opties laboratoriumdiagnostiek

Nadere informatie

Valkuilen bij diagnostiek hepatitis ABC

Valkuilen bij diagnostiek hepatitis ABC Valkuilen bij diagnostiek hepatitis ABC Streeklab GGD Amsterdam, 30 okt 2009 Hans L. Zaaijer, arts-microbioloog AMC - Klinische Virologie / Sanquin - Bloedoverdraagbare Infecties leverontsteking chemisch/toxisch

Nadere informatie

CMV, EBV, Toxoplasma. Diagnostiek. Inge Gyssens Dienst infectieziekten Internist infectioloog

CMV, EBV, Toxoplasma. Diagnostiek. Inge Gyssens Dienst infectieziekten Internist infectioloog CMV, EBV, Toxoplasma Diagnostiek Inge Gyssens Dienst infectieziekten Internist infectioloog Man, 50 jaar Sinds 8d uit Thailand, 1 maand verblijf (nieuwe partner aldaar) Branderig gevoel ter hoogte van

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING 201 Hoofdstuk 9 NEDERLANDSE SAMENVATTING Verbeterd moleculair inzicht in het ontstaan van baarmoederhalskanker De ontwikkeling van baarmoederhalskanker verloopt via een lang traject van goed behandelbare

Nadere informatie

Prof. dr. Lieven Annemans Gezondheidseconomische aspecten van bevolkingsonderzoek naar kanker UGent & VUB

Prof. dr. Lieven Annemans Gezondheidseconomische aspecten van bevolkingsonderzoek naar kanker UGent & VUB Prof. dr. Lieven Annemans Gezondheidseconomische aspecten van bevolkingsonderzoek naar kanker UGent & VUB Een systematische review van de kosteneffectiviteit van bevolkingsonderzoek naar baarmoederhals,

Nadere informatie

De rol van 16S rrna gen PCR in de diagnose van gewrichtsprothese-infecties

De rol van 16S rrna gen PCR in de diagnose van gewrichtsprothese-infecties De rol van 16S rrna gen PCR in de diagnose van gewrichtsprothese-infecties Dorien Van den Bossche ASO Klinische Biologie 05 mei 2015 De rol van 16S rrna gen PCR in de diagnose van gewrichtsprothese-infecties

Nadere informatie

Nieuwe Richtlijn Cervixcytologie (2016)

Nieuwe Richtlijn Cervixcytologie (2016) (2016) Inleiding, praktisch gebruik Herhalingsadviezen & HPV-test Stand van zaken na 1 jaar BVO Hans Bulten 13 April 2018, Veenendaal Symposium VAP/NVVP Disclosure Hans Bulten (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Primaire preventie Behandeling P(rimaire p)reventie Secundaire preventie

Primaire preventie Behandeling P(rimaire p)reventie Secundaire preventie 1 Screening en gezondheidsbeleid Voorkomen is altijd beter dan genezen? Leuven, 24 april 2015 Prof. Dr. Joost Weyler Epidemiologie en Sociale Geneeskunde Screening en preventie Schema 2 Screening en preventie

Nadere informatie

Rapportering voor het jaar 2016 Referentiecentrum voor NOROVIRUS.

Rapportering voor het jaar 2016 Referentiecentrum voor NOROVIRUS. Coördinator referentiecentrum Naam: N. Botteldoorn Tel 02 642 51 83 Fax: 02 642 52 40 Rapportering voor het jaar 2016 Referentiecentrum voor NOROVIRUS. Instelling: WIV Straat: J. Wijtsmanstraat Stad: Brussel

Nadere informatie

PRIMAIRE HPV-SCREENING

PRIMAIRE HPV-SCREENING PRIMAIRE HPV-SCREENING niet of, maar wanneer Kristof Cokelaere 20-3-2013 Gynecologen stafvergadering JYZ Quinn M et al. BMJ 1999;318:904 2011 USPSTF Review: Whitlock Ann Intern Med 2011 nov 15 2011 USPSTF

Nadere informatie

CHAPTER 9. Summary & Samenvatting

CHAPTER 9. Summary & Samenvatting CHAPTER 9 Summary & Samenvatting Chapter 9 SUMMARY Genital human papillomavirus (HPV) infections are responsible for a range of benign, premalignant and malignant diseases in both women and men. This thesis

Nadere informatie

WMDP-richtlijn Het gebruik van moleculaire HPV testen in het BVO in het kader van de HPV diagnostiek bij preventie van baarmoederhalskanker.

WMDP-richtlijn Het gebruik van moleculaire HPV testen in het BVO in het kader van de HPV diagnostiek bij preventie van baarmoederhalskanker. WMDP-richtlijn Het gebruik van moleculaire HPV testen in het BVO in het kader van de HPV diagnostiek bij preventie van baarmoederhalskanker. In 2007 heeft de werkgroep Moleculaire Diagnostiek in de Pathologie

Nadere informatie

Vaccineren tegen pneumokokken: Dweilen met de kraan open? Karin Elberse

Vaccineren tegen pneumokokken: Dweilen met de kraan open? Karin Elberse Vaccineren tegen pneumokokken: Dweilen met de kraan open? Karin Elberse 1 Kolonisatie (dragerschap) Invasieve ziekte (IPD) 2 Dragerschap en infectie Dragerschap: - 47-67% van de kinderen 1-2 jr (Spijkerman

Nadere informatie

High-risk human papillomavirus testing in cervical screening. which assay? Albertus Theodorus Hesselink

High-risk human papillomavirus testing in cervical screening. which assay? Albertus Theodorus Hesselink High-risk human papillomavirus testing in cervical screening which assay? Albertus Theodorus Hesselink The work described in this thesis was performed at the Department of Pathology (head prof.dr. C.J.L.M.

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING Moleculaire analyse van sputum voor de diagnostiek van longkanker Motivering van dit proefschrift Longkanker kent de hoogste mortaliteit van alle kankers. Dit komt doordat de ziekte

Nadere informatie

Humaan papillomavirus: van infectie tot kanker

Humaan papillomavirus: van infectie tot kanker Humaan papillomavirus: van infectie tot kanker Human papilloma virus: from infection to cancer Auteurs Trefwoorden Key words D.A.M. Heideman, R.D.M. Steenbergen, P.J.F. Snijders en C.J.L.M. Meijer anogenitale

Nadere informatie

Preventie van. Wat u moet weten over. baarmoederhalskanker. Deze brochure bevat informatie over baarmoederhalskanker,

Preventie van. Wat u moet weten over. baarmoederhalskanker. Deze brochure bevat informatie over baarmoederhalskanker, Preventie van baarmoederhalskanker Wat u moet weten over baarmoederhalskanker Deze brochure bevat informatie over baarmoederhalskanker, een ziekte die kan voorkomen worden. Spreek er over met uw arts,

Nadere informatie

HUIDIGE BEHANDELING VAN CHRONISCHE HEPATITIS-B-VIRUSINFECTIE VOLGENS DE RICHTLIJNEN

HUIDIGE BEHANDELING VAN CHRONISCHE HEPATITIS-B-VIRUSINFECTIE VOLGENS DE RICHTLIJNEN HUIDIGE BEHANDELING VAN CHRONISCHE HEPATITIS-B-VIRUSINFECTIE VOLGENS DE RICHTLIJNEN Nederlandse richtlijn? (2008 en 2012) AASLD richtlijn? (2009) EASL richtlijn? (2012) Met dank aan Erik Buster en de overige

Nadere informatie

Vaccinatie 2018 Annelien Coppens Herman Fivez

Vaccinatie 2018 Annelien Coppens Herman Fivez Vaccinatie 2018 Annelien Coppens Herman Fivez 1 Meningococ B Bexsero 2 Invasieve meningokokkeninfecties: Serogroep vnl A/B/C/W135/X en Y Meningitis 50% Bacteriemie/ sepsis (purpura fulminans) 40% hoger

Nadere informatie

Rapportering voor het jaar 2014 Referentiecentrum voor NOROVIRUS.

Rapportering voor het jaar 2014 Referentiecentrum voor NOROVIRUS. Coördinator referentiecentrum Naam: N.Botteldoorn Tel 02 642 51 83 Fax: 02 642 52 40 Rapportering voor het jaar 2014 Referentiecentrum voor NOROVIRUS. Instelling: WIV Straat: J. Wijtsmanstraat Stad: Brussel

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING Nederlandse Samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Hoe epitheelcellen onsterfelijkheid worden: Moleculaire karakterisering van in vitro immortalisatie door verschillende HPV types Baarmoederhalskanker,

Nadere informatie

(Chemo-)immunotherapie bij cervixcarcinoom. Symposium 05-06-2014 Drs. S. Samuels & Prof. Dr. G.G. Kenter

(Chemo-)immunotherapie bij cervixcarcinoom. Symposium 05-06-2014 Drs. S. Samuels & Prof. Dr. G.G. Kenter (Chemo-)immunotherapie bij cervixcarcinoom Symposium 05-06-2014 Drs. S. Samuels & Prof. Dr. G.G. Kenter Cervixcarcinoom: een klinisch relevant probleem Cervixcarcinoom (CxCa) is de 4 e meest voorkomende

Nadere informatie

Humaan Papillomavirus (HPV) Polikliniek Gynaecologie

Humaan Papillomavirus (HPV) Polikliniek Gynaecologie Humaan Papillomavirus (HPV) Polikliniek Gynaecologie Humaan Papilloma Virus (HPV) Inleiding Als u nog nooit van het HPV (Humaan Papilloma Virus) gehoord heeft, is dat niet raar: want ondanks dat het virus

Nadere informatie

Hiv in België, hiv-tests, HelpCenter Eerste bilan nieuwe hiv-patiënt

Hiv in België, hiv-tests, HelpCenter Eerste bilan nieuwe hiv-patiënt Hiv in België, hiv-tests, HelpCenter Eerste bilan nieuwe hiv-patiënt Kristien Wouters Instituut voor Tropische Geneeskunde Cursus hiv en aids, de multi-disciplinaire aanpak Les 3 4 maart 2008 www.itg.be

Nadere informatie

Calcitonine en PCT als tumormerker

Calcitonine en PCT als tumormerker Calcitonine en PCT als tumormerker Marlies Oostendorp Symposium Genetische endocriene ziekten 2 SKML Sectie Endocrinologie 10 december 2014 PCT en calcitonine: fysiologie Calcitonine 32 aminozuren Productie

Nadere informatie

Hoge Gezondheidsraad. vaccinatie tegen infecties veroorzaakt door het humaan papillomavirus. HGR Nr. 8367 - herziening Nr. 8204

Hoge Gezondheidsraad. vaccinatie tegen infecties veroorzaakt door het humaan papillomavirus. HGR Nr. 8367 - herziening Nr. 8204 Hoge Gezondheidsraad vaccinatie tegen infecties veroorzaakt door het humaan papillomavirus DECEmBER 2007 HGR Nr. 8367 - herziening Nr. 8204 Hoge Gezondheidsraad vaccinatie tegen infecties veroorzaakt

Nadere informatie

Voor het eerst is er een vaccin dat baarmoederhalskanker kan voorkomen

Voor het eerst is er een vaccin dat baarmoederhalskanker kan voorkomen Samenvatting Voor het eerst is er een vaccin dat baarmoederhalskanker kan voorkomen In Nederland bestaat al decennia een succesvol programma voor bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Daarmee

Nadere informatie

Vernieuwing bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker

Vernieuwing bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Vernieuwing bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Presentatie voor professionals April 2016 1 Disclaimer Hoewel deze presentatie met de grootst mogelijke zorgvuldigheid is opgesteld en wordt onderhouden,

Nadere informatie

Maligne melanoma Belang van sentinelklierbiopsie

Maligne melanoma Belang van sentinelklierbiopsie Maligne melanoma Belang van sentinelklierbiopsie Annemie Rutten Medische Oncologie AZ St. Augustinus Maligne melanoma 10% van alle huidkankers, maar meest agressieve. Incidentie van maligne melanoma neemt

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/18632 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/18632 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/18632 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Joosse, Simon Andreas Title: Prediction of "BRCAness" in breast cancer by array

Nadere informatie

HEPATITIS B EN ZWANGERSCHAP. Ann-Sophie Page & Gerbrich van den Bosch 04-11-2014

HEPATITIS B EN ZWANGERSCHAP. Ann-Sophie Page & Gerbrich van den Bosch 04-11-2014 HEPATITIS B EN ZWANGERSCHAP Ann-Sophie Page & Gerbrich van den Bosch 04-11-2014 INTRODUCTIE HBV = dsdna virus, hoge viremie, zeer infectieus (50-100x infectieuzer dan HIV) Transmissie door contact met

Nadere informatie

Het Hepatitis probleem in NL

Het Hepatitis probleem in NL Bewustwording Identificatie-Behandeling HEPATITIS B en C Het Hepatitis probleem in NL Virale hepatitis A-E : Wat is er aan het veranderen? Chronische hepatitis B & C: Sterfte, Impact behandeling Uitdaging

Nadere informatie

«JAAN» mr. I.S. Feenstra). Zowel Hologic als Qiagen gaan in spoedappel bij het hof.

«JAAN» mr. I.S. Feenstra). Zowel Hologic als Qiagen gaan in spoedappel bij het hof. 137 «JAAN» 137 Gerechtshof Den Haag 9 juni 2015, nr. 200.168.079/01, ECLI:NL:GHDHA:2015:1456, nr. 200.168.377/01, ECLI:NL:GHDHA:2015:1457 (mr. Van den Bergh, mr. Bonneur, mr. Van Waesberghe) Noot mr. B.J.H.

Nadere informatie

VVK Wintervergadering Sectie Neonatologie 18 januari 2013

VVK Wintervergadering Sectie Neonatologie 18 januari 2013 VVK Wintervergadering Sectie Neonatologie 18 januari 2013 Congenitale Toxoplasmose: Hoe gebruik je de diagnostische informatie op een zinvolle manier? Filip Cools, MD, PhD Neonatologie, UZ Brussel Scenario

Nadere informatie

Bevolkingsonderzoek darmkanker. Jochim Terhaar sive Droste Anneke De Schryver MDL-arts Jeroen Bosch Ziekenhuis

Bevolkingsonderzoek darmkanker. Jochim Terhaar sive Droste Anneke De Schryver MDL-arts Jeroen Bosch Ziekenhuis Bevolkingsonderzoek darmkanker Jochim Terhaar sive Droste Anneke De Schryver MDL-arts Jeroen Bosch Ziekenhuis Inhoud Mogelijkheden BVO - Doel screening - Ratio o.b.v. literatuur - Kwaliteit coloscopie

Nadere informatie

Whole genome sequencing op direct materiaal voor virus detectie en typering. Janette Rahamat-Langendoen, arts-microbioloog

Whole genome sequencing op direct materiaal voor virus detectie en typering. Janette Rahamat-Langendoen, arts-microbioloog Whole genome sequencing op direct materiaal voor virus detectie en typering Janette Rahamat-Langendoen, arts-microbioloog Acute luchtweginfecties Belangrijke oorzaak van ziekenhuis opnames bij kinderen

Nadere informatie

Moleculaire diagnostiek

Moleculaire diagnostiek Moleculaire diagnostiek van infectieziekten Arjan de Jong 8 december 2015 Moleculaire diagnostiek Diagnostiek op basis van moleculair biologische (DNA/RNA) technieken Moleculaire diagnostiek van infecties

Nadere informatie

Nieuwe strategieën voor soa-testing in België IRITH DE BAETSELIER

Nieuwe strategieën voor soa-testing in België IRITH DE BAETSELIER Nieuwe strategieën voor soa-testing in België IRITH DE BAETSELIER Epidemiologie België KCE richtlijnen Nieuwe strategieën Overzicht presentatie Pooling strategie Point of care, rapid, zelftest en e-sti

Nadere informatie

Dr E.B. Cornel, uroloog. PSA: To Screen or Not to Screen

Dr E.B. Cornel, uroloog. PSA: To Screen or Not to Screen , uroloog PSA: To Screen or Not to Screen Belangen verstrengelingen 1. wetenschappelijk onderzoek met: UMC Radboud & Erasmus Telomerix Spectrum pharmaceuticals AMS 2. www.deprostaatkliniek.nl PSA: To Screen

Nadere informatie

MRI van de hersenen bij congenitale cytomegalovirus infectie

MRI van de hersenen bij congenitale cytomegalovirus infectie MRI van de hersenen bij congenitale cytomegalovirus infectie Department of Pediatrics / Child Neurology Center for Childhood White Matter Disorders VU University Medical Center Amsterdam, NL Hersenen en

Nadere informatie

Welkom. Basisscholing. Colofon. Programma. Praktijkavond 2 BSC Hand-out - V Cervixscreening. Tweede bijeenkomst

Welkom. Basisscholing. Colofon. Programma. Praktijkavond 2 BSC Hand-out - V Cervixscreening. Tweede bijeenkomst Welkom Basisscholing Cervixscreening Colofon Uitgave NHG NVDA NVOG NVVP RIVM Screeningsorganisaties VAP Bilthoven, 2016. De Basisscholing Cervixscreening mag worden gebruikt door iedereen die beroepsmatig

Nadere informatie

De rol van screening door middel van anaal uitstrijkje bij risicopersonen voor het ontstaan van anale dysplasie en anaal carcinoom.

De rol van screening door middel van anaal uitstrijkje bij risicopersonen voor het ontstaan van anale dysplasie en anaal carcinoom. FACULTEIT GENEESKUNDE EN GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN Academiejaar 2010-2011 De rol van screening door middel van anaal uitstrijkje bij risicopersonen voor het ontstaan van anale dysplasie en anaal carcinoom.

Nadere informatie

Woord vooraf. Sharon, juni 2009. Onderzoek van cervicale intra-epitheliale neoplasie aan de hand van HPV, p16 en Ki67 1

Woord vooraf. Sharon, juni 2009. Onderzoek van cervicale intra-epitheliale neoplasie aan de hand van HPV, p16 en Ki67 1 Woord vooraf Als laatstejaarstudente in de biomedische laboratoriumtechnologie kreeg ik de opdracht een eindwerk te maken. Ik heb mijn stage gevolgd in AZ Onze-Lieve- Vrouw Ter Linden (Knokke) op de dienst

Nadere informatie

Vaccinatie tegen Humaan papillomavirus

Vaccinatie tegen Humaan papillomavirus Vaccinatie tegen Humaan papillomavirus dr D. Bijl Nr 7 2009 (43) Pagina 69-76 Thema-artikel Tags Humaan papillomavirus quadrivalent vaccin bivalent vaccin Gardasil Cervarix vaccinatieprogramma cervixcarcinoom

Nadere informatie