Voorkomende nierziekte waarbij een deel van patiënten een erfelijke vorm hebben: - nefrotisch syndroom

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Voorkomende nierziekte waarbij een deel van patiënten een erfelijke vorm hebben: - nefrotisch syndroom"

Ruth Christina Hendrickx
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Diagnostiek en advies inzake erfelijkheid bij erfelijke nierziekte Elena Levtchenko kinderarts-nefroloog 4 November 2006

2 Mogelijke situaties Voorkomende nierziekte waarbij een deel van patiënten een erfelijke vorm hebben: - nefrotisch syndroom Erfelijke (nier)ziekte: - cystinose Syndromale afwijkingen waarbij de nieren zijn (soms) aangetast: - Wolf-Hirschorn syndroom 2

Erfelijke (nier)ziekte: - cystinose Syndromale afwijkingen

3 Erfelijke vormen van nefrotisch syndroom

4 Nefrotisch syndroom Eiwit verlies via urine Laag eiwitgehalte in bloed Oedemen (vochtophoping) Komt vaak voor: in Nederland ~ 90 nieuwe patiënten per jaar 4

5 Nefrotisch syndroom Erfelijk Niet erfelijk 5

6 6

7 Nierfilter Bloedvat cellen Basaal membraan Podocyten 7

8 Nierfilter 8

9 Nierfilter Somlo & Mundel,, 2000 Benzing,

10 Nierfilter 10

11 Nefrotisch syndroom Congenitaal <1 maand Infantiel 1mnd - 1 jaar > 1 jaar Erfelijke vormen Reactie op therapie 11

12 Erfelijke vormen van nefrotisch syndroom Autosomaal recessief - Congenitale NS van Finse type (NPHS1- nefrine) - Steroïde-resistente NS (NPHS2 - podocine) Autosomaal dominant - Steroïde-resistente NS (ACTN4, alfa-actinine 4 ) - Op basis van WT-1 gen mutaties - Op basis van CD2AP gen mutaties Geassocieerd met syndromen: - Denys-Drash syndroom - Frasier syndroom - Pierson syndroom -... Geassocieerd met mitochondriële ziekte - Associatie met doofheid of diabetes, maar proteïnurie kan een eerste teken zijn 12

WT-1 gen mutaties - Op basis van CD2AP gen mutaties Geassocieerd met syndromen: - Denys-Drash syndroom - Frasier syndroom -

13 Waneer vermoeden van de erfelijke vorm van nefrotisch syndroom? Op kinderleeftijd <10% hebben een erfelijke vorm Klinisch beeld: - jongere leeftijd bij begin van de ziekte - geen reactie op de behandeling met steroïden - onderzoek nierweefsel (nierbioptie) - andere ziekte verschijnselen Positieve familie anamnese 13

leeftijd bij begin van de ziekte - geen reactie op de behandeling met steroïden

14 Congenitaal nefrotisch syndroom van Finse type Autosomaal recessief: mutatie in nefrine (chromosoom 19) Incidentie: in Finland 1:8200 pasgeborene 14

15 Congenitaal nefrotisch syndroom van Finse type Nefrotisch syndroom vaak reeds in utero Zeer hoog eiwitgehalte in urine Prematuriteit (te vroeg geboren) Oedemen Slechte groei Vatbaarheid voor infecties Snelle achteruitgang van nierfunctie Geen reactie op behandeling Niertransplantatie - de enige levensreddende behandeling Recidief na de niertransplantatie : 25% 15

Vatbaarheid voor infecties Snelle achteruitgang van nierfunctie Geen reactie op behandeling

16 Erfelijkheidadvies bij Finse type nefrotisch syndroom Bevestigen diagnose: analyse van nefrine gen (NPHS1): - consequenties voor behandeling (alleen ondersteunend) Genotype-fenotype correlatie: - soort van genetische afwijking kan klinisch beloop bepalen Dragerschap onderzoek van de ouders Prenatale diagnostiek bij kinderwens 16

Genotype-fenotype correlatie: - soort van genetische afwijking kan klinisch beloop

17 Denys-Drash syndroom 17

18 Denys-Drash syndroom (DDS) Aangeboren of vroeg begonnen nefrotisch syndroom (diffuse mesangiale sclerose) Snelle achteruitgang van de nierfunctie Genitaal afwijkingen bij jongens Hoge kans op niertumor (Wilms tumor) en gonadoblastoma 18

achteruitgang van de nierfunctie Genitaal afwijkingen bij

19 Frasier syndroom (FS) XY Man Vrouw Hoge kans op gonadoblastoma Begin nefrotisch syndroom vanaf 2-5 jaar Achteruitgang van de nierfunctie Nierweefsel onderzoek: focale segmentale glomerulosclerose (FSGS) 19

jaar Achteruitgang van de nierfunctie Nierweefsel

20 Erfelijkheidadvies bij Denys-Drash en Frasier syndroom Beide worden veroorzaakt door een mutatie van WT1 gen (meestal verschillende soorten mutatie) Autosomaal dominant Consequenties voor de behandeling: - geslachtsbepaling - verwijderen van nieren en gonaden om tumoren te voorkomen - alleen ondersteunende behandeling 20

dominant Consequenties voor de behandeling: - geslachtsbepaling - verwijderen

21 Nefrotisch syndroom Kinder(nefroloog) Klinisch geneticus Stellen/bevestigen van de diagnose (Soms) bepalen van prognose Consequenties voor de behandeling Genetische counseling van gezin Prenatale diagnostiek 21

22 De procedure Aanmelding Het intake gesprek: klinisch geneticus of genetisch consulent Familiegegevens Opvragen medische gegevens Aanvullend medisch onderzoek DNA onderzoek Eindgesprek Schriftelijke samenvatting (Maatschappelijk werk) Duur: tot 6 maanden 22

23 Erfelijke stofwisselingsziekte: cystinose

24 Cystinose: autosomaal recessieve ziekte (CTNS gen, 17p13) Nierziekte Fanconi syndroom: 1 jaar Nierfalen: 1 e decade Oogschade Fotofobie Retinopathie Endocrine schade Hypothyroidie Diabetes mellitus Hypogonadisme PT Polyurie, aminoacidurie, glucosurie, phosphaturie, Na +, K +, Ca 2+,HCO 3 - verlies, verlies van lage moleculaire eiwitten en albumine Neurologische en spierschade Encephalopathie Stroke-achtige episodes Spierzwakte Slikstoornissen 24

25 celkern cystine H + cysteine cystinosine H + cystine lysosoom eiwit afbrak cytoplasma 25

26 Diagnose, behandeling Meten van verhoogde cystine gehalte in een soort van witte bloedcellen (granulocyten) Behandeling: cysteamine (zo vroeg mogelijkheid) 26

27 Behandeling met cysteamine cystinosine cytoplasma cytoplasm lysosoom cystine cysteamine cysteine NH 2 COOH CH CH 2 S S CH 2 CH NH 2 COOH + HS CH 2 CH 2 NH 2 cystine cysteine transporter NH 2 SH CH 2 CH COOH + cysteine cysteamine lysosome NH 2 COOH CH CH 2 S lysine S transporter CH 2 CH 2 NH 2 27

28 Klinisch geneticus nodig? Bevestigen van de diagnose: - in zeldzame gevallen foute diagnose mogelijk Genetische counseling van gezin Prenatale diagnostiek Kinder(nefroloog) Klinisch geneticus 28

29 Chromosomale afwijking: Wolf-Hirschhorn syndroom

30 Wolf-Hirschhorn syndroom (WHS) (micro)deletie van chromosoom 4 ernstig geestelijk handicap slechte groei slappe spierspanning epilepsie gehoorstoornissen vatbaarheid voor infecties oogproblemen hartproblemen nierproblemen (< 30%?) 30

31 Screening naar nierproblematiek bij WHS Klinisch geneticus Kinder(nefroloog) (nier problemen kunnen prognose bepalen) Echo nieren CT scan Mictiecystogram 31

32 Concluderend Bij (vermoeden) erfelijke nierziekte is een consult van klinisch geneticus noodzakelijk: - bevestigen diagnose - consequenties voor de behandeling, prognose - counseling van het gezin, prenatale diagnostiek Erfelijke diagnostiek en advies: interactie tussen (kinder)nefroloog, klinisch geneticus en andere specialisten Toekomst: groeiende kennis van artsen en patiënten, uitgebreide mogelijkheden van DNA diagnostiek en behandelingsmethoden 32

33 VRAGEN?

34 Waneer erfelijkheidsonderzoek? U zelf of uw kind hebt een ziekte en uw arts vermoed dat deze erfelijk is Uw kind heeft een bekende erfelijke ziekte en er is een verdenking op een nieraandoening In uw familie er is een erfelijke ziekte ontdekt en u wilt weten of dit iets betekent voor u en/of uw kinderen U hebt vragen over de oorzaak en de erfelijkheid van de aandoening van uw kind U en uw partner hebben bloedverwantschap en er is een kinderwens 34

35 De procedure Aanmelding: Het intake gesprek: klinisch geneticus of genetisch consulent Familiegegevens Opvragen medische gegevens Aanvullend medisch onderzoek Stamboomonderzoek DNA onderzoek, literatuuronderzoek, teambespreking Eindgesprek Schriftelijke samenvatting Maatschappelijk werk Duur: tot 6 maanden 35

Vergelijkbare documenten

Algemene aspecten van erfelijkheid. Waarom is kennis over erfelijke aspecten van een ziekte belangrijk? Wanneer erfelijkheidsadvies/onderzoek?

Erfelijke nierziekten: algemene aspecten van erfelijkheid, overerving en erfelijkheidsadvies Nine Knoers Klinisch Geneticus Commissie Erfelijke Nierziekten NVN 4 november 2006 HUMAN GENETICS NIJMEGEN Inhoud