Onderzoeksgroep Neurodegeneratieve Hersenziekten

Transcriptie

1 WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK NAAR DE ROL VAN GENETICA IN JONGDEMENTIE: FAMILIES, MUTATIES EN GENETISCHE TESTEN. Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium Neurogenetica, Instituut Born Bunge, Universiteit Antwerpen Onderzoeksgroep Neurodegeneratieve Hersenziekten Onderzoek naar de genetische oorzaken van hersenziekten Ziekte van Alzheimer Frontotemporale dementie Ziekte van Parkinson Doelstelling Identificatie van genetische oorzaken en risicofactoren Begrijpen van de biologie van het ziekteproces in de hersenen Bijdragen tot het ontwikkelen van meer doeltreffende medicatie en/of therapieën gericht tegen het afsterven van hersencellen Universiteit Antwerpen 1

2 Voorkomen van Jongdementie Jongdementie: eerste symptomen en klinische diagnose van dementie voor de leeftijd van 65 jaar Personen tussen 30 en 60 jaar met de meeste patiënten tussen 45 en 60 jaar Het juiste aantal patiënten met jongdementie is niet gekend Europese studie berekende een voorkomen van 12.5 % Klinisch en wetenschappelijke studies tonen 10% Naar schatting tot patiënten met jongdementie in België Karakteristieken van Jongdementie Jongdementie is een zeldzame ziekte (1/10 patiënten) Dezelfde klinische subtypes van dementie als in de 65+ groep maar in andere verhoudingen Patiënten hebben een sneller verloop van de ziekte door de aanwezigheid van meer letsels in de hersenen De meest frequente subtypes zijn: Alzheimer 20 25% geheugen Frontaalkwab dementie 10 15% gedrag Universiteit Antwerpen 2

3 JONGDEMENTIE: Erfelijke fouten Erfelijkheid en Jongdementie Bij jongdementie ziet men vaker meerdere patiënten in dezelfde familie wat wijst op een genetische bijdrage tot de ziekte. In zeldzame families wordt de ziekte doorgegeven van generatie tot generatie volgens een eenvoudige erfelijkheidspatroon = erfelijke dementie. Erfelijke dementie < 1% van de dementiepatiënten (= zeer zeldzame ziekte). Erfelijke fouten (= mutaties) werden gevonden in AD en FTD families. Universiteit Antwerpen 3

4 Eenvoudig Dominante Overerving I = Ziek = Mutatie II III Een kind van een zieke ouder heeft één kans op twee om ziek te worden (= autosomaal dominante overerving) Drager van een mutatie wordt ziek rond dezelfde leeftijd als de andere patiënten in de familie. Opsporen van Genen en Mutaties Familie Chromosoom Gen AB CD Ex 1 Ex 3 Ex 2 BD AC BC AD Segregatie Klonering Mutaties Universiteit Antwerpen 4

5 Belgische Alzheimer families met preseniline 1 (PSEN1) mutaties AD/A AD/B Belgische familie met frontaalkwab dementie met progranuline mutatie Universiteit Antwerpen 5

6 Genen en Mutaties voor Jongdementie Dementie Gen / Eiwit Afkorting Locatie Voorkomen in families AD Amyloïde voorloper eiwit APP 21 18% Preseniline 1 PSEN % Preseniline 2 PSEN2 1 4% FTD Progranuline GRN 17 21% C9orf72 C9orf % Microtubule geassocieerd eiwit tau MAPT 17 4% Er zijn nog dementie genen! Mutaties en Alzheimer pathologie Universiteit Antwerpen 6

7 MIJN GENETISCH RISICO OP DEMENTIE? Ik heb een familielid met jongdementie. Wat is mijn kans dat ik ook ziek word? Zware familiale belasting Eén ouder drager van erfelijke fout 50% kans op overerving mutatie Geen drager van mutatie geen verhoogd risico 51 Drager van mutatie kans groot dat je zelf ziek wordt maar wanneer? = Ziek = Mutatie Indien gewenst is presymptomatische diagnostiek mogelijk Voorwaarden: Via klinisch genetisch centrum Indien mutatie in familie gekend is Ouder dan 18 jaar Universiteit Antwerpen 7

8 Medisch Genetische Diagnostiek Symptomatische DNA test bij jongdementie patiënten: o Patiënt met een diagnose van Alzheimer of frontaalkwab dementie o Aanvraag van de test gebeurt via de behandelende arts of een medische genetisch centrum Presymptomatische DNA test bij familieleden van jongdementie patiënten: o Familieleden behorende tot een familie met een gekende mutatie o Familieleden behorende tot een familie met een familiale belasting o Aanvraag via een erkend medisch genetisch centrum NIEUWE THERAPIE: PREVENTIEVE THERAPIE Universiteit Antwerpen 8

9 Wetenschappelijk onderzoek is een proces van jaren Genetisch onderzoek celbiologisch onderzoek. farmaceutica. apotheek Wetenschappelijk onderzoek is gericht op de patiënten van morgen Patiënten van vandaag nemen deel aan het klinische en basis wetenschappelijke onderzoek oorzaken van dementie in kaart brengen (epidemiologie) klinische testen van experimentele medicaties (klinische trials) sociale en economische factoren (demografische studies) Voor de patiënten van vandaag moeten we zorgen voor een betere opvang en goede begeleiding van de mantelzorgers GEN EIWIT. medicatie GEN elke cel van ons lichaam telt 23 paar chromosomen Medicatie? chromosomen bestaan uit DNA die de genetische code van genen bevatten de genen bevatten het recept voor de eiwitten Eiwitten werken samen in complexe netwerken om bepaalde taken uit te voeren Universiteit Antwerpen 9

10 Risicoprofiel of Erfelijke fout Ziekteproces Amyloïde Foute Amyloïde Klonters Neerslaan Tau kluwen celdood Afsterven hersencellen Amyloïde plakken DEELNEMEN AAN HET ONDERZOEK Universiteit Antwerpen 10

11 Met Uw medewerking kunnen we binnen een aantal jaren andere mensen helpen! Wie komt in aanmerking voor deelname? Patiënten, familieleden en gezonde vrijwilligers (ouder dan 18 jaar) Wat wordt er verwacht van de deelnemers? Informatieformulier Ondertekend toestemmingsformulier Informatie over de eigen ziektegeschiedenis Voorkomen van dementie en hersenziekten bij de familie Korte test van cognitie en geheugen Een bloedafname voor DNA Deelnemen aan onderzoek + Bezoek Departement Moleculaire Genetica Universiteit Antwerpen 11

12 Christine Van Broeckhoven Universiteit Antwerpen 12