OPLEIDINGSPROGRAMMA DE OPLEIDING TOT VHT-OPLEIDER

Transcriptie

1 OPLEIDINGSPROGRAMMA DE OPLEIDING TOT VHT-OPLEIDER AIT, 2019 ASSOCIATIE VOOR INTERACTIEBEGELEIDING EN THUISBEHANDELING Merkhouder, SPIN, VHT, Video Home Training, VIB, Video Interactie Begeleiding, VIG, Video Interaction Guidance, S-VIB Burgemeester Verderlaan 15-A, 3544 AD Utrecht

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Opleidingssysteem Opleidingsvoorwaarden en wensen Doel van de opleiding Werkwijze Opleidingsprogramma VHT-opleider Tussenevaluatie Certificering Kwaliteitsborging Accreditatie Tijdsinvestering

3 1. Inleiding Algemeen Dit opleidingsprogramma is vastgesteld door de AIT en wordt landelijk door de AIT-opleiders 1. gehanteerd. Het betreft een gedegen opleidingstraject dat wordt afgesloten met een certificaat. Wat is video-hometraining? Video-hometraining (VHT) is een vorm van professionele begeleiding of hulpverlening voor gezinnen met vragen en/of problemen in de opvoeding. Door analyse van korte video-opnames van de alledaagse omgang thuis, wordt zichtbaar wat nog goed loopt in de communicatie en wat verbeterd kan worden. De video-opnames worden door de video-hometrainers samen met de ouders besproken en geanalyseerd, met als doel de ouders helder zicht te geven op het functioneren en de behoeftes van het kind. Hierdoor zijn de ouders (weer) beter in staat het kind op een positieve manier te ondersteunen bij zijn ontwikkeling. De ervaring wijst uit, dat de meeste ouders bij het terugkijken van de beelden, zelf heel snel zien wat hun kind nodig heeft en zelf ook goed kunnen formuleren hoe zij hun eigen handelen daar op af kunnen stemmen. De opvoeding kan (tijdelijk) problemen geven o.a. doordat: De ouders het lastig vinden om hun tempo af te stemmen op dat van het kind. Het kind extra kwetsbaar is door specifieke ontwikkelingsproblemen. Het kind extra leiding en ondersteuning nodig heeft en de ouders daarnaar zoekende zijn. Broertjes en zusjes extra steun nodig hebben om samen te kunnen spelen en praten. Er allerlei tegenslagen zijn, waardoor aandacht en energie voor de opvoeding moeilijker op te brengen is. Er kan ook sprake zijn van een combinatie van deze factoren. Bijv. in de communicatie tussen ouders en kinderen, in de organisatie van het dagelijks gezinsleven en in het functioneren op school. De microanalyse van videobeelden geeft de ouders vrijwel altijd weer een helder beeld van datgene wat nog goed loopt in de opvoeding en van datgene wat aandacht nodig heeft. Het maakt het mogelijk dat ouders hun kind met andere ogen kunnen bekijken. In overleg met de video-hometrainer kunnen de ouders vervolgens concreet formuleren hoe zij hun kinderen de stimulans, steun en leiding kunnen gaan geven, die nodig is. In de vervolg videoopname(s) krijgen ouders letterlijk en figuurlijk de ontwikkeling van hun kinderen in beeld. Een belangrijk aspect daarbij is dat het wederzijdse genieten ook weer op gang komt. In Nederland wordt VHT aangeboden in verschillende werksectoren: in de Jeugdgezondheidszorg, de lokale gemeentelijke teams, de jeugdzorg, de GGZ en de Gehandicaptenzorg. Het kan hierbij zowel gaan om lichte kortdurende vormen van hulp en begeleiding, als om een langduriger en intensiever hulptraject. Video-hometraining kan zowel aangeboden worden door professionele organisaties als door pedagogen/psychologen die werken vanuit een eigen praktijk. Video-hometraining wordt zowel kortdurend ingezet bij lichte opvoedingsproblemen (K-VHT), als langduriger bij complexere problematiek. Uitgangspunten Binnen de VHT worden de volgende uitgangspunten gehanteerd: 1 Omwille van de leesbaarheid wordt in deze notitie de volgende terminologie gehanteerd: AIT-Opleider: De persoon die de opleiding tot VIB-opleider geeft. Kandidaat: De persoon die de opleiding tot VIB-opleider volgt. VHT-er i.o..: De professional die tijdens de opleiding worden opgeleid door de kandidaat. 3

4 1. Voorwaarde voor een gezonde ontwikkeling van kinderen en ouders is, dat er gezonde interactie plaatsvindt tussen de gezinsleden. 2. Iedere ouder wil graag een goed contact met zijn kind, en ieder kind wil graag een goed contact met zijn ouders. 3. Zowel prettige als onprettige interactie kenmerken zich door een vast patroon waarin een aantal elementen zich steeds opnieuw herhaalt. 4. Het is gemakkelijker om tot gezonde interactie te komen als je weet uit welke elementen een goedlopende interactie bestaat. 5. Het bekrachtigen van positieve handelingen is effectiever dan het bestraffen van ongewenste handelingen en gedragingen. Werkwijze Alle contacten die de videohometrainer heeft met het gezin vinden thuis plaats, dus daar waar de kinderen zich thuis voelen. In het eerste contact van de videohometrainer met het gezin wordt met de ouders doorgenomen waar zij bij geholpen willen worden in de omgang met hun kinderen. Datgene wat de ouders aangeven als hulpvraag is altijd het vertrekpunt van de hulp. Vervolgens legt de videohometrainer uit wat de methodiek inhoudt. Al dan niet met behulp van instructiefilms. Wanneer de ouders in kunnen stemmen met de methodiek, kan de hulp gestart worden. De videohometrainer maakt een korte video-opname (circa 10 minuten) van een dagelijkse gezinsactiviteit waarbij interactie plaatsvindt, zoals het gezamenlijk thee drinken, het eten of het spelen van een spelletje. Meestal begint de videohometrainer met het in beeld brengen van de situaties die het minste problemen opleveren. Een situatie die wat neutraler is levert meer informatie op over de mogelijkheden van ouders en kinderen en vormt een beter vertrekpunt om deze mogelijkheden zodanig uit te bouwen dat de ouders deze ook in moeilijkere situaties toe kunnen passen. Binnen een week is de videohometrainer terug in het gezin om de opnames (of een selectie daaruit) te laten zien aan de ouders. De videohometrainer blijft wekelijks in het gezin terugkomen, de ene week voor een video-opname en de andere week om deze te bespreken, tot het gezin weer op eigen kracht verder kan. Bij het terugkijken ligt het accent op de geslaagde interacties en de videohometrainer geeft aan de hand van deze beelden informatie over het belang van deze goedlopende interacties en laat zien waar de krachten van de ouders liggen om te bevorderen dat geslaagde interacties vaker voor kunnen komen. Binnen de langere trajecten wordt er gewerkt met verschillende aandachtgebieden wat in een trajectplan gevat wordt. Behalve de basiscommunicatie betrekt de videohometrainer dan ook andere zaken rond het gezin in zijn hulpverlening. Dit trajectplan bestaat uit 5 blokken die door de VHT-er worden doorgenomen. De vijf aandachtsgebieden die in het trajectplan VHT aan bod komen zijn: 1. Basiscommunicatie. 2. Dagelijks gezinsleven. 3. Ontwikkeling van de kinderen. 4. Ontwikkeling van de ouders. 5. Maatschappelijk functioneren. Specifieke toepassingen van VHT De opleiding VHT geeft een brede algemene basis die binnen de zorg voor jeugd kan worden toegepast. Uiteraard is het zo dat er per doelgroep en werkvorm specifieke aandachtspunten zijn. Deze meer specifieke informatie wordt, in grote lijnen, op de supervisiebijeenkomsten door de VHTopleider ingebracht. Verdere methodische verdieping of verbreding ten behoeve van de eigen doelgroep zal vooral in de praktijk binnen de eigen organisatie plaatsvinden en op de AIT- 4

5 werkontwikkelingskringen (WOK s) die in het kader van kwaliteitszorg en werkontwikkeling voor gecertificeerde VHT-ers, VIB-ers en opleiders VHT/VIB worden georganiseerd. Wat is een VHT-opleider? Een VHT-opleider is na de certificering in staat en bevoegd om professionals, hierna VHT-er i.o op te leiden tot videohometrainer in de werksoort waarin hij zelf werkzaam is. Organisaties die een VHTopleider in huis hebben, zijn in staat om intern eigen medewerkers op te leiden tot VHT-er. De VHT-opleider geeft ook een bijdrage aan de implementatie van VHT in de organisatie en kan vorm geven aan de kwaliteitsborging na de opleiding, daarbij gebruik makend van de AIT-kwaliteitslijn. 2. Opleidingssysteem Voor de opleiding tot VHT-opleider wordt het train-de-trainers concept gehanteerd. Dat betekent dat ervaren professionals hun ervaring en kennis van en in de praktijk overdragen. Alle VHT-opleiders zijn VHT-ers met een zeer ruime praktijkervaring. Bij het overdragen van hun kennis en ervaring volgen zij de structuur van de opleiding zoals die landelijk door de AIT is vastgesteld. Zij hebben, op hun beurt, hiervoor een opleiding gevolgd bij een ervaren AIT-opleider of AIT-opleidingscoördinator. 3. Opleidingsvoorwaarden en wensen Om de opleiding tot VHT-opleider met succes te kunnen voltooien moet er voldaan worden aan een aantal voorwaarden: De kandidaat werkt volgens het AIT-opleidingsprogramma. De kandidaat is een gecertificeerd videohometrainer. De kandidaat heeft tenminste 2 jaar praktijkervaring als gecertificeerd VHT-er. Hiervan kan worden afgeweken als de kandidaat blijk geeft over de basisvaardigheden te beschikken, die noodzakelijk zijn om de taak van opleider op zich te nemen. Dit kan in een bijeenkomst met de opleidingscoördinator, de leidinggevende van de kandidaat en de kandidaat zelf worden vastgesteld. De kandidaat dient tijdens de opleiding per week voldoende tijd vrijgesteld te zijn om bezig te kunnen zijn met opleidingsactiviteiten. Hieronder vallen: contacten met de professionals die opgeleid worden, reistijden, voorbereiden van de supervisies, supervisietijd, bestuderen van literatuur, deelnemen aan regionale en landelijke studiebijeenkomsten. De kandidaat leidt gedurende de gehele opleidingsperiode minimaal 2 professionals op tot video-interactiebegeleider. Het advies is een groepje van 3 professionals. De kandidaat heeft de beschikking over moderne apparatuur van goede beeld- en geluidskwaliteit. De organisatie waar de kandidaat werkt heeft een protocol m.b.t. videogebruik en privacy, zowel m.b.t. cliënten als m.b.t. de VIB-ers i.o. volgens de AVG-wetgeving. 4. Doel van de opleiding De opleiding heeft tot doel: Het snel en accuraat kunnen analyseren van interactiepatronen tussen de VHT-er i.o. en diegenen die hij begeleidt, met in acht neming van de verschillende werkvelden en werkdoelen. Het over kunnen dragen van relevante informatie met behulp van de interactie-analyse aan de VHT-er in opleiding. 5

6 Het kunnen vaststellen van de leermomenten van de VHT-er i.o. en daaruit voortvloeiend de leerdoelen kunnen formuleren. Dit met behulp van de video-opname en de interactieanalyse. Het kunnen geven van reflectie m.b.v. beelden op activerende en stimulerende wijze. Het hieruit voortvloeiende proces kunnen sturen en begeleiden waarbij aangesloten wordt bij de krachten van elke VHT-er i.o., alsook van diegenen die door de VHT-er i.o. worden begeleid. 5. Werkwijze Middels individuele supervisie wordt gewerkt aan kennisoverdracht en de basiscommunicatie van de VHT-ers i.o. Het opleidingstraject van de VHT-opleider loopt parallel aan het opleidingstraject van de VHT-er i.o.. De opleiding bestaat uit 10 tot 20 bijeenkomsten. Dit is afhankelijk van de werksector. 6. Opleidingsprogramma VHT-opleider Supervisie 1 t/m 10 Centraal staat het zodanig toerusten van de VHT-ers in opleiding, dat deze in gezinnen met pedagogische problemen, positieve ontwikkeling op gang kunnen brengen en kunnen ondersteunen middels VHT. De opleider in opleiding leert in deze beginfase de supervisiebijeenkomsten zodanig te structureren dat de basiscommunicatie de motor is in de verandering, zowel t.b.v. de gezinnen als t.b.v. de ontwikkeling van de VHT-er i.o. Onderwerp Leren structuren van supervisiebijeenkomsten met behulp van de basiscommunicatie Leerdoelen Adequaat analyseren van de video-opnamen die de VHT-er i.o. inbrengt. Scheppen van een kader voor de VIB-er i.o. conform het gedachtegoed en de visie op hulpverlening zoals die bij de VIB wordt gehanteerd. Geven van aanvullende en ondersteunende informatie aan de hand van de video-opnamen aan de VHT-er i.o. Stimuleren van de VHT-er i.o. tot het zelfstandig uitvoeren van videoanalyses. Analyseren van de basiscommunicatie van de VHT-er i.o. Vaststellen van de krachten en de leermomenten van de VHT-er i.o. Werkwijze De kandidaat brengt beelden in van de opleidingscontacten die hij heeft met de VHT-ers i.o. Middels deze beelden zal met de kandidaat doorgenomen worden hoe hij snel en accuraat een interactie-analyse kan maken van de video-opnamen van de mensen die hij opleidt, en hoe hij hierbij aan kan sluiten bij de mensen die hij opleidt. De eerste vier bijeenkomsten zullen dan ook vooral staan in het aanreiken van een kader voor de VHT-er i.o. Na de eerste vier bijeenkomsten bereidt de kandidaat zijn eigen beelden voor en maakt zelf een eerste analyse. Deze analyses worden tijdens de supervisiebijeenkomst doorgenomen en daar waar nodig voegt de opleider 6

7 informatie toe. Ook kunnen beelden van cliëntcontacten van de VHT-er i.o. ingebracht worden. Dit kan als de kandidaat gerichte vragen heeft over deze videobeelden. Dit kan ook als de opleider een duidelijke vraag heeft met betrekking tot deze beelden. Evaluatie Bij sommige werksectoren volgt hier de certificering Supervisie 10 t/m 15 Centraal staat de review; zowel de review met de ouders door de VHT-ers in opleiding als de review van de supervisiebijeenkomsten van de kandidaat met de VHT-ers die worden opgeleid. Onderwerp Het aansluiten bij de krachten van de VHT-ers i.o. en hen op activerende wijze ondersteunen bij hun leerproces Leerdoelen Het herkennen van de krachten en werkpunten van de individuele VHT-er i.o. tijdens review met ouders en/of oudere jeugd en gekoppeld hieraan het kunnen formuleren en uitvoeren van een ondersteuning. Het geven van reflectie over de basiscommunicatie van de VHT-er i.o. op ondersteunende en activerende wijze. Zicht hebben op eigen basiscommunicatie met de nadruk op het kunnen hanteren van zowel compenserende als activerende vaardigheden. Inzicht hebben in de groei die de VHT-er i.o. doormaakt, deze m.b.v. de videobeelden helder kunnen maken. Kunnen bieden van specifieke aanvullende informatie aan de VHT-ers i.o. die zij nodig hebben om leiding te kunnen geven aan de communicatie tijdens het overleg met het gezin. Werkwijze De kandidaat laat fragmenten zien van de video-opnamen die de VHT-ers i.o. hebben ingebracht tijdens de supervisiebijeenkomsten. Hij toetst de analyse zoals hij die heeft gemaakt. Specifieke en verdiepende informatie kan worden aangereikt. Niet alle videobeelden komen meer aan bod, de kandidaat maakt zelf een selectie van datgene wat hij wil laten zien. De kandidaat maakt video-opnamen van de opleidingscontacten die hij heeft n.a.v. deze videobeelden. Met behulp van deze videobeelden worden bovenstaande leerdoelen doorgenomen. De kandidaat bereidt de video-opnamen voor en selecteert deze op de groei die hij als opleider doormaakt. De opleider voegt, daar waar nodig, informatie toe en activeert de kandidaat de leerdoelen om te gaan zetten in handelen en communicatie. Evt. kunnen nog video-opnamen van de begeleidingsgesprekken van de VHT-ers i.o. worden ingebracht indien daar gerichte vragen over zijn. Evaluatie Bij sommige werksectoren volgt hier de certificering 7

8 Supervisie 15 t/m 20 Gekoppeld aan de leerdoelen van de eerste 15 supervisies, een invulling geven aan het zelfstandigheidproces van de VHT-ers i.o. en het helpen invoegen van VHT binnen bestaande begeleidingstrajecten. Onderwerp Invulling geven aan het zelfstandigheidproces van de VHT-ers i.o. en het helpen invoegen van VHT binnen bestaande begeleidingstrajecten Leerdoelen Zelfstandig mensen op kunnen leiden tot adequaat functionerende VHT-ers. Zelfstandig in kunnen vullen van supervisiebijeenkomsten en zicht hebben op de eigen rol daarin. Implementatievraagstukken kunnen herkennen en VHT-ers kunnen ondersteunen om hier oplossingsgericht mee te kunnen werken in hun eigen organisatie. VHT-ers i.o. helpen te komen tot een verdere vertaling VHT binnen het totale zorgaanbod van de organisatie. VHT-ers i.o. ondersteunen bij het voorbereiden van hun certificering. Vorm geven aan de rol van opleider tijdens de certificeringbijeenkomsten. Werkwijze De kandidaat maakt zelfstandig analyses van de supervisiebijeenkomsten en stelt gerichte vragen over deze analyses. De kandidaat neemt met elke VHT-er i.o. door op welke wijze VHT op dat moment geïntegreerd is in het totale begeleidingstraject. De kandidaat signaleert evt. knelpunten, brengt de samenhang aan en zet een traject uit waarin de implementatie verder vorm kan krijgen. De kandidaat onderhoudt hiertoe nauw contact met de leidinggevende(n) in de organisatie. De supervisiecontacten krijgen steeds meer een consulterend karakter. De laatste twee bijeenkomsten zullen in het teken staan van de voorbereiding van de VHT-ers op hun certificering. Evaluatie Eindevaluatie is tevens de certificering 7. Tussenevaluatie Halverwege de opleiding vindt er een tussentijdse evaluatie plaats met de kandidaat, een leidinggevende van de kandidaat, de AIT-opleider en een AIT-gecommitteerde. Deze gecommitteerde kan bij de tussentijdse evaluatie aanwezig zijn, maar kan ook op een andere wijze in staat worden gesteld om het leerproces mee te volgen. Deze gecommitteerde zal bij voorkeur ook de gecommitteerde zijn bij de certificering. Tijdens deze evaluatie komt aan de orde of de gevolgde leerroute terug te vinden is in het opleidingsprogramma en of de kandidaat de leerdoelen heeft gehaald. De doorgemaakte groei wordt vastgesteld en tevens de specifieke leerdoelen voor de 8

9 komende periode. Doorgenomen wordt op welke wijze deze specifieke leerdoelen binnen de opleiding uitgewerkt zullen worden. De evaluatie heeft een tweeledig doel: 1. Het geeft de kandidaat de mogelijkheid om kritisch te kijken naar het gevolgde opleidingstraject en de gehaalde leerdoelen. De aanwezigheid van een externe opleider geeft de kans om eventuele blinde vlekken in kaart te brengen zodat deze alsnog in de opleiding meegenomen kunnen worden. 2. Borging van de kwaliteit van de opleiding. De externe opleider kijkt of de leerroute, zoals die door de opleider is uitgezet, voldoet aan de vastgestelde criteria. De kandidaat maakt een kort verslag (max. 1 A4) van de evaluatie. 8. Certificering De opleiding wordt afgesloten met een certificaat VHT-Opleider. De certificering vindt plaats in een aparte bijeenkomst, waar naast de kandidaat, een leidinggevende van de kandidaat, de AIT-opleider en een AIT-gecommitteerde aanwezig zijn. Met behulp van een schriftelijk verslag en een videopresentatie geeft de kandidaat inzicht in de het groeiproces van de VHT-ers i.o. en het eigen leerproces. Tijdens deze bijeenkomst wordt getoetst of de kandidaat voldoet aan de volgende criteria: 1. Reflectie: De kandidaat heeft inzicht in de eigen basiscommunicatie en kan deze goed toepassen, met speciale aandacht voor compenserende en activerende vaardigheden. De kandidaat kan op de eigen doorgemaakte groei reflecteren. 2. Activeren: De kandidaat kan de supervisie zo structureren dat de VHT-er i.o. beeldgerichtheid ontwikkelt, de micro-analyse leert toepassen en geschikte videofragmenten kan selecteren. De kandidaat kan de informatie zo aanbieden dat de VHT-er i.o. zelf geactiveerd wordt. De kandidaat sluit aan bij de leerstijl van de VHT-er i.o. 3. Empowerment De kandidaat helpt de VHT-er i.o. om zich op de krachten te richten, zonder de risico s uit het oog te verliezen. De kandidaat richt zich tijdens de opleiding op de krachten van de VHT-er i.o., heeft tegelijkertijd diens leerpunten helder en kan hier procesmatig mee werken. De kandidaat helpt de VHT-er een basishouding te ontwikkelen waarbij deze zich richt op krachten en oplossingen. 4. Begeleidingsplan De kandidaat helpt de VHT-er de informatie vanuit de videobeelden te vertalen naar een begeleidingsplan en andersom. De kandidaat bewaakt dat de VHT-er i.o. oog heeft voor de beschermende factoren en om te gaan met de relevante risicofactoren. De kandidaat helpt de VHT-er de reeds bestaande diagnostiek te vertalen naar de beelden. De VHT-opleidingen die de kandidaat verzorgt, resulteren in geslaagde begeleidingstrajecten van de VHT-er i.o. 5. Implementatie Implementatievragen worden herkend en worden meegenomen in de opleiding. 9

10 Specifieke aspecten, behorend bij de werksector worden gezien en omgezet in opleidingsactiviteiten. 6. Kwantitatieve criteria De kandidaat heeft aan het einde van de opleiding tenminste 2 mensen opgeleid tot gecertificeerde VHT-ers. Dit kandidaat wordt na de certificering geregistreerd in de landelijke certificeringbank van AIT en het certificaat wordt, bij participatie aan het AIT-bijscholingsprogramma, driejaarlijks verlengd. 9. Kwaliteitsborging Na de opleiding wordt de kwaliteit van de uitvoering geborgd in de vorm van supervisies, het bijwonen van WOK s en landelijke studiedagen. Deze vormen een voorwaarde voor verlenging van het certificaat. Zie Accreditatie Voor deze opleiding is geen accreditatie aangevraagd. 10

11 11. Tijdsinvestering Bij individuele supervisie supervisie Tijdsinvestering 20 supervisies van 1½ uur 30 uur Voorbereiding per supervisie 1 uur 20 uur Voorbereiding evaluatie 2 uur Evaluatie 1½ uur Voorbereiding certificering 5 uur Certificering 1½ uur Totaal 60 uur In dit overzicht is niet meegenomen: De tijd die de kandidaat kwijt is aan de supervisie met de VHT-ers i.o. De tijd die de kandidaat kwijt is aan overleg met de organisatie van de VHT-ers i.o. Hoeveel tijd dit kost is sterk afhankelijk van factoren als: Het aantal VHT-ers dat opgeleid wordt Of het individuele of groepssupervisies zijn De mate waarin de organisatie al bekend is met de methodiek. De opleiding tot VIB-opleider wordt uitsluitend gegeven door een erkende AIT-opleidingscoördinator, werkzaam bij AIT of bij een AIT-steunpunt. 11