DIABETES en DEPRESSIE. Martin Willink kaderhuisarts diabetes Caroline Lubach verpleegkundig consultent diabetes VUmc
|
|
- Martina Janssens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 DIABETES en DEPRESSIE Martin Willink kaderhuisarts diabetes Caroline Lubach verpleegkundig consultent diabetes VUmc
2 Disclosure Martin Willink Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk Geen enkele in relatie tot deze presentatie
3 Diclosure Caroline Lubach Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk Geen enkele in relatie tot deze presentatie
4 Wat komt er aan de orde? Aanleiding De aanpak Resultaten Uitkomst De praktijk Tips
5
6 PREVALENTIE DEPRESSIE BIJ DIABETES Mensen met diabetes hebben 2x meer kans op het ontwikkelen van een depressie (Ali & Stone, 2006) Jaarlijks zijn er Nederlanders met diabetes en depressieve symptomen (van Meeteren-Schram, 2007) Ruim 1 op 6 mensen met diabetes heeft te maken met depressie of depressieve symptomen (van Meeteren-Schram, 2007)
7 Depressie bij diabetes Verhoogde prevalentie (x2) Verminderde kwaliteit van leven Slechtere diabetes zelfzorg Verhoogde morbiditeit Verhoogde mortaliteit Hoge kosten Het is behandelbaar Ali & Stone, 2006; van Meeteren- Schram, 2007
8 Depressieve Episode (DSM-IV) Tenminste 5 van de volgende symptomen zijn bijna dagelijks aanwezig, binnen een periode van 2 weken. Tenminste één van de twee kernsymptomen. depressieve stemming (bij adolescenten prikkelbaar) verminderde interesse / plezier in (bijna) alle activiteiten gewichtsverlies - toename zonder volgen dieet slaapstoornissen vermoeidheid of verlies energie gevoelens van waardeloosheid of buitensporig/onterechte schuldgevoelens verminderd vermogen tot nadenken of concentratie terugkerende gedachten aan de dood, suicidegedachten, suicide poging of plan suicide te plegen
9 Onderkenning depressie diabetes door professionals Professionals hebben periodiek contact met patiënt en vaak over langere periode Toch wordt depressie gemist door medische professionals in 30-50% van de gevallen ( Valenstein, 2001; McDonald, 2002; Lustman, 1987) Ook bij diabetesverpleegkundige blijkt sprake van onderherkenning en registratie van angst/depressie en diabetes-distress (max 30% herkend) (Pouwer, 2005)
10 Mogelijke redenen voor onderherkenning depressie Patiënt factoren: - het niet naar voren(willen of kunnen) brengen van depressieve klachten - somatische presentatie (moeheid, eetlust, slaap, pijn) Zorgverlener: - normale reactie op het hebben van een chronische ziekte - symptomen horen bij diabetes - te weinig aandacht en tijd
11 Effectieve behandelingen beschikbaar
12 Werkgroep NDF Rosaida Broeren, projectleider NDF/NAD Eglantine Barents, DVN Mariëlle Dekker, Kon Ned Gen voor Fysiotherapie Anita Faber, EADV, NVvPO Lou Jagt, Ned Ver Maatschappelijk Werkers Caroline Lubach, EADV Roelie Weterings, DNO prof. Christina van der Feltz, Trimbos prof. Frank Snoek, VUmc, voorzitter Wim Wierenga, Ned Inst Psychologen/PAZ Martin Willink, DiHAG Nel Geelhoed, NIV (leeslid)
13 WERKGROEP: PLAN VAN AANPAK Literatuur review overzicht van screenings/signaleringsmethodes voor depressie, met bewezen geschiktheid volwassenen patiënten met diabetes. Werkconferentie inventarisatie knelpunten screening, signalering depressie en toeleiding naar passende hulp Patiëntenraadpleging Multidisciplinaire richtlijn richtlijn vormt basis voor thema depressie in NDF Zorgstandaard
14 Is screenen mogelijk? WHO criteria for screening The condition sought should be an important health problem for the individual and community. There should be an accepted treatment or useful intervention for patients with the disease. The natural history of the disease should be adequately understood. There should be a latent or early symptomatic stage. There should be a suitable and acceptable screening test or examination. Facilities for diagnosis and treatment should be available. There should be an agreed policy on whom to treat as patients. Treatment started at an early stage should be of more benefit than treatment started later. The cost should be economically balanced in relation to possible expenditure on medical care as a whole. Case finding should be a continuing process and not a once and for all project. (Wilson & Junger, 1968)
15 Is screenen zinvol? In de eerstelijn helpt screening om herkenning te vergroten, en is waarschijnlijk kosten-effectief (indien gevolgd door adequate zorg) (Wells et al., 2000; Valenstein et al., 2001; Tylee, 2006; Barbui & Tansella,2006) Depressie screening op diabetespolikiniek verminderd lijdensdruk en kosten is toepasbaar en draagt bij tot case-finding in NL (Simon et al., 2007);(Steenbergen et al, 2010; Snoek et al, 2011) Monitoren en bespreken psychisch welbevinden als onderdeel periodieke poliklinische diabetescontrole geeft significante verbetering welbevinden en satisfactie met zorg in NL. (Pouwer et al., 2001, De Wit et al,, 2007;Snoek et al., 2011) Screenen met vragenlijst en schriftelijke terugkoppeling heeft nauwelijks effect (Pouwer et al, 2010)
16 CRITERIA Valide en betrouwbaar instrument/methode in diabetes, sensitiviteit en specificiteit Geschikt voor klinisch gebruik (literatuur; ervaring) Acceptatie patiënt en professional (literatuur; ervaring) Uitvoerbaar (tijd, kosten, vaardigheden; literatuur, ervaring) Koppeling aan passend verwijs- en zorgpad
17 Toepassing screening in de praktijk
18 Pilot met screeningslijsten Pilot implementaties: Medisch Centrum Haaglanden, Bethesda Ziekenhuis, Hoogeveen, Huisartsenpraktijken DZG Oude Ijssel Resultaat pilots: Aanscherping richtlijn op basis van opgedane ervaringen Implementatiehandreiking
19 Advies NDF Richtlijn 1. In het reguliere contact met patiënt altijd alert op signalen van depressiviteit en spanningsklachten 2. Meten en bespreken welbevinden standaard jaarlijks onderdeel van de jaarcontrole en bij binnenkomst 3. Inzet van een gevalideerde screeningsvragenlijst : CES-D, PHQ-9, WHO-5 eventueel icm PAID 4. Bespreken uitkomsten en koppelen aan zorgpad 5. Stepped care :passende hulp koppelen aan ernst/zorgbehoefte
20 1. Alertheid op signalen van depressiviteit en spanningsklachten altijd geboden Wees alert bij mensen met bepaalde algemene risicofactoren: verlieservaringen, geschiedenis van depressieve episoden, slechte huisvesting of een lage sociaal economische status Wees alert bij risicovolle momenten in het beloop van diabetes: ontstaan van complicaties, ontwikkelen van andere chronische aandoening, overgang naar insulinetherapie, eerste jaar na diagnose type 1 DM Wees alert bij psychische klachten en symptomen van depressie: Aanhoudende sombere stemming, verlies van interesse of plezier, slaapproblemen, rusteloos of juist te rustig, verandering van eetlust/gewicht, verlies van energie
21 2. Hoe effectief is screening/monitoring? In eerste lijn helpt screening om herkenning te vergroten en is waarschijnlijk kosteneffectief (indien gevolgd door adequate zorg) (Wells et al.2000; Valenstein et al. 2001; Tylee 2006; Barbui & Tansella 2006) Depressie screening op diabetespoli vermindert lijdensdruk en kosten (Simon et al. 2007); is toepasbaar en draagt bij tot case-finding in NL (Steenbergen et al 2010; Snoek et al 2011) Monitoren en bespreken psychisch welbevinden als onderdeel periodieke poliklinische diabetes controle geeft significante verbetering welbevinden en satisfactie met zorg in NL (Pouwer et al 2001; DeWit et al 2007; Snoek et al 2011) Screenen met vragenlijst en schriftelijke terugkoppeling heeft nauwelijks effect (Pouwer et al 2010) Screeningsvragenlijst geeft handvat bij de bespreking in DM team en eventuele vervolgacties (bijv. verwijzing)
22 3. Gevalideerde Vragenlijsten CES-D: Center for Epidemiological Studies- Depression Meet ernst van depressieve klachten/ontwikkeld voor algemene bevolking PHQ-9: Patient Health Questionnaire-9 Meet ernst van depressieve klachten volgens DSM IV (nieuwer) WHO-5: World Health Organization- Five item Well being Index Meet emotioneel welbevinden en ernst depressieve klachten/ PAID: Problem Areas in Diabetes schaal Meet diabetes-specifieke distress/aanpassingsproblemen
23 4. Bespreken uitkomst duur en impact van het probleem, urgentie en zorgbehoefte Ernstige depressie Milde depressie Geen aanwijzingen voor depressie Verwijzing: psychotherapie, antidepressiva Afwachten, counseling, zelfhulp, psycho-educatie Geen vervolgactie noodzakelijk
24 Effectieve behandelingen beschikbaar Luisterend oor, oog voor de psychosociale dimensie Ondersteunende gesprekken (counseling) POH GGZ in HA praktijk Groepscursussen (mindfullness, cognitieve gedragstherapie, omgaan met chronische ziekte, in de put, uit de put ) Begeleide zelfhulp: 1 e lijns psycholoog, psychotherapeut, psychiater GGZ Collaborative care = combinatie counseling en medicatie 1 ste lijn Medicatie van der Feltz-Cornelis et al, 2010; Ismail et al, 2004; Winkley et al, 2006
25 CES-D (20 items) Totaalscores optellen, items 4, 8, 12 en 16 ompoolen Cut off score: > 16: verdenking depressie > 21: mogelijk ernstige depressie Ontwikkeld voor de algemene bevolking
26 CES-D Tijdens de afgelopen week: 1. Stoorde ik me aan dingen, die me gewoonlijk niet storen. 2. Had ik geen zin in eten, was mijn eetlust slecht. 3. Bleef ik maar in de put zitten, zelfs als familie of vrienden probeerden me er uit te halen. 4. Voelde ik me evenveel waard als ieder ander. 5. Had ik moeite mijn gedachten bij mijn bezigheden te houden. 6. Voelde ik me gedeprimeerd. 7. Had ik het gevoel dat alles wat ik deed me moeite kostte. 8. Had ik goede hoop op de toekomst. 9. Vond ik mijn leven een mislukking. 10. Voelde ik me bang. 11. Sliep ik onrustig. 12. Was ik gelukkig. 13. Praatte ik minder dan gewoonlijk. 14. Voelde ik me eenzaam. 15. Waren de mensen onaardig. 16. Had ik plezier in het leven 17. Had ik huilbuien. 18. Was ik treurig. 19. Had ik het gevoel dat mensen me niet aardig vonden. 20. Kon ik maar niet op gang komen.
27 PHQ-9 (10 items) Scores items optellen Cut off score: > 10: verdenking depressie > 15: mogelijk ernstige depressie Ontwikkeld vanuit de DSM IV Nieuwer Heeft voorkeur vanwege klinische bruikbaarheid
28 PHQ Weinig zin of plezier hebben om iets te doen? 2. U somber, teneergeslagen of hopeloos voelen 3. Moeite met inslapen of doorslapen of teveel slapen? 4. U moe voelen of geen fut hebben? 5. Weinig trek in hebben of teveel eten? 6. Ontevreden zijn over uzelf of het gevoel hebben dat u een mislukking bent of dat u uzelf en/of uw naasten tekort doet? 7. Moeite hebben met concentreren, bijv. bij het lezen van de krant of bij het televisie kijken? 8. Langzaam bewegen of spreken zodat het anderen zou kunnen opvallen? Of het tegenovergestelde: bent u zo druk/gejaagd of rusteloos dat u veel meer beweegt dan gewoonlijk? 9. Denken dat het beter zou zijn dat u dood bent of denken aan manieren om uzelf iets aan te doen?
29 WHO-5 (5 positief geformuleerde items) Scoring: 5 ( constant ) tot 0 ( helemaal niet ), totaalscore x 4 Cut off score: > 50: geen stemmingsprobleem < 28: mogelijk ernstig depressief
30 WHO-5 Gedurende de laatste twee weken 1. Ik voelde me vrolijk en in opperbeste stemming 2. Ik voelde me rustig en ontspannen. 3. Ik voelde me actief en doelbewust. 4. Ik voelde me fris en uitgerust toen ik wakker werd. 5. Mijn dagelijks leven was gevuld met dingen die me interesseren. 5=constant, 0= helemaal niet
31 PAID-5 (5 items) Scoring: 0 ( geen probleem ) tot 4 ( groot probleem ), items optellen Cut off score: >8 veel zorgen/spanningen tgv diabetes Gevalideerde vragenlijst
32 PAID Kunt u aangeven in hoeverre de genoemde onderwerpen voor u op dit moment een probleem vormen? U angstig voelen als u aan uw diabetes denkt? U somber voelen bij de gedachte aan uw diabetes? U zorgen maken over de toekomst en de kans op ernstige complicaties? Het gevoel dat uw diabetes dagelijks lichamelijk en geestelijk teveel energie vraagt? Kunnen omgaan met complicaties van de diabetes? (0= geen probleem, 4= een groot probleem
33
34 Zelf aan de slag. Diabetesteam heeft integrale visie op medische en psychosociale diabeteszorg Er is voldoende tijd en menskracht voor het opzetten van het screeningstraject, deskundigheidsbevordering/ logistiek Verantwoordelijkheden en rollen zijn helder omschreven Voldoende psychosociale en psychiatrische zorg beschikbaar, indien verwijzing noodzakelijk is Er zijn afspraken over de verslaglegging in het patiëntendossier De werkwijze en onderlinge afstemming is vastgelegd binnen een zorgpad of instellingsprotocol
35 Wat is de winst Verbeterde Zorg. Verbeterde compliance Satisfactie bij hulpverlener neemt toe QoL patient is beter wat fijn dat het nu eens niet over mijn gewicht gaat
36 Tips vanuit de pilots beschrijf het proces stel een proceseigenaar aan maak sociale kaart psychosociale zorg evalueer START-UP met alle betrokkenen!
5-12-2012 WELKOM. Depressieve klachten en hulpbehoefte bij diabetes. De komende 45 minuten
WELKOM 5 december 2012 Depressieve klachten en hulpbehoefte bij diabetes Caroline Lubach: senior verpleegkundig consulent diabetes VUmc Anita Faber: research coördinator Diabetes Research Centrum, Hoogeveen
Nadere informatieBijlage 4. Signaleringsvragenlijsten
Bijlage 4. Signaleringsvragenlijsten CES D Vragenlijst Omcirkel achter elke uitspraak het cijfer dat het beste uw gevoel of gedrag van de afgelopen week weergeeft. TIJDENS DE AFGELOPEN WEEK: ZELDEN NOOIT
Nadere informatieDiabetes en depressie, een zorgelijk samenspel. Dr. Caroline Baan
Diabetes en depressie, een zorgelijk samenspel Dr. Caroline Baan State of the art Inleiding Hoe vaak komt depressie voor bij mensen met diabetes Wat zijn de gevolgen? Welke factoren spelen een rol Hoe
Nadere informatieHelpt internettherapie bij depressieve klachten?
Wetenschappelijk onderzoek naar diabetes in het VUmc, wat heeft u eraan? Helpt internettherapie bij depressieve klachten? Drs. Kim van Bastelaar Lifestyle, Overweight and Diabetes Afdeling Medische Psychologie
Nadere informatiediabetes kwaliteit van leven Health is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity
In samenwerking met Het meten van Kwaliteit van Leven Ondersteund door: DAWN - Youth Verbeteren van school support Leeftijdsgerichte psychosociale diabetes zorg Ondersteuning van ouders en gezinnen Koppelen
Nadere informatieVragenlijst Depressie
Vragenlijst Depressie Deze vragenlijst bestaat uit een aantal uitspraken die in groepen bij elkaar staan (A t/m U). Lees iedere groep aandachtig door. Kies dan bij elke groep die uitspraak die het best
Nadere informatieScreenen op psychische aandoeningen onder WIA-aanvragers
Screenen op psychische aandoeningen onder WIA-aanvragers Bert Cornelius - Muntendam Symposium 2010 The performance of the K10, K6 and GHQ-12 screening scales to detect present state psychiatric disorders
Nadere informatieEEN ANALYSE METHODE DE PRAKTIJK
EEN ANALYSE METHODE DE PRAKTIJK Ida Wijsman Ida Wijsman, Diabetesverpleegkundige en coördinator zorg Gelre Ziekenhuizen, locatie Zutphen Een analyse methode Het komende anderhalf uur. Het motto! Een analyse
Nadere informatieStappenplan depressie
Stappenplan depressie Vroegtijdige opsporing en behandeling van depressie bij zelfstandig wonende ouderen Stap 1: Screenen op depressie in de eerste lijn (kruis aan) GDS-2 1. Heeft u zich de afgelopen
Nadere informatieImplementatiehandreiking. Richtlijn Signalering en monitoring van depressieve klachten bij mensen met diabetes
Implementatiehandreiking Richtlijn Signalering en monitoring van depressieve klachten bij mensen met diabetes Inhoudsopgave Inleiding 3 1. Opzet implementatietraject 4 1.1 Realiseren visie op medische
Nadere informatieDiabetes mellitus en een depressie
Diabetes mellitus en een depressie Inleiding Mensen met diabetes mellitus hebben tweemaal zoveel kans om depressief te worden als mensen zonder diabetes. Dat betekent dat in Nederland één op de tien mensen
Nadere informatieSTAPPENPLAN DEPRESSIE IN DE EERSTE LIJN
STAPPENPLAN DEPRESSIE IN DE EERSTE LIJN Vroegtijdige opsporing en behandeling van bij zelfstandig wonende ouderen. STAP 1: Screenen op in de eerste lijn (kruis aan). GDS-2 1. Hebt u zich de afgelopen maand
Nadere informatiePsychosociale problemen bij jongeren met IBD & HAPPY-IBD
Psychosociale problemen bij jongeren met IBD & HAPPY-IBD Gertrude van den Brink, arts onderzoeker kinder MDL Erasmus MC Sophia Prof. J.C. Escher, kinderarts maag-darm-leverziekten CCUVN Familiedag, 20-10-2018
Nadere informatieEen depressie. P unt P. kan u helpen. volwassenen
Een depressie P unt P kan u helpen volwassenen Iedereen is wel eens moe, somber en lusteloos. Het is een normale reactie op tegenvallers, een verlies en andere vervelende gebeurtenissen. Wanneer dit soort
Nadere informatieGeneral information of the questionnaire
General information of the questionnaire Name questionnaire: Inventory to Diagnose Depression Lifetime (IDDL-NL) Original author: Zimmerman & Coryell Translated by: Goeleven & Franck Date version: 2004
Nadere informatieGrip op je Depressie. Cursus voor mensen met depressieve klachten
Grip op je Depressie Cursus voor mensen met depressieve klachten In deze folder vindt u informatie over de cursus Grip op je Depressie, die verzorgd wordt door de afdeling Medische Psychologie van het
Nadere informatieDIPJE OF DEPRESSIE ONZEKER OF ANGSTSTOORNIS. Maaike Nauta Leonieke Vet. Klinische Psychologie RuG. Accare UC Groningen
DIPJE OF DEPRESSIE ONZEKER OF ANGSTSTOORNIS Maaike Nauta Leonieke Vet Klinische Psychologie RuG Accare UC Groningen Dit lukt me nooit Anderen vinden het niks Ik zie er niet uit Ze vinden me saai Maar wanneer
Nadere informatieDepressie na een beroerte
Afdeling: Onderwerp: 6B Neurologie 1 Voor wie is deze folder bedoeld? Deze informatiefolder is bedoeld voor zowel patiënten die in het Ikazia Ziekenhuis zijn opgenomen en/of hun naasten. Door middel van
Nadere informatieDepressie bij ouderen
Depressie bij ouderen 2 Depressie bij ouderen komt vaak voor, maar is soms moeilijk te herkennen. Deze folder geeft informatie over de kenmerken en de behandeling van een depressie bij ouderen. Wat is
Nadere informatie1. Welkom Stel de cursisten op hun gemak en heet ze welkom. Besteedt even aandacht aan mensen die eventueel niet aanwezig zijn.
Terugkombijeenkomst Materialen: Iets te drinken cursusmateriaal 16 e bijeenkomst Agenda: 1. Welkom 05 min. 2. Invullen van vragenlijsten 15 min. 3. Bijpraten 20 min. 4. Rol van de cursus in het huidige
Nadere informatieNDF College Tour is een initiatief van de Nederlandse Diabetes Federatie in samenwerking met Bohn Stafleu van Loghum
NDF College Tour is een initiatief van de Nederlandse Diabetes Federatie in samenwerking met Bohn Stafleu van Loghum NDF College Tour 2015 Richtlijn Signalering en Monitoring Depressieve Klachten bij Diabetes
Nadere informatieHOOFDSTUK 1: INLEIDING
168 Samenvatting 169 HOOFDSTUK 1: INLEIDING Bij circa 13.5% van de ouderen komen depressieve klachten voor. Met de term depressieve klachten worden klachten bedoeld die klinisch relevant zijn, maar niet
Nadere informatieOnline Cognitieve Gedragstherapie (CGT) voor Volwassenen met Diabetes en symptomen van Depressie
Online Cognitieve Gedragstherapie (CGT) voor Volwassenen met Diabetes en symptomen van Depressie Van Bastelaar KMP a, Pouwer F a, Cuijpers P b, Snoek FJ a Research Programme > Diabetes & Overweight a Afdeling
Nadere informatieDepressie, dysthymie en de bipolaire stoornis
Depressie, dysthymie en de bipolaire stoornis Inleiding Iedereen kan zich wel eens somber en lusteloos voelen maar doorgaans is dat van korte duur. Bij sommige mensen houden deze klachten langere tijd
Nadere informatieSTAPPENPLAN ANGST IN DE EERSTE LIJN
STAPPENPLAN ANGST IN DE EERSTE LIJN Doel Vroegtijdige opsporing en behandeling van angst bij zelfstandig wonende ouderen. STAP 1: Screenen op angst in de eerste lijn (kruis aan). Voelde u zich de afgelopen
Nadere informatieNDF richtlijn Signalering en monitoring van depressieve klachten bij mensen met diabetes
NDF richtlijn Signalering en monitoring van depressieve klachten bij mensen met diabetes Multidisciplinaire richtlijn gericht op signalering van depressieve klachten en toegeleiding naar een passend hulpaanbod
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Depressies
Praktische opdracht ANW Depressies Praktische-opdracht door een scholier 1714 woorden 27 februari 2002 7,9 16 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding: Deze brochure gaat over depressies. Op het moment hebben
Nadere informatieDepressie bij ouderen
Depressie bij ouderen Bij u of uw familielid is een depressie vastgesteld. Hoewel relatief veel ouderen last hebben van depressieve klachten, worden deze niet altijd als zodanig herkend. In deze folder
Nadere informatieInformatieavond Bipolaire stoornis. Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater
Informatieavond Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater Bipolaire Stoornis Bipolaire Stoornis = Manisch Depressieve Stoornis (MDS) Algemeen Ziekteverschijnselen Beloop
Nadere informatieDatum: VRAGENLIJSTEN (1) Naam: Geboortedatum: www.upckuleuven.be info@upckuleuven.be
Datum: VRAGENLIJSTEN (1) Naam: Geboortedatum: www.upckuleuven.be info@upckuleuven.be campus Kortenberg Leuvensesteenweg 517 3070 Kortenberg T +32 2 758 05 11 campus Gasthuisberg Herestraat 49 3000 Leuven
Nadere informatieVERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht
VERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht GEDRAG: De wijze waarop iemand zich gedraagt, zijn wijze van doen, optreden
Nadere informatieNDF richtlijn Signalering en monitoring van depressieve klachten bij mensen met diabetes
NDF richtlijn Signalering en monitoring van depressieve klachten bij mensen met diabetes Multidisciplinaire richtlijn gericht op signalering van depressieve klachten en toegeleiding naar een passend hulpaanbod
Nadere informatieEen depressie. PuntP kan u helpen. groep: volwassenen
Een depressie PuntP kan u helpen groep: volwassenen Iedereen is wel eens moe, somber en lusteloos. Het is een normale reactie op tegenvallers, een verlies en andere vervelende gebeurtenissen. Wanneer dit
Nadere informatieLes 1 Wat is een depressie?
Les 1 Wat is een depressie? Depressie Bij een depressie horen twee kernsymptomen en zeven aanvullende symptomen. Je spreekt van een depressie als minimaal vijf symptomen waaronder één of beide kernsymptomen
Nadere informatie4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria
4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria Stappen 1 t/m 4 betreffen Depressie, stappen 5 en 6 betreffen Apathiesyndroom STAP 1. Bepaal of de volgende hoofdsymptomen voorkomen.
Nadere informatieLeven met een amputatie. Chris Leegwater Vinke Psycholoog
Leven met een amputatie Chris Leegwater Vinke Psycholoog Amputatie 2 Amputatie is voor de geamputeerde meestal een ernstig trauma, niet alleen lichamelijk, maar ook geestelijk. Naast het verlies van de
Nadere informatieThuiszorgcafé. Depressie. Astrid Petiet, verpleegkundig specialist GGZ Heleen Steunenberg, Coördinator deskundigheidsbevordering
Thuiszorgcafé Depressie Astrid Petiet, verpleegkundig specialist GGZ Heleen Steunenberg, Coördinator deskundigheidsbevordering 9 november 2016 Depressie Mevrouw Van Veen Depressie Wat is het? Herkenning
Nadere informatieSymptom Questionnaire SQ-48. V. Kovács! M. de Wit! M. Lucas! LUMC Psychiatrie
Symptom Questionnaire SQ-48 V. Kovács! M. de Wit! M. Lucas! LUMC Psychiatrie SQ-48 Naam patiënt: Datum: Nummer: Geboortedatum: HOEVEEL LAST HAD U VAN: Nooit Zelden Soms Vaak Zeer Vaak 18. Ik had zin om
Nadere informatieDepressie bij ouderen
Depressie bij ouderen Bij u, uw partner of familielid is een depressie vastgesteld. In deze folder kunt u lezen wat een depressie is en waar u voor verdere vragen en informatie terecht kunt. Vanwege de
Nadere informatieGrip op je Depressie. Cursus voor mensen met depressieve klachten
Grip op je Depressie Cursus voor mensen met depressieve klachten In deze folder vindt u informatie over de cursus Grip op je Depressie, die verzorgd wordt door de afdeling medische psychologie van het
Nadere informatieDepressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist
Depressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist Dopamine Ziekte van Parkinson: minder dopamine Dopamine is een signaalstof die de communicatie tussen hersencellen
Nadere informatieOndersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter)
Ondersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter) De diagnose kanker kan grote impact op u en uw naaste(n) hebben. De ziekte en de behandeling kunnen niet alleen lichamelijke klachten met zich meebrengen,
Nadere informatieTerrorisme en dan verder
Terrorisme en dan verder Hoe kunt u omgaan met de gevolgen van een aanslag? - Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie.
Nadere informatieOmgaan met kanker. Moeheid
Omgaan met kanker Moeheid Vermoeidheid is een veelvoorkomende bijwerking van kanker of de behandeling ervan. Ruim 60% van alle mensen zegt last van vermoeidheid te hebben, zelfs dagelijks. De vermoeidheid
Nadere informatieDepressieve klachten bij verpleeghuiscliënten
Doen bij Depressie zorgprogramma Informatiefolder voor cliënt en naasten Depressieve klachten bij verpleeghuiscliënten Folder 1 Inleiding Deze folder is bedoeld voor mensen met depressieve klachten en
Nadere informatieHoe blijf ik (psychisch) gezond?! Simone Traa Klinisch psycholoog psychotherapeut Medische Psychologie, Máxima Medisch Centrum
Hoe blijf ik (psychisch) gezond?! Simone Traa Klinisch psycholoog psychotherapeut Medische Psychologie, Máxima Medisch Centrum Inhoud Definitie gezond Biopsychosociaal model Psychische gezondheid Stress
Nadere informatieTerrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag?
Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Publieksversie Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie. Dit is ook
Nadere informatieDagelijkse Vermelding van de Ernst van Problemen bij Premenstruele Dysfore Stoornis
PATIËNTENDAGBOEKKAART Dagelijkse Vermelding van de Ernst van Problemen bij Premenstruele Dysfore Stoornis Geef aan in welke mate u last heeft gehad van de hieronder genoemde klachten. Noteer elke avond
Nadere informatieRichtlijn palliatieve zorg bij COPD
Richtlijn palliatieve zorg bij COPD Heleen Nederveen: palliatief verpleegkundige Maasstadziekenhuis Lolkje Roos: palliatief verpleegkundige hospice Cadenza / Laurens Levina Oosterom: longverpleegkundige
Nadere informatieDepressieve Klachten? Herken de signalen!
Depressieve Klachten? Herken de signalen! Depressieve klachten Bijna 1 op de 6 Nederlanders krijgt in zijn of haar leven te maken met een depressie. En dan hebben we het niet over een tijdelijke dip omdat
Nadere informatieSaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH)
Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt de algemene introductie van dit proefschrift beschreven. De nadruk in dit proefschrift lag op patiënten met hoofd-halskanker (HHK) en
Nadere informatieOndersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter)
ndersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter) De diagnose kanker kan grote impact op u en uw naaste(n) hebben. De ziekte en de behandeling kunnen niet alleen lichamelijke klachten met zich meebrengen,
Nadere informatie07-04-15. Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Na vanmiddag. bij ouderen met een verstandelijke beperking
Na vanmiddag Herkennen van en omgaan met Angst en Depressie bij ouderen met e Weet u hoe vaak angst en depressie voorkomen, Weet u wie er meer risico heeft om een angststoornis of depressie te ontwikkelen,
Nadere informatieDepressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart. Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen
Depressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen NESDA - Verschillende cohorten Vanuit NEMESIS (303) Vanuit ARIADNE (261) 1 e lijn (1611) Met huidige depressie/angststoornis
Nadere informatieDoen bij Depressie Alzheimer café Maarheeze, 11 juni 2014. Dr. Roeslan Leontjevas
Doen bij Depressie Alzheimer café Maarheeze, 11 juni 2014 Dr. Roeslan Leontjevas Doen bij Depressie: effectief depressie aanpakken Dr. Roeslan Leontjevas - psycholoog - onderzoek aan Radboud Universitair
Nadere informatieDisclosure belangen spreker
Effectiveness of case management in the reduction of COPD re-admissions: results of a pilot study Annelies E. van Eeden, Ingrid van de Poll, Gertrud van Vulpen, Tim Roldaan, Wies Wagenaar, Melinde Boland,
Nadere informatieSomatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten: De richtlijn
Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten: De richtlijn Ingrid Arnold LUMC Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde Huisarts te Leiderdorp Dokter, ik ben zo moe. Vermoeidheid Hoofdpijn Buikklachten
Nadere informatieKwaliteit van Leven vragenlijst
Patient registration label Kwaliteit van Leven Vragenlijst 3 4 weken na randomisatie In te vullen door geincludeerde patiënt Patient Identification Number Datum van invullen 1 SF-36 GEZONDHEIDSTOESTAND
Nadere informatieOmgaan met neuropsychologische gevolgen na NAH in de chronische fase. Henry Honné
Omgaan met neuropsychologische gevolgen na NAH in de chronische fase Henry Honné februari/maart 2017 Breincafés Midden-Limburg 1 Master Neurorehabilitation and Innovation cum laude, en fysiotherapeut.
Nadere informatiePalliatieve zorg aan kwetsbare ouderen
Palliatieve zorg aan kwetsbare ouderen Interactieve workshop over kaders van palliatieve zorg aan kwetsbare ouderen. Niek Olde Bijvank Specialist ouderengeneeskunde, tevens kaderarts Palliatieve Zorg,
Nadere informatieCognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial
Cognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial dr. T. Verbeek arts-epidemioloog Afd. Huisartsgeneeskunde en Epidemiologie 22 januari
Nadere informatieHandycard Zorgmonitor 1 SDQ en KIDSCREEN-27
Handycard Zorgmonitor 1 SDQ en KIDSCREEN-27 SDQ (Strenghts and Difficulties Questionnaire) Meet de psychosociale aanpassing van de jeugdige. De SDQ wordt ingevuld door jeugdigen zelf (11-17 jaar) en ouders
Nadere informatiePieternel van Giersbergen & Dieke de Koning EENZAAMHEID / 1
EENZAAMHEID Pieternel van Giersbergen & Dieke de Koning EENZAAMHEID / 1 Partners 'Aanpak eenzaamheid Hatert' EENZAAMHEID / 2 Programma Wat is eenzaamheid? Signalen Omgaan met EENZAAMHEID / 3 Wat is eenzaamheid?
Nadere informatieDepressie. Informatiefolder voor cliënt en naasten. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober
Depressie Informatiefolder voor cliënt en naasten Zorgprogramma Doen bij Depressie Versie 2013-oktober Inleiding Deze folder bevat informatie over de klachten die bij een depressie horen en welke oorzaken
Nadere informatieDe behandeling van complexe rouw. Jantien Piekstra GZ psycholoog / cognitief gedragstherapeut
De behandeling van complexe rouw Jantien Piekstra GZ psycholoog / cognitief gedragstherapeut Disclosure of interest Mogelijke belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven
Nadere informatiePraten over Kwaliteit van Leven met tieners. Dr. Maartje de Wit
Praten over Kwaliteit van Leven met tieners Dr. Maartje de Wit m.dewit@vumc.nl Hallo Daar is hij Hoi Hoe gaat het? Waarom ziet hij niet wat ik voel? Ook goed Ik ben zo eenzaam Goed, bedankt Ziet ze niet
Nadere informatieNIEUWE EUROPESE RICHTLIJN VOOR PREVENTIE, DETECTIE EN BEHANDELING VAN DEPRESSIE IN
NIEUWE EUROPESE RICHTLIJN VOOR PREVENTIE, DETECTIE EN BEHANDELING VAN DEPRESSIE IN PALLIATIEVE ZORG Referentie. Rayner, L., Price, A., Hotopf, M., Higginson, I.J. (2011). The development of evidencebased
Nadere informatiePersoonlijke inventarisatie van depressie en seizoengebonden stemmingsstoornissen Zelfbeoordelingvragenlijst versie (PIDS-SA)
Persoonlijke inventarisatie van depressie en seizoengebonden stemmingsstoornissen Zelfbeoordelingvragenlijst versie (PIDS-SA) Deze vragenlijst kan u een aanwijzing geven dat u mogelijk aan een depressie
Nadere informatie15:40 16:00 uur. Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR. Ouderenpsychiater
5:40 6:00 uur Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR Ouderenpsychiater % psychiatrische problemen bij Alzheimer 60 50 40 30 20 0 0 Zhao et al, J Affect Disord 205 Wanneer spreken van van een depressie?
Nadere informatieMeer licht op stemming en slaap bij de ziekte van Parkinson. Chris Vriend, neurowetenschapper Sonja Rutten, psychiater in opleiding
Meer licht op stemming en slaap bij de ziekte van Parkinson Chris Vriend, neurowetenschapper Sonja Rutten, psychiater in opleiding Inhoud Verschijnselen van de ziekte van Parkinson Slaapproblemen Stemmingsproblemen
Nadere informatieSAMENVATTING. Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift
153 SAMENVATTING Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift Angst en depressie zijn de meest voorkomende psychische stoornissen, de ziektelast is hoog en deze aandoeningen brengen hoge kosten met
Nadere informatieE-book-Depressie en dysthymie.indd :29:33
E-book-Depressie en dysthymie.indd 1 16-12-2014 14:29:33 Colofon Dit e book is een uitgave van Stichting Gezondheid Teksten: Stichting Gezondheid Vormgeving: Michael Box (Internet Marketing Nederland)
Nadere informatieVragenlijst voor patiënt en mantelzorger
Vragenlijst voor patiënt en mantelzorger 1. Waar verblijft u momenteel? 2. Waar zou u momenteel willen verblijven? 3. Wie van de volgende mensen heeft vorige week aan u hulp, verzorging of een behandeling
Nadere informatiePreventie van depressie bij adolescenten: wat is de beste weg? Dr. Daan Creemers Gz-psycholoog/onderzoekscoordinator K&J GGZ Oost Brabant
Preventie van depressie bij adolescenten: wat is de beste weg? Dr. Daan Creemers Gz-psycholoog/onderzoekscoordinator K&J GGZ Oost Brabant Film: fragmenten Iedereen depressief (VPRO) Wat is een depressie?
Nadere informatieWat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg
Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg Prof. Dr. Brenda Penninx Vakgroep psychiatrie / GGZ ingeest Neuroscience Campus Amsterdam Mental Health EMGO+ Institute for Health and Care Research b.penninx@vumc.nl
Nadere informatieBipolaire stoornissen
Bipolaire stoornissen PuntP kan u helpen volwassenen Sommige mensen hebben last van stemmingsschommelingen die niet in verhouding staan tot wat er in hun persoonlijke omgeving gebeurt. De stemming lijkt
Nadere informatieBehandeling van depressie bij diabetes
x x x Behandeling van depressie bij diabetes Diabetes en Depressie NDF Christina M. van der Feltz-Cornelis MD, PhD, MSc Trimbos instituut / VUmc 2009 Dr. C.M. van der Feltz-Cornelis Trimbos-instituut 2009
Nadere informatieHerkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase?
Herkennen van en omgaan met Angst en Depressie bij (oudere) mensen met een verstandelijke beperking Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase? Kennis over angst en depressie Risicofactoren
Nadere informatieRegionaal zorgpad Depressie Zorggroep Synchroon
Regionaal zorgpad Depressie Zorggroep Synchroon April 2014 Zorgpad Depressie 4-6-2014 1 Regionaal zorgpad Depressie Zorggroep Synchroon, april 2014 Zorgpad Depressie 4-6-2014 2 Regionaal Zorgpad Depressie
Nadere informatiePsychologie Inovum. Informatie en productenboek voor cliënten, hun naasten en medewerkers
Psychologie Inovum Informatie en productenboek voor cliënten, hun naasten en medewerkers Waarom psychologie Deze folder is om bewoners, hun naasten en medewerkers goed te informeren over de mogelijkheden
Nadere informatieDepressie bij verpleeghuiscliënten
Doen bij Depressie zorgprogramma Informatiefolder voor cliënt en naasten Depressie bij verpleeghuiscliënten Folder 3 Inleiding Deze folder bevat informatie over de klachten die bij een depressie horen
Nadere informatieHij heeft 7(angst, depressie, sociale fobie, agorafobie, somatische klachten, vijandigheid, cognitieve klachten)+2 (vitaliteit en werk) subschalen
SQ-48: 48 Symptom Questionnaire Meetpretentie De SQ-48 bestaat uit 48 items en is in 2011 ontworpen door de afdeling psychiatrie van het LUMC om algemene psychopathologie (angst, depressie, somatische
Nadere informatieDiagnose en classificatie in de psychiatrie
Diagnose en classificatie in de psychiatrie Klinische Validiteit Research Betrouwbaarheid Prof dr Bert van Hemert psychiater en epidemioloog Afdelingshoofd psychiatrie DBC Kosten-baten 2 Diagnosen in de
Nadere informatieZELFINVULLIJST DEPRESSIEVE SYMPTOMEN (INVENTORY OF DEPRESSIVE SYMPTOMATOLOGY: IDS-SR) 1 (In te vullen door patiënt)
ZELFINVULLIJST DEPRESSIEVE SYMPTOMEN (INVENTORY OF DEPRESSIVE SYMPTOMATOLOGY: IDS-SR) 1 (In te vullen door patiënt) Naam:.. Datum: - - Kruis bij elke vraag het antwoord aan dat de afgelopen zeven dagen
Nadere informatieAngst en depressie bij COPD Programma Angst en depressie bij patiënten met COPD Angst en depressie bij COPD Angst en depressie bij COPD
Disclosure belangen sprekers (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding
Nadere informatieWie zijn wij? Wie bent u? Waar bent u werkzaam? Welke setting en sector? Wat wilt u leren van deze workshop?
Wat kunt U daarmee? Alwies Hendriks, psychomotorisch therapeut Margje Mahler, ouderenpsycholoog Wie zijn wij? Wie bent u? Waar bent u werkzaam? Welke setting en sector? Wat wilt u leren van deze workshop?
Nadere informatieDiabetes en somberheidsklachten
Diabetes en somberheidsklachten Diabetes en somberheidsklachten DIABETES KAN LEIDEN TOT SOMBERHEIDsKLACHTEN. OMGEKEERD HEBBEN MENSEN DIE VEEL LAST HEBBEN VAN SOMbERHEIDs- KLACHTEN EEN VERHOOGDE KANS OM
Nadere informatieWie zijn wij? Wie bent u? Waar bent u werkzaam? Welke setting en sector? Wat wilt u leren van deze workshop?
Wat kunt U daarmee? Alwies Hendriks, psychomotorisch therapeut Margje Mahler, ouderenpsycholoog Wie zijn wij? Wie bent u? Waar bent u werkzaam? Welke setting en sector? Wat wilt u leren van deze workshop?
Nadere informatieDiabetes en somberheidsklachten
Diabetes en somberheidsklachten DIABETES KAN LEIDEN TOT SOMBERHEIDSKLACHTEN. OMGEKEERD HEBBEN MENSEN DIE VEEL LAST HEBBEN VAN SOMBERHEIDS- KLACHTEN EEN VERHOOGDE KANS OM DIABETES MELLITUS TYPE 2 TE KRIJGEN.
Nadere informatieDysthymie Aanpassingsstoornis Diagnoses met een beperking? Sascha Russo, psychiater
Dysthymie Aanpassingsstoornis Diagnoses met een beperking? 04-10-2017 Sascha Russo, psychiater Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling voor deze bijeenkomst mogelijk relevante relaties
Nadere informatieZELFDODING OP DE WERKVLOER PRE EN POSTVENTIE
ZELFDODING OP DE WERKVLOER PRE EN POSTVENTIE IMPOSSIBLE IS NOTHING. Nico De fauw Psycholoog Beleidsmedewerker Voorzitter Werkgroep Verder www.passant.be www.werkgroepverder.be WELZIJN OP HET WERK Welzijnswet
Nadere informatiePsychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen
Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen 1 oktober 2014 Marielle van den Heuvel, Gezondheidszorgpsycholoog Afdeling Medische Psychologie Orbis Medisch Centrum Inhoud
Nadere informatieDe ziektelastmeter COPD: de betrouwbaarheid en de ervaringen van huisartsen tot nu toe. Onno van Schayck. Cahag Conferentie 15-1-2015.
De ziektelastmeter COPD: de betrouwbaarheid en de ervaringen van huisartsen tot nu toe Onno van Schayck Cahag Conferentie 15-1-2015 Disclosure belangen spreker (Potentiële) belangenverstrengeling Voor
Nadere informatieHandleiding bouwstenen zorgpaden basis ggz
Handleiding bouwstenen zorgpaden basis ggz 3. Zorgpad Signaleren en Screenen Handleiding bouwstenen zorgpaden 2012-12 27 Signaleren en screenen van psychische klachten Inleiding 29 1. Signaleren en screenen
Nadere informatieAls je dip een depressie wordt. Dokter op dinsdag 11 december 2012 L.Breuning, psychiater
Als je dip een depressie wordt. Dokter op dinsdag 11 december 2012 L.Breuning, psychiater Wanneer is een dip een depressie Dip hoort bij het leven Depressie is een ziekte Ziekte die (nog) niet aan te tonen
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/39582 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/39582 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Hegeman, Annette Title: Appearance of depression in later life Issue Date: 2016-05-18
Nadere informatieManisch depressief of bipolaire stoornis
0000 2027 - SV - oktober 2012 Manisch depressief of bipolaire stoornis campus Sint-Vincentius Sint-Vincentiusstraat 20 2018 Antwerpen tel. 03 285 20 00 fax 03 239 23 23 www.st-vincentius.be GasthuisZusters
Nadere informatieRecent onderzoek in Vlaanderen en Nederland: wat zijn de noden van (ex-)kankerpatiënten en hun naasten na de behandeling?
Recent onderzoek in Vlaanderen en Nederland: wat zijn de noden van (ex-)kankerpatiënten en hun naasten na de behandeling? Hans Neefs Kennis en beleid, Vlaamse Liga tegen Kanker Vragen 1.Welke noden en
Nadere informatieSamenvatting Richtlijn
Samenvatting Richtlijn Aanpassingsstoornis bij patiënten met kanker Multidisciplinaire richtlijn ter ondersteuning van de dagelijkse praktijkvoering van zorgverleners, gericht op patiënten met kanker en/of
Nadere informatieAngst en depressie. Multistage assessment. Denise Bodden
Angst en depressie Multistage assessment Denise Bodden Indeling Hoe vaak komt angst en depressie voor? Onderdiagnostiek? Signalering Waar? Waneer? Wie? Hoe? Multi-stage assessment Hoe vaak komt angst en
Nadere informatie