Inventarisatie van en oplossingen voor onveiligheid bij het gebruik van steigers

Transcriptie

1 Sessie P. Steigers Inventarisatie van en oplossingen voor onveiligheid bij het gebruik van s Adri Frijters, beleidsmedewerker veiligheid en bouwproces, Arbouw, frijters@arbouw.nl Inleiding Binnen de bouwsector is er behoefte aan brancheafspraken tussen werkgevers en werknemers met als doel de veiligheid van s in de gebruiksfase te vergroten. Deze afspraken worden samen gevat in een A-blad Veilig Steigergebruik dat samen met de Richtlijn Steigers en het A-blad Steigerbouwen normstellend zal zijn waar s ontworpen, gebouwd, gebruikt en gesloopt zullen worden. Daarnaast zullen de afspraken onderdeel zijn van de Arbo Catalogus die zal gelden voor de bouwbranche inclusief de branche. Het probleem met s in de gebruiksfase komt het beste tot uitdrukking in de volgende uitspraak s zijn veilig tot op het moment dat de gebruikers komen. In de praktijk is het ontwerp van de vaak toegespitst op de belangrijkste gebruiker de oorzaak hiervan is gebrek aan kennis van s en inzicht in het bouwproces waarbij de s een rol vervullen. Dit kan tot gevolg hebben dat er tijdens de gebruiksfase aanpassingen nodig om ook aan de wensen van de overige gebruikers te voldoen. Wanneer er vervolgens geen bouwer op de bouwplaats aanwezig is, ontstaat het risico van oneigenlijk gebruik. Daarbij gaat de gebruiker, met onvoldoende inzicht en kennis, zelf aanpassingen uitvoeren die, wanneer deze niet worden hersteld, veelal tot gevolg hebben dat de veiligheid van de nadelig wordt beïnvloed. Methode en technieken Arbouw heeft een onderzoek uit gevoerd naar het proces dat zich afspeelt tussen het moment dat er behoefte is aan een en het moment dat de wordt geladen om afgevoerd te worden. Dit proces is door Arbouw samengevat in het stroomschema levensloop en werkingssfeer (zie figuur 1 achteraan dit paper). Het eerste onderzoek werd in de periode juni - september 2007 uitgevoerd. Daarin werden op voorstel van Arbouw de problemen geïnventariseerd door interviews aan te gaan met sleutelfiguren uit de branche. Deze interviews zijn grotendeels mondeling gedaan op locatie bij de geïnterviewden. De resultaten van dit onderzoek zijn binnen de begeleidcommissie besproken en in september 2007 gerapporteerd. Vervolgens is in de periode oktober maart 2008 een tweede onderzoek uitgevoerd met het doel oplossingen te zoeken voor de problemen die uit het eerste onderzoek naar voren zijn gekomen. De problemen zijn daartoe geïnventariseerd en aangevuld met de oplossing, de methode en het verwachte resultaat. Deze inventarisatie, problemen met oplossingen zijn gerankt en dit heeft geresulteerd in afspraken die zijn samengevoegd in een afsprakendocument, het A-blad. Dit zal een onderdeel worden van de Arbo Catalogus die zal gaan gelden voor de bouw en de bouw. Voor dit onderzoek zijn de stappen in de levensloop (figuur 1) in 4 fasen opgedeeld. De fasering is gemaakt op basis van een gebruikelijke taakverdeling, fase 1 onder verantwoording van de opdrachtgever, fase 2 en 4 onder verantwoording van de specialist bouwer en fase 3 onder verantwoording van het uitvoerend bedrijf, veelal de opdrachtgever uit fase 1. De indeling van de fasen met de corresponderende stappen uit het schema levensloop in bijlage 1, ziet er nu als volgt uit: 1. Gebruikseisen en Ontwerp (stap 1, 2, en 6) 2. Bouw en aanpassingen (stap 3, 4 en 7) 3. Gebruik (stap 5 en 8) 4. Demontage (stap 9 en 10). Resultaatbeschrijving De problemen die uit het eerste onderzoek naar voren zijn gekomen, zijn geëvalueerd en per fase uit de levensloop gerangschikt. De mogelijke oplossingen die hieruit naar zijn voorgekomen zijn samengevat onder vermelding van de methode en het resultaat. Ten slotte zijn de oplossingen uitvoerig besproken met de branche organisaties en ervaringsdeskundigen. De problemen met oplossingen worden per fase uit de levensloop toegelicht, met onderscheid in organisatorische, technische en kennis aspecten

2 Fase 1: Gebruikseisen en ontwerp De problemen die zich na de oplevering van de in de gebruiksfase kunnen openbaren, worden grotendeels veroorzaakt door het feit dat er bij de formulering van de gebruikseisen in de voorfase (figuur 1, 1, 2 en 6) van het ontwerp onvoldoende is nagedacht over de werkproblematiek rond de. Daarbij valt te denken aan organisatorische en technische zaken, zoals de functies die moeten worden vervuld, de opvolging en gelijktijdigheid van de werkzaamheden, logistiek, aard van de bouwmaterialen, planning, vormgeving en constructie. Dit zijn allemaal essentiële zaken gebaseerd op kennis en inzicht om uiteindelijk tot een goed ontwerp van de te komen. Het onderzoek naar het ongeval in de Amercentrale onderbouwt deze constatering (Santen, R.J. van, et al, Steigerongeval Amercentrale, Min. Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Arbeidsinspectie, SZW ). Om tot een betere basis voor het ontwerp te komen zullen gebruikseisen in een werkplan-s moeten worden vastgelegd. Hierdoor zal het ontwerp beter aansluiten op de specifieke wensen van de gebruikers in de verschillende stadia van het project. Fase 1: Formulering van gebruikseisen en het ontwerp 1. Het creëren van een veilige werkplek moet een van de doelstellingen zijn in alle overleg. 2. Het overleg in de voorfase moet een werkplan-s als onderdeel van het totale projectplan opleveren. 3. Het werkplan-s maakt onderdeel uit van de totale projectplanning/projectaanpak en gebruikers moeten hun instemming geven aan dit projectplan. 4. Voor elke project wordt een werkplan-s opgezet waarin de gebruikseisen per gebruiker of discipline worden vastgelegd. 5. De planning sluit aan op de gebruikseisen en wordt afgestemd met de bouwer. 6. De kosten van een mogen geen beperkende factor zijn en moet gebaseerd worden op de gebruikseisen zoals in het werkplan-s zijn geformuleerd. 7. In het werkplan-s zijn de omgevingsfactoren, projectspecifieke- en tijdsfactoren als randvoorwaarden opgenomen. Het werkplan-s zal onderdeel uit moeten maken van de totale projectplanning. Naast algemene eisen zullen in het werkplan-s ook de project specifieke gebruikseisen moeten worden vastgelegd. Gebruikers moeten instemmen met het ontwerp en planning van de aanwezigheid van de. De kostenverlaging met consequenties voor de veiligheid op de bouw mag geen beperkende rol spelen in het ontwerp. Daarom zullen de kosten gebaseerd moeten zijn op de gebruikseisen zoals in het werkplan-s geformuleerd. Het vastleggen van gebruikseisen in het werkplan-s zal er toe leiden dat het ontwerp beter controleerbaar wordt en er een uniform bouwproces ontwikkeld wordt. De algemene ontwerpcriteria die daar aan ten grondslag liggen worden vastgelegd in de Richtlijn Steigers, de specifieke criteria liggen vast in het werkplan-s. Fase 2: Bouw en Aanpassing De mate waarin zich tijdens de bouw van een (figuur 1, 3 en 4) problemen kunnen voordoen, wordt vooral bepaald door de vakbekwaamheid van de bouwer. Hetzelfde geldt voor aanpassingen die in de gebruikfase (figuur 1, 7) door een erkende bouwer moeten worden uitgevoerd. Het probleem ligt meer in het waarom er aanpassingen nodig zijn. Het gebruik van een werkplan-s zal een oplossing zijn voor dit probleem, omdat alle betrokkenen daarin de informatie over de prestatie-eisen van de kunnen terugvinden en consequenties kunnen interpreteren. Hierdoor zal het verrichten van aanpassingen beter beheersbaar worden, waardoor het gebruik van de veiliger zal worden. Fase 2: Bouw en Aanpassing 8. De communicatie wordt verbeterd door de prestatie-eisen van een vast te leggen in een werkplan-s. 9. Het werkplan-s is voor alle gebruikers toegankelijk. 10. Het werkplan-s wordt gebruikt om de planning van modificaties vast te leggen, zodat de inzet van de bouwer beter kan worden gepland. 11. Er worden afspraken gemaakt over bevoegdheden van de gebruikers. 12. De gebruikseisen worden aan alle belanghebbenden bekend gemaakt. 13. Aanpassing of wijziging worden gebaseerd op het werkplan-s.

3 14. Ingeval van ingrijpende wijzigingen wordt een nieuw ontwerp gemaakt. De communicatie kan worden verbeterd door de prestatie-eisen van een vast te leggen in een werkplan-s, dat voor alle gebruikers op de bouwplaats toegankelijk is. Alle participanten hebben hiermee een gelijke taakstelling en operationalisering van de taakstelling. Daarnaast zullen nadere afspraken en afwijkingen vastgelegd moeten worden in project besprekingen. Het werkplan-s kan ook worden gebruik om de planning van modificaties en ombouw van de vast te leggen, zodat een -bouwer ook beter kan worden ingepland. Hierbij is het van het grootste belang dat gebruikseisen vroegtijdig in het ontwerp worden meegenomen. Bij ingrijpende wijzigingen zal echter een nieuw ontwerp moeten worden gemaakt en zal het werkplan-s ook moeten worden aangepast. Om problemen te voorkomen, zullen afspraken moeten worden gemaakt over wat gebruikers wel en niet mogen doen. Een onderdeel van die afspraken zal moeten zijn hoe en wanneer inspecties worden uitgevoerd en wat de inhoud is van sanctiebeleid. Fase 3: Gebruiksfase Kenmerkend voor de problematiek zijn een tweetal statements: ten eerste de is veilig tot op het moment van oplevering en ten tweede na oplevering is de constant onder constructie. Om deze problemen in de gebruiksfase (figuur 1, 5 t/m 8) het hoofd te bieden, zijn oplossingen geformuleerd die het bouwproces efficiënter en veiliger moeten laten verlopen. Het werkplan-s speelt in deze een belangrijke rol en zal bijdragen aan een betere controle op de bouwplaats en een duidelijker omschrijving van de verantwoordelijkheden van de projectverantwooordelijke. Fase 3: Gebruiksfase Het werkplan-s is bepalend in de gebruiksfase voor het gebruik en is basis voor een controle op de bouwplaats. 15. Een duidelijker, eenduidige omschrijving van de verantwoordelijkheden van de projectverantwoordelijke wordt opgesteld. 16. De coördinatie van de werkzaamheden heeft mede tot doel tot een veilig gebruik van de te komen. 17. De veilige status van de wordt gewaarborgd door het uitvoeren van inspecties op basis van de Richtlijn Steigers. 18. Een actief sanctiebeleid moet voorkomen dat gebruikers zelf geen aanpassingen zullen verrichten. 19. Het werkplan-s voorziet in begrijpelijke taken en bevoegdheden van de projectverantwoordelijke zodat bewust veilig gebruik van de mogelijk wordt. De coördinatie van de werkzaamheden zal zich moeten richten op een veilig gebruik van de. Dit kan gebeuren enerzijds door het beschikbaar stellen aan de gebruikers van het werkplan-s waarin alle werkzaamheden zijn vastgelegd en anderzijds door werkoverleg over de planning van de bouwactiviteiten met de betrokkenen, zodat aanpassingen kunnen worden voorkomen. Daarnaast kan de veilige status van de gewaarborgd worden door het uitvoeren van inspecties op basis van de richtlijn s. Een actief sanctiebeleid zal er aan bijdragen dat gebruikers zelf geen aanpassingen zullen verrichten. Met het oog op de uitvoering van deze oplossingen is kennis en inzicht van de constructie, het bouwen en gebruik van s noodzakelijk. Naast verbetering van de coördinatie van de werkzaamheden zal kennis en inzicht vergroot worden door de cursus toezichthouder s. Bij het ontbreken van een toezichthouder zal ondeskundig gebruik voorkomen kunnen worden door het gericht uitvoeren van inspecties. Door de taken en

4 verantwoordelijkheden van de projectverantwoordelijke op te nemen in het werkplan-s zal de bewustwording om tot een veilig gebruik van de te komen vergroten. Om de indirecte factoren die in de gebruiksfase een rol spelen te kunnen beheersen, is het van essentieel belang dat gebruikseisen in het werkplan-s worden vastgelegd en dat inspecties worden uitgevoerd naast een eenduidig sanctiebeleid. Fase 4: Demontage Uit de interviews is naar voren gekomen dat er onvoldoende aandacht is voor veiligheid tijdens de demontage van s (figuur 1, 9 en 10). Om de werkzaamheden in de demontage fase veiliger te laten verlopen, zal de deskundigheid van de betrokkenen moeten worden verbeterd. Er zullen eisen moeten worden gesteld aan de vakkennis van de betreffende gebruikers. Daarbij moeten inspecties worden uitgevoerd en moet er een actief sanctiebeleid worden gevoerd. Om ondeskundig gebruik te voorkomen, zullen er eisen gesteld moeten worden aan de vakkennis van de betreffende gebruikers. Conclusies en discussie Door de bedrijfstak bouw is gewerkt aan drie normstellende documenten; de Richtlijn Steigers, het A-Blad Steigerbouwen en het naar aanleiding van dit document op te stellen A-blad Veilig Steigergebruik. Deze drie documenten zullen een drie-eenheid vormen waarin brancheafspraken zijn opgenomen die veiliger werken aan en op s mogelijk moeten maken en moeten borgen. Uit het eerste onderzoek is naar voren gekomen dat de oorzaak van de veiligheidsproblemen in de levensloop van s grotendeels van organisatorische aard zijn en in mindere mate van technische aard. De problemen manifesteren zich over het algemeen in de gebruiksfase van de en de oplossing ligt zonder twijfel in de voorfase die aan het ontwerp van de voorafgaat. Daarnaast kwam uit stap 1 naar voren dat het gebrek aan kennis bij de gebruikers ook aanleiding kan geven tot onveilig gebruik van de. Stap 2 van het onderzoek heeft geresulteerd in een matrix waarin per probleem een oplossing wordt gegeven. De begeleidingscommissie heeft zich uitgesproken om middels het A-blad Veilig Steigergebruik afspraken te maken. In het algemeen geldt dat er eisen moeten worden gesteld aan de vakkennis van de betreffende gebruikers. Het A-blad Veilig Steigergebruik is daarbij een belangrijk hulpmiddel en vormt een drie-eenheid met de Richtlijn Steigers en het A-blad Steigerbouwen. Inzicht in de constructieve voorschriften en beperkende factoren zal de bewustwording van een veilig gebruik van de vergroten. Toolboxen op de bouwplaats en een cursus toezichthouder zal hier eveneens aan bijdragen. In het A-blad zijn op vele punten de specifieke taken en bevoegdheden en daarmee samenhangende verantwoordelijkheden niet ingevuld. Ook ontbreken modellen voor bijvoorbeeld een werkplan s. Deze invullingen alsmede de specifieke eisen vanuit gebruikers zullen in vervolgprojecten worden uitgewerkt. Door de branche is met het opzetten van het drieluik, twee A-Bladen en de Richtlijn Steigers, invulling gegeven aan de taakstelling van de overheid om de beleidsregels te vervangen door specifieke uitvoerbare en acceptabele uitvoeringsafspraken. Er zullen nog nader invullingen plaats moeten vinden en er zal een evaluatie moeten gaan plaats vinden. Dit zal ongetwijfeld leiden tot herziening en bijstelling waarmee de gewenste dynamiek in de uitvoeringsafspraken wordt ingebouwd.

5 Figuur 1: Levensloop & werkingssfeer gebruik werkplek op hoogte; Opdrachtgever 1. formuleren gebruikseisen analyse van uit te voeren productieprocessen fundamentele aanpassingen 2. ontwerpen 4. bouwen van 3. aanvoeren materieel wet en regelgeving normbladen richtlijn s (i.o.) Gebruiker 5. werken op Opdrachtgever 6. initiatief herijken wet en regelgeving normbladen 7. aanpassen van richtlijn s (i.o.) Gebruiker 8. werken op 9. demonteren van 10. afvoeren van