Wat is Arbouw. Wel van, voor en door de bedrijfstakbouw opgezet Werkgevers en werknemers in bestuur

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Wat is Arbouw. Wel van, voor en door de bedrijfstakbouw opgezet Werkgevers en werknemers in bestuur"

Transcriptie

1

2 Wat is Arbouw Geen Arbodienst Geen arbeidsinspectie Geen overheid Wel van, voor en door de bedrijfstakbouw opgezet Werkgevers en werknemers in bestuur Verbetering Arbeidsomstandigheden (veiligheid en gezondheid in relatie tot het werk).

3 Wat doet Arbouw Inventariseren van problemen op vlak van arbeidsveiligheid en arbeidsgezondheid Ontwikkelen van kennis en oplossingen V&G Toegankelijk maken van kennis en oplossingen V&G Ondersteunen van partijen Ontwikkelen van instrumenten en informatie

4 Arbeidshygiënische strategie Bron Wegnemen van het gevaar Collectief Scheiding aanbrengen tussen gevaar en bedreigde medewerker Individueel Verminderen van schade ten gevolge van een ongeval Repressie Hulpverlening na een ongeval

5 Het Basis Ongeval scenario & maatregelen ter voorkoming Bron activiteit gevaar omgeving Verlies van beheersing transmissie Collectief aanraking PBM schade

6 Levenscyclus en beïnvloeding van het gebouw. Invloed op V&G neemt af met vorderen van het proces Verantwoording uitvoering Aanpak van V&G in een zo vroeg mogelijk stadium. Ongevallen in de bouw 100% = # 7300 = Invloed van ontwerper en opdrachtgeefster 40% * = 2920 = * HSE 156 pag IX, uitspraken ISZW,

7 Regelgeving bedoeld om V&G te verbeteren Voorschriften in ontwerpfase; Eu richtlijn 92/57 Risico analyse in de ontwerpfase Tijdens ontwerp V&G borgen tijdens uitvoering Risico analyse tijdens uitvoering (V&G plan & management) Coördinatie in ontwerp en uitvoer Bouwbesluit; Criteria Bouwvergunning Bouwen Doel = veiligheid bij gebruik reguleren

8 Voorschriften worden in ontwerpfase niet nageleefd Verbeteren door overleg tussen betrokkenen Proces; BNA + AEDES + Bouwend Nederland + FNV + CNV + Arbouw Resultaat; Brochure en voorlichtingsmateriaal Uitleg regelgeving checklists Implementatie Voorlichtingsbijeenkomsten Pilot- en Model projecten

9 Onderhoud is risicovol Toets inbouwen in BB2012 Proces; Werkgroep Platform Preventie Valgevaar (HBA) Resultaat is advies aan Min SZW & Min BZK Verander Bouwbesluit. Pas Aan, bouw natuurlijk toetstmoment in.

10 Bouwbesluit 2012 AFDELING 6.12 VEILIG ONDERHOUD GEBOUWEN, NIEUWBOUW Artikel 6.52 Aansturingsartikel 1. Een te bouwen gebouw is zodanig dat onderhoud aan het gebouw veilig kan worden uitgevoerd. 2. Aan de in het eerste lid gestelde eis wordt voldaan door toepassing van de voorschriften in deze afdeling en de krachtens die bepalingen gegeven voorschriften. Artikel 6.53 Veiligheidsvoorzieningen voor onderhoud 1. Indien onderhoud niet veilig kan worden uitgevoerd zonder gebouwgebonden veiligheidsvoorzieningen, heeft een te bouwen gebouw daarvoor voldoende gebouwgebonden veiligheidsvoorzieningen. 2. Bij ministeriële regeling kunnen voorschriften worden gegeven over het in het eerste lid bepaalde.

11 Bouwbesluit 2012 Op 1 juli 2012 artikel 6.12 van het Bouwbesluit 2012 Een gebouw moet dusdanig ontworpen zijn dat dit veilig kan worden onderhouden. Aanvrager moet aannemelijk maken dat aanvraag voldoet aan 6.12 Bouwbesluit De Checklist per 1 juli 2012 in de Regeling omgevingsrecht artikel 2.2 Handleiding veilig onderhoudbare gebouwen* Uitgangspunt levenscyclus object vanaf behoefte Uitgangspunten V&G ontwerpproces Wie, wat, wanneer, waarom. *

12 Wie wat en wanneer?

13 Handleiding Veilig onderhoudbare gebouwen 1 Aangewezen gebouwdelen Atrium Binnenkant gebouw Glazenliftschacht Trappenhuis Buitenkant gevel Glazendak Hellend dak Plat dak

14 Handleiding Veilig onderhoudbare gebouwen 2 Voorkomen van gevaar(lijke situaties) Voorzieningen onderdeel van het gebouw Zeembalcon Additionele voorzieningen Gevelonderhoudsinstallatie Voorzieningen voor één persoon Ladder Persoonlijke BeschermingsMiddelen Safesit / gebruik gordel

15 Glazen liftschacht

16 Plat dak

17 Toetsen Aantonen door aanvrager Aanbieden aan vergunningverlener Afwijken van 1 ste keus = onderbouwen noodzaak en gelijkwaardigheid Vergunningaanvrager moet aantonen Ondersteuning/advisering door gecertificeerd veiligheidskundge niveau 3

18 Faciliteren van de ontwerpers RI&E in ontwerpfase Een methode voor ontwerpers om bouwelementen te selecteren op basis van gevaarsaspecten gedurende de productiefase en het onderhoud Frijters, WOS 2006; Frijters, Safety Science 46 (2008)

19 Methodische aanpak 1. Randvoorwaarden 2. Inventarisatie van toepasbare bouwsytemen 3. Bepaling van de systeemgrenzen 4. Inventarisatie van werkzaamheden per uitvoeringsvorm 5. Identificatie van gevaren 6. Bepaling van het risico 7. Beslissing m.b.t. aanvaardbaarheid van het risico 8. Toekennen van manuren aan de werkzaamheden 9. Bepaling van de blootstelling 10.Keus van het bouwdeel Veiligheid in ontwerp en voorbereidingsproces

20 Resultaten, faciliteren, ondersteunen Opdrachtgevers en ontwerpers zijn zich bewust van hun taken Informatie is verstrekt en documenten zijn beschikbaar Regeling in Bouw Besluit toets bij vergunningverlening Ondersteuning door handleiding RI&E voor ontwerpfase beschikbaar Methode ook bruikbaar buiten de bouw

21 Adri C.P. Frijters Arbouw

STARTCONFERENTIE ACTIEPLAN ARBEIDSVEILIGHEID

STARTCONFERENTIE ACTIEPLAN ARBEIDSVEILIGHEID 9 STARTCONFERENTIE ACTIEPLAN ARBEIDSVEILIGHEID Den Haag, 1 juli 2010 Veilig onderhoud op en aan gebouwen Jos van der Borgt Coördinator Stichting Bedrijfstakregelingen Dakbedekkingsbranche Namens platform

Nadere informatie

Toetsingskader veilig onderhoud op en aan gebouwen

Toetsingskader veilig onderhoud op en aan gebouwen Toetsingskader veilig onderhoud op en aan gebouwen Een aantal organisaties werkzaam in het onderhoud aan gebouwen, waaronder de schoonmaakbranche OSB, pleiten ervoor dat er geen gebouw meer mag worden

Nadere informatie

Checklist Veilig onderhoud op en aan gebouwen 2012

Checklist Veilig onderhoud op en aan gebouwen 2012 Checklist Veilig onderhoud op en aan gebouwen 2012 Beoordeling van door aanvrager ingevulde checklist door of namens het bevoegd gezag. De toetser beoordeelt welke gebouwsituaties van toepassing zijn en

Nadere informatie

Checklist Veilig onderhoud op en aan gebouwen 2012

Checklist Veilig onderhoud op en aan gebouwen 2012 Checklist Veilig onderhoud op en aan gebouwen 2012 Beoordeling van door aanvrager ingevulde checklist door of namens het bevoegd gezag. De toetser beoordeelt welke gebouwsituaties van toepassing zijn en

Nadere informatie

Arbouw staat voor gezond en veilig werken in de bouwnijverheid en richt zich op

Arbouw staat voor gezond en veilig werken in de bouwnijverheid en richt zich op Arbouw staat voor gezond en veilig werken in de bouwnijverheid en richt zich op de duurzame inzetbaarheid van werkgevers en werknemers in deze bedrijfstak. Jan Warning Directeur Arbouw Hoe wij werken Praktijkgericht

Nadere informatie

arboregelgeving Informatiebron Arbo-aspecten bij het gebruiken van biomassa voor energie-opwekking arbowet

arboregelgeving Informatiebron Arbo-aspecten bij het gebruiken van biomassa voor energie-opwekking arbowet Informatiebron Arbo-aspecten bij het gebruiken van biomassa voor energie-opwekking arbo-regelgeving Arbowet De regelgeving op het gebied van arbeidsomstandigheden is vastgelegd in de Arbeidsomstandighedenwet,

Nadere informatie

INFORMATIE VOOR GEBOUWEIGENAREN

INFORMATIE VOOR GEBOUWEIGENAREN Groningenhaven 4, 3433 PE Nieuwegein Postbus 1470, 3430 BL Nieuwegein T (030) 606 21 12 F (030) 223 80 82 info@sbd.nl www.sbd.nl ING Bank Nieuwegein 69.01.73.040 KvK Utrecht 30184493 INFORMATIE VOOR GEBOUWEIGENAREN

Nadere informatie

hoogte: minder regels, betere handhaving, heldere verantwoordelijkheden, HBA, 2010,

hoogte: minder regels, betere handhaving, heldere verantwoordelijkheden, HBA, 2010, 2 1. Vooraf Terugdringen valgevaar In de visie van het Platform Preventie Valgevaar staat de gezondheid van degenen die beroepshalve werkzaam zijn op en aan gebouwen, voorop. Het kan en mag niet zo zijn

Nadere informatie

1. Arbowet: plichten van de werkgever

1. Arbowet: plichten van de werkgever Handboek Ondernemingsraad en Personeelsvertegenwoordiging Inhoudsopgave 1. Arbowet: plichten van de werkgever... 1 1.1 Pak risico s aan bij de bron... 2 1.2 Wat is psychosociale arbeidsbelasting (PSA)?...

Nadere informatie

Checklist Veilig onderhoud op en aan gebouwen 2012

Checklist Veilig onderhoud op en aan gebouwen 2012 Checklist Veilig onderhoud op en aan gebouwen 2012 Beoordeling van door aanvrager ingevulde checklist door of namens het bevoegd gezag. De toetser beoordeelt welke gebouwsituaties van toepassing zijn en

Nadere informatie

LEIDRAAD V&G VERPLICHTINGEN. Aanwijzing bij invulling V&G-verplichtingen opdrachtgevers / architecten

LEIDRAAD V&G VERPLICHTINGEN. Aanwijzing bij invulling V&G-verplichtingen opdrachtgevers / architecten LEIDRAAD V&G VERPLICHTINGEN Aanwijzing bij invulling V&G-verplichtingen opdrachtgevers / architecten INHOUDSOPGAVE INLEIDING 3 GEBRUIKSRICHTLIJN 3 RAPPORTAGEMODEL INITIATIEF 7 RAPPORTAGEMODEL VOORONTWERP

Nadere informatie

LEIDRAAD V&G VERPLICHTINGEN. Aanwijzing bij invulling V&G-verplichtingen opdrachtgevers / architecten

LEIDRAAD V&G VERPLICHTINGEN. Aanwijzing bij invulling V&G-verplichtingen opdrachtgevers / architecten LEIDRAAD V&G VERPLICHTINGEN Aanwijzing bij invulling V&G-verplichtingen opdrachtgevers / architecten INHOUDSOPGAVE INLEIDING 3 GEBRUIKSRICHTLIJN 3 RAPPORTAGEMODEL INITIATIEF 7 RAPPORTAGEMODEL VOORONTWERP

Nadere informatie

INFORMATIE VOOR GEBOUWEIGENAREN

INFORMATIE VOOR GEBOUWEIGENAREN Groningenhaven 4, 3433 PE Nieuwegein Postbus 1470, 3430 BL Nieuwegein T (030) 606 21 12 F (030) 223 80 82 info@sbd.nl www.sbd.nl ING Bank Nieuwegein 69.01.73.040 KvK Utrecht 30184493 INFORMATIE VOOR GEBOUWEIGENAREN

Nadere informatie

Jan Vermeiren inspecteur / projectleider

Jan Vermeiren inspecteur / projectleider Jan Vermeiren inspecteur / projectleider j. Vermeiren 10-09-2010 Arbeidsinspectie Centraal kantoor / meldkamer Utrecht Info: www.arbeidsinspectie.nl Ong. 450 inspecteurs Waarvan 220 Arbo-inspecteurs Waarvan

Nadere informatie

V&G ONTWERPWIJZER. Naslagwerk veilig en gezond bouwen en onderhouden

V&G ONTWERPWIJZER. Naslagwerk veilig en gezond bouwen en onderhouden V&G ONTWERPWIJZER Naslagwerk veilig en gezond bouwen en onderhouden INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 3 LEESWIJZER 3 DEEL 1 1. INLEIDING 4 2. UITGANGSPUNTEN EN ACHTERGRONDEN 4 3. ONTWERPVERANTWOORDELIJKHEID BIJ

Nadere informatie

Hertoets praktijkproduct V&G-coördinator Ontwerpfase Informatie voor de kandidaat

Hertoets praktijkproduct V&G-coördinator Ontwerpfase Informatie voor de kandidaat Hertoets praktijkproduct V&G-coördinator Ontwerpfase Informatie voor de kandidaat (tel. 033-467 47 Inhoud Inleiding 3 1 Hertoets 4 2 Beoordeling 7 3 Planning 10 4 Voorwaarden hertoets 11 Bijlage 1: Gegevens

Nadere informatie

De strategie van de risico-inventarisatie en evaluatie

De strategie van de risico-inventarisatie en evaluatie De strategie van de risico-inventarisatie en evaluatie Fulco Stoekenbroek hoger Veiligheidskundige Christine Breur Arbeids Hygiënist Voorjaar overleg KAM Platform Waterschappen Inhoud: Doel Noodzaak voor

Nadere informatie

Dakveiligheid. Wettelijke plicht of commercieel belang

Dakveiligheid. Wettelijke plicht of commercieel belang Dakveiligheid Wettelijke plicht of commercieel belang Als je valt, dan valt het tegen Dakveiligheid, een wettelijke plicht Herinnert u zich nog de campagne 1 op 6? Het is al weer In de tussenliggende jaren

Nadere informatie

Een introductie op de Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E)

Een introductie op de Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) Een introductie op de Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) WHITEPAPER Een introductie op de Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) 2 Wettelijk kader De Arbowet stelt een Risico Inventarisatie &

Nadere informatie

Workshop: Training preventiemedewerker. Door: Mark Smakman Arbeids- & Organisatieadviseur/Veiligheidskundige

Workshop: Training preventiemedewerker. Door: Mark Smakman Arbeids- & Organisatieadviseur/Veiligheidskundige Workshop: Training preventiemedewerker Door: Mark Smakman Arbeids- & Organisatieadviseur/Veiligheidskundige Programma Introductie; Kennismaking; Arbo-wet; Partijen in de Arbo-wet; Arbobeleidscyclus; De

Nadere informatie

HEALTH, SAFETY, ENVIRONMENT

HEALTH, SAFETY, ENVIRONMENT HEALTH, SAFETY, ENVIRONMENT 1 22-05-2019 / APPLY terugkomstdag Deze presentatie: Introductie Het ongeval Het bezoek Pilot Eisen aan het onderzoek Navolging Conclusie Vragen 2 22-05-2019 / APPLY terugkomstdag

Nadere informatie

Werken op hoogte. arbeidshygiënische strategie & Gebruik PBM

Werken op hoogte. arbeidshygiënische strategie & Gebruik PBM Werken op hoogte arbeidshygiënische strategie & Gebruik PBM Drs. C.A.A.E. (Carin)Benders, Landelijk projectleider R.T. (Ron)Maters RVK, veiligheidskundig specialist 1 Man zakt door dak tijdens asbestwerkzaamheden

Nadere informatie

ARBOCATALOGUS PKGV- INDUSTRIE De arbocatalogus PKGV- industrie is een in fasen ontwikkelde catalogus die beheerd wordt door het Verbond Papier- en

ARBOCATALOGUS PKGV- INDUSTRIE De arbocatalogus PKGV- industrie is een in fasen ontwikkelde catalogus die beheerd wordt door het Verbond Papier- en 2007 ARBOCATALOGUS PKGV- INDUSTRIE De arbocatalogus PKGV- industrie is een in fasen ontwikkelde catalogus die beheerd wordt door het Verbond Papier- en Kartonproducerende en - verwerkende industrieën.

Nadere informatie

Lm2/\ 1 NAW-gegevens .,.

Lm2/\ 1 NAW-gegevens .,. t.,. Iy De toetser beoordeelt welke gebouwsituaties van toepassing zijn en of hierbij werkmethode(n) zijn benoemd. Er kan per gebouwdeel voor een combinatie van werkmethoden gekozen worden. Het invullen

Nadere informatie

VEILIG WERKEN OP HOOGTE

VEILIG WERKEN OP HOOGTE VEILIG WERKEN OP HOOGTE LEO VAN DAM VOORZITTER PROFION Utrecht 8 februari 2007 Aanleiding Wijziging van het Arbeidsomstandigheden besluit: Voorschriften inzake veiligheid en gezondheid bij gebruik door

Nadere informatie

Arbowet, beleid & arbeidsomstandigheden

Arbowet, beleid & arbeidsomstandigheden Syllabus Arbowet, beleid & arbeidsomstandigheden Verzuimpreventie, veilig werken en een integrale aanpak U lapt de regels van de Arbowet natuurlijk niet aan uw laars. Maar kent u al uw arboverantwoordelijkheden?

Nadere informatie

BIJLAGE: EUROPESE RICHTLIJN VEILIG WERKEN OP HOOGTE

BIJLAGE: EUROPESE RICHTLIJN VEILIG WERKEN OP HOOGTE Groningenhaven 4, 3433 PE Nieuwegein Postbus 1470, 3430 BL Nieuwegein T (030) 606 21 12 F (030) 223 80 82 info@sbd.nl www.sbd.nl ING Bank Nieuwegein 69.01.73.040 KvK Utrecht 30184493 VALBEVEILIGING PLATTE

Nadere informatie

TOOLBOX AANGELIJND WERKEN OP PLATTE DAKEN BIJ KORTDURENDE WERKZAAMHEDEN

TOOLBOX AANGELIJND WERKEN OP PLATTE DAKEN BIJ KORTDURENDE WERKZAAMHEDEN TOOLBOX AANGELIJND WERKEN OP PLATTE DAKEN BIJ KORTDURENDE WERKZAAMHEDEN 1 AANGELIJND WERKEN OP PLATTE DAKEN bij kortdurende werkzaamheden In het kader van het project: Duurzaam inzetbaar dakwerk Veilig

Nadere informatie

Werken op hoogte. arbeidshygiënische strategie & Gebruik PBM. Bij het plaatsen van zonnepanelen

Werken op hoogte. arbeidshygiënische strategie & Gebruik PBM. Bij het plaatsen van zonnepanelen Werken op hoogte arbeidshygiënische strategie & Gebruik PBM Bij het plaatsen van zonnepanelen Drs. C.A.A.E. (Carin)Benders, Landelijk projectleider R.T. (Ron)Maters RVK, veiligheidskundig specialist 1

Nadere informatie

Holland Solar heet u welkom. Veilig werken op daken. Solar Solu(ons 2015

Holland Solar heet u welkom. Veilig werken op daken. Solar Solu(ons 2015 Holland Solar heet u welkom Veilig werken op daken Solar Solu(ons 2015 Veilig werken op daken ernst van tongeren directeur/eigenaar ID energie bestuurslid Holland Solar assessor Kenteq ( SEI erkenning

Nadere informatie

Vrijwilligers en Arbeidsomstandigheden

Vrijwilligers en Arbeidsomstandigheden Vrijwilligers en Arbeidsomstandigheden Frank Rijshouwer Hogere Veiligheidskundige 20 juni 2006 1 Arbowetgeving Arbeidsomstandighedenwet Arbeidsomstandighedenbesluit Arbeidsomstandighedenregeling Arbo-

Nadere informatie

Nieuwe Arbowet, FME cijfers, ISZW en EU Robert van Beek, Beleidsadviseur. 10 november 2017

Nieuwe Arbowet, FME cijfers, ISZW en EU Robert van Beek, Beleidsadviseur. 10 november 2017 Nieuwe Arbowet, FME cijfers, ISZW en EU Robert van Beek, Beleidsadviseur 10 november 2017 Nieuwe wetgeving per 1 juli 2017 Het omvat een wijziging van de Arbeidsomstandighedenwet in verband met: de versterking

Nadere informatie

Toolbox PBM. Persoonlijke Beschermingsmiddelen

Toolbox PBM. Persoonlijke Beschermingsmiddelen Toolbox PBM Persoonlijke Beschermingsmiddelen In het kader van het project: Duurzaam inzetbaar dakwerk Veilig en gezond op het dak Afspraken Persoonlijke Beschermingsmiddelen Arbocatalogus Platte daken

Nadere informatie

Veilig en gezond werken in de diervoederindustrie

Veilig en gezond werken in de diervoederindustrie Veilig en gezond werken in de diervoederindustrie Veilig en gezond werken in de diervoederindustrie Werk in de diervoedersector is niet altijd vrij van gevaren en risico s. Voor de veiligheid en gezondheid

Nadere informatie

Certificeringschema V&G-coördinator Ontwerpfase

Certificeringschema V&G-coördinator Ontwerpfase Certificeringschema V&G-coördinator Nummer Datum Titel Goedgekeurd vz WK Persoonscertificering Pag. 1/14 Inhoud Inhoud 2 Versiebeheer 2 1 De taak 3 2 Het certificaat 5 2.1 Algemeen 5 2.2 De scope 5 2.3

Nadere informatie

VEILIGHEID & GEZONDHEIDSPLAN

VEILIGHEID & GEZONDHEIDSPLAN VEILIGHEID & GEZONDHEIDSPLAN Ontwerpfase PROJECT PLAATS OPDRACHTGEVER NIEUWBOUW BEDRIJFSHUISVESTING BOUTER KAASHANDEL B.V. GROOT-AMMERS H. BOUTER BEHEER BV PROJECTNUMMER 151591 DATUM 02-02-2016 OPDRACHTGEVER

Nadere informatie

Tijdelijk werken op hoogte

Tijdelijk werken op hoogte Tijdelijk werken op hoogte Inhoudsopgave 5xbeter 3 Waarom deze brochure? 5 1. Verbetercheck Tijdelijk werken op hoogte: opzet en achtergrond 7 1.1 Waarom een Verbetercheck Tijdelijk werken op hoogte?

Nadere informatie

De haken en ogen aan valgordels

De haken en ogen aan valgordels De haken en ogen aan valgordels Hester van Yperen en Adri Frijters Bij het kiezen van valbeveiliging geldt de arbeidshygiënische strategie. Collectieve valbeveiliging, zoals leuningwerk, is de eerste keus.

Nadere informatie

Verantwoord werken met ladders en trappen Het nieuwe A-blad als stand van de techniek

Verantwoord werken met ladders en trappen Het nieuwe A-blad als stand van de techniek Verantwoord werken met ladders en trappen Het nieuwe A-blad als stand van de techniek Voorletters: H. Roepnaam: Henry Achternaam: Dijksma Naam bedrijf / instituut 1: Altrex BV Naam bedrijf / instituut

Nadere informatie

ADVIES. Registratienummer: 1308 Brandwerend rolscherm OV-busterminal Trefwoorden: Brandwerendheid, beoordelingscriteria, EI, EW Datum: 3 oktober 2013

ADVIES. Registratienummer: 1308 Brandwerend rolscherm OV-busterminal Trefwoorden: Brandwerendheid, beoordelingscriteria, EI, EW Datum: 3 oktober 2013 ADVIES Registratienummer: Betreft: Brandwerend rolscherm OV-busterminal Trefwoorden: Brandwerendheid, beoordelingscriteria, EI, EW : Status: Definitief Postbus 1819 3000 BV Rotterdam www.adviescommissiebrandveiligheid.nl

Nadere informatie

Van Bedrijfsrie naar V&G plan. Toon Westerburger

Van Bedrijfsrie naar V&G plan. Toon Westerburger Van Bedrijfsrie naar V&G plan Toon Westerburger Toon Westerburger Middelbaar veiligheidskundige Bijna 20 jaar werkzaam bij Arbode Adviseur RIE s, V&G plannen, VCA*/**/Petrochemie en VCU Opleider Basisveiligheid

Nadere informatie

Rapport. Risico-inventarisatie & -evaluatie daken. Gymzaal

Rapport. Risico-inventarisatie & -evaluatie daken. Gymzaal Rapport Risico-inventarisatie & -evaluatie daken Gymzaal Rapport Risico-inventarisatie & -evaluatie daken Opdrachtgever : Gemeente Veiligheid Valgevaar 23 6583 QQ Veiligstad Tel. 009-555 777 E-mail info@gemeenteveiligheid.nl

Nadere informatie

HANDLEIDING VEILIG ONDERHOUDBARE GEBOUWEN MAKEN

HANDLEIDING VEILIG ONDERHOUDBARE GEBOUWEN MAKEN HANDLEIDING VEILIG ONDERHOUDBARE GEBOUWEN MAKEN Wat is de invloed van het Bouwbesluit op de rollen en taken van betrokkenen bij de integratie van veilig onderhoud aan gebouwen in het ontwerpproces? Opdrachtgever:

Nadere informatie

Aboma en Arboplaats. Samen innoveren en zo veilig en gezond werk creëren. Inhoud

Aboma en Arboplaats. Samen innoveren en zo veilig en gezond werk creëren. Inhoud Aboma en Arboplaats Samen innoveren en zo veilig en gezond werk creëren Arboplaats Inhoud - Aboma en Arboplaats - Wijziging Arbowet - RI&E en PSA - Mijn RI&E: nieuw en branche RI&E - Belang Duurzame Inzetbaarheid

Nadere informatie

Veiligheid meetbaar maken

Veiligheid meetbaar maken Veiligheid meetbaar maken VeiligheidsIndex Adri C.P. Frijters Programma Probleemstelling Doel en ontstaan VeiligheidsIndicator Wat is het en hoe werkt het Probleemstelling veiligheid Verlies 80 miljoen

Nadere informatie

Tips voor organisatie toolbox. Organisatie van een toolboxmeeting

Tips voor organisatie toolbox. Organisatie van een toolboxmeeting Tips voor organisatie toolbox Organisatie van een toolboxmeeting Wat is een toolbox In het kader van het project: Duurzaam inzetbaar dakwerk Veilig en gezond op het dak Afspraken voorlichting, instructie

Nadere informatie

Door opheffing PBO is het secretariaat verhuisd naar Sociale Zaken Pluimvee Industrie

Door opheffing PBO is het secretariaat verhuisd naar Sociale Zaken Pluimvee Industrie Door opheffing PBO is het secretariaat verhuisd naar Sociale Zaken Pluimvee Industrie Zoals wellicht bekend worden door een Kabinetsbesluit de Productschappen opgeheven. Dit houdt in, dat een aantal activiteiten

Nadere informatie

Veiligheids- & gezondheidsplan ontwerpfase. Wabo. Ontwerpfase. van

Veiligheids- & gezondheidsplan ontwerpfase. Wabo. Ontwerpfase. van Behoort bij beschikking van Burgemeester en Wethouders van Leiden Wabo 151395-1870075 V&G-plan Ontwerpfase van Thunnissen Ontwikkeling & beleggingen bv / Thunnissen Bouw Boskoop bv Cruquiusweg 1 2102 LS

Nadere informatie

Veiligheidsindex Bouw VI

Veiligheidsindex Bouw VI Programma Probleemstelling Doel en ontstaan Veiligheidsindex Bouw Wat is het en hoe werkt het Veiligheidsindex Bouw VI Adri C.P. Frijters Ongevallen, cijfers Wat is er aan de hand soort ongeval aantal

Nadere informatie

SOPRASAFE SAFETY TOOLS

SOPRASAFE SAFETY TOOLS SAFETY TOOLS VEILIGHEID Als één van s werelds marktleiders op het gebeid van waterdichting van gebouwen, en marktleider in Nederland, neemt SOPREMA het voortouw. De productgroepen waterdichting en isolatie

Nadere informatie

SOPRASAFE SAFETY TOOLS

SOPRASAFE SAFETY TOOLS SAFETY TOOLS VEILIGHEID Als één van s werelds marktleiders op het gebeid van waterdichting van gebouwen, en marktleider in Nederland, neemt SOPREMA het voortouw. De productgroepen waterdichting en isolatie

Nadere informatie

In dit document zijn de letterlijke teksten van relevante wetsartikelen opgenomen.

In dit document zijn de letterlijke teksten van relevante wetsartikelen opgenomen. In dit document zijn de letterlijke teksten van relevante wetsartikelen opgenomen. Relevante wet-en regelgeving BHV1 1. Arbeidsomstandighedenwet (van kracht sinds 1 januari 2007) N.B. Achter de artikelen

Nadere informatie

Themamiddag Arbo Hoofdsector S&A 2-4-2014

Themamiddag Arbo Hoofdsector S&A 2-4-2014 Themamiddag Arbo Hoofdsector S&A 2-4-2014 Arbowet Verplichtingen/Aansprakelijkheid Zelfstandigen en Arbo Arbocatalogus Prioritaire risico s en maatregelen Project aanpak fysieke belasting ISZW Gert van

Nadere informatie

Beheersing weggeluid bij woonoplossingen in bestaand leegstaand vastgoed transformatie

Beheersing weggeluid bij woonoplossingen in bestaand leegstaand vastgoed transformatie Beheersing weggeluid bij woonoplossingen in bestaand leegstaand vastgoed transformatie Jean Baptiste Benraad: Benraad Hernieuwt Ex-lid H-team, Rijksdienst Cultureel Erfgoed lid ExpertTeam Ministerie van

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA s-gravenhage

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA s-gravenhage Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA s-gravenhage Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon

Nadere informatie

Een integrale aanpak voor RI&E op de werkvloer. 18 mei 2015 Mark Fleuren

Een integrale aanpak voor RI&E op de werkvloer. 18 mei 2015 Mark Fleuren Een integrale aanpak voor RI&E op de werkvloer 18 mei 2015 Mark Fleuren Waar ging het ook al weer over? RI&E Wat zijn de risico s hier? Hebben we er genoeg aan gedaan? Wat is genoeg? De droge stof: wettelijk

Nadere informatie

Hertoets praktijkproduct Werkplekbeveiliging Voorbereidende taken Informatie voor de kandidaat

Hertoets praktijkproduct Werkplekbeveiliging Voorbereidende taken Informatie voor de kandidaat Hertoets praktijkproduct Werkplekbeveiliging Voorbereidende taken Informatie voor de kandidaat (tel. 033-467 47 27) Inhoud Inleiding 3 1 Hertoets 4 1.1 Gekozen werk als basis voor de hertoets 4 1.2 Op

Nadere informatie

Integratie Arbeidsomstandigheden binnen de (interne) hulpverlening. Rob Crompvoets S.V.K. geregistreerd veiligheidskundige

Integratie Arbeidsomstandigheden binnen de (interne) hulpverlening. Rob Crompvoets S.V.K. geregistreerd veiligheidskundige Integratie Arbeidsomstandigheden binnen de (interne) hulpverlening Rob Crompvoets S.V.K. geregistreerd veiligheidskundige AWARENESS Bedrijfshulpverlening Taak toegewezen naar groep medewerkers De werkgever

Nadere informatie

Machineveiligheid toepassen om de Arbeidsveiligheid en Arbeidsgezondheid continu te stimuleren.

Machineveiligheid toepassen om de Arbeidsveiligheid en Arbeidsgezondheid continu te stimuleren. Machineveiligheid toepassen om de Arbeidsveiligheid en Arbeidsgezondheid continu te stimuleren. Naam: Achtergrond: Leo Vroegop Safety Consultant techsaconadvies@gmail.com T: 0650552064 Mechanische Techniek

Nadere informatie

Examen V&G-Coördinator Ontwerpfase Exameninformatie voor de kandidaat en de praktijkbegeleider

Examen V&G-Coördinator Ontwerpfase Exameninformatie voor de kandidaat en de praktijkbegeleider Examen V&G-Coördinator Ontwerpfase Exameninformatie voor de kandidaat en de praktijkbegeleider (tel. 033-467 47 27) Inhoud Inleiding 3 1 Examen 4 1.1 Gekozen werk als basis voor het examen 4 1.2 Op te

Nadere informatie

Checklist: Gezondheidsklachten door fijnstof

Checklist: Gezondheidsklachten door fijnstof Checklist: Gezondheidsklachten door fijnstof Er komt kwartsstof vrij wanneer je kwarts-houdend materiaal zoals hardsteen en baksteen bewerkt. De fijnstof kan via de huid en de inademing in je lichaam terechtkomen

Nadere informatie

Inhoud en opzet Preventie-medewerker

Inhoud en opzet Preventie-medewerker Inhoud en opzet Preventie-medewerker Apply opleidingen Claushof 8 4532 BB TERNEUZEN Tel.: +31 115-683444 info@applygroep.nl pagina 1 Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Taken preventiemedewerker vanuit de wettelijke

Nadere informatie

De ri&e en het plan van aanpak

De ri&e en het plan van aanpak De ri&e en het plan van aanpak Door: Jaap Bijl (Bijl Opleiding en Advies) 0. Inhoud 1. Samenvatting 2. Wettelijke grondslag 3. Wat is een ri&e en pva? 4. Waarom een ri&e? 5. Waar leidt een ri&e toe? 6.

Nadere informatie

Arbodienstverlening. Informatie voor werkgevers

Arbodienstverlening. Informatie voor werkgevers Arbodienstverlening Informatie voor werkgevers Bedrijven moeten zich bij het opstellen en uitvoeren van een goed arbeidsomstandighedenbeleid en ziekteverzuimbeleid deskundig laten ondersteunen. Dit is

Nadere informatie

VGM-projectplan Omschrijving werkzaamheden

VGM-projectplan Omschrijving werkzaamheden VGM-projectplan Omschrijving werkzaamheden besteknummer: Datum: Opgesteld door: Gezien door veiligheidskundige: Afgegeven aan/verzonden naar opdrachtgever: Ontvangen en goedgekeurd door opdrachtgever d.d.

Nadere informatie

Het nieuwe grenswaardenstelsel

Het nieuwe grenswaardenstelsel Het nieuwe grenswaardenstelsel hebben we het kind met het badwater weggegooid? Linda Schenk en Nicole Palmen Publicatie: Throwing the Baby Out with the Bath Water? Occupational Hygienists Views on the

Nadere informatie

Opleveringskeuring valbeveiliging

Opleveringskeuring valbeveiliging Opleveringskeuring valbeveiliging IVDV2200 Kantoorgebouw Amsterdam IVDV2200 Opleveringskeuring valbeveiliging Pagina 1 van 13 Opdrachtgever Naam : Contactpersoon : De heer Correspondentieadres : Postbus

Nadere informatie

Voorwoord: status model RI&E SW

Voorwoord: status model RI&E SW Voorwoord: status model RI&E SW De Model RI&E voor de SW-branche kan gebruikt worden als basis voor een RI&E in uw SW-organisatie. De model RI&E is nadrukkelijk geen goedgekeurde branche RI&E en de inhoud

Nadere informatie

VCA 2017/6.0 WAT IS ER VERANDERD? Oktober 2018

VCA 2017/6.0 WAT IS ER VERANDERD? Oktober 2018 VCA 2017/6.0 WAT IS ER VERANDERD? Oktober 2018 Hannelie Pleij Senior adviseur Veiligheid, Arbo Support Projectcoördinator voor SSVV Voormalig lid CCvD-VCA voor Uneto-Vni In de zaal? VCA*/VCA**/VCAP? 1

Nadere informatie

Arbeidsomstandigheden. Congres Transport van Afval 5 februari 2015 Marjolein Gobes

Arbeidsomstandigheden. Congres Transport van Afval 5 februari 2015 Marjolein Gobes Arbeidsomstandigheden Congres Transport van Afval 5 februari 2015 Marjolein Gobes De afvalbranche Wijzigingen per 1 juli 2015 > 60 miljoen ton afval per jaar +/- 15.000 werknemers Relatief hoog aantal

Nadere informatie

SAFETY 4 DUMMIES. 20 september 2017 Practical Safety Event 1

SAFETY 4 DUMMIES. 20 september 2017 Practical Safety Event 1 SAFETY 4 DUMMIES 20 september 2017 Practical Safety Event 1 Marcel van Bolhuis Sales Manager Sales Nederland Noord Tel. +31 78 615 4766 Fax +31 78 615 4311 E-Mail Marcel.van.Bolhuis@euchner.nl Mob. +31

Nadere informatie

Overzicht beboetbare nieuwe Arbo verplichtingen per

Overzicht beboetbare nieuwe Arbo verplichtingen per Overzicht beboetbare nieuwe Arbo verplichtingen Met ingang van 1 juli 2017 zijn de Arbowet en het Arbobesluit gewijzigd. Zie hierover: https://www.fnv.nl/themas/veilig-en-gezond-werken/arbo/nieuwe-arbowet-per-1-juli-2017

Nadere informatie

GEZONDE HANDEL? HANDEL GEZOND! Stappenplan verbeteren arbeidsveiligheid

GEZONDE HANDEL? HANDEL GEZOND! Stappenplan verbeteren arbeidsveiligheid GEZONDE HANDEL? HANDEL GEZOND! Stappenplan verbeteren arbeidsveiligheid GEZONDE HANDEL? HANDEL GEZOND! Met deze brochure kunt u aan de hand van een eenvoudig stappenplan bepalen waar u als organisatie

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting 11

Samenvatting. Samenvatting 11 Samenvatting Een werkgever is verantwoordelijk voor gezonde en veilige arbeidsomstandigheden voor zijn werknemer. Hij dient zijn werknemers onder meer te beschermen tegen de mogelijke gevolgen van blootstelling

Nadere informatie

Zelfregulering en Duurzame Veiligheid in 2030

Zelfregulering en Duurzame Veiligheid in 2030 Zelfregulering en Duurzame Veiligheid in 2030 11 oktober 2017 Rob Triemstra Plv. Directeur directie Gezond & Veilig Werken Ministerie van SZW Directie Gezond en Veilig Werken De Directie Gezond en Veilig

Nadere informatie

Leren van ongevallen. Storybuilder: een schat aan informatie. Leren van ongevallen: het proces. Producten. Vraag aan u

Leren van ongevallen. Storybuilder: een schat aan informatie. Leren van ongevallen: het proces. Producten. Vraag aan u Leren van Landelijke Arbo Congres 18 mei 2015 Vera Sol, Adri Frijters. 2 Leren van : het proces Storybuilder: een schat aan informatie Stap 0 Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5 Een database met analyse

Nadere informatie

World of Lab 2 oktober 2018

World of Lab 2 oktober 2018 World of Lab 2 oktober 2018 Road to Zero Inspectie SZW 2 Blootstelling aan Gevaarlijke (CMR) stoffen Diana Martens Projectleider Inspectie SZW Programma Bedrijven met Gevaarlijke Stoffen Algemeen: Werknemers

Nadere informatie

Leidraad bij de aanschaf van persoonlijke beschermingsmiddelen Keuze, gebruik, reiniging en onderhoud

Leidraad bij de aanschaf van persoonlijke beschermingsmiddelen Keuze, gebruik, reiniging en onderhoud Leidraad bij de aanschaf van persoonlijke beschermingsmiddelen Keuze, gebruik, reiniging en onderhoud Het aanschaffen van systemen en producten die een bepaalde veiligheid moeten waarborgen kan niet vergeleken

Nadere informatie

Verbetering kwaliteitsborging

Verbetering kwaliteitsborging Verbetering kwaliteitsborging in de bouw Hajé van Egmond Kwartiermaker private kwaliteitsborging Van Bouwen! naar normconformiteit? Een kantoorgebouw uit 1906 1 Van Bouwen! naar normconformiteit? Een kantoorgebouw

Nadere informatie

Bevordering naleving Ventilatie en EPC regels. Verslag uitgevoerde activiteiten 2010. Datum 13 december 2010 Status Definitief

Bevordering naleving Ventilatie en EPC regels. Verslag uitgevoerde activiteiten 2010. Datum 13 december 2010 Status Definitief Bevordering naleving Ventilatie en EPC regels Verslag uitgevoerde activiteiten 2010 Datum 13 december 2010 Status Definitief Colofon Publicatienummer VROM-Inspectie Directie Uitvoering Programma Bouwen

Nadere informatie

ARBO & HET NIEUWE WERKEN

ARBO & HET NIEUWE WERKEN ARBO & HET NIEUWE WERKEN Maria Niessen & Wietske Eveleens Leden arbowerkgroep ErgoDirect in Almere, 13 november 2013 13/11/2013 1 ARBO-HANDREIKING DOELSTELLING Zorgen, dat werkgevers en werknemers samen

Nadere informatie

VEILIGHEID IN HET ONTWERP- EN VOORBEREIDINGSPROCES

VEILIGHEID IN HET ONTWERP- EN VOORBEREIDINGSPROCES VEILIGHEID IN HET ONTWERP- EN VOORBEREIDINGSPROCES Frijters, Adri C.P. Arbouw / P. O box 8114 AC / Amsterdam / Netherlands. 0031 20 5805515 / frijters@arbouw.nl Swuste, Paul H.J.J. Delft University of

Nadere informatie

Onderzoek Toegevoegde waarde OHSAS 18001-certificatie Samenvatting en conclusies

Onderzoek Toegevoegde waarde OHSAS 18001-certificatie Samenvatting en conclusies Onderzoek Toegevoegde waarde OHSAS 18001-certificatie Samenvatting en conclusies 26 juni 2013 > Samenvatting 2 > Conclusies 5 1 Samenvatting en conclusies Deze samenvatting en conclusies komen uit het

Nadere informatie

Certificatiecriteria VCA*/**/petrochemie versie 2008/5.1

Certificatiecriteria VCA*/**/petrochemie versie 2008/5.1 Certificatiecriteria VCA*/**/petrochemie versie 2008/5.1 Inhoudsopgave 1 Algemeen... 2 1.1 Doel van dit document... 2 1.2 Toepassingsgebied... 2 1.3 Beheer van dit document... 2 1.4 Referenties... 2 1.5

Nadere informatie

Inventarisatie van en oplossingen voor onveiligheid bij het gebruik van steigers

Inventarisatie van en oplossingen voor onveiligheid bij het gebruik van steigers Sessie P. Steigers Inventarisatie van en oplossingen voor onveiligheid bij het gebruik van s Adri Frijters, beleidsmedewerker veiligheid en bouwproces, Arbouw, e-mail: frijters@arbouw.nl Inleiding Binnen

Nadere informatie

Valideren van RIE-instrumenten

Valideren van RIE-instrumenten Valideren van RIE-instrumenten Een nieuwe kijk op RIE-instrumenten: HOE Door: Huib Arts Leidraad validering RIE-instrumenten Opgesteld door: BA&O: Guus Hoorenman en Peter Scheers NVAB: Leo Elders en Ron

Nadere informatie

Eindscriptie Hogere veiligheidskunde Jurgen Boelens

Eindscriptie Hogere veiligheidskunde Jurgen Boelens Eindscriptie Hogere veiligheidskunde Jurgen Boelens René Descartes: Alle wetenschap loopt gevaar als er niet, bij al haar stappen, steeds door het gezonde verstand toezicht op wordt gehouden. Inleiding

Nadere informatie

Arbo-eis terecht? / Het Brzo lijkt voor I-SZW een onuitputtelijke bron om een PGS richtlijn voor te schrijven.

Arbo-eis terecht? / Het Brzo lijkt voor I-SZW een onuitputtelijke bron om een PGS richtlijn voor te schrijven. Arbo-eis terecht? / Het Brzo lijkt voor I-SZW een onuitputtelijke bron om een PGS richtlijn voor te schrijven. Wanneer (in de optiek van I-SZW) sprake is van een maatregel die als stand

Nadere informatie

Jaargang 2014 / nieuwsbrief 19 / januari en februari 2014 INHOUD:

Jaargang 2014 / nieuwsbrief 19 / januari en februari 2014 INHOUD: Jaargang 2014 / nieuwsbrief 19 / januari en februari 2014 INHOUD: Is uw RI&E compleet? 1 op de 3 gevallen ziekteverzuim door werkstress Duurzaam inzetbaar met nieuwe Loopbaanspiegel 'Preventiemedewerker

Nadere informatie

DE ROL VAN GOEDE PRAKTIJKEN IN DE NEDERLANDSE ASBEST PRAKTIJK JODY SCHINKEL

DE ROL VAN GOEDE PRAKTIJKEN IN DE NEDERLANDSE ASBEST PRAKTIJK JODY SCHINKEL DE ROL VAN GOEDE PRAKTIJKEN IN DE NEDERLANDSE ASBEST PRAKTIJK JODY SCHINKEL ACHTERGROND Asbest wetgeving Asbest keten / betrokkenen Waarom veilige werkwijzen moeilijk hun weg vinden Hoe we veilige werkwijzen

Nadere informatie

OHSAS certificaat voor het waarborgen van veiligheid

OHSAS certificaat voor het waarborgen van veiligheid OHSAS 18001-certificaat voor het waarborgen van veiligheid > continue verbetering > voordelen > internationaal erkende norm > eigen verantwoordelijkheid > compleet arbo- en veiligheidsmanagementsysteem

Nadere informatie

PBM's kopen en gebruiken

PBM's kopen en gebruiken PBM's kopen en gebruiken De risico-inventarisatie en -evaluatie bepaalt welke risico s kunnen worden geelimineerd of afdoende verminderd. Dit gebeurt eerst door technische beheersmaatregelen en collectieve

Nadere informatie

2. Actuele wet- en regelgeving

2. Actuele wet- en regelgeving 2. Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) De Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo, per 1 oktober 2010) regelt de omgevingsvergunning voor het bouwen (voorheen de bouwvergunning) en de omgevingsvergunning/gebruiksmelding

Nadere informatie

Kwaliteitsborging voor het bouwen

Kwaliteitsborging voor het bouwen Kwaliteitsborging voor het bouwen Schakeldag RWS 26 juni 2014 Jos Verlinden Ministerie van BZK Hajé van Egmond Instituut voor Bouwkwaliteit Kwaliteitsborging voor het bouwen Verbetering van de kwaliteitsborging

Nadere informatie

Glazenwassers en Gevelbehandelaars Vakbeurs. Manntech Gevelinstallaties B.V. Zevenbergen, 2013

Glazenwassers en Gevelbehandelaars Vakbeurs. Manntech Gevelinstallaties B.V. Zevenbergen, 2013 Glazenwassers en Gevelbehandelaars Vakbeurs Convenant Gevelonderhoud Nieuwe Arbowet (2007) Gevolgen voor de glazenwasser Nu geaccepteerde werkmethoden Vragen Convenant Gevelonderhoud Tot 2007 wettelijk

Nadere informatie

Opdrachtnemer. Handreiking rol en verwachting opdrachtnemer in ontwerpfase

Opdrachtnemer. Handreiking rol en verwachting opdrachtnemer in ontwerpfase Opdrachtnemer Handreiking rol en verwachting opdrachtnemer in ontwerpfase Voorwoord Iedereen moet aan het eind van de werkdag weer gezond en veilig naar huis kunnen, en aan het eind van zijn loopbaan gezond

Nadere informatie

Richtlijn B & O. KOMAT Themadag 22 september 2015. Richtlijn Bekistingen & Ondersteuningsconstructies KOMAT VSB ABOMA

Richtlijn B & O. KOMAT Themadag 22 september 2015. Richtlijn Bekistingen & Ondersteuningsconstructies KOMAT VSB ABOMA KOMAT Themadag 22 september 2015 Richtlijn Bekistingen & Ondersteuningsconstructies KOMAT VSB ABOMA Praktisch document dat de actuele stand van regelgeving en de techniek volgt. Richtlijn B & O Jan Vermeiren

Nadere informatie

Voorlichting, onderricht & Toezicht

Voorlichting, onderricht & Toezicht Interne instructie Arbeidsinspectie Voorlichting, onderricht & Toezicht INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING 2. AANPAK 2.1 Wettelijke grondslag 2.2 Inspectie 2.3 Handhaving 3. SCHEMA STAPPEN BIJ HANDHAVING Vastgesteld

Nadere informatie