Lesgever. Praktische informatie. Finance. Startersseminaries en bedrijfseconomische opleidingen voor niet-economen Finance

Transcriptie

1 Startersseminaries en bedrijfseconomische opleidingen voor niet-economen Finance Praktische informatie Diane Breesch Lesgever Prof. dr. Diane Breesch (vakgroep ACCO, Accounting, Auditing en Bedrijfsfinanciering) Bureau: VUB, 2C155 (postbakje in lokaal 2C157) Tel: +32 (2) Fax: +32 (2) Bij vragen: per contact opnemen en eventueel afspraak maken Finance 1

2 Finance I. Organisatievormen II. Boekhouden en Jaarrekeningen III. Jaarrekeningen interpreteren en financiële vooruitzichten opstellen I. Organisatievormen H1. Juridische vormen van organisaties H2. Enkele oprichtingsformaliteiten II. Finance Boekhouden en Jaarrekeningen H3. Functie en juridisch kader van boekhouden H4. Balans H5. Resultatenrekening H6. Enkele bijzonderheden (o.a. BTW, leasing, personeelsschulden, ) III. Jaarrekeningen interpreteren en financiële vooruitzichten opstellen H7 Analysetechnieken H8 Financieel plan Finance I. Organisatievormen II. Boekhouden en Jaarrekeningen III. Jaarrekeningen interpreteren en financiële vooruitzichten opstellen Deel I: Organisatievormen H1. Juridische vormen van organisaties H2. Oprichtingsformaliteiten 2

3 H1: Juridische vormen 1. Kapitaal H2: Enkele oprichtingsformaliteiten vennootschap 1/5 1/4 H2: Enkele oprichtingsformaliteiten vennootschap Finance 2. Statuten: de voor een organisatie geldende grondregels (zie voorbeeld) 3. Financieel plan: verantwoording kapitaal. Indien de onderneming binnen de drie jaar na oprichting failliet gaat doordat het kapitaal bij de oprichting kennelijk ontoereikend was voor de normale uitoefening van de voorgenomen bedrijvigheid over ten minste twee jaar, kunnen de oprichters jegens de belanghebbenden hoofdelijk gehouden zijn voor de verbintenissen van de vennootschap (zie later) I. Organisatievormen II. Boekhouden en Jaarrekeningen III. Jaarrekeningen interpreteren en financiële vooruitzichten opstellen 3

4 Deel 2: Boekhouden en jaarrekeningen H3. Functie en juridisch kader van boekhouden H4. Balans H5. Resultatenrekening H6. Enkele bijzonderheden (o.a. BTW, leasing, personeelsschulden, ) H3: Functie van het boekhouden Belang van een boekhouding Financieel vs. analytisch boekhouden Juridisch kader De boekhouder in de praktijk Titel van de presentatie pag. 15 Definitie Boekhouden Identificatie, registratie en samenvatting van financiële informatie en rapportering naar belanghebbenden in de vorm van financiële staten Gebeurtenis Belang van de boekhouding De taal van het bedrijfsleven Analyse en registratie door boekhouder Financiële staten Gebruikers Decision makers Boekhoudkundige informatie is belangrijk voor iedereen die een beslissing wenst te nemen met een economische impact. Aandeelhouders/beleggers willen weten of een onderneming een goede investering is. Crediteuren (schuldeisers) : banken en leveranciers willen weten of ze krediet kunnen verstrekken, hoeveel en voor hoe lang? Klanten willen weten of ze kunnen vertrouwen op een goede na-verkoop dienst. Titel van de presentatie pag. 16 Belastingen Het belang van de boekhouding 4

5 Financieel versus Analytisch boekhouden Juridische kader: (financieel) boekhoudkundige verplichtingen Eenmanszaken en zeer kleine handelsvennootschappen Kleine handelsvennootschappen Grote handelsvennootschappen Kooplui (handelaars), VOF of Comm. V.[1] Ondernemingen die niet meer dan één van de met omzet (excl. BTW) per jaar 500,000 euro volgende drempels overschrijden[2]: (620,000 euro voor tankstations) - personeel 50 - omzet 7,300,000 - balanstotaal 3,650,000 tenzij personeel > 100 Aankoop-, verkoop-, en financieel dagboek Alle andere ondernemingen Balans en Resultatenrekening Vereenvoudigde (enkelvoudige) boekhouding Volledige (dubbele) boekhouding Volledige (dubbele) boekhouding Jaarrekening niet volgens een bepaald schema opstellen en niet neerleggen Verkort schema jaarrekening Neerlegging bij de Balanscentrale van de NBB Volledig schema jaarrekening Neerlegging bij de Balanscentrale van de NBB Commissaris aanstellen H4-5 Balans en Financial Resultatenrekening Statements De belanghebbenden van de onderneming stellen zich twee cruciale vragen betreffende de financiële situatie van een onderneming: - Wat is de financiële positie (vermogenstoestand) van de onderneming op een welbepaalde dag (momentopname)? - Hoe goed heeft de onderneming gepresteerd gedurende een welbepaalde periode? Balans en Financial Resultatenrekening Statements De boekhouder geeft een antwoord op deze vragen aan de hand van 2 financiële staten: Balans momentopname van de vermogenstoestand Resultatenrekening overzicht van de prestaties gedurende een welbepaalde periode Titel van de presentatie pag. 19 Titel van de presentatie pag. 20 5

6 Bezittingen van de onderneming Deze zijn nodig om de operationele activiteit van de onderneming uit te voeren en opbrengsten te genereren Activa The Balans Balance Sheet is a snapshot at momentopname one point in van time de vermogenstoestand in the life of a business. ABC Balans (in ) December 31, 20X1 Financieringsbronnen Claim op de Activa Passiva Balans momentopname van de vermogenstoestand Vaste activa Eigen vermogen Residuele claim op activa (intern) Terreinen en gebouwen 9,755 Kapitaal 9,255 Machines, installaties en Totaal eigen vermogen 9,255 uitrusting 6,500 Verplichtingen van de onderneming tov. Totaal vaste activa 16,255 Schulden buitenstaanders (extern) = prioritaire claim op de activa Vlottende activa Lange termijn 4,000 Handelsschulden 5,800 Voorraad 2,300 Te betalen lonen 3,765 Handelsvorderingen 2,040 Bank en kas 2,225 Totaal vlottende activa 6,565 Totaal schulden 13,565 Totaal activa 22,820 Totaal passiva 22,820 Titel van de presentatie pag. 21 Balans The Balance Sheet momentopname van de vermogenstoestand De boekhoudkundige gelijkheid: Activa = Passiva Of Bezittingen = Eigen vermogen + Schulden De boekhoudkundige gelijkheid is de basis voor dubbel boekhouden: Elke transactie oefent een invloed uit op minstens twee rekeningen Case Study Fitnessclub Bepaal de invloed van volgende transacties op de balans: 1. Op 1 januari 20X1 wordt de fitnessclub opgericht. Janssens en Peeters investeren 75,000 in de vennootschap; 2. Op 2 januari 20X1 leent de bank 25,000 aan de vennootschap; 3. Op 2 januari 20X1 koopt de fitnessclub allerlei fitnesstoestellen aan. De gefactureerde som is 20,000. De fitnessclub betaalt onmiddellijk 5,000. Het overblijvende saldo is verschuldigd binnen de zestig dagen 4. Op 3 januari koopt de fitnessclub kantinebenodigdheden (koffie, soepjes, andere dranken, versnaperingen, ) aan, nu voor een totale waarde van 3,000. Betaling dient te geschieden binnen de dertig dagen; 5. Op 15 januari betaalt de fitnessclub de leverancier van de kantinebenodigdheden; x. Aandeelhouder Janssens voert aanpassingswerken uit aan zijn eigen huis ten bedrage van 10,000. Titel van de presentatie pag. 23 6

7 Case Study Fitnessclub Case Study Fitnessclub Bepaal de invloed van volgende transacties op de balans: 1. Op 1 januari 20X1 wordt de fitnessclub opgericht. Janssens en Peeters investeren 75,000 in de vennootschap; 2. Op 2 januari 20X1 leent de bank 25,000 aan de vennootschap; 3. Op 2 januari 20X1 koopt de fitnessclub allerlei fitnesstoestellen aan. De gefactureerde som is 20,000. De fitnessclub betaalt onmiddellijk 5,000. Het overblijvende saldo is verschuldigd binnen de zestig dagen 4. Op 3 januari koopt de fitnessclub kantinebenodigdheden (koffie, soepjes, andere dranken, versnaperingen, ) aan, nu voor een totale waarde van 3,000. Betaling dient te geschieden binnen de dertig dagen; 5. Op 15 januari betaalt de fitnessclub de leverancier van de kantinebenodigdheden; x. Aandeelhouder Janssens voert aanpassingswerken uit aan zijn eigen huis ten bedrage van 10,000. Case Study Fitnessclub Case Study Fitnessclub Bepaal de invloed van volgende transacties op de balans: 1. Op 1 januari 20X1 wordt de fitnessclub opgericht. Janssens en Peeters investeren 75,000 in de vennootschap; 2. Op 2 januari 20X1 leent de bank 25,000 aan de vennootschap; 3. Op 2 januari 20X1 koopt de fitnessclub allerlei fitnesstoestellen aan. De gefactureerde som is 20,000. De fitnessclub betaalt onmiddellijk 5,000. Het overblijvende saldo is verschuldigd binnen de zestig dagen; 4. Op 3 januari koopt de fitnessclub kantinebenodigdheden (koffie, soepjes, andere dranken, versnaperingen, ) aan, nu voor een totale waarde van 3,000. Betaling dient te geschieden binnen de dertig dagen; 5. Op 15 januari betaalt de fitnessclub de leverancier van de kantinebenodigdheden; x. Aandeelhouder Janssens voert aanpassingswerken uit aan zijn eigen huis ten bedrage van 10,000. 7

8 Case Study Fitnessclub Case Study Fitnessclub Bepaal de invloed van volgende transacties op de balans: 1. Op 1 januari 20X1 wordt de fitnessclub opgericht. Janssens en Peeters investeren 75,000 in de vennootschap; 2. Op 2 januari 20X1 leent de bank 25,000 aan de vennootschap; 3. Op 2 januari 20X1 koopt de fitnessclub allerlei fitnesstoestellen aan. De gefactureerde som is 20,000. De fitnessclub betaalt onmiddellijk 5,000. Het overblijvende saldo is verschuldigd binnen de zestig dagen; 4. Op 3 januari koopt de fitnessclub kantinebenodigdheden (koffie, soepjes, andere dranken, versnaperingen, ) aan, nu voor een totale waarde van 3,000. Betaling dient te geschieden binnen de dertig dagen; 5. Op 15 januari betaalt de fitnessclub de leverancier van de kantinebenodigdheden; x. Aandeelhouder Janssens voert aanpassingswerken uit aan zijn eigen huis ten bedrage van 10,000. Case Study Fitnessclub Case Study Fitnessclub Bepaal de invloed van volgende transacties op de balans: 1. Op 1 januari 20X1 wordt de fitnessclub opgericht. Janssens en Peeters investeren 75,000 in de vennootschap; 2. Op 2 januari 20X1 leent de bank 25,000 aan de vennootschap; 3. Op 2 januari 20X1 koopt de fitnessclub allerlei fitnesstoestellen aan. De gefactureerde som is 20,000. De fitnessclub betaalt onmiddellijk 5,000. Het overblijvende saldo is verschuldigd binnen de zestig dagen; 4. Op 3 januari koopt de fitnessclub kantinebenodigdheden (koffie, soepjes, andere dranken, versnaperingen, ) aan, nu voor een totale waarde van 3,000. Betaling dient te geschieden binnen de dertig dagen; 5. Op 15 januari betaalt de fitnessclub de leverancier van de kantinebenodigdheden; x. Aandeelhouder Janssens voert aanpassingswerken uit aan zijn eigen huis ten bedrage van 10,000. 8

9 Case Study Fitnessclub Case Study Fitnessclub Bepaal de invloed van volgende transacties op de balans: 1. Op 1 januari 20X1 wordt de fitnessclub opgericht. Janssens en Peeters investeren 75,000 in de vennootschap; 2. Op 2 januari 20X1 leent de bank 25,000 aan de vennootschap; 3. Op 2 januari 20X1 koopt de fitnessclub allerlei fitnesstoestellen aan. De gefactureerde som is 20,000. De fitnessclub betaalt onmiddellijk 5,000. Het overblijvende saldo is verschuldigd binnen de zestig dagen; 4. Op 3 januari koopt de fitnessclub kantinebenodigdheden (koffie, soepjes, andere dranken, versnaperingen, ) aan, nu voor een totale waarde van 3,000. Betaling dient te geschieden binnen de dertig dagen; 5. Op 15 januari betaalt de fitnessclub de leverancier van de kantinebenodigdheden; x. Aandeelhouder Janssens voert aanpassingswerken uit aan zijn eigen huis ten bedrage van 10,000. Resultatenrekening prestaties gedurende een welbepaalde periode Bezittingen Resultatenrekening prestaties gedurende een welbepaalde periode Revenues and Expenses Activa Vast Vlottend Balans 31/12/X1 Schulden Lange termijn Vlottend Eigen Vermogen Kapitaal Overgedragen resultaat Financieringsbronnen Cumulatieve opbrengsten - Cumulatieve kosten Overgedragen resultaat bijkomend eigen vermogen verworven via opbrengsten en kosten Opbrengsten verhogen eigen vermogen Kosten verlagen eigen vermogen. Het overgedragen resultaat kan omschreven worden als de cumulatieve opbrengsten over de volledige levensduur van de onderneming, verminderd met de cumulatieve kosten en uitgekeerde dividenden over de levensduur van de onderneming. 9

10 Balans en resultatenrekening Resultatenrekening Actief Balans 31/12/X1 Passief Kapitaal OGR 1/1 Actief Balans 31/12/X2 Passief Kapitaal OGR 31/12 Resultatenrekening 1/1/X2 31/12/X2 OGR 31/12 = OGR 1/1 + Resultaat 1/1-31/12 - Dividenden Twee manieren om resultaat te meten: Realisatiebeginsel of Cashbasis Cash moment van de opname = wanneer cash wordt betaald of ontvangen Realisatie moment van de opname = twee voorwaarden Accrual Realisatiebeginsel Basis (accrual) Volgens het realisatiebeginsel worden opbrengsten in de boekhouding opgenomen als 2 voorwaarden voldaan zijn: Verdiend goederen of diensten verstrekt aan klant Geconcretiseerd - geld of een vordering tot toekomstige betaling verkregen is van de klant. Voorbeelden: Een verkoop op krediet wordt als opbrengst opgenomen, als de goederen worden geleverd, zelfs indien de verkoper op dat moment geen cash ontvangt. Tijdschrift abonnementen dienen op voorhand cash te worden betaald, maar de opbrengst wordt slechts gerealiseerd op het ogenblik dat het tijdschrift geleverd wordt. Goederen worden op proef naar de klant gestuurd, maar de opbrengst is slechts gerealiseerd als de klant formeel beloofd om de goederen te accepteren en ervoor te betalen. Realisatiebeginsel Twee types Accrual kosten: Basis Produktkosten De kosten van de voorraad, waarbij er een rechtstreekse overeenstemming is tussen de opbrengsten en de kosten Als er geen opbrengst is, is er ook geen kostprijs van verkochte goederen of verkoopscommissie. Periode kosten - De kosten zijn in dit geval niet rechtstreeks gelinkt aan de opbrengsten, maar veeleer aan de periode waarin de opbrengsten potentieel kunnen verdiend worden Vb. Huur Huur dient betaald te worden zelfs als er geen opbrengsten worden gerealiseerd. 10

11 Accrual Realisatiebeginsel Basis and Cash Basis Overeenstemming (matching) Produktkosten dienen in de resultatenrekening te worden verwerkt, op het ogenblik dat de opbrengsten die er mee overeenstemmen, gerealiseerd zijn. vb. kostprijs van de verkochte handelsgoederen te worden geboekt op het ogenblik dat het product verkocht wordt en de ermee overeenstemmende opbrengst gerealiseerd wordt. Zolang het product niet verkocht wordt, wordt het als een bezitting beschouwd ( geactiveerd ) en als voorraad opgenomen in de balans Periode kosten dienen in de resultatenrekening te worden verwerkt in de periode waarop ze betrekking hebben. Op die manier brengen we de opbrengsten van een bepaalde periode in overeenstemming met de kosten die we in dezelfde periode hebben opgelopen. Realisatiebeginsel of cash? Accrual or Cash basis? Het realisatiebeginsel is het huidig algemeen aanvaard boekhoudkundig beginsel voor de bepaling van het resultaat in een volledige boekhouding: Vollediger dan cash; Geeft beter de economische realiteit weer; vb. Zo mag de huurprijs die betrekking heeft op januari enkel als kost geboekt worden in de periode januari, ongeacht wanneer de betaling van deze huurprijs heeft plaatsgehad. Activa zijn onverbruikte kosten Matching Afschrijvingen and Cost Recovery Een voorbeeld van overeenstemming is de afschrijving van vaste activa = systematische toewijzing van de aanschaffingswaarde van vaste activa aan een kostenrekening over hun waarschijnlijke gebruiksduur. Vaste activa worden ge(ver)bruikt gedurende hun levensduur waardoo rzij gedurende meerdere periodes opbrengsten tot stand brengen. Volgens het principe van de overeenstemming moeten we hun kostprijs bijgevolg uitspreiden over hun ganse gebruiksduur. ( Volgens de cash basis zou de kostprijs van het vast actief als een uitgave beschouwd worden op het ogenblik van de betaling) Case Study Fitnessclub Bepaal de invloed van volgende transacties op de balans en de resultatenrekening: 6. Over de ganse maand januari schrijft de fitnessclub het maandelijks lidgeld uit voor een totaal bedrag van 5,000. Deze worden deels in cash ( 2,000) ontvangen. Het restant is op krediet. 7. Op 16 januari betaalt de fitnessclub 3,000 huur van de fitnessruimte en dit voor de maanden januari, februari en maart; 8. De kantineopbrengst volledig in contanten betaald - van 19 januari bedraagt 2,000. De overeenstemmende aankoopkost van de verkochte kantinebenodigdheden bedraagt slechts 1, De op 2 januari aangekochte fitnesstoestellen hebben een vermoedelijke gebruiksduur van 5 jaar of 60 maanden. 10. De fitnessclub plaatst op 20 januari een advertentie in een lokaal reclameblad. Hiervoor betaalt ze 200 cash. 11

12 Case Study Fitnessclub Case Study Fitnessclub Bepaal de invloed van volgende transacties op de balans en de resultatenrekening: 6. Over de ganse maand januari schrijft de fitnessclub het maandelijks lidgeld uit voor een totaal bedrag van 5,000. Deze worden deels in cash ( 2,000) ontvangen. Het restant is op krediet. 7. Op 16 januari betaalt de fitnessclub 3,000 huur van de fitnessruimte en dit voor de maanden januari, februari en maart; 8. De kantineopbrengst volledig in contanten betaald - van 19 januari bedraagt 2,000. De overeenstemmende aankoopkost van de verkochte kantinebenodigdheden bedraagt slechts 1, De op 2 januari aangekochte fitnesstoestellen hebben een vermoedelijke gebruiksduur van 5 jaar of 60 maanden. 10. De fitnessclub plaatst op 20 januari een advertentie in een lokaal reclameblad. Hiervoor betaalt ze 200 cash. Case Study Fitnessclub Case Study Fitnessclub Bepaal de invloed van volgende transacties op de balans en de resultatenrekening: 6. Over de ganse maand januari schrijft de fitnessclub het maandelijks lidgeld uit voor een totaal bedrag van 5,000. Deze worden deels in cash ( 2,000) ontvangen. Het restant is op krediet. 7. Op 16 januari betaalt de fitnessclub 3,000 huur van de fitnessruimte en dit voor de maanden januari, februari en maart; 8. De kantineopbrengst volledig in contanten betaald - van 19 januari bedraagt 2,000. De overeenstemmende aankoopkost van de verkochte kantinebenodigdheden bedraagt slechts 1, De op 2 januari aangekochte fitnesstoestellen hebben een vermoedelijke gebruiksduur van 5 jaar of 60 maanden. 10. De fitnessclub plaatst op 20 januari een advertentie in een lokaal reclameblad. Hiervoor betaalt ze 200 cash. 12

13 Case Study Fitnessclub Case Study Fitnessclub Bepaal de invloed van volgende transacties op de balans en de resultatenrekening: 6. Over de ganse maand januari schrijft de fitnessclub het maandelijks lidgeld uit voor een totaal bedrag van 5,000. Deze worden deels in cash ( 2,000) ontvangen. Het restant is op krediet. 7. Op 16 januari betaalt de fitnessclub 3,000 huur van de fitnessruimte en dit voor de maanden januari, februari en maart; 8. De kantineopbrengst volledig in contanten betaald - van 19 januari bedraagt 2,000. De overeenstemmende aankoopkost van de verkochte kantinebenodigdheden bedraagt slechts 1, De op 2 januari aangekochte fitnesstoestellen hebben een vermoedelijke gebruiksduur van 5 jaar of 60 maanden. 10. De fitnessclub plaatst op 20 januari een advertentie in een lokaal reclameblad. Hiervoor betaalt ze 200 cash. Case Study Fitnessclub Case Study Fitnessclub Bepaal de invloed van volgende transacties op de balans en de resultatenrekening: 6. Over de ganse maand januari schrijft de fitnessclub het maandelijks lidgeld uit voor een totaal bedrag van 5,000. Deze worden deels in cash ( 2,000) ontvangen. Het restant is op krediet. 7. Op 16 januari betaalt de fitnessclub 3,000 huur van de fitnessruimte en dit voor de maanden januari, februari en maart; 8. De kantineopbrengst volledig in contanten betaald - van 19 januari bedraagt 2,000. De overeenstemmende aankoopkost van de verkochte kantinebenodigdheden bedraagt slechts 1, De op 2 januari aangekochte fitnesstoestellen hebben een vermoedelijke gebruiksduur van 5 jaar of 60 maanden. 10. De fitnessclub plaatst op 20 januari een advertentie in een lokaal reclameblad. Hiervoor betaalt ze 200 cash. 13

14 Case Study Fitnessclub H6:Enkele bijzonderheden Immateriële vaste activa Leasing BTW (indirecte belasting) Vennootschapsbelasting (directe belasting) Personeelsschulden H6:Enkele bijzonderheden Immateriële vaste activa Leasing BTW (indirecte belasting) Vennootschapsbelasting (directe belasting) Personeelsschulden Immateriële vaste activa = niet-materieel tastbare componenten die een duurzame waarde hebben voor de onderneming en gebruikt worden voor de bedrijfsactiviteit. Materieel Immaterieel 14

15 Immateriële vaste activa Voorbeelden Immateriële vaste activa Voorbeelden Patent / Octrooi Een octrooi of patent is een door de overheid verstrekt monopolie (exclusief recht) op een bepaalde uitvinding of ontdekking. Wie een octrooi heeft op een uitvinding is gerechtigd om als enige de uitvinding toe te passen. De octrooihouder (tenzij een licentie is verleend) kan ieder ander verbieden de uitvinding na te maken, te verkopen of in te voeren. Auteursrecht (copyright) :is het recht van de auteur van een boek, film, muziek, software (of andere creatieve items) om te bepalen hoe, waar en wanneer zijn werk wordt gepubliceerd of vermenigvuldigd. Dit recht ontstaat vanzelf bij het maken van zo'n werk. Immateriële vaste activa Voorbeelden Merken zijn alle benamingen, tekeningen, verpakkingen en andere tekens die dienen om de producten of diensten van een onderneming te onderscheiden. De merkhouder kan het merk laten registereren hetgeen wil zeggen dat hij als enige het mag gebruiken voor een bepaald handesdoel. Immateriële vaste activa Voorbeelden Licenties: Een licentieovereenkomst is een overeenkomst waarbij de houder van een industrieel eigendomsrecht (zoals een octrooi, auteursrecht of merk) zich het recht ontzegt om zijn erkend of feitelijk bestaand monopolierecht tegen de wederpartij in te roepen. De wederpartij krijgt aldus, meestal tegen betaling, een vergunning tot het verrichten van handelingen die onder het monopolierecht vallen. (bv. softwarelicenties franchising - zo worden bijvoorbeeld verschillende McDonald restaurants onder de naam McDonald uitgebaat door onafhankelijke eigenaars. 15

16 Immateriële vaste activa Waardering Extern aangekocht: tegen aanschaffingswaarde Zelf tot stand gebracht: niet op de balans of kosten voor onderzoek / ontwikkeling Immateriële vaste activa Waardering Onderzoek kan worden gedefinieerd als oorspronkelijk en planmatig onderzoekswerk waarvan de onderneming verwacht dat het zal leiden tot nieuwe kennis die ze kan aanwenden voor producten, productiemethodes, markttechnieken en dergelijke. Ontwikkeling is de daaropvolgende stap waarbij de industrieel of commercieel bruikbare onderzoeksresultaten door de onderneming in gebruik worden genomen. Immateriële vaste activa Waardering O&O kosten kunnen slechts als gebruiksgoed geactiveerd worden wanneer ze de toekomstige opbrengstenstroom van de onderneming positief beïnvloeden. Grote omzichtigheid is hier vanzelfsprekend geboden. De onzekerheid omtrent de toekomstige gunstige effecten is inderdaad dikwijls groot. In weerwil van het principe van de overeenstemming, staan sommige landen (bijv. Verenigde Staten ) daarom geen activering toe of koppelen ze activering aan strenge voorwaarden. In België is zowel activering als directe opname in de kosten mogelijk. Immateriële vaste activa Goodwill Goodwill is de prijs betaald voor de verwerving van een onderneming of een activiteitsbranche, voor het gedeelte dat hoger is dan de nettowaarde van de bezittingen minus de schulden van de verworven onderneming of branche. Bijvoorbeeld: bedrijfsonderdeel met een netto-boekwaarde van 100,000 (activa 200,000 schulden 100,000) wordt verworven voor 120,000. Dan ontstaat er een goodwill van 200,

17 H6:Enkele bijzonderheden C. Leasing Immateriële vaste activa Leasing BTW (indirecte belasting) Vennootschapsbelasting (directe belasting) Personeelsschulden Financiële leasing: lijkt in de praktijk zeer sterk op een aankoop - Onderneming gebruikt activa voor een lange termijn; - Onderneming draagt zelf onderhoud- en herstelkosten; - Aankoopoptie Leasing Financieel vs. operationeel Regel: periodieke betalingen leiden tot integrale wedersamenstelling van het kapitaal Operationele leasing: Huur Off-balance financing Leasing Financieel vs. operationeel 17

18 H6:Enkele bijzonderheden Immateriële vaste activa Leasing BTW (indirecte belasting) Vennootschapsbelasting (directe belasting) Personeelsschulden Belasting Toegevoegde Waarde (BTW) H6:Enkele bijzonderheden Vennootschapsbelasting Immateriële vaste activa Leasing BTW (indirecte belasting) Vennootschapsbelasting (directe belasting) Personeelsschulden Personenbelasting (**) Vennootschapsbelasting Rechtspersonenbelasting 18

19 Vennootschapsbelasting Tarief: Vast tarief(*): 33% + 3% crisisbelasting = 33.9% Belastbare basis: Boekhoudkundig resultaat ~ fiscaal resultaat Vennootschapsbelasting verworpen uitgaven Voorbeeld: Autokosten: 75% aftrekbaar Relatiegeschenken : 50% aftrekbaar Restaurantkosten: 75*% aftrekbaar Voorbeeld: Opbrengsten 1000 Autokosten (400) Representatiekosten (100) Restaurantkosten (100) Boekhoudkundig resultaat voor belasting 400 (1) Boekhoudkundig resultaat na belasting 204,56 (1) (2) Fiscaal resultaat voor belasting? Boekhoudkundig resultaat voor belasting 400 Autokosten Representatiekosten + 50 Restaurantkosten + 25 Fiscaal resultaat voor belasting 575 X 33.9% = 195,44 euro (2) Voorbeeld: Vennootschapsbelasting recupereerbare verliezen uit het verleden Boekjaar Resultaat voor belasting (100) (200) 500 Belasting Boekjaar Gecumuleerd verlies (300) 200 x 33,99% = 67,98 H6:Enkele bijzonderheden Immateriële vaste activa Leasing BTW (indirecte belasting) Vennootschapsbelasting (directe belasting) Personeelsschulden 19

20 Kosten en schulden betreffende het personeel Personenbelasting Tarief: Progressief (boekjaar 2006, aanslagjaar 2007) - Belastingvrije minimum bedraagt per persoon: EUR (ifv. # kinderen ten laste) - Gemeentebelasting (0% en 9%). Kiezen voor een eenmanszaak of een vennootschap? Voordelen vennootschap Beperkte aansprakelijkheid (afzonderlijke rechtspersoon Fiscale motieven (zeker naarmate de inkomsten stijgen). Sociale motieven: Nadelen vennootschap Meer (oprichtings) formaliteiten: Scheiding vennootschapsvermogen / Privévermogen Finance I. Organisatievormen II. Boekhouden en Jaarrekeningen III. Jaarrekeningen interpreteren en financiële vooruitzichten opstellen 20

21 Jaarrekeningen interpreteren Financiële analyse Wat? Financiële toestand analyseren op basis van historische gegevens (uit de jaarrekening) Inzicht krijgen in de toekomstige evolutie van de onderneming Waarom? Diverse gebruikers diverse doelstellingen Financiële analyse Aandeelhouders meer geïnteresseerd in dividenden en de prijs van de aandelen - Winstgevendheid: Hoe goed slaagt een onderneming erin winsten te behalen niet-boekhoudkundige gegevens (beurskoersen) goede beslissingen nemen Financiële analyse Crediteuren: liquiditeit - solvabiliteit - Liquiditeit: hoe goed kan een onderneming haar betalingsverplichtingen op korte termijn nakomen (handelsschulden) - Solvabiliteit: hoe goed kan een onderneming haar betalingsverplichtingen op lange termijn nakomen (schuldaflossing en interest) Ratioanalyse Een ratio is een getal waarbij twee of meer posten van de jaarrekening met elkaar in verband worden gebracht. - Liquiditeit : hoe goed kan een onderneming haar betalingsverplichtingen op korte termijn nakomen. - Exploitatie: Hoe efficiënt wendt een onderneming haar activa aan om verkopen te realiseren. - Solvabiliteit: hoe goed kan een onderneming haar betalingsverplichtingen op lange termijn nakomen (schuldaflossing en interest). - Rentabiliteit: Hoe goed slaagt een onderneming erin winsten te behalen 21

22 Evaluatie van financiële Evaluating ratio s Financial Ratios Trendanalyse vergelijking van de ratio s in de tijd Benchmarks vergelijking met algemene standaarden Sectorieel vergelijking van de ratio s met gelijkaardige bedrijven uit de sector. Liquiditeit Hoe goed kan een onderneming haar betalingsverplichtingen op korte termijn nakomen? Kwaliteit van de onderliggende activa (voorraden - handelsvorderingen) > 1 Liquiditeit Kwaliteit van de onderliggende activa: Exploitatie Voorraden: traagroterend verouderd (overgewaardeerd) Hoe snel wordt de voorraad verkocht? Aantal dagen dat de voorraad in de onderneming aanwezig blijft Liquiditeit Kwaliteit van de onderliggende activa: Exploitatie Handelsvorderingen: lange krediettermijnen dubieus (overgewaardeerd) Hoe snel worden de handelsvorderingen betaald? Hoe lang duurt het vooraleer de handelsvorderingen betaald worden Hoeveel keer wordt de voorraad vernieuwd gedurende het jaar!! Balans- en resultaatgegevens!! Hoeveel keer worden de handelsvorderingen vernieuwd gedurende het jaar 22

23 Liquiditeit Kwaliteit van de onderliggende activa: Exploitatie Handelsschulden: Hoe snel worden de handelsschulden betaald? EV = BV + A COGS A = COGS + BV - EV Bedrijfskapitaal Working Capital Bedrijfskapitaal = (beperkt) vlottende activa vlottende passiva Activa Vaste Activa Eigen vermogen (34,367) Passiva (31,700) Vreemd vermogen LT (22,000) Vlottende Activa (50,190) Vreemd vermogen KT (25,523) Bedrijfskapitaal = Permanent vermogen vastliggende activa Activa Passiva Eigen vermogen (31,700) Vaste Activa (34,367) Vreemd vermogen LT (22,000) Vlottende Activa (50,190) Vreemd vermogen KT (25,523) Bedrijfskapitaal Working Capital Bedrijfscyclus Cash conversie cyclus Bedrijfskapitaal = bedrijfskapitaalbehoefte + liquiditeitspositie Bedrijfskapitaalbehoefte (die rechtstreeks ontstaat uit de operationele activiteiten) = voorraden + handelsvorderingen vreemd vermogen op korte termijn zonder financiële schulden liquiditeitspositie = kasmiddelen minus financiële schulden op korte termijn. Activa Vaste Activa Voorraden handelsvorderingen Passiva Eigen vermogen Voorzieningen risico's en kosten Vreemd vermogen LT Vreemd vermogen KT (excl. fin. Schuld) = tijd tussen de (a) verwerving van materialen die in een proces worden ingezet en (b) hun realisatie in geldmiddelen of andere instrumenten die onmiddellijk in geldmiddelen kunnen worden omgezet. Verwerving Materiaal (a) Aantal dagen voorraad Verkoop (op krediet) Exploitatiecyclus <=> 1 jaar + Cashontvangst uit verkoop (b) Aantal dagen klantenkrediet kasmiddelen Financiële schulden Aantal dagen leverancierskrediet Cash conversie cyclus = Bedrijfskapitaalbehoefte 23

24 Solvabiliteit Hoe goed kan een onderneming haar betalingsverplichtingen op lange termijn nakomen (schuldaflossing en interest)? > 1,5 > 60% Kapitaalstructuur VV of EV Financiering door VV te verkiezen boven EV: Interesten zijn fiscaal aftrekbaar, dividenden niet. Financiële hefboom Nettowinst per aandeel EV + VV EV Notionele interestaftrek! Solvabiliteit (volgens de Nationale Bank) ratio = T/N x 100%!! Definitie / berekeningswijze van de schuldratio!! Voordeel EV Voordeel VV Teller T: + Kapitaal + Uitgiftepremies + Herwaarderingsmeerwaarden + Reserves + Overgedragen winst of verlies + Kapitaalsubsidies Noemer N: + Totaal der passiva Indifferentiepunt Nettobedrijfsresultaat (EBIT) EV (Plan 1) in EBIT Veronderstel dat een onderneming reeds over 35 miljoen aandelen beschikt en een nieuwe financiering van 300 miljoen nodig heeft. Voor deze financiering liggen 2 plannen ter tafel: Plan 1: Uitgifte van 15 miljoen nieuwe aandelen aan 20 / aandeel (EV); Plan 2: Aangaan van een lening van 300 miljoen tegen een interestvoet van 10% (VV) Optimale schuldgraad? Sectorgevoelig Interest EBT Belastingen (40%) EAT # aandelen Sector met veel materieel vast actief (kapitaalintensief): onderpand; EPS 0,9 1,5 % stijging in EBIT % stijging in EPS VV (Plan 2) in 66.67% 66.67% Bv. Papierindustrie (schuld / EV: 1,36) Pharmaceutische industrie (schuld/ev:,079) [Kester (1986)] EBIT Interest EBT Belastingen (40%) EAT Sector met stabiele operationele inkomsten; # aandelen EPS 0,77 1,63 % stijging in EBIT % stijging in EPS 66.67% 112% Sector met overheidsinmenging, 24

25 Enkele andere voorbeelden Galapagos (biotech), boekjaar 2007 (in 000 euro) Activa Vaste Activa Vlottende Activa Voorraden : 277 Handelsvorderingen (incl. overige vorderingen): Kasmiddelen : Overlopende rekeningen TOTAAL ACTIEF : Passiva Eigen vermogen Voorzieningen risico's en kosten Vreemd vermogen LT Vreemd vermogen KT (excl. fin. Schuld) financiële schulden 512 Overlopende rekeningen TOTAAL PASSIEF: Bedrijfskapitaalbehoefte Voorraad + HV VVKT = Liquiditeitspositie: Kasmiddelen fin.schuld = Schuldgraad Totale schulden / totaal passief / % VV LT / totaal passief / % Bradley (1984) Galapagos moet in 2009 kapitaal bijtanken (HLN, 8/3/2008) Activa Enkele andere voorbeelden Sportopolis (Antwerpen), boekjaar 2007 (in 000 euro) Passiva Biotechbedrijf Galapagos bevestigt zijn voornemen om volgend jaar vers kapitaal op te halen. Dat is nodig omdat de R&D-kosten gevoelig stijgen. Galapagos verwacht eind dit jaar nog 25 miljoen euro in kas te hebben (tegenover 49,3 miljoen eind 2007), voldoende om één werkjaar te financieren. «Het is duidelijk dat wij in 2009 onze kaspositie moeten aanvullen», benadrukt voorzitter Onno Van de Stolpe. Hoe dat zal gebeuren, is onduidelijk. Een aandelenemissie lijkt de meest logische keuze. Maar er zijn nog andere opties. «Die zullen wij zeker onderzoeken, gezien de huidige marktomstandigheden», luidt het. Dat de kas stilaan leeg raakt, is te wijten aan de hoge kosten voor de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen. Vorig jaar verdubbelden de onderzoeks- en ontwikkelingskosten al tot 30,6 miljoen euro. Die zorgden ervoor dat het nettoverlies opliep tot 21,9 miljoen euro. Voor dit jaar zouden de R&Dkosten verder oplopen tot 50 miljoen euro. Al zullen mijlpaalbetalingen die kosten voor een deel compenseren. (FrD) Vaste Activa Vlottende Activa 66 Voorraden : 0 Handelsvorderingen (incl. overige vorderingen): 66 Kasmiddelen : 0 Eigen vermogen -101 Voorzieningen risico's en kosten Vreemd vermogen LT Vreemd vermogen KT (excl. fin. Schuld) 17 financiële schulden Bedrijfskapitaalbehoefte Voorraad + HV VVKT = 49 Liquiditeitspositie: Kasmiddelen fin.schuld = Schuldgraad Totale schulden / totaal passief / % VV LT / totaal passief / % Overlopende rekeningen 0 TOTAAL ACTIEF : Overlopende rekeningen 0 TOTAAL PASSIEF:

26 1. Winstmarge Rentabiliteit Hoe goed slaagt een onderneming erin winsten te behalen Rentabiliteit Hoe goed slaagt een onderneming 2. Return on investment erin winsten te behalen!! Definitie / berekeningswijze van de winstmarge!! De aard van de bedrijfsactiviteit kan de brutomarge beïnvloeden (dienstenonderneming versus productieonderneming). Kleinhandelaars: lagere brutomarge en verkoopprijs per product te compenseren met een hoger verkoopsvolume Sectoren met hoge brutomarges hebben dikwijls ook de laagste voorraadrotatie Rate of return on investment evalueert het algemeen succes van een investering door het verkregen rendement te vergelijken met de initieel gemaakte investering. Rate of return on investment Winst kan op verschillende manieren worden gedefinieerd Brutowinst (gross profit) Nettobedrijfsresultaat (EBIT) Nettowinst (EAT) Geïnvesteerd kapitaal kan op verschillende manieren worden gedefinieerd: Totale kapitaal dat verstrekt wordt door zowel schuldeisers als aandeelhouders Eigen vermogen Rentabiliteit Hoe goed slaagt een onderneming 2. Return on investment erin winsten te behalen aandeelhouder: Return on Equity (ROE) schuldeiser: Return on Assets (ROA) Hoe effectief wendt een onderneming haar totale activa aan om een rendement te genereren voor alle verstrekkers van geldmiddelen? ondernemingen vennootschappen eenmanszaken Cash is king?! Enkele (afgeronde) cijfers (Graydon België) 1/5 faillissementen Laattijdige of niet-betaling!! failliet (1/62) (1/244) 26

27 Kasstroomanalyse Kasstroomanalyse indirect De kasstroom of cashflow geeft ons een idee over hoeveel geld een onderneming binnenkrijgt. De kasstroom is het verschil tussen de kasinkomsten van het bedrijf en zijn kasuitgaven Kasstroom Netto kasstroom in (uit) van exploitatieactiviteiten Netto kasstroom in (uit) van investeringsactiviteiten Netto kasstroom in (uit) van financieringsactiviteiten Netto toe- of afname van cash Cash aan het begin van het jaar Cash aan het einde van het jaar In euro x (x) x (x) x (x) x (x) x x Nettoresultaat na niet-kaskosten vóór rentelasten en vóór belastingen (EBIT) + niet-kaskosten = operationeel brutoresultaat voor belastingen - operationele belasting (*) = Operationeel brutoresultaat na belastingen - veranderingen van het operationele nettobedrijfskapitaalbehoefte = nettokasstroom uit operaties + nettokasstroom uit investeringen = vrije operationele kasstroom na investeringen + nettokasstroom uit financiering (**) = nettokasstroom uit operaties, investeringen en financiering =verandering van de liquide middelen en geldbeleggingen. Kasstroomanalyse Voorbeeld ABC Balans ABC per X1 en per X2 (in 000 ) Activa Passiva X X X X2 VASTE ACTIVA EIGEN VERMOGEN Materiële vaste activa Kapitaal Overgedragen resultaat VLOTTENDE ACTIVA SCHULDEN Voorraden Financiële schulden >1j Handelsvorderingen Vervallende schulden > 1j Geldbeleggingen Financiële schulden <1j Liquide middelen Handelsschulden Belastingschulden Overige schulden TOTAAL VAN DE ACTIVA TOTAAL VAN DE PASSIVA

28 Vermogensstroomanalyse Bedrijfskapitaalbehoefte = voorraden + handelsvorderingen - vreemd vermogen op korte termijn (excl. financiële schulden) Boekhoudkundige gelijkheid: Actief = Passief cash + niet-cash activa = passief De boekhoudkundige gelijkheid kan als volgt herwerkt worden: Cash = schulden + eigen vermogen niet-cash activa of ΔCash = Δschuld + ΔΕV - ΔNCA elk verschil (Δ) in een niet cash item (schuld, EV, of actief) moet gepaard gaan met een verandering in cash om de gelijkheid te bewaren. Voorraad Bedrijfskapitaal- Behoefte Vlottend actief Handelsvorderingen Vreemd vermogen op korte termijn (excl. fin. schulden) Handelsschulden Belastingsschulden Overige schulden Bedrijfskapitaal 8,340 3,150 1, X1 26,470 16,850 27,530 18,320 9,721 3,200 2,102 (1) (2) X2 + 1, , ,530 (1) + 1, ,783 (2) 747 Vermogensstroom Vermogensaanwending Cash - Vermogensaanwending Cash - Vermogensbron cash + Vermogensbron cash + Vermogensbron cash + Cash - Kasstroomtabel Voorbeeld ABC Kasstroom en winst Vier mogelijke combinaties: Relatie nettokasstroom uit operaties + + nettobedrijfsresultaat (EBIT) + + Vier mogelijke situaties: Situatie 1 bevestigt de winstgevendheid van de onderneming Situatie 2 kan voorkomen als de onderneming belangrijke nietkaskosten heeft zoals afschrijvingen Situatie 3 is dikwijls een knipperlicht voor problemen maar kan ook het gevolg zijn van een snel groeiende onderneming Situatie 4bevestigt het gebrek aan winstgevendheid van de onderneming 28

29 Waarde van een aandeel Nominale waarde (kapitaal) Boekhoudkundige waarde (boekhoudkundig EV) Substantiële of intrinsieke waarde (bedrijfseconomisch EV) Rendementswaarde Finance I. Organisatievormen II. Boekhouden en Jaarrekeningen III. Jaarrekeningen interpreteren en financiële vooruitzichten opstellen Financieel plan opstellen Overeenkomstig het Wetboek van Vennootschappen, overhandigen de oprichters van een (E)BVBA / NV voor de oprichting van de vennootschap aan de optredende notaris een financieel plan waarin zij het maatschappelijk kapitaal van de op te richten vennootschap verantwoorden. Dit stuk wordt niet openbaar gemaakt met de akte, maar door de notaris bewaard. Op verzoek van de rechter-commissaris of van de procureur des Konings moet het door de notaris aan de rechtbank worden overgelegd in de gevallen bedoeld in het Wetboek Vennootschapsrecht. De oprichters en eventueel ook de zaakvoerders kunnen jegens de belanghebbenden gehouden zijn voor de verbintenissen van de vennootschap, naar een verhouding die de rechter vaststelt, in geval van faillissement uitgesproken binnen de drie jaar na de oprichting, indien het maatschappelijk kapitaal bij de oprichting kennelijk ontoereikend was voor de normale uitoefening van de voorgenomen bedrijvigheid over ten minste twee jaar. Maakt deel uit van een globaal business plan Incl. juridische structuur, Incl. subsidies, leningen, voorschotten, concurrentie, betalingsmodaliteiten leveranciers, borgstellingen klanten, productieproces Financieel plan opstellen Inhoud Investeringsbudget Financieringsbudget Resultatenrekening (verkoop- en uitgavenplan) Balans Cashflow planning 2 jaar? En daarna. 29

30 Financieel plan Voorbeeld Hoe stel ik financiële vooruitzichten op voor mijn KMO, Sportclub BVBA Indiana 30