van Waterschap Hollandse Delta NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard

Transcriptie

1 Watersysteemanalyse KRWwaterlichamen in het beheergebied van Waterschap Hollandse Delta NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard

2

3 Verantwoording Titel Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in het beheergebied van Waterschap Hollandse Delta Opdrachtgever Waterschap Hollandse Delta Projectleider ing. C.G. Schreuders Auteur(s) dr. S. (Susan) Sollie Aantal pagina's 36 (exclusief bijlagen) Datum 25 juli 2013 Handtekening Ontbreekt in verband met digitale versie. Dit rapport is aantoonbaar vrijgegeven. Colofon Tauw bv BU Meten, Inspectie & Advies Australiëlaan 5 Postbus GA Utrecht Telefoon Fax Tauw hanteert daartoe een managementsysteem dat is gecertificeerd dan wel geaccrediteerd volgens: - NEN-EN-ISO Er zijn analyses uitgevoerd door het NEN-EN-ISO/ NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard 3\36

4 4\36 NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard

5 Inhoud Verantwoording en colofon Inleiding Aanleiding Doelstelling Afbakening Leeswijzer Situatiebeschrijving Eigenschappen waterlichaam Verzorgingsgebied Kwelsituatie Oevers Beheer en onderhoud Onderzoek in het gebied Karakterisering en doelen Begrenzing waterlichaam Herbevestiging status Afweging KRW type GEP Toetsing Ligging waterkwaliteitsmeetpunten KRW toetsing Doelgat per deelmaatlat Effecten maatregelen op doelgat Analyse oorzaken doelgat Aanwezig doelgat Systeem Stroming Structuur Stoffen Soorten Schoning NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard 5\36

6 6 Conclusie Ecologie Chemie Aanbevelingen Literatuur Bijlage(n) 1 Profielen 2 Lijst met prioritaire, ecologische en overige gemeten stoffen 3 Complete STOWA tabel 4 Begrippenlijst en afkortingen 6\36 NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard

7 1 Inleiding Dit rapport is onderdeel van een watersysteemanalyse van alle KRW waterlichamen in het beheergebied van waterschap Hollandse Delta (WSHD). In deze rapportage wordt een analyse beschreven van waterlichaam Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard liggend in deelstroomgebied Rijn-West. 1.1 Aanleiding In 2008 zijn voor het gehele beheergebied van WSHD KRW gebiedsrapportages opgesteld. In deze gebiedsrapportages zijn de huidige ecologische en chemische toestand in beeld gebracht en vergeleken met de KRW doelen. Vervolgens zijn maatregelen benoemd om dichter bij de doelen te komen. De maatregelen die gepland waren in de periode worden momenteel uitgevoerd. Daarvoor wordt echter de tijd genomen tot In 2013/2014 dient een tweede gebiedsproces uitgevoerd te worden waarin wederom het eventueel resterende doelgat moet worden bepaald en indien nodig aanvullende maatregelen moeten worden opgevoerd om het resterende doelgat te dichten. Voor de karakterisering van de oppervlaktewaterlichamen moet een waterlichaam met de status sterk veranderd of kunstmatig elke 6 jaar weer worden bevestigd (voor werkwijze: zie Rijkswaterstaat (2005)). Sinds de eerste gebiedsronde in 2008 is veel informatie verzameld en kennis ontwikkeld. Deze kennis is samengebracht in een analyse waaruit blijkt wat de belangrijkste knelpunten en oplossingsrichtingen zijn. 1.2 Doelstelling Doel van het onderzoek is inzicht te krijgen in: Aard en kwaliteit van de waterlichamen De belangrijkste oorzaken van het niet voldoen aan de KRW-normen De meest effectieve oplossingsrichtingen Dit dossier kan vervolgens de basis vormen voor het gebiedsproces 2013/2014 en daarmee ook voor het tweede stroomgebied beheerplan van Rijn en Maas (SGBP's). Uit dit dossier blijkt onder meer wat de grootste knelpunten zijn om vervolgens handvatten te bieden om de gebiedsprocessen in te gaan en de maatregelen te bepalen. NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard 7\36

8 1.3 Afbakening Deze analyse wordt uitgevoerd met alleen de binnen het waterschap beschikbare gegevens ten aanzien van de waterlichamen, alsmede algemeen bekende literatuuronderzoeken. Er wordt alleen aanvullend meetwerk uitgevoerd naar de bodemtoxiciteit en nalevering vanuit de bodem in de grote waterlichamen. In deze rapportage worden oplossingsrichtingen bepaald, maar geen complete maatregelenpakketten. Dat is een belangrijk doel van het gebiedsproces zelf. 1.4 Leeswijzer Eerst volgt er een algemene kenschets (Hoofdstuk 2) waarna de status wordt heroverwogen en eventueel een nieuwe GEP en een nieuwe begrenzing (Hoofdstuk 3) worden bepaald. Ook wordt in hoofdstuk 3 het KRW-type getoetst. In Hoofdstuk 4 zijn de toetsresultaten weergegeven, inclusief het doelgat per deelmaatlat. Deze doelgaten worden geanalyseerd middels het 6S-model (Hoofdstuk 5), waarna een conclusie wordt getrokken over de oorzaken van de doelgaten (Hoofdstuk 6). In hoofdstuk 7 staan tenslotte globaal de maatregelen en oplossingsrichtingen beschreven die kunnen leiden tot het behalen van de gestelde doelen. Verder bevat het rapport een aantal bijlagen. Hierin zijn de profielen van het waterlichaam te vinden, een lijst met gemeten chemische stoffen en een begrippenlijst. 8\36 NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard

9 2 Situatiebeschrijving 2.1 Eigenschappen waterlichaam Het waterlichaam Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard ligt in het noorden van het beheergebied van Waterschap Hollandse Delta op IJsselmonde. Het waterlichaam wordt begrensd door de rand van de bebouwde kom van gemeente Ridderkerk in het noordwesten en door gemaal Oud en Nieuw Rijerwaard in het noorden van waaruit twee parallelle takken ontspringen één richting het zuidwesten en één richting het zuidoosten. Het waterlichaam ligt in stedelijk gebied en omsluit de kern van Bolnes. De eigenschappen van het waterlichaam staan overzichtelijk weergegeven in Tabel 2.1. Tabel 2.1 Hydromorfologische eigenschappen waterlichaam Onderdeel Naam Afwatering Oud en Nieuw Code NL19_26 Reijerwaard Deelstroomgebied Rijn-West Type M3 Status Kunstmatig Wateronttrekking Onbekend Provincie Zuid-Holland Gemeente Ridderkerk Beschermde gebieden Geen Waterbeheergebied Hollandse Delta Gemiddelde diepte 1,0-2,0 m (WSHD, 2008) Gemiddelde breedte m Waterpeilen Waterlichaam:-2,60 m NAP in de zomer en -2,80 m NAP in de winter Verzorgingsgebied: Zomerpeil m NAP, winterpeil -2.40, NAP Werkelijk profiel zie bijlage 1 voor representatieve dwarsdoorsneden van het werkelijke profiel (uit Ideoma) Groot onderhoud Gebaggerd in 2011, gebeurt regulier Slibdikte Opp. waterlichaam %-openwater bemalingsgebied In de oever is er in 2010 een slibdikte van ca. 25 cm aangetroffen. In het midden van het waterlichaam had de sliblaag een dikte van maximaal 1 meter. In 2011 is er gebaggerd. 6,5 ha Met waterlichaam= 4,68 % Zonder waterlichaam= 4,54 % (10 % mate van betrouwbaarheid). De verblijftijd is kort en het systeem is waarschijnlijk meestentijds NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard 9\36

10 Onderdeel verblijftijdgestuurd en soms ook perioden procesgestuurd. Opp. afwaterend gebied Inlaat water Kwelsituatie Recreatiefunctie 2321,5 ha (oppervlakte_openwater.xls) Voor peilbeheer wordt water ingelaten vanuit de Waal en op 4 locaties vanuit de Nieuwe Maas en Noord. Via hevel Gusto wordt ook in beperkte mate doorgespoeld om de waterkwaliteit in Ridderkerk te verbeteren. Daarnaast wordt overtollig regenwater vanuit Rotterdam-Zuid afgevoerd via dit waterlichaam. Kweldruk gemiddeld 0,0-0,5 mm/dag in de noordwestelijke tak, met infiltratie (van 0,0-0,5 mm/dag oplopend tot 0,5-1,0 mm/dag) in de zuidoostelijke tak. Geen Figuur 2.1 Een representatief beeld van het waterlichaam 2.2 Verzorgingsgebied Het verzorgingsgebied van afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard bestaat uit twee bemalingsgebieden: bemalingsgebied Reijerwaard (RNWE_1952) en bemalingsgebied Donkersloot (RNWE_1953). Onder normale omstandigheden wordt al het water afgevoerd via 10\36 NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard

11 bemalingsgebied Reijerwaard (WSHD, 2008). Het verzorgingsgebied heeft 29 verschillende peilgebieden. De peilgebieden variëren in peil tussen de NAP 0,50 en 2,40 m. In een aantal peilgebieden wordt een zomer- en winterpeil gehanteerd (winterpeil doorgaans 10 cm lager dan zomerpeil). In stedelijk gebied wordt per peilgebied een vast peil gehanteerd (WSHD, 2008). In Figuur 2.2 zijn de stromingsrichtingen van het water voor het afwateringsgebied van het waterlichaam weergegeven. Het bemalinggebied Reijerwaard wordt vooral gevoed met water uit de Waal en hevel Gusto. Bemalinggebied Reijerwaard West wordt vooral gevoed door water uit IJsselmonde. De linkertak wordt voornamelijk gevoed door gemaal Dijkje. Dit gemaal is de afwatering van Reijerwaard West. De rechtertak is de afwatering van bemalingsgebied Reijerwaard. Het waterlichaam wordt van 2 kanten gevoed en bemalen door gemaal Oud- en Nieuw Reijerwaard. De RWZI aan de noordoostkant van Ridderkerk loost op de Noord en via de polderpomp en de effluentlozing wordt ook een deel van het polderwater op de Noord Geloosd. In het stedelijk gebied lozen meerdere riooloverstorten van gemengde rioolstelsels op het oppervlaktewater. De waterkwaliteit in het verzorgingsgebied Reijerwaard wordt beïnvloed vanuit het stedelijke Rotterdamse deel van het bemalingsgebied Reijerwaard (WSHD, 2008). NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard 11\36

12 Figuur 2.2 Stromingsrichtingen Afwateringsgebied waterlichaam In Tabel 2.2 en Tabel 2.3 is de emissie van N en P uit het verzorgingsgebied weergegeven. Veruit de grootste bron van N en P is uit- en afspoeling vanuit het landelijke gebied. Ook de emissie vanuit de glastuinbouw en atmosferische depositie spelen een rol. In de EMR wordt gebruik gemaakt van aannames, en zijn bronnen als kwel en waterinlaat niet meegenomen. De EMR geeft daarom een indicatie van de bronnen en de omvang daarvan. De EMR-gegevens moeten in deze context beschouwd worden. 12\36 NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard

13 Tabel 2.2 Emissie van stoffen uit Polder Reijerwaard (RNWE_1952) in 2010 Bron N (kg) P (kg) Huishoudelijk afvalwater 124,42 21,15 Glastuinbouw afvalwater 5350,35 697,39 Meemesten sloten 246,51 7,96 Uit- en afspoeling landelijk gebied 34909, ,00 Ongezuiverd rioolwater 851,49 57,09 Atmosferische depositie 3137,69 21,15 Tabel 2.3 Emissie van stoffen uit Donkersloot (RNWE_1953) in 2010 Bron N (kg) P (kg) Huishoudelijk afvalwater 22,84 4,18 Meemesten sloten 2,54 0,08 Uit- en afspoeling landelijk gebied 2166,78 253,06 Ongezuiverd rioolwater 49,01 3,29 Atmosferische depositie 664,22 In Figuur 2.3 is het verzorgingsgebied weergegeven. De totale oppervlakte van het verzorgingsgebied bedraagt ca. 2321,5 ha. Het verzorgingsgebied bestaat voor een groot deel uit stedelijk gebied (58,41 %). Daarnaast beslaat akkerbouw 13,01 % van de oppervlakte van het verzorgingsgebied, en gras 11,52 %. Glastuinbouw 3,37 % en natuur en overig 8,08 %. Hoogwaardige land- en tuinbouw (0,26 %) komt bijna niet in het gebied voor. NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard 13\36

14 Figuur 2.3 Verzorgingsgebied waterlichaam In Tabel 2.4 is aangeven in welke mate de streefdiepte wordt gehaald in het verzorgingsgebied. Wanneer een groot deel van de watergangen niet aan de streefdiepte voldoet (en dus te ondiep is), wordt het waterlichaam daardoor negatief beïnvloed (omdat ondiep water o.a. sneller opwarmt en zuurstofgehaltes lager kunnen worden). In het verzorgingsgebied van het waterlichaam voldoet ongeveer de helft van de hoofdwatergangen met een streefdiepte van 1 m aan de streefdiepte, de afwijkingen hiervan zijn niet heel groot (zie kaart 2.5) Van de overige watergangen is hierover weinig informatie bekend. In Figuur 2.4 zijn de watergangen met een streefdiepte van 1 m te zien. Tabel 2.4 Streefdiepte van de watergangen in het verzorgingsgebied. Verzorgingsgebied Streefdiepte Gegevens Onbekend Voldoet niet Voldoet wel Overige watergangen 0.5m Som van de Percentage van de lengte 84 % 7 % 9 % lengte Hoofdwatergangen en overige watergangen 1,0m Som van de Percentage van de lengte 12 % 37 % 51 % >4m lengte \36 NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard

15 Figuur 2.4 Watergangen in het verzorgingsgebied met een streefdiepte van 1m 2.3 Kwelsituatie In Figuur 2.5 is de kwelsituatie weergegeven voor het afwateringsgebied. In het afwateringsgebied varieert de gemiddelde kwel van ca. 0,0 tot 1,0 mm/dag. Een gedeelte van het gebied is infiltratiegebied. Het grootste gedeelte van het afwateringsgebied heeft een lichte kwel van 0,0 tot 0,5 mm/dag. Er liggen geen grondwatermeetpunten in het verzorgingsgebied. Ter indicatie van de kwaliteit van de kwel zijn de meetpunten B37H en B38C gebruikt (zie roze punten op de kaart). Deze punten liggen buiten het verzorgingsgebied (zie Figuur 2.5). Van het punt B38C is geen informatie beschikbaar in verband met de geringe doorstroming in de peilbuis. Op het punt B37H is de gemiddelde chloride concentratie tussen 2007 en 2012, 206 mg/l. De fosfaat concentratie is 3,42 mg/l en de stikstof concentratie 73,9 mg/l. Zowel de stikstof concentratie als de fosfaat concentratie is redelijk hoog. NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard 15\36

16 Figuur 2.5 Kwelsituatie waterlichaam 2.4 Oevers Uit de profielen van het waterlichaam (zie bijlage 1) is af te leiden dat de westelijke watergang smal begint met steile oevers en aan de oostkant een beschoeiing (profielen 632 en 627; zie bijlage 1). Op de locatie waar profiel 624 is genomen, is de watergang breder met aan de oost zijde beschoeiing maar met een flauw aflopende bodem. Hierna wordt de watergang weer smaller met een steiler talud zonder beschoeiing (profielen 617, 614). Meer naar het noorden toe blijft het waterlichaam smaller met een steile overgang van nat naar droog en een steil bodemprofiel. De oostelijke watergang heeft in het oosten (op de locatie waar profiel 772 genomen is) een brede flauw aflopende oever met aan de oostelijke oever een plas/dras berm. Het waterlichaam is op dit punt ook breed. In het zuiden heeft de oostelijke watergang een steile oever en beschoeiing aan de oostelijke kant (profiel 775). Halverwege de meest zuidelijke tak (profiel 782) ligt een plasberm aan de oostelijke oever. De westelijke oever is hier beschoeid. Noordelijker wisselen flauwe, steile en beschoeide oevers elkaar af (profielen 786, 787, 794,795 en 800). In bijlage 1 is een selectie van de oevers weergegeven. 16\36 NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard

17 2.5 Beheer en onderhoud Intensief maaibeheer met maaiboten vindt plaats, aangezien het waterlichaam een belangrijke afvoerende watergang is. Er wordt gemiddeld 3x per jaar gemaaid. Het maaisel wordt opgevangen bij het gemaal en daar verwijderd. Oevers en taluds worden intensief gemaaid (WSHD, 2008). Het baggeren gebeurt regulier, conform het baggerprogramma. 2.6 Onderzoek in het gebied Het waterlichaam is betrokken in meerdere onderzoeken, al dan niet specifiek gericht op dit waterlichaam: Onderzoek KRW Inrichting natuurvriendelijke oevers. Oriënterend bronnen onderzoek tributyltin Onderzoek extra maatregelen vis in waterlichaam (nog niet uitgevoerd) Onderzoek flexibel/natuurlijker peilbeheer in waterlichaam Onderzoek flexibel/natuurlijker peilbeheer in verzorgingsgebied De resultaten van deze onderzoeken en de betekenis daarvan voor verdere planvorming en maatregelen worden in de analyse beschouwd. NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard 17\36

18 3 Karakterisering en doelen 3.1 Begrenzing waterlichaam In Figuur 3.1 is de begrenzing van het waterlichaam weergegeven. Figuur 3.1 Begrenzing waterlichaam 3.2 Herbevestiging status Het waterlichaam De afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard is gegraven. Hierdoor is de status kunstmatig te rechtvaardigen. 3.3 Afweging KRW type Er is geen aanleiding om het KRW-type te herzien. De typeaanduiding is gebaseerd op zoet water, waarbij de breedte het KRW type bepaalt, zijnde M3 (klein ondiep kanaal, matig tot sterk gebufferd, zand/klei). 18\36 NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard

19 3.4 GEP Vooralsnog is er geen aanleiding om voor dit waterlichaam het bestaande doel (GEP= Goed Ecologisch Potentieel) te herzien. Wel kan de inhoud van het GEP wijzigen door toepassing van nieuwe maatlatten. NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard 19\36

20 4 Toetsing 4.1 Ligging waterkwaliteitsmeetpunten In Figuur 4.1 zijn de meetlocaties weergegeven die in 2011 zijn bemonsterd om de toestand van het waterlichaam te bepalen. De bemonstering levert de input voor de toetsing van het waterlichaam. Voor dit waterlichaam is er op drie meetlocaties gemeten (YOP 0601, YOP 0656, YOP 0657). Meetpunt YOP 605 wordt alleen gebruikt voor het verzamelen van gegevens die niet nodig zijn voor de KRW-beoordeling. Tabel 4.1 Meetpunten in het waterlichaam per kwaliteitselement Kwaliteitselement Meetpunt(en) Chemie YOP 601 Macrofyten YOP 656 en YOP 657 Doorzicht YOP 601 Macrofauna YOP 656 en YOP 657 Fytoplankton YOP 601 Vis YOP 656 en YOP 657 Extra info (niet naar EU) YOP \36 NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard

21 Figuur 4.1 Monsterlocaties waterlichaam 4.2 KRW toetsing De toetsing van het waterlichaam is uitgevoerd met QB-wat versie De doelen voor de biologische kwaliteitselementen en voor de algemeen fysisch-chemische parameters zijn overgenomen uit de maatlatdocumenten (STOWA 31 en 34 (2012)), gebaseerd op het bepaalde default voor het GEP. Voor de toetsing zijn de bemonsteringsgegevens uit 2011 gebruikt, uitgezonderd voor vis (2006). De toetsresultaten zijn weergegeven in Tabel 4.2. Tabel 4.2 Toetsing waterlichaam (groen=goed (EKR 0,6); geel=matig (0,6 EKR 0,4); oranje=ontoereikend (0,4 EKR 0,2); rood=slecht EKR 0,2)). De beoordeling van de biologische kwaliteitselementen is gebaseerd op 2 meetpunten (YOP 0656 en YOP 0657). Voor vis is een vlakdekkende inventarisatie uitgevoerd. De fysisch-chemische parameters zijn gemeten op 1 meetpunt (YOP 0601) in Kwaliteitselement / parameter Eenheid Doel Toestand 2012 (data 2011) Doelgat Biologische kwaliteitselementen Fytoplankton EKR 0,6 0,736 - NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard 21\36

22 Overige waterflora (macrofyten) EKR 0,6 0,109 0,491 Macrofauna EKR 0,6 0,692 - Vis EKR 0,6 0,718* - Algemeen fysisch-chemische parameters Totaal stikstof (Ntot) mg N/l 2, Totaal fosfaat (Ptot) mg P/l 0, Chloride (Cl) mg/l Zuurstofverzadiging (O 2) % ph - 5,5-8, Temperatuur (T) C Doorzicht (ZICHT) m 0, * visgegevens uit 2006 Voor de overige chemische stoffen voldoen ammonium (NH 4 ), propoxur, tin, barium en abamectine niet aan de norm (Tabel 4.3). Voor metalen is er op dit moment een landelijke discussie gaande omtrent het natuurlijk voorkomen van verhoogde metaalconcentraties in relatie tot de toetsmethode. Momenteel wordt een herziening Richtlijn Monitoring en Protocol Toetsen en Beoordelen opgesteld. Wanneer die gereed is, zullen normen opnieuw getoetst worden. In bijlage 2 is de tabel met alle gemeten stoffen in het waterlichaam te vinden. Tabel 4.3 Normoverschrijdingen overige chemische stoffen Prioritaire stoffen Overige verontreinigende stoffen n.v.t Ammonium (NH 4) Propoxur Tin Barium Abamectine 4.3 Doelgat per deelmaatlat In Tabel 4.4 is per parameter het doelgat per deelmaatlat weergegeven. Hiermee wordt meer inzicht verkregen in de oorzaak van het doelgat. Alleen voor macrofyten is een doelgat aanwezig. De overige biologische kwaliteitselementen voldoen aan het GEP. Overige waterflora / macrofyten Voor de Overige waterflora wordt op de maatlat van het M3 type rekening gehouden met submerse vegetatie en drijvende en emerse vegetatie. Deze laatste worden gezamenlijk beoordeeld. Het aandeel flab&kroos wordt niet meegenomen in de toetsing. Macrofyten zijn 22\36 NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard

23 gemonitord op twee meetpunten; één in de oostelijke watergang en één in de westelijke watergang. Het doelgat wordt veroorzaak door een lage abundantie van zowel submerse als drijvende/emerse vegetatie, alsmede te weinig soorten. De drijvende + emerse vegetatie scoort op beide meetpunten zeer laag (0,04). De submerse vegetatie scoort in de oostelijke watergang zeer laag (0,04) en in de westelijke watergang ontoereikend (0,4). Tabel 4.4 Doelgat per deelmaatlat. De waarden die schuingedrukt zijn, geven niet-geagreggeerde waarden aan Kwaliteitselement / parameter Eenheid Doel Toestand maatlat 2012 Doelgat Biologische kwaliteitselementen Fytoplankton EKR 0,6 0, chlorophyl-a eqr EKR 0, bloei eqr EKR 0,7 Overige waterflora (macrofyten) EKR 0,6 0,109 0, abundantie groeivormen eqr EKR 0, submers EKR 0,04-0, drijvend+emers EKR 0, macrofyten soorten eqr EKR 0, waterplanten telwaarde 1-3 Macrofauna EKR 0,6 0, totaal van de abundantie-klassen EKR positief dominanten + kenm. taxa % EKR - abund. 3.2 negatief dominanten % abund. EKR 8-14, kenmerkende taxa % aantal EKR - Vis (2006) EKR 0,6 0, eqr soortensamenstelling: EKR plantenminnende en migrerende EKR 0,4 4.2 eqr abundantie: EKR brasem en karper EKR plantenminnende soorten EKR 0, totalen aantal soorten aantal 10 NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard 23\36

24 De soortsamenstelling bestond in 2006 uit 10 vissoorten. Dit bestaat voornamelijk uit eurytope vissoorten (63,5 %), één migrerende (rheofiele) soort, namelijk de Europese aal (0,69 %), en drie plantenminnende (limnofiele) soorten waaronder Ruisvoorn, Snoek en Zeelt (totaal 35,2 %). De aanwezigheid van bodemwoelende vissoorten (Brasem) is met 6,42 % vrij laag. 4.4 Effecten maatregelen op doelgat Voor het waterlichaam zijn de volgende inrichtingsmaatregelen, onderzoeken en beheersmaatregelen getroffen of gepland, en opgenomen in het WBP: Inrichtingsmaatregelen Uitgevoerd: Uitvoeren masterplan zwemwater Oosterpark Aanleg riolering Oost-Molendijk/Oudelande Vervangen gemaal-aanleg persleiding naar awzi Vervangen duikers Zwaluw/Lijster Aanpassen stuw Twaalfroedensloot Verminderen emissies uit overstorten Wijzigen landbouwfunctie: project Donckse velden Maken verbinding en aanleg open water in wijk Hordijkerveld Nog niet uitgevoerd: Wijzigen vegetatie op oever Verbreden watergang Baggeren t.b.v. waterafvoer in waterlichaam Aanleg nvo met plas/drasberm Ontwikkelen vispaaiplaatsen Onderzoeksmaatregelen Uitgevoerd: Opstellen plan verbeteren waterkwal. Oosterpark Oriënterend bronnen onderzoek tributyltin Opstellen geïntegreerd monitoringsplan KRW en waterplan Onderzoek flexibel/ natuurlijker peilbeheer in waterlichaam Onderzoek flexibel/ natuurlijker peilbeheer in verzorgingsgebied Nog niet uitgevoerd: Onderzoek extra maatregelen vis in verzorgingsgebied Onderzoek actief vegetatiebeheer Onderzoek extra maatregelen vis in waterlichaam 24\36 NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard

25 Beheersmaatregelen Nog niet uitgevoerd: Natuurvriendelijk beheer en onderhoud/maaibeheer In dit waterlichaam wordt voor de periode voorgesteld om natuurvriendelijke oevers aan te leggen met een plas-dras berm. Het gaat in totaal om een lengte van 0,5 km met aan weerszijden een zone van circa 10 meter. Verder wordt de watergang in de omgeving van het gemaal verbreed over een lengte van 1 km. Dit maakt het mogelijk om waterplanten in de oevers meer te laten staan tijdens onderhoud. Bij de verbreding en de aanleg van natuurvriendelijke oevers wordt ook een tweetal luw gelegen vispaaiplaatsen aangelegd in de vorm van een extra brede plas-dras berm. Bij deze inrichtingsmaatregelen wordt vegetatie op de oevers (bomen en struiken) - deels - verwijderd om bladinval te voorkomen. Verder richt de aanpak in de periode zich op een natuurvriendelijker beheer en onderhoud van water en oever (WSHD, 2008). Bovenstaande maatregelen richten zich primair op de ontwikkeling van oevervegetatie, en habitat voor vis. Voor macrofyten betekent dit een verkleining van het doelgat. Voor vis was er geen doelgat aanwezig; de aanleg van de twee vispaaiplaatsen (zie paragraaf 5.4 voor een beschrijving van de uitwerking van deze maatregel) zijn dus niet noodzakelijk voor het kwaliteitselement vis, maar zullen de visstand wel verder kunnen optimaliseren en een bijdrage leveren aan de vegetatie. Er is geen doelgat voor macrofauna. Uiteraard zal ook de macrofauna wel kunnen profiteren van de voorgestelde inrichtingsen beheermaatregelen. Voor een verdere optimalisatie van de waterkwaliteit met maatregelen in het waterlichaam dient eerst nader onderzoek plaats te vinden. Zo monden negen riooloverstorten uit op het waterlichaam. Deze riooloverstorten liggen dicht bij het gemaal, zodat eventuele overstort bij hevige neerslag direct wordt uitgemalen naar de rivier. Onderzocht wordt wat de mogelijkheden en effectiviteit zijn van maatregelen om een verdere emissiereductie te bereiken. Hierbij is ook van belang de beïnvloeding vanuit het Rotterdamse deel van het bemalingsgebied Reijerwaard te verminderen (WSHD, 2008). In Tabel 4.5 zijn de te verwachten effecten van de maatregelen weergegeven op het doelgat. Deze effecten zijn gebaseerd op landelijke factsheets en expert judgement. NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard 25\36

26 Tabel 4.5 Effect maatregelen op doelgat (+ EKR score een klasse hoger; 0/+ EKR score verhoogt, maar geen klasse hoger; 0 geen EKR score verhoging) Kwaliteitselement / parameter Eenheid Doelgat Aanleg NVO Verbreden watergang Vispaaiplaatsen Natuurvriendelijk onderhoud Wijzigen vegetatie op oever Fytoplankton EKR - 0/ /+ 0 Overige waterflora EKR 0, / (macrofyten) Macrofauna EKR - 0/ /+ + Vis EKR - 0/+ 0 0/+ 0/+ 0 Totaal stikstof (Ntot) mg N/l - +/0 +/ /+ Totaal fosfaat (Ptot) mg P/l - +/0 +/ /+ Chloride (Cl) mg Cl/l Zuurstofverzadiging (O 2) % ph Temperatuur (T) C Doorzicht (ZICHT) m - +/0 +/ \36 NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard

27 5 Analyse oorzaken doelgat 5.1 Aanwezig doelgat In waterlichaam Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard is er een doelgat aanwezig voor Overige waterflora (macrofyten). Zowel het aantal soorten als de abundantie van soorten (drijvend, emers en submers) voldoet niet aan het GEP. De doelgaten worden geanalyseerd met een zogenaamd 6S-model. Zes onderwerpen waarmee het gehele systeem in samenhang onder de loep genomen wordt: systeem, stroming, structuur, stoffen, soorten en schoning. Figuur 5.1 Het 6-S model. Maatregelen grijpen in op verschillende aspecten van het watersysteem. Op het hoogste niveau vinden we de systeemvoorwaarden (klimaat, geologie etc.). Maatregelen grijpen alleen in op lagere niveaus (stroming, structuren, stoffen, soorten en schonen). Bron: STOWA 5.2 Systeem In het waterlichaam wordt een vast zomer- en winterpeil gehandhaafd (-2,20m NAP in de zomer en -2,40m NAP in de winter). Dit peilbeheer is mogelijk een knelpunt voor de ontwikkeling van macrofyten. Uit het onderzoek naar verbetering van het peilbeheer (BWZ Ingenieurs, 2012) is gebleken dat in dit waterlichaam weinig effect (<0,05 EKR voor macrofyten; geen verhoging voor NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard 27\36

28 overige biologische kwaliteitselementen) wordt verwacht van aanpassen van het peilbeheer. Bovendien blijkt aanpassing van het peilbeheer niet of nauwelijks haalbaar in het waterlichaam. 5.3 Stroming Het verzorgingsgebied heeft 4,7 % open water. Dat is relatief veel en duidt erop dat het watersysteem waarschijnlijk grote delen van het jaar verblijftijdgestuurd is. Het waterlichaam heeft de primaire functie van afwatering, en stroomsnelheden zijn dan ook regelmatig hoog. Daarnaast is het profiel gericht op de afvoer van water (redelijk steile oevers; zie ook structuur). Beide factoren hebben een negatieve invloed op de ontwikkeling van macrofyten. Dit uit zich dan ook in het doelgat voor dat kwaliteitselement. Voor de functie van afwatering is het noodzakelijk dat drijvende, emerse en submerse vegetatie de waterafvoer niet belemmeren. Momenteel is niet bekend hoeveel ruimte er is voor ontwikkeling van vegetatie. Wanneer WSHD het benodigde hydraulisch profiel heeft berekend, is het mogelijk om eventuele knelpunten tussen vegetatieontwikkeling en doorstroming vast te stellen. 5.4 Structuur Het waterlichaam Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard heeft een waterdiepte tussen de 1 en 2 m. Uit de werkelijke profielen (Bijlage 1) blijkt de sliblaag begin 2011 meestal tussen de 25 cm en 1 m dik te zijn geweest. Dat is ongeveer de maximaal te bereiken slibdikte, omdat in het jaar na het meten de sliblaag wordt verwijderd. De profielen laten tevens zien dat een groot deel van het waterlichaam is beschoeid. De westelijke watergang is in het noorden tweezijdig beschoeid, in het zuiden is er afwisselend geen beschoeiing en eenzijdige beschoeiing. De oostelijke watergang is bijna volledig eenzijdig beschoeid met een enkel stuk tweezijdig. De zijarm aan de oostelijke watergang heeft geen beschoeiing. De beschoeiing zorgt wel voor een steile overgang tussen land en water, maar direct achter de beschoeiing is over het algemeen een flauw aflopend talud met een waterdiepte van cm over een breedte van 1-1,5 m. De profielen 0010 en 0017 komen overeen met de meetpunten voor macrofyten (resp. YOP_0657 en YOP_0656). Profiel 0010 laat een brede ondiepe zone zien (de diepte van 1 m wordt bereikt 3 meter uit de oever). Op deze locatie is er, in vergelijking met het andere meetpunt) relatief veel submerse vegetatie aanwezig. In profiel 0017 wordt deze diepte al na 1-1,5 bereikt. Het is aannemelijk dat het verschil in score voor submerse vegetatie aan het profiel te koppelen is. De afwezigheid van emerse vegetatie is goed te verklaren door het grote aandeel beschoeide oevers en het ontbreken van flauwe onderwatertaluds. 28\36 NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard

29 Uit de foto s en de profielen blijkt dat er al veel natuurvriendelijke oevers zijn. De exacte lengte is echter onbekend. De aanleg van m natuurvriendelijk oever staat gepland voor de periode Uit het onderzoek naar nvo s (BWZ Ingenieurs, 2012b) is gebleken dat dit niet haalbaar is. In plaats van m kan er 650 m worden aangelegd op een locatie in stedelijk gebied. De breedte van de natuurvriendelijke oever zal variëren tussen 2 en 10 m. Deze maatregel heeft een positief effect op alle groeivormen van macrofyten, en is dus belangrijk voor het dichten van het doelgat. De inrichtingsmaatregel aanleg twee vispaaiplaatsen zal verder uitgewerkt worden. De vispaaiplaatsen bieden ruimte voor verschillende zones van water- en oeverplanten. Naast een positief effect op de visstand, zal deze paaiplaats naar verwachting tevens de abundantie en soortensamenstelling van macrofyten verbeteren. Uiteraard is deze invloed beperkt tot de locatie van de vijver en de directe omgeving daarvan. Voor meetellen in de KRW-score moet de begrenzing van het waterlichaam hierop worden aangepast. 5.5 Stoffen Zowel stikstof als fosfaat voldoen aan het GEP. De verhouding tussen de instroom van nutriënten met de uitstroom van nutriënten, in combinatie met interne processen, is op basis van deze constatering geen belemmering voor het ecologisch functioneren. Uit gegevens uit de Emissie Registratie (ER) blijkt dat de meeste fosfaat en stikstof (beiden ca. 80 %) afkomstig is van uit- en afspoeling van het landelijk gebied, en in mindere mate ook vanuit glastuinbouw (zie Tabel 2.2). Deze gegevens zijn waarschijnlijk niet volledig juist, aangezien er sprake is van afvoer van water uit stedelijk gebied van Rotterdam-Zuid. In de huidige situatie monden negen riooloverstorten uit op het waterlichaam. Ook in de ER is deze bron opgenomen. Hoewel N- en P-concentaties en het zuurstofgehalte reeds aan de norm voldoen, zal de waterkwaliteit door deze maatregelen verder kunnen verbeteren. In het waterlichaam voldoet Ammonium (NH 4 ), tin, propoxur, abemectine, barium niet aan de norm. Propoxur en abemectine zijn beide insecticiden. Propoxur is een verboden stof. Beide stoffen vinden hun toepassing in de landbouw (vollegrondsteelt of andere teelten). 5.6 Soorten Van de biologische kwaliteitselementen voldoet alleen macrofyten niet aan het GEP. De analyse is dan ook voornamelijk daarop gericht. Macrofyten voldoen niet aan het GEP, voor zowel abundantie als voor soorten macrofyten. Submerse en drijvende vegetatie is afwezig. Het doorzicht voldoet echter met 1,3 m aan het GEP van 0,65 m. Er is in vrijwel het gehele waterlichaam een strook van ongeveer 1 meter breed waar de waterdiepte minder is dan 1,3 m, en waar submerse en drijvende vegetatie voor zou kunnen komen. NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard 29\36

30 Waarom de vegetatie zich toch niet op de gewenste manier ontwikkelt, is waarschijnlijk te wijten aan (een combinatie van) het ontbreken van flauwe onderwatertaluds, het huidige onderhoud en aan de aanwezige stroming en mogelijk toxische stoffen (overige verontreinigende stoffen; met name bestrijdingsmiddelen). Er wordt vrij regelmatig onderhouden (3x per jaar, maaisel afvoeren). Bij het schonen van de watergangen wordt meerdere malen per jaar de vegetatie verwijderd. Hierbij is het goed mogelijk dat ook wortelstokken verdwijnen, waardoor permanente vestiging wordt belemmerd. Ook de (regelmatig) hoge stroomsnelheden bemoeilijken de groei. In Tabel 5.1 zijn de resultaten van de AqMad knelpunten analyse weergegeven voor macrofyten in het waterlichaam (van die parameters die significante resultaten geeft). De AqMad analyse constateert voor waterplanten een te hoog nitriet- en zinkgehalte. Voor de oevervegetatie wordt een te hoge bicarbonaat- en calciumconcentratie als beperkend gezien. Opvallend is dat AqMad de diepte niet als knelpunt signaleert voor zowel oever- als waterplanten. Dat hangt samen met het feit dat AqMad zich baseert op het al dan niet voorkomen van soorten, en niet op vegetatiebedekking. Tabel 5.1 Resultaten AqMad analyse afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard (wit=geringe afwijking; groen=goed; rood=te hoog) Oeverplanten Hydromorfologie Waterplanten Hydromorfologie Diepte Diepte Eutrofierings stoffen Eutrofierings stoffen Totaal-Stikstof 0.82 Totaal-Stikstof 0.94 Kjeldahl N 0.82 Kjeldahl N 0.25 Ammonium 0.81 Ammonium 0.66 Nitriet 0.61 Nitriet 1.24 Overige stoffen Overige stoffen Bicarbonaat 1.23 Bicarbonaat 0.60 Calcium 1.18 Calcium 0.53 Kalium 0.95 Zink 1.32 Zuurstof Zuurstof O2 gehalte 2.07 O2 verzadiging 0.91 O2 verzadiging BZV 1.24 BZV 0.32 CZV CZV Helderheid Helderheid Doorzicht Doorzicht \36 NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard

31 Bodemzicht Bodemzicht Chlorofyl 0.66 Overig Overig Zuurgraad 0.75 Zuurgraad 0.32 Temperatuur 0.09 Temperatuur Macrofauna, fytoplankton en vis voldoen aan de GEP. De geplande maatregelen zullen echter ook deze biologische kwaliteitselementen verder kunnen verbeteren. STOWA analyse In het waterlichaam is op het punt YOP_0601, YOP 0606, YOP 0609, YOP 0605, YOP 0712 en YOP 0723 een STOWA toetsing uitgevoerd. De volledige tabel met de STOWA resultaten is te vinden in bijlage 3. Hieronder zijn enkel de resultaten van de meetpunten die in het waterlichaam liggen gepresenteerd. Figuur 5.2 Stowa meetpunten in het waterlichaam NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard 31\36

32 Tabel 5.2 Resultaten Stowa analyse Oud en nieuw Reyerwaard 2011 Karakteristiek Meetpunt YOP 0601 YOP 0605 Score Klasse/ niveau Score TROFIE 3 4 Macrofyten Fytoplankton Chlorofyl-a Nutriëntenhuishouding ,2 3 SAPROBIE 3 3 Macrofauna Diatomeeen Zuurstofhuishouding 5,5 3 5,8 3 BRAKKARAKTER 4 4 Macrofauna Diatomeeen Chloriniteit WATERCHEMIE 3 3 % Bicarbonaat abiotisch % Chloride abiotisch % Sulfaat abiotisch IR/EGV 0,25 1 0,159 1 HABITATDIVERSITEIT 3 3 Rijkdom hydrofyten Abundantie hydrofyten ,3 3 Rijkdom helofyten Abundantie helofyten 1 1 1,4 1 Structuur macrofyten % Substraatbewoners macrofauna % Kolombewoners macrofauna % Sedimentbewoners macrofauna Kanaalprofiel VARIANT-EIGEN KARAKTER Klasse/ niveau 2 5 Zand macrofyten \36 NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard

33 Klei macrofyten Veen macrofyten Schoning Het waterlichaam Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard wordt gemiddeld 3x per jaar gemaaid, en regulier gebaggerd (eens in zes jaar). Dit is zeer intensief; soorten die niet goed tegen verstoringen kunnen zullen hierdoor benadeeld worden. Dit is van invloed op zowel de soortensamenstelling als de abundantie van zowel macrofyten als macrofauna en vissen. De slechte score op de maatlat voor macrofyten zal (deels) hierdoor zijn bepaald. Het feit dat er 3 keer per jaar wordt gemaaid, geeft wel aan dat er vegetatie aanwezig is en kan ontwikkelen. Dit blijkt ook uit de goede scores voor de overige biologische kwaliteitselementen. Mogelijk is de monitoring uitgevoerd kort na een maaibeurt. Omdat intensieve schoning (vanwege de afvoerfunctie) in dit waterlichaam noodzakelijk is, zullen maatregelen gericht moeten zijn op het creëren van habitat voor water- en oeverplanten buiten het benodigde hydraulisch profiel. NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard 33\36

34 6 Conclusie 6.1 Ecologie Alleen op de biologische parameter overige waterflora (macrofyten) scoort dit waterlichaam slecht. De overige biologische kwaliteitselementen voldoen aan het GEP. Het doelgat voor macrofyten is groot (EKR=0,109). Voor een goede score is meer emerse en drijvende vegetatie nodig, alsmede een grotere soortenrijkdom. De profielen laten zien dat er langs de oevers wel ruimte is voor waterplanten om te groeien (1-1,5 m brede zones met een waterdiepte tot 1 m). Daarnaast is het doorzicht ook voldoende. Echter de combinatie van intensief beheer en regelmatig hoge stroomsnelheden resulteren samen in het niet voldoen van macrofyten aan het GEP. De oplossing ligt in het aanleggen van ondiepe zones in of buiten het hydraulisch profiel, en/of in het aanpassen/optimaliseren van het huidig beheer en onderhoud. Ondiepe zones Het creëren van ondiepe zones staat reeds gepland, in de vorm van een natuurvriendelijke oever en een vispaaiplaats. De aanleg van de natuurvriendelijke oever zal bijdragen aan een verhoging van de EKR score voor macrofyten. Alhoewel 1000 m niet haalbaar is, is een lengte van 650 m een aanzienlijk deel van de lengte van het waterlichaam (ongeveer 2,5 km). Het is waarschijnlijk dat de score daarmee zeker een klasse verhoogd wordt (van slecht naar ontoereikend). Uiteraard geldt hierbij wel dat toename van begroeibaar areaal ook inhoudt dat dit begroeid moet raken om op de maatlat hoger te scoren. De vispaaiplaats wordt buiten de huidige begrenzing van het waterlichaam aangelegd. Pas wanneer er een herbegrenzing plaatsgevonden heeft, zullen de positieve effecten op macrofyten meetellen voor de EKR score. Natuurvriendelijk onderhoud Natuurvriendelijk onderhoud biedt mogelijkheden voor waterplanten. Het is aan te raden om onderzoek te doen naar de mogelijkheden om de maaifrequentie te verlagen en/of gefaseerd te maaien. 6.2 Chemie Voor verontreinigde stoffen overschrijden ammonium, tin, propoxur, barium en abemectine de norm. Dit zijn alle overige verontreinigende stoffen. Er zijn geen prioritaire stoffen die de norm overschrijden. Vooral ten aanzien van propoxur geldt dat sprake is van een bijzondere situatie, aangezien dit middel niet (meer) is toegestaan in de Europese Unie. 34\36 NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard

35 7 Aanbevelingen De geplande maatregelen zijn deels gericht op het verbeteren van mogelijkheden voor emerse en submerse vegetatie. Het verdient aanbeveling om het verbreden van het waterlichaam, in combinatie met het aanleggen van natuurvriendelijke oevers, uit te voeren. Naar verwachting kan hiermee direct een groot positief effect worden verwacht en kan het doelgat grotendeels worden gedicht. De ruimte hiervoor moet waarschijnlijk gezocht worden buiten het huidige profiel. Daarbij wordt er vanuit gegaan dat vegetatie zich zal ontwikkelen door dispersie vanuit bovenstroomse waterlopen. Daarnaast is het maaibeheer een aandachtspunt. Toepassen van minder intensief, natuurvriendelijker maaibeheer binnen het natte profiel zal de ontwikkeling van submerse en emerse vegetatie ten goede komen. Deze maatregel is ook reeds gepland. Aanbevolen wordt verder om: Het GEP voor Macrofyten indien nodig aan te passen op de mogelijkheden voor vegetatie in het hydraulisch profiel. Naar de mogelijkheden voor vegetatieontwikkeling in relatie tot benodigde aan- en afvoercapaciteit wordt in 2013/2014 onderzoek gedaan. Emerse en drijvende planten aan te planten, wanneer na uitvoering van de hierboven beschreven maatregelen onvoldoende effect optreedt door dispersie. Inzet van Handhaving op het gebruik en lozing van bestrijdingsmiddelen abamectine en propoxur is een belangrijk aandachtspunt vanuit de chemische waterkwaliteit. Met name het aantreffen van propoxur is een zorgwekkende ontwikkeling. Het verdient om brononderzoek uit te voeren. Ook wordt aanbevolen om hierover het gesprek aan te gaan met (Z)LTO, om via de weg van overleg de aangetroffen normoverschrijdingen in de toekomst te voorkomen. Daarnaast verdient het aanbeveling om via communicatie/voorlichting en inzet van akkerrandenbeheer de emissie van bestrijdingsmiddelen naar het oppervlaktewater te verminderen. NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard 35\36

36 8 Literatuur BWZ Ingenieurs (2012) KRW-maatregelen optimalisatie peilbeheer. BWZ BWZ Ingenieurs (2012b) KRW inrichting natuurvriendelijke oevers. Programma van eisen voor de uitvoering van de KRW-plichtige maatregelen. BWZ Rijkswaterstaat (2005), Handreiking GEP/MEP. Handreiking voor vaststellen van status, ecologische doelstellingen en bijpassende maatregelenpakketten voor niet-natuurlijke wateren. RIZA rapport STOWA rapport STOWA (2012). Referenties en maatlatten voor natuurlijke watertypen voor de kaderrichtlijn water Rapportnummer STOWA (2012). Omschrijving MEP en maatlatten voor sloten en kanalen voor de kaderrichtlijn water Rapportnummer \36 NL19_26, Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard

37 Bijlage 1 Profielen

38

39 Linker zijtak:

40

41 Rechter zijtak:

42

43

44

45 Bijlage 2 Lijst met prioritaire, ecologische en overige gemeten stoffen

46 Tabel 8.1 Gemeten prioritaire, ecologische en overige chemische stoffen in Afwatering Oud en Nieuw Reijerwaard in Gemeten prioritaire stoffen fluorantheen naftaleen benzeen 4,4'-dichloordifenyltrichloorethaan pentachloorbenzeen som benzo(ghi)peryleen en indeno(1,2,3-cd)pyreen hexachloorbenzeen isoproturon 4-tertiair-octylfenol ethylchloorpyrifos diuron som aldrin, dieldrin, endrin en isodrin som benzo(b)fluorantheen en benzo(k)fluorantheen 4-nonylfenol atrazine benzo(a)pyreen trifluraline simazine antraceen chloorfenvinfos alachloor bis(2-ethylhexyl)ftalaat (DEHP) som a-, b-, c- en d-hch endosulfan (som alfa- en beta-isomeer) som 2,4'-DDT, 4,4'-DDT, 4,4'-DDD en 4,4'-DDE hexachloorbutadieen Gemeten overige stoffen 1,1,2,2-tetrachloorethaan 1,2-xyleen 4-chlooraniline abamectine ammonium barium benzo(a)antraceen carbendazim chloordaan chlooretheen (vinylchloride) chloorprofam chloortoluron chloridazon chloride chryseen cis-heptachloorepoxide diazinon dimethoaat disulfoton ethylazinfos ethylbenzeen ethylparathion fenantreen fenthion fosfor totaal heptachloor heptenofos imidacloprid kobalt koper linuron malathion metazachloor methylazinfos methylparathion methylpirimifos metolachloor

47 Gemeten prioritaire stoffen Gemeten overige stoffen mevinfos mevinfos molybdeen monolinuron pirimicarb propoxur pyridaben seleen stikstof totaal tin tolclofos-methyl tolueen triazofos trifenyltin (kation) vanadium

48 Bijlage 3 Complete STOWA tabel

49 1.2 Complete STOWA tabel Waterlichaam NL19_26 - NL19_26 - Meetpunt YOP 0601 YOP 0606 YOP 0608 YOP 0605 YOP 0712 YOP 0723 Karakteristiek Score Klasse/ niveau Score Klasse/ niveau Score Klasse/ niveau TROFIE 3 4 Macrofyten Fytoplankton Chlorofyl-a Nutrientenhuishouding ,2 3 SAPROBIE 3 3 Macrofauna Diatomeeen Zuurstofhuishouding 5,5 3 5,8 3 BRAKKARAKTER 4 4 Macrofauna Diatomeeen Chloriniteit WATERCHEMIE 3 3 % Bicarbonaat abiotisch % Chloride abiotisch Score Klasse/ niveau % Sulfaat abiotisch ,2 0,15 IR/EGV HABITATDIVERSITEIT 3 3 Rijkdom hydrofyten Abundantie hydrofyten ,3 3 Rijkdom helofyten Abundantie helofyten 1 1 1,4 1 Structuur macrofyten % Substraatbewoners macrofauna % Kolombewoners macrofauna % Sedimentbewoners macrofauna Kanaalprofiel VARIANT-EIGEN KARAKTER 2 5 Zand macrofyten Klei macrofyten Veen macrofyten Score Klasse/ niveau TROFIE Macrofyten Diatomeeen Nutrientenhuishouding 18,2 2 17,2 2 25, SAPROBIE Macrofauna Diatomeeen Zuurstofhuishouding 4,8 3 4,8 3 6,2 2 5,2 3 Score Klasse/ niveau

50 Waterlichaam NL19_26 - NL19_26 - Meetpunt YOP 0601 YOP 0606 YOP 0608 YOP 0605 YOP 0712 YOP 0723 Karakteristiek Score Klasse/ niveau Score Klasse/ niveau Score Klasse/ niveau Score Klasse/ niveau Score Klasse/ niveau BRAKKARAKTER Macrofauna Diatomeeen Chloriniteit ZUURKARAKTER Zuurgraad 7,7 3 7,7 3 7,7 3 8,1 2 WATERCHEMIE % Bicarbonaat macrofyten % Chloride macrofyten % Sulfaat macrofyten % Bicarbonaat abiotisch % Chloride abiotisch % Sulfaat abiotisch ,29 0,31 0,26 0,18 IR/EGV PERMANENTIE Droogval TOXICITEIT Gevoeligheid STRUCTUUR Soortenrijkdom hydrofyten Abundantie hydrofyten 90,2 3 80, ,1 1 Soortenrijkdom helofyten Abundantie helofyten 1,7 1 1, ,1 1 Slootprofiel VARIANT-EIGEN KARAKTER Klei Score Klasse/ niveau

51

52 Bijlage 4 Begrippenlijst en afkortingen

53 Begrippenlijst Actief biologisch beheer Actief waterkwaliteitsbeheer Afkoppelen Afvalwater Afvalwatersysteem Afvoeren Afvoercapaciteit Afvoersysteem Afwateren Akkerranden Algenbloei Amvb ANL-gebied Aquatisch ecosysteem Baggeren Bemalen Bemalingsgebied Benedenrivierengebied Beheersvorm, waarbij actief in de biologische component(en) wordt ingegrepen. Het wordt toegepast om een ecosysteem sneller te laten herstellen dan alleen via natuurlijke processen mogelijk is. Activiteiten die gericht zijn op het zuiveren van afvalwater en op de directe verbetering van de waterkwaliteit, zoals baggeren en doorspoelen. Maatregelen om regenwater van verharde oppervlakken rechtstreeks te lozen op het oppervlaktewater of te infiltreren in de bodem in plaats van via de riolering naar de rioolwaterzuiveringsinrichting af te voeren. Verontreinigd water dat wordt geloosd door huishoudens, bedrijven en instellingen. Het geheel van rioleringstechnische en zuiveringstechnische werken. Water transporteren naar een aangrenzend watersysteem. Onderdeel van de trits vasthouden, bergen, afvoeren. De hoeveelheid water die onder bepaalde omstandigheden een watergang of kunstwerk kan passeren binnen een bepaalde tijd. Het samenhangend geheel van drainagebuizen, greppels, watergangen, kunstwerken en lozingsmiddelen voor de afvoer van water uit een gebied. Het afvoeren van water via een stelsel van watergangen naar een lozingspunt (bijv. gemaal). Een bufferstrook tussen sloot en teelt/gewas. Op deze bufferzone wordt soms met een ander gewas geteeld dan het hoofdgewas. De strook mag niet worden bespoten en bemest. Massale ontwikkeling van algen. Algemene Maatregel van Bestuur. Agrarisch gebied met natuur- en/of landschapswaarden. Het geheel van chemische, fysische en biotische (flora en fauna) factoren van een water, de waterbodem en de onderlinge beïnvloeding van deze factoren. Het verwijderen van slib uit de sloten waardoor de watergang weer op diepte wordt gebracht, zodat een goede doorstroming mogelijk blijft. Het wegpompen van overtollig water door een gemaal. Een gebied waaruit het overtollig water door middel van een gemaal wordt verwijderd. Het door Rijn en Maas gevoede rivierengebied ten westen van de lijn Schoonhoven Werkendam-Dongemond, inclusief Hollands Diep en Haringvliet, zonder Hollandse IJssel.

54 Bergbezinkbassin Berging Bergingscapaciteit Berm Beschoeiing Bestemmingsplan Binnendijks Biochemisch Zuurstof Verbruik Biodiversiteit Biologisch gezond water Blauwalgen Bodemdaling Boezem Boezemwaterkering Botulisme Vuilreducerende randvoorziening met zowel een bergings- als een bezinkfunctie in de vorm van een enorme opvangbak, meestal ondergronds aangelegd. Tijdelijke opslag van water (onderdeel van de trits vasthouden, bergen, afvoeren), onder te verdelen in twee vormen: de inhoud van de riolering uitgedrukt in m3 of mm ten opzichte van de oppervlakte verharding die op het riool is aangesloten; de hoeveelheid water die watergangen en de bodem in een gebied kunnen opnemen. Het volume water dat geborgen kan worden tussen het streefpeil en het aanvaardbare hoogste peil. Onverharde strook grond langs wegen, dijken of plasberm. Wand die is bestemd om grond te keren. Gemeentelijk plan met voorschriften, betreffende de bestemming van panden, water en grond van een bepaald terrein. Landwaarts, binnen waterkering gelegen. (BZV) De hoeveelheid zuurstof die onder gestandaardiseerde omstandigheden nodig is voor de biochemische afbraak van de in het water aanwezige organische stof door micro-organismen. De verscheidenheid aan soorten in combinatie met de verdeling van aantallen per soort. Oppervlaktewater, waarin een gevarieerde en evenwichtige flora en fauna aanwezig is of zich kan ontwikkelen. Deze flora en fauna zou van nature aanwezig zijn en aangepast zijn aan de geografische en morfologische situatie en aan een bepaalde mate van menselijke beïnvloeding. Blauwalgen behoren niet tot de algen maar tot een orde van bacteriën, die zich net als planten door fotosynthese van energie voorzien. De meeste soorten hebben een blauwe kleur, maar er zijn er ook met een roodbruine kleur gevormd door de kleurstof fycoërytrine, zoals in de Rode Zee. De officiële naam voor blauwalgen is cyanobacteriën, afgeleid van de kleur cyaan (blauw-groen). Daling van het grondoppervlak door oxidatie, zetting of geologische processen. Een oppervlaktewater, waarin overtollig water kan worden opgeslagen alvorens dat op een ander oppervlaktewater kan worden afgelaten of uitgemalen. Waterkering rondom een boezem, die er voor zorg dat water in de boezem kan worden geborgen en voorkomt dat de boezem ontijdig leegloopt. Een infectieziekte (vooral watervogels) veroorzaakt door de bacterie Clostridium botulinum.