van WSHD NL19_14, Afwatering Stadspolders

Transcriptie

1 Watersysteemanalyse KRWwaterlichamen in het beheergebied van WSHD NL19_14, Afwatering Stadspolders 27 september 2013

2

3 Verantwoording Titel Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in het beheergebied van WSHD Opdrachtgever Waterschap Hollandse Delta Projectleider ing. C.G. (Remco) Schreuders Auteur(s) dr. S. (Susan) Sollie; Msc. E.C. (Emy) Visser Projectnummer Aantal pagina's 34 (exclusief bijlagen) Datum 27 september 2013 Handtekening Ontbreekt in verband met digitale verwerking. Dit rapport is aantoonbaar vrijgegeven. Colofon Tauw bv BU Meten, Inspectie & Advies Australiëlaan 5 Postbus GA Utrecht Telefoon Fax NEN-EN-ISO 9001 Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD 3\34

4 4\34 Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD

5 Inhoud Verantwoording en colofon Inleiding Aanleiding Doelstelling Afbakening Leeswijzer Situatiebeschrijving Eigenschappen waterlichaam Verzorgingsgebied Kwelsituatie Oevers Beheer en onderhoud Onderzoek in het gebied Karakterisering en doelen Begrenzing waterlichaam Herbevestiging status Afweging KRW type GEP Toetsing Ligging meetpunten KRW toetsing Doelgat per deelmaatlat Effecten maatregelen op doelgat Analyse oorzaken doelgat Aanwezig doelgat Systeem Stroming Structuur Stoffen Soorten Schoning Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD 5\34

6 6 Conclusie Ecologie Chemie Aanbevelingen Literatuur Bijlage(n) 1 Profielen 2 Lijst met prioritaire, ecologische en overige gemeten stoffen 3 Resultaten STOWA analyse 4 Begrippenlijst en afkortingen 6\34 Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD

7 1 Inleiding Dit rapport is onderdeel van een watersysteemanalyse van alle KRW waterlichamen in het beheergebied van waterschap Hollandse Delta (WSHD). In deze rapportage wordt een analyse beschreven van waterlichaam Afwatering Stadspolders liggend in deelstroomgebied Rijn-West. 1.1 Aanleiding In 2008 zijn voor het gehele beheergebied van WSHD KRW gebiedsrapportages opgesteld. In deze gebiedsrapportages zijn de huidige ecologische en chemische toestand in beeld gebracht en vergeleken met de KRW doelen. Vervolgens zijn maatregelen benoemd om dichter bij de doelen te komen. De maatregelen die gepland waren in de periode worden momenteel uitgevoerd. Daarvoor wordt echter de tijd genomen tot In 2013/2014 dient een tweede gebiedsproces uitgevoerd te worden waarin wederom het eventueel resterende doelgat moet worden bepaald en indien nodig aanvullende maatregelen moeten worden opgevoerd om het resterende doelgat te dichten. Voor de karakterisering van de oppervlaktewaterlichamen moet een waterlichaam met de status sterk veranderd of kunstmatig elke 6 jaar weer worden bevestigd (voor werkwijze: zie Rijkswaterstaat (2005)). Sinds de eerste gebiedsronde in 2008 is veel informatie verzameld en kennis ontwikkeld. Deze kennis is samengebracht in een analyse waaruit blijkt wat de belangrijkste knelpunten en oplossingsrichtingen zijn. 1.2 Doelstelling Doel van het onderzoek is inzicht te krijgen in: Aard en kwaliteit van de waterlichamen De belangrijkste oorzaken van het niet voldoen aan de KRW-normen De meest effectieve oplossingsrichtingen Dit dossier kan vervolgens de basis vormen voor het gebiedsproces 2013/2014 en daarmee ook voor het tweede stroomgebiedbeheerplan van Rijn en Maas (SGBP's). Uit dit dossier blijkt onder meer wat de grootste knelpunten zijn om vervolgens handvatten te bieden om de gebiedsprocessen in te gaan en de maatregelen te bepalen. 1.3 Afbakening Deze analyse wordt uitgevoerd met alleen de binnen het waterschap beschikbare gegevens ten aanzien van de waterlichamen, alsmede algemeen bekende literatuuronderzoeken. Er wordt alleen aanvullend meetwerk uitgevoerd, naar de bodemtoxiciteit en naleveringen vanuit de bodem in de grote waterlichamen. Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD 7\34

8 In deze rapportage worden oplossingsrichtingen bepaald, maar geen complete maatregelenpakketten. Dat is een belangrijk doel van het gebiedsproces zelf. 1.4 Leeswijzer Eerst volgt er een algemene kenschets (Hoofdstuk 2) waarna de status wordt heroverwogen en eventueel een nieuwe GEP en een nieuwe begrenzing (Hoofdstuk 3) worden bepaald. Ook wordt in hoofdstuk 3 het KRW-type getoetst. In Hoofdstuk 4 zijn de toetsresultaten weergegeven, inclusief het doelgat per deelmaatlat. Deze doelgaten worden geanalyseerd middels het 6S-model (Hoofdstuk 5), waarna een conclusie wordt getrokken over de oorzaken van de doelgaten (Hoofdstuk 6). In hoofdstuk 7 staan tenslotte globaal de maatregelen en oplossingsrichtingen beschreven die kunnen leiden tot het behalen van de gestelde doelen. Verder bevat het rapport een aantal bijlagen. Hierin zijn de profielen van het waterlichaam te vinden, een lijst met gemeten chemische stoffen en een begrippenlijst. 8\34 Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD

9 2 Situatiebeschrijving 2.1 Eigenschappen waterlichaam Het waterlichaam Afwatering Stadspolders ligt in het Oosten van het beheergebied van Waterschap Hollandse Delta. Het waterlichaam ligt volledig in stedelijk gebied en wordt fysiek begrensd door duikers. De eigenschappen van het waterlichaam staan overzichtelijk weergegeven in Tabel 2.1. Tabel 2.1 Hydromorfologische eigenschappen waterlichaam Onderdeel Naam Afwatering Stadspolders Code NL 19_14 Deelstroomgebied Rijn-West Type M6a Grote ondiepe kanalen zonder scheepvaart Status Wateronttrekking Provincie Gemeente Beschermde gebieden Waterbeheergebied Gemiddelde diepte Gemiddelde breedte Waterpeilen Werkelijk profiel Groot onderhoud Slibdikte Opp. waterlichaam Kunstmatig Onbekend Zuid-Holland Dordrecht geen Hollandse Delta 1,5 m 20 tot 80 m Vast peil: -2,0m NAP Zie bijlage 1 voor representatieve dwarsdoorsneden van het werkelijke profiel (uit Ideoma) baggeren gebeurt regulier. Er is voor het laatst gebaggerd in 2011 (volgens schouwkaart) In 2011 had het slib in de oever (25 tot 250 cm uit de kant) een dikte van 0 cm. Het slib in het midden van de watergang loopt op van 15 cm tot 80 cm in het zuiden van het waterlichaam (voor de laatste keer baggeren) 2,7 ha %-openwater bemalingsgebied Met waterlichaam: 6,63 % (mate van betrouwbaarheid 10%) Zonder waterlichaam: 6,39 % Opp. %>5 verblijftijd groot en proces gestuurde ecologie Opp. afwaterend gebied 1104 ha Inlaat water Inlaat komt uit het Wantij Kwelsituatie kweldruk gemiddeld 0,0 tot 0,5 mm/dag in het gehele verzorgingsgebied Recreatie functie - Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD 9\34

10 Figuur 2.1 Ligging van het waterlichaam 2.2 Verzorgingsgebied Het verzorgingsgebied bestaat uit het bemalinggebied Noord Merwede Polder bij Dubbeldam (RNMS_1978). Binnen het verzorgingsgebied liggen meerdere peilgebieden, zoals Noorderkwetier, Reeland, Stadspolders, Dubbeldam en Buitengebied. In alle peilgebieden wordt een jaarrond peil gehandhaafd. De peilen variëren van NAP 1,10 m tot NAP 2,0 m (WSHD, 2008). In Figuur 2.2 zijn de stromingsrichtingen van het water naar het waterlichaam weergegeven. Vooral bij de inlaat Wantijkdijk wordt water ingelaten in bemalinggebied Stadspolders. Onderzoek heeft aangetoond dat er vele houten schotten als scheidingswand worden gehanteerd tussen Stadspolders en de omringende bemalinggebieden. De overige zwarte pijlen geven aan waar nog meer wordt ingelaten. Gemaal Stadspolders voert het overtollige hemelwater af. 10\34 Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD

11 Figuur 2.2 Stromingsrichtingen van het verzorgingsgebied van het waterlichaam De rioleringssituatie in het verzorgingsgebied is per wijk verschillend. De wijk Reeland is voorzien van een gemengd rioolstelsel. In dit stelsel bevindt zich een beperkt aantal overstorten en één groot bergbezinkbassin. In de Stadspolders ligt zowel een gemengd als gescheiden rioleringsstelsel met overstorten en regenwateruitlaten. Binnen de wijk Dubbeldam heeft de kern grotendeels gemengde riolering. Enkele straten hebben een verbeterd gescheiden riolering. In het noorden van Dubbeldam is recent een groot bergbezinkbassin gebouwd. Hierbij is een aantal overstorten gesaneerd. Het zuidelijk gedeelte van het verzorgingsgebied maakt gebruikt van drukriolering (WSHD, 2008). Momenteel wordt gewerkt aan een stofbalans waaruit zal blijken wat de belangrijkste bronnen zijn. In Figuur 2.3 is het verzorgingsgebied van het waterlichaam weergegeven. Het waterlichaam is met blauw aangegeven. De zwarte lijn geeft de grenzen van het verzorgingsgebied weer. Het verzorgingsgebied bestaat voor het grootste gedeelte uit stedelijk gebied (78,6 %). Verder is er natuur (8,0 %), grasland (4,7 %), akkerbouw (3,5 %) en glas en tuinbouw (1,6 %). Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD 11\34

12 Industriegebied Staart Noorderkwartier Binnenstad Reeland Oud Krispijn Nieuw Krispijn Stadspolders Dubbeldam Wielwijk Crabbehof Buitengebied Industriegebied West Sterrenburg Figuur 2.3 Verzorgingsgebied waterlichaam In Tabel 2.2 is de streefdiepte in het verzorgingsgebied weergegeven. Wanneer een groot deel van de watergangen niet aan de streefdiepte voldoet (en dus te ondiep is), wordt het waterlichaam daardoor negatief beïnvloed (omdat ondiep water o.a. sneller opwarmt en zuurstofgehaltes lager kunnen worden). In het verzorgingsgebied van het waterlichaam hebben de meeste watergangen met een streefdiepte van 1 m een diepte van meer dan 80 cm (Figuur 2.4). Het is echter maar van veel watergangen (68 %) onbekend of deze aan de streefdiepte voldoen. Van de watergangen met een streefdiepte van 0,5 m is van 98 % onbekend of zij aan de streefdiepte voldoen (Tabel 2.2). 12\34 Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD

13 Tabel 2.2 Streefdieptes watergangen in het verzorgingsgebied. Streefdiepte Gegevens Onbekend Voldoet niet Voldoet wel Streefdiepte 0,5 m Streefdiepte 1 m Percentage van de lengte 98 % 1 % 1 % Som van lengte Percentage van de lengte 68 % 10 % 22 % Som van lengte Figuur 2.4 Watergangen in het verzorgingsgebied met een streefdiepte van 1 m 2.3 Kwelsituatie In het verzorgingsgebied varieert de gemiddelde kwel van ca. 0,0 tot 0,5 mm/dag in het gehele verzorgingsgebied. In Figuur 2.5 is de kwelsituatie weergegeven voor het verzorgingsgebied. Er zijn geen grondwatermeetpunten voor de kwel in het gebied, waardoor grondwaterkwaliteitsgegevens ontbreken. De waterbalans van het verzorgingsgebied is in de maak. Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD 13\34

14 Figuur 2.5 Kwelsituatie waterlichaam 2.4 Oevers In de oostelijke tak liggen aan de noordkant brede rietoevers. Aan de zuidkant is een ongeveer 1 m brede zone met oevervegetatie. Hier staan over de gehele lengte bomen langs het water. Midden in de oostelijke tak liggen drie eilanden (WSHD, 2008). De noordelijke punt van het waterlichaam ligt tussen de bomen. Aan de westzijde langs de waterkerende dijk is een relatief steile onbeschoeide oever. Deze oever kalft plaatselijk af (WSHD, 2008). De zuidelijke tak heeft een relatief brede en flauwe oever met een brede rietkraag. 2.5 Beheer en onderhoud Het baggeren in dit waterlichaam wordt regulier gedaan. Van het verdere onderhoud aan dit waterlichaam is weinig bekend. 14\34 Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD

15 2.6 Onderzoek in het gebied In het waterlichaam is het volgende onderzoek gedaan: Visbemonstering 32 KRW waterlichamen De resultaten van dit onderzoeken wordt in de analyse gebruikt. Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD 15\34

16 3 Karakterisering en doelen 3.1 Begrenzing waterlichaam In Figuur 3.1 is de begrenzing van het waterlichaam weergegeven. Er is geen reden deze begrenzing aan te passen. Figuur 3.1 Begrenzing waterlichaam 16\34 Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD

17 3.2 Herbevestiging status Het waterlichaam Afwatering Stadspolders is in het verleden gegraven. Hierdoor is de status kunstmatig te rechtvaardigen. 3.3 Afweging KRW type Er is geen aanleiding om het KRW-type te herzien. De typeaanduiding is gebaseerd op zoet water, waarbij de breedte het KRW type bepaalt, zijnde M6a. 3.4 GEP Vooralsnog is er geen aanleiding om dit waterlichaam te toetsen met een nieuwe/aangepaste GEP (Goed Ecologische Potentieel). Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD 17\34

18 4 Toetsing 4.1 Ligging meetpunten In het Figuur 4.1 zijn de meetlocaties weergegeven die in 2011 zijn bemonsterd. De bemonstering levert de input voor de toetsing van het waterlichaam. Voor dit waterlichaam is er op één meetlocatie (DWOP 1019) gemeten. Tabel 4.1 Meetpunten in het waterlichaam per kwaliteitselement Kwaliteitselement Meetpunt(en) Chemie DWOP 1019 Macrofyten DWOP 1019 Doorzicht DWOP 1019 Macrofauna DWOP 1019 Fytoplankton DWOP 1019 Extra info (niet naar EU) - Figuur 4.1 Monsterlocaties waterlichaam 18\34 Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD

19 4.2 KRW toetsing De toetsing van het waterlichaam is uitgevoerd met QBWat versie De doelwaarden voor de biologische kwaliteitselementen en voor de algemeen fysisch-chemische parameters zijn overgenomen uit maatlat documenten STOWA 31 en 34 (2012). Voor de toetsing zijn de bemonsteringsgegevens uit 2011 gebruikt en voor vis de data uit De resultaten zijn weergegeven in Tabel 4.2. Tabel 4.2 Toetsing waterlichaam (groen=goed (EKR 0,6); geel=matig (0,6 EKR 0,4); oranje=ontoereikend (0,4 EKR 0,2); rood=slecht EKR 0,2)) Kwaliteitselement / parameter Eenheid Doel Toestand 2012 (data 2011) Doelgat Biologische kwaliteitselementen Fytoplankton EKR 0,6 0,492 0,108 Overige waterflora (macrofyten) EKR 0,6 0,353 0,247 Macrofauna EKR 0,6 0,355 0,245 Vis EKR 0,6 0,933 - Totaal stikstof (Ntot) mg N/l 2,8 1,6 - Totaal fosfaat (Ptot) mg P/l 0,15 0,10 - Chloride (Cl) mg/l ,0 - Zuurstofverzadiging (O 2) % ph - 5,5-8,5 7,7 - Temperatuur (T) C 25 18,5 - Doorzicht (ZICHT) m 0,65 0,71 - Voor de overige chemische stoffen voldoen Ammonium en Barium niet aan de norm (Tabel 4.3). Voor metalen (Barium) is er op dit moment een landelijke discussie gaande omtrent het natuurlijk voorkomen van verhoogde metaalconcentraties in relatie tot de toetsmethode. Momenteel wordt een herziening Richtlijn Monitoring en Protocol Toetsen en Beoordelen opgesteld. Wanneer die gereed is, zullen normen opnieuw getoetst worden. In bijlage 2 is de tabel met alle gemeten stoffen in het waterlichaam te vinden. Tabel 4.3 Normoverschrijdingen overige chemische stoffen Prioritaire stoffen Geen Overige verontreinigende stoffen ammonium barium Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD 19\34

20 4.3 Doelgat per deelmaatlat In Tabel 4.4 is per parameter het doelgat per deelmaatlat weergegeven. Hiermee wordt meer inzicht verkregen in de oorzaak van het doelgat. Fytoplankton De score voor fytoplankton wordt beoordeeld op chlorofyl-a en op bloei. Met name het optreden van bloei zorgt ervoor dat fytoplankton onvoldoende scoort. Overige waterflora Voor de Overige waterflora wordt in het M6a type gekeken naar de submerse vegetatie en de drijvende en emerse vegetatie. Deze laatste twee worden gezamenlijk beoordeeld. Het aandeel flab&kroos wordt niet meegenomen in de toetsing. Het begroeibaar areaal is maximaal 4 m breedte vanaf de kant en maximaal 1 m diepte, de gewenste bedekking voor voldoen aan het GEP is minimaal: Submerse vegetatie 20 % van begroeibaar areaal Drijvende+emerse vegetatie 20 % van begroeibaar areaal Zowel qua abundantie als qua soortendiversiteit scoort het waterlichaam in de huidige situatie onvoldoende. Daardoor is er sprake van een fors doelgat. Macrofauna Bij macrofauna in M6a typen wordt het EKR bepaald door een complexe formule waarbij het aantal positieve taxa wordt gedeeld door het maximum (PTmax) (bij M6a zijn dit er 80). Dit wordt opgeteld bij het percentage abundantie negatief dominanten gedeeld door het maximum aanvaardbaar negatief dominanten (DN%max). Bij watertype M6a ligt dit maximum aanvaardbaar negatief dominanten op 30 %. Als deze waarde overschreden wordt, gaat deze een negatieve bijdrage leveren aan de EKR-score. In de huidige situatie is er sprake van een fors doelgat. Dit wordt niet veroorzaakt door negatief dominanten (17%), maar vooral door het ontbreken van positieve taxa. Vis De EKR van vis is het gemiddelde van de deelmaatlatten soortensamenstelling en abundantie. Voor M6a tellen aandeel brasem+karper, aandeel plantminnende soorten en aantal soorten plantminnende+migrerende soorten mee. Vis voldoet in de huidige situatie ruimschoots aan het GEP. 20\34 Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD

21 Tabel 4.4 Doelgat per deelmaatlat Kwaliteitselement / parameter Eenheid Doel Toestand maatlaat 2012 Doelgat Biologische kwaliteitselementen Fytoplankton EKR 0,6 0,492 0, chlorophyl-a eqr EKR 0, bloei eqr EKR 0, bepalend bloei nummer Overige waterflora (macrofyten) EKR 0,6 0,353 0, abundantie groeivormen eqr EKR 0, submers EKR 0, drijvend + emers EKR 0, macrofyten soorten eqr EKR 0, waterplanten telwaarde aantal tellende soorten - 4 Macrofauna EKR 0,6 0,355 0, totaal van de abundantie-klassen negatief dominanten % abund. % 17, positieve taxa aantal - 26 Vis EKR 0,6 0, CA + ER soorten EKR 0, aandeel brasem en karper EKR aandeel plantenminnende soorten EKR percentage bovenmaatse vis % aftrek ekr EKR aantal soorten aantal exemplaren snoekbaars Effecten maatregelen op doelgat Voor het waterlichaam NL 19_14 zijn diverse onderzoeken uitgevoerd. Er zijn vijf beheersmaatregelen opgenomen. Er is een inrichtingsmaatregel begroot. Inrichtingsmaatregelen Nog niet uitgevoerd Plaatselijk verdiepen Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD 21\34

22 Onderzoeksmaatregelen Nog niet uitgevoerd (lopend): Verminderen belasting uit volkstuinen Emissieanalyse uitvoeren balansstudie nutriënten in KRW-verzorgingsgebieden Bepalen effect nutriëntengehalte bij aanpassen inlaat Onderzoek naar oorzaken troebelheid Analyse vuiluitworp overstorten Beheersmaatregelen Uitgevoerd: Verminderen gebruik bestrijdingsmiddelen Nog niet uitgevoerd: Opstellen beheersplan natuurvriendelijk onderhoud en baggerfrequentie Optimaliseren schonen en gedifferentieerd onderhoud watergangen Optimaliseren baggerfrequentie watergangen waterschap Maatregelen beperken bladinval Baggeren in verdiepte delen Optimaliseren natuurvriendelijk oeverbeheer De maatregelen voor de periode in het waterlichaam Afwatering Stadspolders richten zich op een verbeterd beheer van waterbodem, water en oevers. Verder wordt de waterbodem plaatselijk verdiept. Voor vissen geeft dit een meer gedifferentieerd milieu. De verdiepte plekken kunnen tevens als een slibvang functioneren en helpen de helderheid te vergroten. Deze locaties dienen waar nodig 1/6 jaar te worden gebaggerd (reguliere frequentie is 1/12 jaar) (WSHD, 2008). Het water van het volkstuinencomplex is onderzocht op bestrijdingsmiddelen en aanwezigheid van nutriënten. Een eventuele vervolgactie hangt af van de uitkomst. Tevens wordt onderzoek gedaan naar de oorzaken en mogelijke maatregelen om de troebelheid in het waterlichaam te verminderen. Tenslotte is het functioneren van de noodoverstort nagegaan (WSHD, 2008). Hieruit zijn geen knelpunten naar voren gekomen, aangezien de overstort in de praktijk niet heeft geloosd op het oppervlaktewater. In Tabel 4.5 zijn de effecten van de maatregelen weergegeven op het doelgat. Deze effecten zijn gebaseerd op waterkwaliteitsrapportages en expert judgement. 22\34 Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD

23 Tabel 4.5 Effect maatregelen op doelgat (+ EKR score een klasse hoger; 0/+ EKR score verhoogt, maar geen klasse hoger; 0 geen EKR score verhoging) Kwaliteitselement / parameter Eenheid Doelgat Aanleggen verdiepte delen* Optimaliseren natuurvriendelijk oeverbeheer Optimaliseren bagger frequentie Plaatselijk verdiepen Optimaliseren schonen Fytoplankton EKR 0, /+ 0 0/+ Overige waterflora EKR 0,247 0/+ + 0/+ 0 0/+ (macrofyten) Macrofauna EKR 0, /+ 0 0/+ Vis EKR - 0 0/+ 0/+ 0 0/+ Totaal stikstof (Ntot) mg N/l /+ 0 0 Totaal fosfaat (Ptot) mg P/l /+ 0 0 Chloride (Cl) mg/l Zuurstofverzadiging % /+ 0 0/+ (O 2) ph Temperatuur (T) C - 0/ /+ 0 Doorzicht (ZICHT) m - + 0/+ 0/+ + 0/+ * deze maatregel is in onderzoek Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD 23\34

24 5 Analyse oorzaken doelgat 5.1 Aanwezig doelgat In waterlichaam is er een doelgat aanwezig voor: Fytoplankton Macrofyten Macrofauna De doelgaten worden geanalyseerd met een zogenaamd 6S-model. Zes onderwerpen waarmee het gehele systeem in samenhang onder de loep genomen wordt: systeem, stroming, structuur, stoffen, soorten en schoning. Figuur 5.1 Het 6-S model. Maatregelen grijpen in op verschillende aspecten van het watersysteem. Op het hoogste niveau vinden we de systeemvoorwaarden (klimaat, geologie etc.). Maatregelen grijpen alleen in op lagere niveaus (stroming, structuren, stoffen, soorten en schonen). Bron: STOWA 5.2 Systeem In Afwatering Stadspolders wordt een vast peil gehanteerd. Een vast peil is nadelig voor de groei en ontwikkeling van water- en oeverplanten. Er is geen onderzoek gedaan naar het instellen van een meer flexibel peil. Mogelijk is de aanwezigheid van bomenrijen direct langs het waterlichaam deels beperkend. Deze zorgen voor beschaduwing en, via bladval, voor baggeraanwas en daarmee ook voor organische en nutriëntenbelasting. 24\34 Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD

25 Optimaliseren van de baggerfrequentie en schonen van de watergang kan positief uitpakken voor fytoplankton, macrofyten en macrofauna in het waterlichaam. 5.3 Stroming In Afwatering Stadspolders is een dominante stromingsrichting naar het gemaal Stadspolders in het oosten, waar het water weer wordt uitgeslagen. Het waterlichaam wordt gevoed met water dat afstroomt uit het omringende stedelijke gebied. Op basis van het percentage open water in het bemalinggebied wordt verwacht dat het systeem procesgestuurd is, dat wil zeggen dat de verblijftijd van het water in het waterlichaam lang is. De monitoringsresultaten van fytoplankton lijken er echter op te wijzen dat al dan niet periodiek sprake is van een verblijftijdgestuurd systeem. Concrete gegevens ten aanzien van waterbalansposten als waterinlaat en afwatering zijn echter nog niet uitgewerkt, waardoor dit nog niet nader geanalyseerd kan worden. De verblijftijd, in combinatie met de voedselrijkdom van het water bepaalt in de zomerperiode in belangrijke mate de ontwikkeling van fytoplankton (zie Soorten ). In de praktijk draait het gemaal altijd, waarschijnlijk is dit een belangrijke oorzaak van de vertroebeling. Plaatselijk verdiepen (voorgenomen maatregel) kan werken als slibvang waardoor tijdelijke vertroebeling kan worden voorkomen. Deze maatregel wordt momenteel nader onderzocht en uitgewerkt. 5.4 Structuur Het waterlichaam is in de bocht zeer breed met een brede oever die in het water flauw afloopt tot een diepte van ongeveer 1,5 meter over de rest van het profiel. De noordelijke tak heeft juist steile oevers waardoor snel diepte wordt bereikt. In het zuidelijke deel is de oostelijke oever flauw met brede rietkragen die tot in het midden van de watergang komen. In de noordelijke tak geven de profielen (Bijlage 1) aan dat de huidige morfologie van het waterlichaam weinig begroeibaar areaal kent. Aan de zuidelijke oever van de noordelijke tak is beschoeiing aanwezig en achter deze beschoeiing wordt vaak direct een diepte van 1m bereikt. Dit lijkt het grootste knelpunt te zijn voor macrofyten en macrofauna. De gegevens van de uitgevoerde STOWA-bemonsteringen bevestigen dit (zie bijlage 3 en tabel 5.2). Het doorzicht scoort voor het GEP goed. Met het huidige doorzicht kunnen planten zich ontwikkelen tot een diepte van 112 cm (70*1,6= 112). Het begroeibaar areaal is gedefinieerd als het oppervlak tot 1 meter diepte. Het doorzicht was in het toetsjaar dus niet belemmerend voor de groei van waterplanten in het begroeibaar areaal. In het verleden was het doorzicht slechter. Indien het doorzicht daadwerkelijk duurzaam is verbeterd zal vegetatie waarschijnlijk langzaam verbeteren (mits vis geen belemmering vormt). Er zal gezocht moeten worden naar inrichtingsmaatregelen en beheersmaatregelen die de ontwikkeling van emerse vegetatie verbeteren. Gezien het vaste peilbeheer zal daarnaast waarschijnlijk uitplant van emerse en eventueel ook drijvende vegetatie nodig zijn. Het slib in de noordelijke tak hoopt niet zo snel op. In de zuidelijke tak daarentegen groeit de sliblaag snel aan vanwege de bomen die langs de kant van de watergang staan. Baggeren wordt regelmatig gedaan maar gezien de sliblaag in de zuidelijke tak ophoopt tot diktes van 80 cm is optimalisatie van de baggerfrequentie voor dit deel van het waterlichaam, toch aan te raden. Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD 25\34

26 5.5 Stoffen De belasting met nutriënten leidt niet tot te hoge concentraties aan N en P in het waterlichaam conform de maatlat. Desondanks is er sprake van een hoge concentratie chlorofyl-a en algenbloei. Dit leidt echter niet tot een heel slecht doorzicht (geen doelgat). De N/P ratio in Afwatering Stadspolders is 16. Fosfaat is dus limiterend en hierop kan worden gestuurd. Gezien de score voor fytoplankton lijkt het erop dat de fosfaatconcentratie toch te hoog is, ondanks dat het voldoet aan de gestelde norm. Bij KRW is doel en toetsing op doel afhankelijk van gekozen watertype. Vanwege sterke invloed van gemaal is in dit waterlichaam gekozen voor type kanaal. Evengoed zou echter voor een ondiep meer gekozen kunnen worden. Hierbij hoort een ander fosfaatdoel dat wellicht beter aansluit. Verdere reductie van de nutriëntenbelasting zal de scores voor fytoplankton en macrofauna verbeteren. Ook de resultaten van de STOWA-analyse bevestigen dit beeld. Het is aan te raden om te onderzoeken of het doel voor stikstof en fosfaat niet scherper gelegd moet worden om de biologische doelen te halen. Maatregelen ter beperking van belasting vanuit afstromend regenwater zijn waarschijnlijk moeilijk te realiseren. Belasting vanuit de riolering is in het recente verleden al aangepakt door onder meer de aanleg van bergbezinkbassins. Het volkstuin complex aan de oostkant van de noordelijke tak heeft geen riolering. Er loopt een onderzoek naar de belasting uit het volkstuincomplex. De normoverschrijdingen van de overige chemische stoffen barium en ammonium worden vooralsnog niet als probleem beschouwd, aangezien discussies over de normstelling voor deze stoffen nog lopen. 5.6 Soorten Fytoplankton Hierboven ( stoffen ) is al stilgestaan bij het beperken van de bloei van algen door het verder terugdringen van de nutriëntenbelasting. Het lijkt er op dat de fosfaat concentratie, ondanks dat er geen overschrijding is, nog te hoog is. De aangetroffen soort cryptomonas is een kenmerkende soort die zorgt voor bloei in de diepere delen van het water. Vermoedelijk is de verblijftijd niet al te lang omdat er nog geen blauwalgen in het waterlichaam zijn aangetroffen. Macrofyten Macrofyten scoren ontoereikend. Submerse, maar voornamelijk drijvende, vegetatie komt nauwelijks tot ontwikkeling in het waterlichaam. Het doorzicht is in het toetsjaar voldoende, maar was in het verleden slecht. Mogelijk is er momenteel een (positieve) ontwikkeling gaande. Een combinatie van factoren draagt mogelijk bij aan de slechte score: Onvoldoende flauwe overgangen t.b.v. emerse vegetatie Vast peil hindert met name de vestiging en ontwikkeling emerse vegetatie Ophopen van slib Ontbreken bronmateriaal drijvende vegetatie 26\34 Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD

27 Negatieve invloed van ijzerrijke kwel Vis (volgens de opname van 2013 zijn naast grote brasem en karper ook graskarper en kroeskarper gevangen) Voor macrofyten geldt dat het ontbreken van structuur een knelpunt vormt (zie ook tabel 5.2). De oevers zijn overwegend steil en zijn bovendien deels beschaduwd. De aandacht zou uit moeten gaan naar flauwe overgangen waar emerse vegetatie kan worden geïntroduceerd. Het verlagen van met name de concentratie van fosfaat voorkomt bloei van algen en zorgt daarmee voor een verbetering van het doorzicht. Het doorzicht haalt wel het doel maar in relatie tot de diepte van het waterlichaam kan deze nog verbeteren. Een vast peil heeft een negatief effect op de ontwikkeling en kieming van water en oeverplanten. Het heeft geen prioriteit om te onderzoeken of een meer flexibel peil haalbaar is. Aanpassing van de oevers is belangrijker. Het slib in de zuidelijke tak hoopt zich snel op tot diktes van 80 cm. Submerse vegetatie kan zich nog handhaven bij slibdiktes van 25 cm. Dikkere sliblagen hebben een negatief effect op de groei en ontwikkeling van water en oeverplanten. Optimaliseren van de bagger frequentie heeft ook voor de macrofyten een positief effect. De AqMad-analyse (tabel 5.1) geeft voor emerse vegetatie aan dat er knelpunten in ontwikkeling aanwezig zijn vanuit belasting met diverse stoffen. Voor submerse vegetatie geldt dit echter niet. Het kwelwater is uit ervaring hard en ijzerrijk. Vanuit dat oogpunt zijn de resultaten van de AqMad analyse te verklaren. Er zal moeten worden nagegaan of deze ijzerrijke en harde kwel ook daadwerkelijk beperkend is voor de oeverplanten. Tabel 5.1 Resultaten AqMad analyse Afwatering Stadspolders (wit=geringe afwijking; groen=goed; rood=te hoog; blauw= te laag). Alleen significante waarden zijn weergegeven Oeverplanten Waterplanten Hydromorfologie Hydromorfologie Diepte -0,72 Diepte 0,69 Eutrofierings stoffen Eutrofierings stoffen Totaal-Fosfaat 2,39 Totaal-Stikstof 0,29 Ortho-Fosfaat 2,52 Kjeldahl N -0,17 Totaal-Stikstof 1,51 Ammonium 0,45 Kjeldahl N 2,34 Nitriet 0,73 Ammonium 1,68 Overige stoffen Nitriet 0,67 Bicarbonaat -0,05 Nitraat 0,33 Calcium -0,17 Overige stoffen Sulfaat -0,31 Bicarbonaat 1,38 IJzer 1,22 Calcium 1,87 Kalium -0,24 Sulfaat 3,71 Zuurstof Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD 27\34

28 Kalium 1,72 O2 gehalte -0,10 Magnesium 2,59 O2 verzadiging -0,27 Zink 0,91 BZV -0,24 Zuurstof CZV -0,46 O2 gehalte 0,86 Helderheid O2 verzadiging -0,08 Doorzicht -0,27 BZV 2,31 Bodemzicht -1,24 CZV 0,10 Chlorofyl 0,27 Helderheid Zwevende stof -0,24 Doorzicht -0,85 Overig Bodemzicht -0,79 Zuurgraad -0,75 Zwevende stof 1,06 Temperatuur -0,03 Overig EGV 3,95 Zuurgraad 0,50 Temperatuur -0,34 Macrofauna Voor macrofauna geldt dat positief scorende taxa onvoldoende aanwezig zijn en relatief veel negatief dominanten, al ligt dit percentage beneden het maximaal aanvaardbare negatief dominanten (30 %). In de volkstuinen is het toegestaan te verblijven/overnachten. In de lozingen vanuit het complex kunnen dus ook andere stoffen als hormonen en chemische schoonmaakmiddelen zitten. Hoe groot deze bronnen zijn en wat de effecten zijn op de macrofauna wordt momenteel onderzocht. Het realiseren van hogere bedekkingen aan submerse en emerse vegetatie zal de score van macrofauna doen verhogen. Daarnaast vormen de organische belasting (mogelijk in de vorm van slib(aanwas)) en de voedselrijkdom knelpunten. Gerichter baggeronderhoud en verdere reductie van de nutriëntenbelasting zullen ook bijdragen aan het opheffen van het doelgat voor macrofauna. Vis Vis scoort goed, maar de eerste resultaten uit de opname van 2013 wijzen toch op een grote invloed van karper. De voortgangsrapportage meldt het volgende over de opname van 2013: Door de hoeveelheid waterplanten in de uitlopers van het waterlichaam was het niet mogelijk om overal met de zegen te vissen. In het open water zijn in totaal 3 zegenrondgooien met een 175 m zegen uitgevoerd. Naast grote brasem en karper zijn in dit waterlichaam ook graskarper en kroeskarper gevangen. 28\34 Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD

29 STOWA-Analyse In het waterlichaam is op locaties DWOP 1019, DWOP 0107, DWOP 1005, DWOP 1404 een STOWA-toetsing uitgevoerd. De resultaten van DWOP 1019 zijn hieronder weergegeven. Van de overige punten is de tabel met resultaten te vinden in bijlage 3. Habitatdiversiteit in het waterlichaam scoort het slechtste (score 2) wat overeenkomt met de bevindingen uit de profielen en de overige analyse. Daarnaast scoren waterchemie en het variant eigenkarakter matig. Dit komt ook overeen met de resultaten uit voorgaande analyse. Figuur 5.2 Stowa meetpunten in het verzorgingsgebied van het waterlichaam Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD 29\34

30 Tabel 5.2 Resultaten Stowa analyse Afwatering Stadspolders 2011 Meetpunt Karakteristiek/maatstaaf DWOP1019 Score Klasse/ niveau TROFIE 4 Macrofyten 1 3 Fytoplankton 31 3 Chlorofyl-a 25 2 Nutrientenhuishouding 18 3 SAPROBIE 3 Macrofauna 97 1 Diatomeeen 31 3 Zuurstofhuishouding 5,5 3 BRAKKARAKTER 5 Macrofauna 0 3 Diatomeeen 9 3 Chloriniteit 98 3 WATERCHEMIE 3 % Bicarbonaat abiotisch 53 3 % Chloride abiotisch 40 3 % Sulfaat abiotisch 7 3 IR/EGV 0,359 1 HABITATDIVERSITEIT 2 Rijkdom hydrofyten 2 1 Abundantie hydrofyten 10,1 1 Rijkdom helofyten 3 1 Abundantie helofyten 3,6 1 Structuur macrofyten 68 2 % Substraatbewoners macrofauna 39 3 % Kolombewoners macrofauna 39 3 % Sedimentbewoners macrofauna 22 3 Kanaalprofiel* VARIANT-EIGEN KARAKTER 3 Zand macrofyten 1 3 Klei macrofyten 0 1 Veen macrofyten 4 3 * Het kanaalprofiel is niet gemeten waardoor er voor dit element geen oordeel kan worden gegeven 30\34 Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD

31 5.7 Schoning Er zijn geen gegevens bekend van het gevoerde maaibeheer en de intensiteit daarvan. Gezien het deels ontbreken van vegetatie en de oorzaken daarvan, wordt verwacht dat het gevoerde maaibeheer in de huidige situatie niet dominant beperkend is voor de ontwikkeling van vegetatie. Er voor het laatst gebaggerd in 2011 (volgens de schouwvakkenkaart). Op basis van metingen in 2011 is slibaanwas klein; enkel in de zuidelijke tak kan het slib snel ophopen. Op basis van de geconstateerde gegevens in met name de STOWA-analyse lijkt organische belasting en daarmee slibaanwas wel een beperkende factor voor macrofyten en macrofauna. Optimalisatie van de baggerfrequentie, schonen en het verbeteren van het natuurvriendelijk oeverbeheer zouden hier voldoende moeten zijn. Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD 31\34

32 6 Conclusie 6.1 Ecologie Van de biologische kwaliteitselementen voldoen fytoplankton, macrofauna en macrofyten niet aan het GEP. Van de chemische parameters voldoet alles aan het GEP. Wel is de verwachting dat fosfaat een knelpunt blijft voor de biologische kwaliteitselementen ondanks dat deze aan het GEP voldoet. De volgende knelpunten kunnen worden onderscheiden: Er is onvoldoende structuur in het waterlichaam flauwe overgangen ondiepe zones (<50 cm) Lozingen vanuit de volkstuinen spelen mogelijk een rol (wordt onderzocht) Er wordt een vast peil gehanteerd Ophoping van slib in de zuidelijke tak door begroeiing en beschaduwing van de oever. Eventueel bijstellen van het doel voor fosfaat en daarmee het verlagen van de concentratie fosfaat in het waterlichaam Op basis van de beschikbare gegevens lijkt er primair gestuurd te moeten worden op: Verbeteren van ontwikkelmogelijkheden voor water en emerse vegetatie, door aanpassingen van het oeverprofiel, binnen of buiten het bestaande natte profiel Samengevat zou primair gestuurd moeten worden op het verbeteren van het oeverprofiel en daarmee de ontwikkelmogelijkheden voor water en oevervegetatie. Uit het onderzoek naar de volkstuinen zal blijken of deze een belangrijke bijdrage leveren aan het niet voldoen aan de KRWdoelen. 6.2 Chemie Van de overige chemische stoffen overschrijden alleen ammonium en barium niet de norm. Over deze stoffen lopen op verschillende niveaus nog discussies. Vooralsnog worden de aangetroffen normoverschrijdingen niet als knelpunt beschouwd. Er hoeven geen aanvullende maatregelen genomen te worden. Indien het verbeteren van het toetsen van metalen gereed is, dient opnieuw bepaald te worden of er voor Afwatering Stadspolders nog een overschrijding voor barium en ammonium aanwezig is. 32\34 Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD

33 7 Aanbevelingen Met de huidige geplande beheer- en inrichtingsmaatregelen zullen KRW doelen niet gehaald worden. Naast de geplande maatregelen zijn aanvullende maatregelen en/of onderzoeksmaatregelen nodig: Ecologie Uitvoeringsmaatregelen: Plaatselijk verdiepen (gepland) Aanpassen van het profiel Flauwe overgangen t.b.v. emerse vegetatie Ondiepe zones (<50 cm) t.b.v. emerse vegetatie Aanbrengen ontbrekende soorten (emers/drijvend) Eventueel verdere verlaging P (n.a.v. bronnenonderzoek) Verminderen bladinval Optimaliseren natuurvriendelijk beheer en baggeren (gepland) Onderzoeksmaatregelen: Verminderen belasting uit volkstuinen (onderzoek loopt) Oorzaken troebelheid (gepland) Balansstudie nutriënten (gepland) Bepaling effect nutriëntgehalte bij aanpassing inlaat (gepland) Aanpassen doel (GEP) van fosfor aan biologie Mocht het niet mogelijk zijn het profiel aan te passen zal onderzocht moeten worden of het GEP aangepast moet worden naar de huidige omstandigheden Bepalen invloed van de ongunstige kwaliteit van de water/oeverbodem (ijzerrijke kwel). Eventueel GEP daarop aanpassen Afhankelijk van het eindresultaat van de vismonitoring onderzoek doen naar de invloed van de visstand en de herkomst van de diverse soorten karpers Chemie Voor chemie hoeven vooralsnog geen aanvullende maatregelen genomen te worden. Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD 33\34

34 8 Literatuur Grontmij (2010) KRW-bemonstering vissen in 32 waterlichamen van WSHD visstandbemonstering Rijkswaterstaat (2005) Handreiking GEP/MEP. Handreiking voor vaststellen van status, ecologische doelstellingen en bijpassende maatregelenpakketten voor niet-natuurlijke wateren. RIZA rapport STOWA rapport STOWA (2012) Referenties en maatlatten voor natuurlijke watertypen voor de Kaderrichtlijn Water Rapportnummer STOWA (2012) Omschrijving MEP en maatlatten voor sloten en kanalen voor de kaderrichtlijn water Rapportnummer WSHD (2008) Wateropgave waterkwaliteit cluster 1: Dordrecht stedelijk gebied. Uitwerking van doelen, maatregelen en kosten in het gebied Hollandse Delta (KRW Fase 3) Concept. WSHD (2013) Factsheet per waterlichaam. 34\34 Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in beheergebied van WSHD

35 Bijlage 1 Profielen

36

37 Bijlage 2 Lijst met prioritaire, ecologische en overige gemeten stoffen

38

39 Tabel B2.1 Gemeten overige chemische stoffen in Gemeten prioritaire stoffen Gemeten overige stoffen Prioritair Overig methylazinfos pentachloorbenzeen propoxur imidacloprid trifluraline methylparathion pirimicarb naftaleen tin tolueen kwik ethylbenzeen pyridaben atrazine trifenyltin (kation) seleen som 2,4'-DDT, 4,4'-DDT, 4,4'-DDD en 4,4'-DDE chloorprofam vanadium 4-tertiair-octylfenol linuron koper endosulfan (som alfa- en betaisomeer) dimethoaat ethylazinfos ethylchloorpyrifos chloordaan abamectine 4-nonylfenol metolachloor barium isoproturon heptachloor chloorfenvinfos 4-chlooraniline benzeen 1,1,2,2-tetrachloorethaan hexachloorbenzeen molybdeen alachloor monolinuron bis(2-ethylhexyl)ftalaat (DEHP) chloridazon cadmium kobalt diuron diazinon som aldrin, dieldrin, endrin en isodrin ammonium som a-, b-, c- en d-hch methylpirimifos simazine triazofos lood fenthion hexachloorbutadieen carbendazim pentachloorfenol heptenofos 4,4'-dichloordifenyltrichloorethaan mevinfos ethylparathion metazachloor malathion chlooretheen (vinylchloride) disulfoton cis-heptachloorepoxide chloortoluron 1,2-xyleen tolclofos-methyl

40

41 Bijlage 3 Resultaten STOWA analyse

42

43 Tabel B3.1 Overige resultaten Stowa analyse Afwatering Stadspolders 2011 Meetpunt DWOP0107 DWOP1005 DWOP1404 Karakteristiek/maatstaaf Score Klasse/ niveau Score Klasse/ niveau Score Klasse/ niveau TROFIE 3 3 Macrofyten Diatomeeen Nutrientenhuishouding 23,5 2 18,2 2 SAPROBIE* 3 3 Macrofauna Diatomeeen Zuurstofhuishouding 7,2 3 5,8 2 BRAKKARAKTER 5 5 Macrofauna Diatomeeen Chloriniteit ZUURKARAKTER 5 5 Zuurgraad 7,5 3 7,7 3 WATERCHEMIE 3 3 % Bicarbonaat macrofyten % Chloride macrofyten % Sulfaat macrofyten % Bicarbonaat abiotisch % Chloride abiotisch % Sulfaat abiotisch IR/EGV 0, ,43 1 PERMANENTIE 5 5 Droogval TOXICITEIT 3 5 Gevoeligheid STRUCTUUR 1 1 Soortenrijkdom hydrofyten Abundantie hydrofyten 1, Soortenrijkdom helofyten Abundantie helofyten 2, Slootprofiel* VARIANT-EIGEN KARAKTER 2 2 Klei VARIANT-EIGEN KARAKTER 3 Hard 61 2 TROFIE 3 Chlorofyl/Fytoplankton 36 2 Macrofyten 60 2 VERZURING 5 Zuurgraad 9 3 *het slootprofiel is niet gemeten waardoor er geen oordeel is berekend

44 Bijlage 4 Begrippenlijst en afkortingen

45 Begrippenlijst Afkoppelen Afwentelen Beoordelingssysteem Chemie ten behoeve van de ecologie Diffuse bronnen Doelgat Ecologisch doel Ecologische KwaliteitsRatio (EKR) Ecologische parameters Generieke maatregelen Goed Ecologisch Potentieel (GEP) Goede Ecologische Toestand (GET) Hydromorfologische maatregelen Kaderrichtlijn Water (KRW) KRW- beoordelingssysteem Verharde oppervlakken niet meer aansluiten op het riool maar rechtstreeks lozen op oppervlaktewater of in de bodem Maatregelen nemen bovenstrooms, die ten koste gaan van doelrealisatie benedenstrooms Een systeem dat gebruikt wordt om de ecologische toestand en voor de ecologie relevante chemische toestand van een water te beoordelen. Er zijn verschillende systemen gebruikt. Deze term wordt in KRW verband gebruikt voor verschillende natuurlijke chemische stoffen die bepalend zijn voor de planten en dieren. Het gaat hier vooral om nutriënten, zoutgehalten en de zuurgraad. Het waterschap gaat uit van de landelijke werknormen. Hierbij gaat het om verontreinigingen die niet via een te controleren weg maar diffuus en via diverse transportroutes het oppervlaktewater verontreinigen (voorbeeld uitspoeling van mest;verontreiniging via neerslag) Het verschil tussen de huidige situatie en het ecologische of chemische doel (GET of GEP). Het ecologisch doel van de KRW is de Goede Ecologische Toestand (natuurlijke wateren) of het Goed Ecologische Potentieel (kunstmatige en sterk veranderde wateren) in alle wateren. Getal tussen 0 en 1 waarmee de kwaliteit van een ecologische parameter wordt aangegeven. 0 is zeer slecht, 1 is zeer goed. De grens voor het GEP wordt gewoonlijk bij een EKR van 0,6 gelegd. Een ecologische groep planten of dieren waarmee de situatie van het waterlichaam wordt beoordeeld. Gebruikt worden: fytoplankton en diatomeeën (algen), waterplanten, macrofauna (waterdieren) en vissen Landelijke maatregelen voor heel Nederland met betrekking tot mest,bouwstoffen, bestrijdingsmiddelen en andere diffuse bronnen. De ecologische situatie bij een lichte afwijking van het Maximaal Ecologisch Potentieel. Het Goed Ecologisch Potentieel wordt als doel gesteld in sterk veranderde en kunstmatige wateren De Goede Ecologische Toestand is het doel in natuurlijke wateren en is omschreven als: een lichte afwijking van de onverstoorde referentiesituatie. Deze situatie wordt ook wel aangeduid als de Zeer Goede Ecologische Toestand. Ingrepen in de waterhuishoudkundige structuur of de fysieke structuur van de waterlichamen (bijvoorbeeld stuwen plaatsen of profielen verrruimen) Europese richtlijn die is overgenomen in nationale wetgeving met als doel in 2015 een goede kwaliteit van oppervlaktewater en grondwater te bereiken. Voor de KRW is het nodig dat voor er voor de verschillende watercategorieën

46 Kunstmatig water Maatlat Maatschappelijke Kosten-Baten Analyse (MKBA) Maximaal Ecologisch Potentieel (MEP) Mitigerende maatregelen MTR-norm Natura 2000 Natuurlijk water Natuurlijke referentie Overig gebied Prioritaire stoffen Riool overstort Rijn-West Status van een waterlichaam op verschillende ecologische parameters beoordeeld wordt. De reeds bestaande systemen voldoen niet aan de eisen van de KRW omdat deze niet altijd op voor KRW verplichte parameters toetsen. Ook zijn de eisen van huidige beoordelingssystemen soms te laag. Water dat door toedoen van mensen ontstaan is op een plaats waar voorheen geen water was. Een schaal die gebruikt wordt om de situatie van een ecologische parameter te beoordelen. De uitkomst is in een aantal gevallen een EKR-score. Op rijksniveau uitgevoerde analyse op het maatregelenpakket waarbij de meest kosteneffectieve maatregelen prioriteit krijgen. De maximaal haalbare ecologische situatie in een kunstmatig of sterk veranderd waterlichaam. Maatregelen die getroffen kunnen worden in een kunstmatig of sterk veranderd waterlichaam om de huidige situatie dichterbij de situatie van de natuurlijke referentie te brengen. Het gaat hierbij specifiek om hydromorfologische maatregelen Maximaal Toelaatbaar Risico. Dit is een landelijke norm voor concentraties van chemische stoffen. Deze zijn ontleend aan de Vierde Nota Waterhuishouding. In Europees verband zijn deze normen voor een aantal stoffen aangescherpt. De verzameling van Nederlandse natuurgebieden die in Europees verband een beschermde status genieten. (Vogel- en habitatrichtlijngebieden) Water dat hooguit in beperkte mate door mensen is veranderd Beschrijving van de voorkomende dieren- en plantensoorten in onverstoorde natuurlijke voorbeelden van bepaalde watertypen. Gebied dat noch een waterlichaam is, noch hoort bij het verzorgingsgebied van een waterlichaam. Stoffen die door Brussel aangemerkt zijn als gevaarlijk voor de aquatische ecosystemen en de volksgezondheid( bijvoorbeeld zware metalen, Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen) Tijdens zware regenbuien kunnen veel rioolstelsels het aangevoerde regenwater niet verwerken. Via zogenaamde riooloverstorten wordt dan het teveel aan rioolwater op het oppervlaktewater geloosd. Het meest westelijke deel van het stroomgebied Rijndelta, waarin de verschillende bestuursorganen gezamenlijk de KRW-opgave bepalen. Indeling van waterlichamen in natuurlijk, sterk veranderd of kunstmatig. De status heeft invloed op de ecologische doelen die gesteld worden. Voor natuurlijke watertypen zijn er referenties opgesteld. Een natuurlijk waterlichaam dient aan de Goede Ecologische Toestand te voldoen zoals deze is aangeduid in de bijbehorende referentie. Voor sterk veranderde en kunstmatige wateren geldt dat wordt getoetst aan het meest gelijkende watertype. Voor deze wateren is er wel de ruimte om op basis van

47 Sterk veranderd water STOWA-beoordelingssysteem Stroomgebiedbeheersplan (SGBP) Verzorgingsgebied Vogel- en habitatrichtlijngebied Waterlichaam Watertype (Natuurlijk) (Alterra 2003) Zwemwater onomkeerbare ingrepen of significante schade aan gebruiksfuncties de ecologische doelen bij te stellen. Voor het beheersgebied van WSHD geldt dat alle waterlichamen de status kunstmatig of sterk veranderd hebben. Water dat van natuurlijke oorsprong is maar in zekere mate door mensen is veranderd. Het is niet mogelijk is of niet wenselijk i.v.m significante schade aan de huidige gebruiksfuncties dat het water weer in de natuurlijke staat hersteld wordt Landelijk in opdracht van STOWA ontwikkeld beoordelingssysteem voor oppervlaktewater waarbij verschillende aspecten afzonderlijk worden beoordeeld. Het plan waarin lidstaten volgens de KRW verplicht zijn om elke zes jaar aan de Europese Commissie te rapporteren wat de huidige toestand is van de waterlichamen en waarin het maatregelenpakket staat opgenomen om de doelen te bereiken. Het eerste stroomgebiedbeheersplan dient Nederland eind 2009 te rapporteren Het gebied van waaruit het water terechtkomt in een waterlichaam. Gebied met een officiële Europese beschermde status in het kader van de vogelrichtlijn of de habitatrichtlijn. Een waterlichaam is een oppervlaktewater binnen één beschrijvingsgebied dat van eenzelfde type en status is. Het heeft een redelijk uniforme toestand en er geldt eenzelfde doelstelling. De KRW verplicht om een watergang die water afvoert uit een gebied van ten minste 1000 ha of een water dat een oppervlakte heeft van ten minste 50 ha aan te wijzen als waterlichaam. Voor de KRW is het nodig dat alle waterlichamen ingedeeld worden in watertypen. Deze indeling gebeurt op basis van verschillende criteria. Eerst wordt gekeken in welk hoofdtype een waterlichaam valt. Er zijn vier hoofdtypen te weten: Rivieren, Meren, Overgangswateren en Kustwateren. Vervolgens wordt binnen deze hoofdtypen weer een onderverdeling gemaakt op basis van o.a. het zoutgehalte, de diepte en breedte van een water. In het beheersgebied van WSHD vallen de meeste waterlichamen onder het hoofdtype Meren. Een officieel in Brussel aangemelde locatie, waar in oppervlaktewater gezwommen wordt en die moet voldoen aan de Europese zwemwaterrichtlijn

48 Afkortingen EKR GEP GET KRW MEP SGBP STOWA WSHD ZGET Ecologische KwaliteitsRatio Goed Ecologisch Potentieel Goede Ecologische Toestand Kaderrichtlijn Water Maximaal Ecologisch Potentieel Stroomgebiedsbeheersplan Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer Waterschap Hollandse Delta Zeer Goede Ecologische Toestand (zie ook Goede Ecologische Toestand)