van WSHD NL19_17, Brielse Meer en Bernisse

Transcriptie

1 Watersysteemanalyse KRWwaterlichamen in het beheergebied van WSHD NL19_17, Brielse Meer en Bernisse 30 september 2013

2

3 Verantwoording Titel Watersysteemanalyse KRW-waterlichamen in het beheergebied van WSHD Opdrachtgever Waterschap Hollandse Delta Projectleider ing. C.G. Schreuders Auteur(s) dr. S. (Susan) Sollie; msc. E.C. Visser Tweede lezer Remco Schreuders; senior projectleider Projectnummer Aantal pagina's 33 (exclusief bijlagen) Datum 30 september 2013 Handtekening Ontbreekt in verband met digitale verwerking. Dit rapport is aantoonbaar vrijgegeven. Colofon Tauw bv BU Meten, Inspectie & Advies Australiëlaan 5 Postbus GA Utrecht Telefoon Fax NEN-EN-ISO 9001 Watersysteemanalyse WSHD 3\33

4 4\33 Watersysteemanalyse WSHD

5 Inhoud Verantwoording en colofon Inleiding Aanleiding Doelstelling Afbakening Leeswijzer Situatiebeschrijving Eigenschappen waterlichaam Verzorgingsgebied Kwelsituatie Oevers Beheer en onderhoud Onderzoek in het gebied Karakterisering en doelen Begrenzing waterlichaam Herbevestiging status Afweging KRW type GEP Toetsing Ligging meetpunten KRW toetsing Doelgat per deelmaatlat Effecten maatregelen op doelgat Analyse oorzaken doelgat Aanwezig doelgat Systeem Stroming Structuur Stoffen Soorten Schoning Watersysteemanalyse WSHD 5\33

6 6 Conclusie Ecologie Chemie Aanbevelingen Literatuur Bijlage(n) 1 Type-overwegingen 2 Profielen 3 Lijst met prioritaire, ecologische en overige gemeten stoffen 4 Waterbalansen Brielse Meer 5 STOWA-analyse Brielse Meer 6 Begrippenlijst en afkortingen 6\33 Watersysteemanalyse WSHD

7 1 Inleiding Dit rapport is onderdeel van een watersysteemanalyse van alle KRW waterlichamen in het beheergebied van waterschap Hollandse Delta (WSHD). In deze rapportage wordt een analyse beschreven van waterlichaam Brielse Meer liggend in deelstroomgebied Rijn- West. 1.1 Aanleiding In 2008 zijn voor het gehele beheergebied van WSHD KRW gebiedsrapportages opgesteld. In deze gebiedsrapportages zijn de huidige ecologische en chemische toestand in beeld gebracht en vergeleken met de KRW doelen. Vervolgens zijn maatregelen benoemd om dichter bij de doelen te komen. De maatregelen die gepland waren in de periode worden momenteel uitgevoerd. Daarvoor wordt echter de tijd genomen tot In 2013/2014 dient een tweede gebiedsproces uitgevoerd te worden waarin wederom het eventueel resterende doelgat moet worden bepaald en indien nodig aanvullende maatregelen moeten worden opgevoerd om het resterende doelgat te dichten. Voor de karakterisering van de oppervlaktewaterlichamen moet een waterlichaam met de status sterk veranderd of kunstmatig elke 6 jaar weer worden bevestigd (voor werkwijze: zie Rijkswaterstaat (2005)). Sinds de eerste gebiedsronde in 2008 is veel informatie verzameld en kennis ontwikkeld. Deze kennis is samengebracht in een analyse waaruit blijkt wat de belangrijkste knelpunten en oplossingsrichtingen zijn. 1.2 Doelstelling Doel van het onderzoek is inzicht te krijgen in: Aard en kwaliteit van de waterlichamen De belangrijkste oorzaken van het niet voldoen aan de KRW-normen De meest effectieve oplossingsrichtingen Dit dossier kan vervolgens de basis vormen voor het gebiedsproces 2013/2014 en daarmee ook voor het tweede stroomgebiedbeheerplan van Rijn en Maas (SGBP's). Uit dit dossier blijkt onder meer wat de grootste knelpunten zijn om vervolgens handvatten te bieden om de gebiedsprocessen in te gaan en de maatregelen te bepalen. Watersysteemanalyse WSHD 7\33

8 1.3 Afbakening Deze analyse wordt uitgevoerd met alleen de binnen het waterschap beschikbare gegevens ten aanzien van de waterlichamen, alsmede algemeen bekende literatuuronderzoeken. Er wordt alleen aanvullend meetwerk uitgevoerd, naar de bodemtoxiciteit en naleveringen vanuit de bodem in de grote waterlichamen. In deze rapportage worden oplossingsrichtingen bepaald, maar geen complete maatregelenpakketten. Dat is een belangrijk doel van het gebiedsproces zelf. 1.4 Leeswijzer Eerst volgt er een algemene kenschets (Hoofdstuk 2) waarna de status wordt heroverwogen en eventueel een nieuwe GEP en een nieuwe begrenzing (Hoofdstuk 3) worden bepaald. Ook wordt in hoofdstuk 3 het KRW-type getoetst. In Hoofdstuk 4 zijn de toetsresultaten weergegeven, inclusief het doelgat per deelmaatlat. Deze doelgaten worden geanalyseerd middels het 6S-model (Hoofdstuk 5), waarna een conclusie wordt getrokken over de oorzaken van de doelgaten (Hoofdstuk 6). In hoofdstuk 7 staan tenslotte globaal de maatregelen en oplossingsrichtingen beschreven die kunnen leiden tot het behalen van de gestelde doelen. Verder bevat het rapport een aantal bijlagen. Hierin zijn de profielen van het waterlichaam te vinden, een lijst met gemeten chemische stoffen en een begrippenlijst. 2 Situatiebeschrijving 2.1 Eigenschappen waterlichaam Het waterlichaam Brielse Meer ligt in het westen van het beheergebied van Waterschap Hollandse Delta. Het waterlichaam functioneert als een zoetwaterboezem. Het waterlichaam ligt in landelijk gebied en wordt omgeven door vijf verschillende gemeenten. De eigenschappen van het waterlichaam staan overzichtelijk weergegeven in Tabel 2.1. Tabel 2.1 Hydromorfologische eigenschappen waterlichaam Onderdeel Naam Brielse Meer Code NL 19_17 Deelstroomgebied Rijn-West Type M20 8\33 Watersysteemanalyse WSHD

9 Onderdeel Matig grote diepe gebufferde meren Status Kunstmatig Wateronttrekking Langs het meer zijn er verscheidene uitlaten (vanuit het perspectief van het meer): drie pompstations en een vrij verval zinker van Evides (respectievelijk Geervliet, Veerweg, Brielse Maasdam en KPE Zinker), zoetwatergemaal Winsemius voor levering van water aan Hoogheemraadschap van Delfland, en enkele inlaten voor watergebruik van lokale poldersystemen (waarvan Inlaat Molenhaven de belangrijkste is). Aan de oostzijde van het Voedingskanaal bevindt zich de Voornse Sluis, die voornamelijk gebruikt wordt voor het schutten van schepen. De spuisluis Rozenburg verzorgt het grootste uitgaande debiet. Provincie Zuid-Holland Gemeente Bernisse, Spijkenisse, Westvoorne, Rotterdam, Brielle Beschermde gebieden 10 zwemwaterlocaties Waterbeheergebied Hollandse Delta Gemiddelde diepte Variabel, maximaal ca. 14 m Gemiddelde breedte Variabel, ca. 20 tot >200 m Waterpeilen Vast peil: 0,00 m NAP Werkelijk profiel Zie bijlage 1 Groot onderhoud baggeren in 2064, laatst gebaggerd in 1979 Slibdikte In 2011 heeft het slib in de oever (25 tot 250 cm uit de kant) een dikte van 0 tot 10 cm, afhankelijk van de locatie op de oever. Opp. waterlichaam 560 ha %-openwater bemalingsgebied Opp. afwaterend gebied Inlaat water Kwelsituatie Recreatie functie Met waterlichaam: 39,84 % (mate van betrouwbaarheid 10 %) Zonder waterlichaam: 1,36 % Het watersysteem is voor de ecologie procesgestuurd. 1455,5 ha Inlaat komt uit Hartelkanaal, uit het Spui via de Bernisse en uit de Oude Maas bij de inlaatsluis Spijkenisse. In het waterlichaam komt 0,7 mln m3 kwel per jaar terecht (2011). Dit is <1% van alle inkomende posten. 10 zwemlocaties Watersysteemanalyse WSHD 9\33

10 Figuur 2.1 Een representatief beeld van het waterlichaam. 2.2 Verzorgingsgebied Het verzorgingsgebied bestaat uit het Bemalingsgebied Zoetwaterboezem (RNWE_1960). De Nieuwe Ondernemingspolder en de polder Kruiningergors zijn onderdeel van het bemalingsgebied en wateren via een klein eigen gemaal af op het waterlichaam (WSHD, 2008). In Figuur 2.2 zijn de stromingsrichtingen van het water naar het waterlichaam weergegeven. Er wordt via de Inlaat Bernisse water aangevoerd vanaf het Spui. Inlaatsluis Spijkenisse wordt bijna niet gebruikt. Via de spuisluis Rozenburg wordt overtollig water afgevoerd. Er wordt aan de noordzijde op vier plekken water uit het Brielse Meer doorgevoerd naar het beheergebied van Delfland, de industrie en Rozenburg. Er liggen diverse inlaten naar omliggende polders langs de Bernisse, het Brielse Meer en het voedingskanaal Spijkenisse, waarvan inlaat Molenhaven nabij Brielle de belangrijkste is. De Voornse Sluis wordt gebruikt voor het schutten van schepen (met name pleziervaart). 10\33 Watersysteemanalyse WSHD

11 Figuur 2.2 Stromingsrichtingen van het verzorgingsgebied van het waterlichaam. In Figuur 2.3 is het verzorgingsgebied van het waterlichaam weergegeven. Het waterlichaam is met rood aangegeven. Het roze vlak geeft de grenzen van het verzorgingsgebied weer. Het verzorgingsgebied bevat voor 35,1 % natuur, 11,4 % grasland, 6,7 % akkerbouw en 6,5 % stedelijk gebied. Glastuinbouw komt in het gebied haast niet voor. Een waterbalans (van 2011) voor het Brielse Meer en de daarmee in verbinding staande wateren is opgenomen in bijlage 3 (Bron: Deltares, 2013). Hieruit blijkt dat de waterinlaat bij Bernisse 96 % van de aanvoerpost bepaalt. Logischerwijs is de waterinlaat daarmee ook veruit de belangrijkste bron van aanvoer van nutriënten en verontreinigende stoffen. Overige bronnen, zoals water uit omliggende polders en stedelijk gebied, spelen een marginale rol. Watersysteemanalyse WSHD 11\33

12 Figuur 2.3 Verzorgingsgebied waterlichaam. 2.3 Kwelsituatie In het verzorgingsgebied is alleen beperkte kwel vanuit het Hartelkanaal. De invloed van kwel op de kwaliteit van het water is verwaarloosbaar. Uit de waterbalans van 2011 blijkt dat het aandeel kwel <1% bedraagt (Deltares, 2013). Inlaat uit de Bernisse is vele malen groter en heeft daardoor een grotere invloed op de waterkwaliteit (Bijlage 3). 2.4 Oevers De oevers langs dit langgerekte waterlichaam bestaan veelal uit zand, stenen, rietkragen en bomen. De Bernisse oogt over het algemeen meer natuurlijk met veel gras en rietoevers en een flauwer talud (WSHD, 2008). 12\33 Watersysteemanalyse WSHD

13 2.5 Beheer en onderhoud Baggeren wordt projectmatig gedaan en is in 1978 voor het laatste gedaan. Op de planning staat in 2060 pas weer een volgende baggerronde gepland. Verder vindt er aan de watergang geen onderhoud plaats, en evenmin aan de droge en natte oevers. 2.6 Onderzoek in het gebied In het waterlichaam zijn de volgende onderzoeken gedaan: Visbemonstering 32 KRW waterlichamen Balansen Brielse dijkring (2001, 2002 en 2003) 3D hydrodynamische modellering Brielse Meer (Deltares 2013) De resultaten van deze onderzoeken worden in de analyse gebruikt. In mei 2013 is de dikte van de sliblaag, de nalevering uit de bovenste bodemlaag, en de toxiciteit van de bodem op drie punten in de BO 11, BO 13, BO 39 en BO 47 gemeten (Tabellen 2.2 t/m 2.4). Voor de locaties van de meetpunten zie figuur 4.1. Opgemerkt moet worden dat de opnames bij de oever zijn gedaan, en dus geen volledig beeld geven van het gehele, grote waterlichaam. Meetpunt BO 11 is gelegen langs de oever van het meest noordwestelijke deel van het Brielse meer. Op dit meetpunt is een beperkte sliblaag aanwezig. De potentiële nalevering van fosfaat uit de waterbodem is hier hoog. Meetpunt BO 13 ligt langs de oever in het smallere, zuidoostelijke deel van het Brielse Meer, ter hoogte van Zwartewaal. Meetpunt BO 39 is gelegen in de Bernisse, ter hoogte van de Nieuwe Veerdam bij Zuidland. Meetpunt BO 46 ligt in het oostelijke deel van het Voedingskanaal, nabij de Hartelweg (N218). Op deze meetpunten is geen sliblaag aangetroffen en is en een geringe kans op nalevering van fosfaat. Op geen enkele locatie is sprake van een toxische waterbodem door ammonium of sulfide. Tabel 2.2 Dikte sliblaag in de Brielse Meer (meting mei 2013) Meetpunt Waterdiepte op meetpunt (cm) Slibdikte (cm) BO BO BO BO Watersysteemanalyse WSHD 13\33

14 Tabel 2.3 Trofiegraad van de waterbodem (bovenste 10 cm). De potentie voor nalevering is hoog bij Fe/P<10, matig bij Fe/P10-20 en laag bij Fe/P>20. Bij een P gehalte <1360 mg/kg is de bodem niet eutroof en zal nalevering gering zijn (Boers en Uunk et al, 1990). Meetpunt P (mg/kg) Fe (mg/kg) Fe/P Eutroof Potentie nalevering BO ,4 Ja Hoog BO ,3 Nee Gering BO ,6 Nee Gering BO ,6 Nee Gering Tabel 2.4 Ammonium en sulfide als maat voor toxiciteit van de bodem. Meetpunt ammonium sulfide Toxiciteit Ammonium Toxiciteit Sulfide (mg/kg) (mg/kg) (grenswaarde 14 mg/l)* (grenswaarde 1,6 mg/l)* BO ,2 Nee Nee BO ,4 Nee Nee BO ,2 Nee Nee BO ,2 Nee Nee *(Loeb, 2012). De aangetroffen concentraties in de waterbodem (mg/kg) worden aan de hand van % droge stof omgerekend naar beschikbare concentraties in het poriewater. De aangegeven grenswaarden (mg/l) zijn concentraties in het poriewater. 14\33 Watersysteemanalyse WSHD

15 3 Karakterisering en doelen 3.1 Begrenzing waterlichaam In Figuur 3.1 is de begrenzing van het waterlichaam weergegeven. Figuur 3.1 Begrenzing waterlichaam. 3.2 Herbevestiging status De Bernisse en het Voedingskanaal zijn in het verleden gegraven. Het waterlichaam functioneert waterhuishoudkundig als een geheel. Hierdoor is de status kunstmatig te rechtvaardigen ook al is het Brielse Meer zelf een oude riviermonding. 3.3 Afweging KRW type Er is geen aanleiding om het KRW-type te herzien. De typeaanduiding is gebaseerd op zoet water waarbij de breedte en diepte het KRW type bepaald, zijnde M20.. Als de KRW-regels tot op de letter gevolgd zouden worden zou dit waterlichaam eigenlijk in 3 verschillende watertypen moeten worden onderverdeeld. Het voedingskanaal, de Bernisse en het Watersysteemanalyse WSHD 15\33

16 Brielse Meer zijn zo verschillend dat ze elk een eigen type zouden kunnen krijgen. Het voedingskanaal is met zijn rechtlijnige vorm, steile oevers en grote waterdiepte eigenlijk een Groot Diep Kanaal (M7b). De Bernisse is door de beperkte diepte van ca. 2,5m eerder een ondiep gebufferde plas (M14), door de bijna permanente waterinlaat zou ook een R-type mogelijk zijn (R7, langzaam stromende rivier/nevengeul). De historie van dit waterlichaam heeft echter geen oorsprong in een riviertype en uit de aanwezige soorten blijkt ook dat dit water niet als riviertype functioneert (er zijn nauwelijks stroomminnende soorten aanwezig). Het Briels Meer is dieper dan 3m en daarom een Diep Meer (M20). Opdelen van dit water in drieën is momenteel niet wenselijk, de administratieve lastendruk zou daarmee worden verhoogd, terwijl er nauwelijks meerwaarde is. Wijziging van de typen zal niet leiden tot andere maatregelen. Aangezien het Brielse Meer het grootste oppervlak beslaat is dit meest leiden voor de typekeuze, zijnde M20. Overigens is de Bernisse ook behoorlijk diep (2,5m) en is het type M20 redelijk passend. 3.4 GEP Er is geen aanleiding om dit waterlichaam te toetsen met een nieuwe/aangepaste GEP (Goed Ecologische Potentieel). Wel is sprake van aangepaste maatlat voor macrofyten. Hieraan is een oevermaatlat toegevoegd. 4 Toetsing 4.1 Ligging meetpunten In het Figuur 4.1 zijn de meetlocaties weergegeven die in 2011 zijn bemonsterd. De bemonstering levert de input voor de toetsing van het waterlichaam. Voor dit waterlichaam is er op 33 meetlocaties gemeten. Tabel 4.1 Meetpunten in het waterlichaam per kwaliteitselement Kwaliteitselement Meetpunt(en) Chemie BO 13 Macrofyten BO 13, BO 11, BO 41, BO 46, BO 54, BO 83, BO 84, BO 86, BO 87, BO 88, BO 89 Doorzicht BO 83, BO 84, BO 85, BO 90 Macrofauna BO 13, BO 11, BO 46, BO 54, BO 83, BO 84, BO 88, BO 89 Fytoplankton BO 83, BO 84, BO 85, BO 90 16\33 Watersysteemanalyse WSHD

17 Extra info (niet naar EU) BO 35, BO 37, BO 38, BO 39, BO 40, BO 49, BO 50, BO 51, BO 52, BO 55, BO 56, BO 57, BO 58, BO 62, BO 63, BO 64, BO 67, BO 71 Figuur 4.1 Monsterlocaties waterlichaam. 4.2 KRW toetsing De toetsing van het waterlichaam is uitgevoerd met QB wat versie De doelwaarden voor de biologische kwaliteitselementen en voor de algemeen fysisch-chemische parameters zijn overgenomen uit maatlat documenten STOWA 31 en 34 (2012). Voor de toetsing zijn de bemonsteringsgegevens uit 2011 gebruikt en voor vis de data uit De resultaten zijn weergegeven in Tabel 4.2. Tabel 4.2 Toetsing waterlichaam (groen=goed (EKR 0,6); geel=matig (0,6 EKR 0,4); oranje=ontoereikend (0,4 EKR 0,2); rood=slecht EKR 0,2)). Kwaliteitselement / parameter Eenheid Doel Toestand 2012 (data 2011) Doelgat Biologische kwaliteitselementen Fytoplankton EKR 0,6 0,797 - Watersysteemanalyse WSHD 17\33

18 Overige waterflora (macrofyten) EKR 0,6 0,222 0,379 Macrofauna EKR 0,6 0,405 0,195 Vis EKR 0,6 0,492 0,108 Totaal stikstof (Ntot) mg N/l 0,9 2,3 1,4 Totaal fosfaat (Ptot) mg P/l 0,03 0,083 0,053 Chloride (Cl) mg/l Zuurstofverzadiging (O 2) % ph - 6,5-8,5 8,4 - Temperatuur (T) C 25 20,6 - Doorzicht (ZICHT)* m 1,70 2,35 - *Gemiddelde van 4 meetpunten Voor de prioritaire chemische stoffen voldoet kwik niet aan de norm. Kwik komt van nature in de bodem voor. Hierdoor kan het via diverse grondstoffen als verontreiniging in producten en het milieu terechtkomen. In Nederland komt kwik vrij als bijproduct bij aardgaswinning en primaire zinkproductie. Kwik komt in water en bodem voornamelijk voor in anorganische vorm, als kwik(ii)verbindingen, maar een deel kan voorkomen in organische vorm, als methylkwik. De doelstelling van het minderen van kwik in het milieu is voornamelijk het beëindiging van lozingen, emissies en verliezen ten gevolge van menselijke activiteiten, binnen 20 jaar. Kwik komt natuurlijk voor in het milieu, het is dan ook niet mogelijk kwik geheel terug te dringen (RIVM, 2013). Voor metalen (Kwik) is er op dit moment een landelijke discussie gaande omtrent het natuurlijk voorkomen van verhoogde metaalconcentraties in relatie tot de toetsmethode. Momenteel wordt een herziening Richtlijn Monitoring en Protocol Toetsen en Beoordelen opgesteld. Wanneer die gereed is, zullen normen opnieuw getoetst worden. In bijlage 2 is de tabel met alle gemeten stoffen in het waterlichaam te vinden. 18\33 Watersysteemanalyse WSHD

19 Tabel 4.3 Normoverschrijdingen overige chemische stoffen Prioritaire stoffen Overige verontreinigende stoffen Kwik 4.3 Doelgat per deelmaatlat In Tabel 4.4 is per parameter het doelgat per deelmaatlat weergegeven. Hiermee wordt meer inzicht verkregen in de oorzaak van het doelgat. Fytoplankton De score voor fytoplankton wordt beoordeeld op chlorofyl-a en op bloei. De maatlat scoort goed, omdat het chlorofylgehalte voldoende laag is. Er is geen bloei geconstateerd. Overige waterflora Het begroeibaar areaal is de grens van de oeverzone tot 1 m dieper voor drijvende en emerse vegetatie. Voor oevervegetatie is deze 15 m breed. De gewenste bedekking om aan het GEP te voldoen is minimaal: Submerse vegetatie komt tot 4 m diep voor Drijvende vegetatie 1 % van begroeibaar areaal Emerse vegetatie 5 % van begroeibaar areaal Oevervegetatie 60 % van begroeibaar areaal Macrofyten scoren ontoereikend, vanwege zowel de abundantie van groeivormen als vanwege soortdiversiteit. Submerse vegetatie is in voldoende bedekking aanwezig, maar emerse vegetatie en drijfbladplanten niet (met uitzondering van score 1 voor emerse vegetatie op één meetpunt). Macrofauna Bij macrofauna in M20 typen wordt het EKR bepaald door een complexe formule, waarin het aandeel positieve taxa, het aandeel negatieve taxa, het aandeel kenmerkende soorten, en het aandeel kenmerkende soorten onder referentieomstandigheden wordt meegenomen. Deze laatste waarde is afhankelijk van het waterlichaamtype. De score voor macrofauna wordt voornamelijk beperkt door de gemiddeld genomen relatief lage abundantie van kenmerkende en positief scorende taxa Vis De EKR van vis is het gemiddelde van de deelmaatlatten soortensamenstelling en abundantie. Voor M20 tellen aandeel brasem, aandeel baars/blankvoorn, aandeel plantminnende soorten en aandeel zuurstoftolerante soorten mee. Watersysteemanalyse WSHD 19\33

20 Met name de lage abundantie van zuurstoftolerante soorten zorgen ervoor dat het GEP niet wordt gehaald. Maar ook de andere deelmaatlatten scoren (in mindere mate) niet voldoende. Tabel 4.4 Doelgat per deelmaatlat Kwaliteitselement / parameter Eenheid Doel Toestand maatlaat 2012 Doelgat Biologische kwaliteitselementen Fytoplankton EKR 0,6 0, chlorophyl-a eqr EKR 0, bloei eqr EKR -/-* bepalend bloei nummer - -/- Overige waterflora (macrofyten) EKR 0,6 0,222 0, abundantie groeivormen eqr EKR 0, submers EKR 0,632-0, drijvend EKR emers EKR 0, oever EKR 0,053-0, macrofyten soorten eqr EKR 0, waterplanten telwaarde aantal tellende soorten Macrofauna EKR 0,6 0,405 0, totaal van de abundantie-klassen positief dominanten + kenm. taxa % % 9,27-35,18 abund. 3.2 negatief dominanten % abund. % 7,21-27, kenmerkende taxa % aantal % 3,23-13,79 Vis EKR 0,6 0,492 0, brasem EKR 0, baars + blankvoorn EKR 0, plantenminnende soorten EKR 0, zuurstoftolerante soorten EKR 0, percentage bovenmaatse vis % 56, aftrek ekr EKR aantal soorten kg vis kg/ha 33 20\33 Watersysteemanalyse WSHD

21 Kwaliteitselement / parameter Eenheid Doel Toestand maatlaat 2012 Doelgat percentage bovenmaatse vis % 56,49 *: Geen bloei geconstateerd. De EKR wordt daarom niet berekend. 4.4 Effecten maatregelen op doelgat Voor het waterlichaam NL 19_17 zijn diverse maatregelen uitgevoerd of gepland. Inrichtingsmaatregelen Nog niet uitgevoerd Verdiepen tussen strand en Middelplaat+doorspoeling Ontwikkelen vispaaiplaatsen Aanleg nvo met vooroeververdediging Verwijderen dammen Kruiningergors Stimuleren schoonhouden strand en water bij gebruikers Afschrikken vogels en schoonmaken strand Aanleg inzamelstation vuilwater op eilandje Middelplaat Aanleg toiletvoorziening Surfmeer Zuidland Zoom -West Onderzoeksmaatregelen Uitgevoerd: Onderzoek locaties vispaaiplaatsen/nvo's Nog niet uitgevoerd: Opstellen maatregelenplan ontwikkelen biologische waterkwaliteit Beheersmaatregelen Geen Voor het Brielse Meer-Bernisse dient de ecologische verbetering zich vooral te richten op het ontwikkelen van met name oevervegetaties. Ook hier is eerst nader onderzoek nodig om vast te stellen wat eventueel zinvolle maatregelen zijn (baggeren, verondiepen, weghalen stortstenen onderwaterbodems, flexibel peilbeheer en/of actief vegetatiebeheer). In en op de oevers zijn op korte termijn plaatselijk nog inrichtings- en beheersmaatregelen uit te voeren die bijdragen aan een verdere verbetering van de ecologische waterkwaliteit. Bij de drie onderzochte zwemwateren zijn maatregelen nodig om de risico's op bacteriologische besmetting te verminderen (WSHD, 2008). In Tabel 4.5 zijn de effecten van de maatregelen weergegeven op het doelgat. Deze effecten zijn gebaseerd op waterkwaliteitsrapportages en expert judgement. Watersysteemanalyse WSHD 21\33

22 Tabel 4.5 Effect maatregelen op doelgat (+ EKR score een klasse hoger; 0/+ EKR score verhoogt, maar geen klasse hoger; 0 geen EKR score verhoging) Kwaliteitselement / parameter Eenheid Doelgat Verdiepen strand en Middelplaat + doorspoeling Ontwikkelen vispaaiplaatsen Aanleg NVO met vooroeververdediging Fytoplankton EKR Overige waterflora EKR 0, (macrofyten) Macrofauna EKR 0, Vis EKR 0, Totaal stikstof (Ntot) mg N/l 1, Totaal fosfaat (Ptot) mg P/l 0, Chloride (Cl) mg/l Zuurstofverzadiging (O 2) % ph Temperatuur (T) C Doorzicht (ZICHT) m - 0/ \33 Watersysteemanalyse WSHD

23 5 Analyse oorzaken doelgat 5.1 Aanwezig doelgat In waterlichaam Brielse Meer is er een doelgat aanwezig voor: Macrofyten Macrofauna Vis Fosfaat Stikstof Daarnaast is er een normoverschrijding van de prioritaire stof kwik. De doelgaten worden geanalyseerd met een zogenaamd 6S-model. Zes onderwerpen waarmee het gehele systeem in samenhang onder de loep genomen wordt: systeem, stroming, structuur, stoffen, soorten en schoning. Watersysteemanalyse WSHD 23\33

24 Figuur 5.1 Het 6-S model. Maatregelen grijpen in op verschillende aspecten van het watersysteem. Op het hoogste niveau vinden we de systeemvoorwaarden (klimaat, geologie etc.). Maatregelen grijpen alleen in op lagere niveaus (stroming, structuren, stoffen, soorten en schonen). Bron: STOWA. 5.2 Systeem Het systeem wordt gekenmerkt door zijn belang voor de zoetwatervoorziening in de omliggende polders, maar ook voor de noordelijk gelegen industrie en het beheergebied van het Hoogheemraadschap van Delfland. Er wordt veel water ingelaten, met name via de Bernisse. Door deze inlaat van water wordt de ecologische toestand voor fytoplankton, macrofauna en vis mede beïnvloed. Voor de fysisch-chemische waterkwaliteit geldt dit eveneens. Het strakke vaste peilbeheer is erg bepalend voor de ontwikkeling van emerse vegetatie en oever. De relatief grote diepte in delen van het Brielse Meer zijn tevens bepalend voor het watersysteem. In die delen bezinkt zwevende stof waarschijnlijk, waardoor het doorzicht positief wordt beïnvloed. Hoewel het systeem getypeerd wordt als een watertype M20, wordt het systeem zeker de Bernisse sterk beïnvloed door externe factoren (rivieren) via de genoemde waterinlaat. 24\33 Watersysteemanalyse WSHD

25 Het Voedingskanaal behoort tot het waterlichaam, maar is een typisch scheepvaartkanaal met bijbehorende kenmerken (M6a/b). Daarnaast is de Bernisse door de continue aanzienlijke waterinlaat mogelijk een R6 of R7-type. Er is derhalve qua dimensies, stroming en ecologische potenties sprake van verschillende systemen die wel één waterlichaam vormen. Overwogen kan worden of de huidige aanwijzing als één waterlichaam gehandhaafd wordt, of dat een splitsing in twee of drie waterlichamen meer voor de hand ligt. 5.3 Stroming Door de genoemde waterinlaat is er sprake van stroming in de Bernisse. Hier worden de ecologische processen met name beïnvloed door de korte verblijftijd. In het Brielse Meer is de stroming minder groot door de breedte van het waterlichaam daar. De verblijftijd kan in het breedste, meest westelijke deel, oplopen tot meer dan 40 dagen (Figuur 5.2). Hier is sprake van een procesgestuurde ecologie. Ook deze gegevens zijn wellicht aanleiding om een eventuele splitsing van het waterlichaam in meerdere waterlichamen te overwegen. Figuur 5.2 Verblijftijd in Brielse Meer. Watersysteemanalyse WSHD 25\33

26 In de huidige situatie zijn er qua stroming en verblijftijd geen knelpunten. Gezien de belangrijke functie van het waterlichaam voor zoetwateraanvoer en doorvoer is hierin overigens ook weinig verandering mogelijk. 5.4 Structuur De structuur in het waterlichaam varieert van plaats tot plaats. In de Bernisse is sprake van een grotere habitatdiversiteit dan in het Brielse Meer en het Voedingskanaal, ondanks dat in de Bernisse afkalvende oevers aanwezig zijn en daar incidenteel wordt gemaaid. Over het algemeen is er sprake van voldoende bedekking van submerse planten, maar scoort de maatlat macrofyten onvoldoende. Knelpunten zijn de soortendiversiteit en de abundantie van emerse en drijvende vegetatie. De aandacht moet dan ook gericht zijn op ontwikkeling van emerse en drijvende vegetaties. Het Brielse Meer kent relatief ondiepe oeverzones, met substraat dat grotendeels uit steen, kiezel en grindachtig materiaal bestaat. Dit biedt weinig ontwikkelingsmogelijkheden voor emerse vegetatie. Qua doorzicht en waterdiepte liggen hier wel mogelijkheden voor uitbreiding van submerse en drijvende planten. De geplande maatregelen voor het aanleggen van vispaaiplaatsen natuurvriendelijke oevers met vooroevers zullen bijdragen aan meer emerse planten. Drijvende planten kunnen hierbij mogelijk eveneens geïntroduceerd worden, waarna deze zich via dispersie kunnen uitbreiden. Het Voedingskanaal is een diep kanaal, met een steil, stenen talud langs de oevers. Hier is nauwelijks ruimte voor ontwikkeling van emerse en submerse vegetatie. 5.5 Stoffen Zowel stikstof als fosfor overschrijden de normen, die voor het watertype M20 overigens op lage concentratieniveaus liggen. De concentraties stikstof en fosfor liggen op het niveau van het water dat wordt ingelaten vanuit het Spui. Dat geeft aan hoezeer de waterkwaliteit in het waterlichaam wordt beïnvloed door de waterinlaat via de Bernisse. Verlaging van de nutriëntenconcentraties is daardoor op korte termijn niet mogelijk, en afhankelijk van verdere waterkwaliteitsverbetering in de Rijkswateren (Hollands Diep, Haringvliet, Spui; in feite in het hele Rijn- en Maasstroomgebied). De te hoge concentraties stikstof en fosfor in het waterlichaam leiden niet tot sterke ontwikkeling van algen en algenbloei, vermoedelijk mede dankzij de korte verblijftijd. Mogelijk zijn deze hoge concentraties wel mede beperkend voor de gewenste macrofauna (positieve taxa). In algemene zin is de nutriëntenbelasting niet het meest bepalend voor de huidige ecologische toestand. 26\33 Watersysteemanalyse WSHD

27 De waterbodem is, gezien de meetresultaten, alleen in het westelijke deel van het Brielse Meer opgeladen met fosfor. Qua ammonium en sulfide is de waterbodem op geen enkele locatie toxisch. De normoverschrijding van de prioritaire stof kwik is zorgwekkend, al lopen er nog discussies over de huidige normstelling. Bronnen van kwik in water zijn in zijn algemeenheid RWZI s, industrie, afvalverwerkingsbedrijven, raffinaderijen en consumenten. De bron van kwik in dit waterlichaam is niet direct te herleiden. 5.6 Soorten Macrofyten Het grootste knelpunt voor macrofyten is de geringe bedekking aan emerse en drijvende vegetatie. Submerse vegetatie is voldoende aanwezig om aan het GEP te voldoen. Voor het Brielse Meer en het Voedingskanaal geldt dat het substraat langs de oevers niet optimaal is voor ontwikkeling van planten. In het Voedingskanaal is bovendien nauwelijks begroeibaar areaal aanwezig. De waterbodem is matig voedselrijk. Met name in het westelijke deel van het Brielse Meer is sprake van enige slibaanwas, met een grote kans op nalevering van fosfaat. De waterbodem is qua slib en/of toxiciteit geen beperkende factor voor de ontwikkeling van meer oever-/emerse vegetatie. De AqMad-analyse (tabel 5.1) geeft aan dat de ammoniumconcentraties in de waterkolom beperkend zijn voor ontwikkeling van oevervegetaties. Het is niet bekend of wind- en golfwerking in de huidige situatie een negatieve invloed hebben op de ontwikkeling van emerse vegetatie. Gezien de grote oppervlakte en strijklengtes van met name het Brielse Meer is dit wel waarschijnlijk. Watersysteemanalyse WSHD 27\33

28 Tabel 5.1 Resultaten AqMad analyse Brielse meer(wit=geringe afwijking; groen=goed; rood=te hoog; blauw= te laag). Alleen significante waarden zijn weergegeven. Oeverplanten Waterplanten Hydromorfologie Hydromorfologie Stroming 0,07 Eutrofierings stoffen Eutrofierings stoffen Totaal-Stikstof 0,81 Totaal-Stikstof 0,83 Kjeldahl N 1,18 Kjeldahl N 0,88 Ammonium 1,31 Nitriet 1,57 Overige stoffen Bicarbonaat 1,19 Overige stoffen Calcium 0,74 Bicarbonaat 0,74 Sulfaat -0,09 Calcium 1,04 IJzer 0,63 Kalium 0,09 Zuurstof O2 verzadiging -0,40 CZV -0,47 Zuurstof O2 gehalte 0,32 O2 verzadiging 0,10 Helderheid CZV 0,13 Doorzicht -0,72 Bodemzicht -0,41 Helderheid Chlorofyl 0,88 Doorzicht -0,60 Overig Zuurgraad 0,47 Overig Temperatuur -0,37 Zuurgraad 0,38 Temperatuur -0,30 Macrofauna De score voor macrofauna wordt beperkt door de gemiddeld genomen relatief lage abundantie van kenmerkende en positief scorende taxa. Dit wordt waarschijnlijk deels beïnvloed door de inlaat van water, die de waterkwaliteit beïnvloedt en waardoor taxa vanuit de rivieren (Spui) worden meegevoerd. 28\33 Watersysteemanalyse WSHD

29 Onder andere vlokreeften (gammariden) komen voor als positieve taxa. Belangrijk aspect hierbij is dat deze niet op soortniveau gedetermineerd zijn, en daarom niet meetellen in de beoordeling en EKR-score. Mogelijk vanwege het feit dat de vlokreeften aanwezig waren in juveniel stadium. Door dit gegeven wordt de macrofaunascore in feite onderschat. Desondanks zijn er iets te weinig positieve taxa aanwezig. Belangrijkere beperkende factoren zijn het op veel plaatsen aanwezige stenige substraat en het ontbreken van structuur in de vorm van emerse en (in mindere mate) submerse vegetatie. Mogelijk speelt ook de verontreiniging met kwik hierin een rol. Vis De relatief geringe aanwezigheid van plantenminnende en zuurstoftolerante vis duidt eveneens op een gebrek aan submerse, drijvende en emerse vegetatie in de oeverzones. Hierboven is al ingegaan op de oorzaken hiervan. Overigens is de visbiomassa met 33 kg/ha laag te noemen. Hierbij moet wel beseft worden dat de visstand in het waterlichaam mede beïnvloed wordt door de waterinlaat. Hierdoor spoelt visbroed mee naar het waterlichaam. Dat verklaart ook de aanwezigheid van migrerende soorten (Bot, Winde). Opmerkelijk is overigens de hoeveelheid Pos die is aangetroffen (1,7 kg/ha). Pos komt meestal voor als pioniersoort en als soort die opkomt wanneer andere vissoorten door bijvoorbeeld overbevissing geen grote concurrenten meer vormen. Een specifieke rede voor deze relatief grote hoeveelheid Pos is voor dit waterlichaam niet te geven In 2012 heeft (dat is dus na de bemonstering waarop getoetst is) een grote vissterfte plaatsgevonden. In reactie daarop is de sportvisserij momenteel bezig met een project om Spiegelkarpers uit te zetten (in 2013 en 2014). STOWA-beoordeling In het waterlichaam Brielse Meer is op locaties BO 11, BO 13, BO 37, BO 40, BO 41, BO 46, BO 50, BO 52, BO 55, BO 56, BO 58 en BO 63 een Stowa-toetsing uitgevoerd. De tabel met resultaten is te vinden in Bijlage 4. De meetpunten zijn weergegeven in figuur 4.1. Uit de STOWA-beoordelingen blijkt het grootste knelpunt in de habitatdiversiteit te liggen. Dit is hierboven al als beperkende factor genoemd. Daarnaast scoort het variant eigen karakter overwegend matig. Dit hangt samen met de grote invloed van inlaatwater op de waterkwaliteit en ecologie. 5.7 Schoning Gezien de geringe aanwezigheid van vegetatie in het waterlichaam vindt er in de huidige situatie geen maaibeheer plaats. In de huidige situatie is er dan ook geen knelpunt ten aanzien van maaibeheer. Dit geldt eveneens voor groot onderhoud in de vorm van baggeren. Watersysteemanalyse WSHD 29\33

30 6 Conclusie 6.1 Ecologie Het ontbreken van (diversiteit in) structuur in de vorm van emerse en drijvende vegetatie is de meest beperkende factor voor de ecologische toestand van het waterlichaam. Wel zijn er grote verschillen binnen het waterlichaam. Met name in de Bernisse is sprake van een goed ontwikkelde emerse (en submerse) vegetatie. Het doorzicht is goed en daarmee geen beperkende factor voor ontwikkeling van vegetatie. Ook de waterkwaliteit lijkt geen beperkende factor te zijn voor vegetatieontwikkeling. De belangrijkste beperkingen zijn waarschijnlijk het ontbreken van geschikt substraat en voldoende luwe locaties. 6.2 Chemie Fosfor (P) is de limiterende factor voor primaire productie. De nutriëntenconcentraties overschrijden de normen voor watertype M20 fors. Dit hangt samen met de grote hoeveelheden inlaatwater, die de waterkwaliteit grotendeels bepalen. Een verbetering hierin is op korte termijn niet te realiseren en afhankelijk van verdere verbetering van de waterkwaliteit in het Spui (en daarmee in de gehele Maas- en Rijnstroomgebieden). Hoewel de nutriënten niet aan de norm voldoen, is dit niet het meest bepalend voor de ecologische toestand (zie ook hierboven). De prioritaire stof kwik overschrijdt de norm in het waterlichaam. Mogelijk is het toxische effect hiervan beperkend voor macrofauna. De precieze bron van kwik is op dit moment niet goed bekend. 7 Aanbevelingen Ecologie Met de huidige geplande beheer- en inrichtingsmaatregelen zullen KRW doelen dichterbij komen maar nog niet allemaal gehaald worden. De prioriteit ligt bij het herstel van de vegetatie. Er worden de volgende (aanvullende) maatregelen en/of onderzoeksmaatregelen aanbevolen: Inrichtingsmaatregelen: Aanleggen van ondiepe, luwe zones met weinig wind- en golfwerking ten behoeve van vegetatieontwikkeling (met name emerse vegetatie en drijfbladplanten) (gepland). Dit geldt voor het Brielse Meer 30\33 Watersysteemanalyse WSHD

31 Onderzoeksmaatregelen: GEP voor macrofyten afstemmen op haalbaar oeverareaal (GEP deelmaat oever) De nutriëntenconcentraties in het waterlichaam overschrijden de normen, maar zijn moeilijk te verlagen en lijken momenteel geen probleem voor de ecologie. Overwogen moet worden om het doel voor N en P aan te passen en af te stemmen op de functie van de wateraanvoer Beheersmaatregelen: Actief vegetatiebeheer in Brielse Meer: introduceren missende soorten (emerse vegetatie en drijfbladplanten) Actief vegetatiebeheer in Bernisse: vergroten diversiteit Een belangrijk aspect is de huidige omvang van het waterlichaam, alsmede de verschillende morfologische en hydraulische kenmerken ervan. Zo is het Brielse Meer te typeren als een meer (M20), maar is de Bernisse door de waterinlaat wellicht beter te typeren als een riviertak (R6/R7) en het Voedingskanaal als een kanaal met scheepvaart (M6a/b). De huidige typering als M20 doet geen recht aan deze diversiteit. Aanbevolen wordt de huidige begrenzing van het waterlichaam te heroverwegen, in combinatie met splitsing van het waterlichaam in drie waterlichamen. Dit kan de hierboven aanbevolen oplossingsrichtingen wellicht in een ander daglicht plaatsen. Chemie Aanvullend onderzoek naar ernst en omvang van de overschrijding kwik en indien nodig aanvullend gerichte maatregelen in handhaving en/of communicatie/voorlichting. Gezien de normoverschrijdingen van kwik en andere verontreinigende (deels priorotaire) stoffen elders in het beheergebied, wordt geadviseerd dit in één beheergebied dekkend onderzoek op te nemen. Watersysteemanalyse WSHD 31\33

32 8 Literatuur Boers, P. en Uunk, J. (1990). Methode voor het schatten van de nalevering van fosfaat door de waterbodem na vermindering van de externe belasting. DBW/RIZA Lelystad afdeling AOCH nota nr Deltares, D hydrodynamische modellering Brielse Meer. Kenmerk ZKS- 0008, Versie 1.2, 31 mei 2013, definitief. Elbersen J.W.H., Verdonschot P.F.M., Roels B. en Hartholt J.G. (2003). Definitiestudie Kader Richtlijn Water (KRW).I. Typologie Nederlandse Oppervlaktewateren. Grontmij (2010) KRW-bemonstering vissen in 32 waterlichamen van WSHD visstandbemonstering Loeb, R (2012) Toxiciteit van onderwaterbodems op potentiële locaties voor de aanleg van natuurvriendelijke oevers in het beheergebied van waterschap Hollandse Delta. B-Ware research centre rapportnummer: Pot, R. (2012) Herziene maatlatten voor de beoordeling van macrofyten voor de KRW; Roelf Pot, Oosterhesselen Rijkswaterstaat (2005) Handreiking GEP/MEP. Handreiking voor vaststellen van status, ecologische doelstellingen en bijpassende maatregelenpakketten voor niet-natuurlijke wateren. RIZA rapport STOWA rapport RIVM (2013). Factsheets prioritaire stoffen Nederland. STOWA (2012) Referenties en maatlatten voor natuurlijke watertypen voor de Kaderrichtlijn Water Rapportnummer STOWA (2012) Omschrijving MEP en maatlatten voor sloten en kanalen voor de kaderrichtlijn water Rapportnummer Van Vlaardingen P.L.A., Posthumus R. en Posthuma-Doodeman C.J.A.M. (2005). Environmental Risk Limits for Nine Trace Elements. RIVM report \33 Watersysteemanalyse WSHD

33 Waterschap De Brielse Dijkring, Intern jaarverslag WSHD (2008) Wateropgave waterkwaliteit cluster 6: Voorne- Putten. Uitwerking van doelen, maatregelen en kosten in het gebied Hollandse Delta (KRW Fase 3) Concept. WSHD (2013) Factsheet per waterlichaam. Watersysteemanalyse WSHD 33\33

34

35 Bijlage 1 Type-overwegingen

36 Mogelijke typen

37 Score van diverse losse meetpunten op verschillende typen en vetgedrukt de huidige totaalscore (toetsing 2012, data 2011) mpt M20 R7 M14 Fytoplankton 0,797 nvt 0,797 Vis 0,492 0,19 0,406 Macrofyten 0,222 0,388 0,284 BO 46 Voedingskanaal 0,007 0,5 0,177 BO 54 Bernisse 0,285 0,43 0,339 BO 84 Bernisse 0,255 0,519 0,429 BO 13 Brielse Meer 0,373 0,432 0,483 BO 11 Achterin Brielse Meer 0,271 0,467 0,236 BO 88 Achterin Brielse Meer 0,305 0,405 0,489 BO 89 Achterin Brielse Meer 0,397 0,412 0,336 Macrofauna 0,405 0,243 0,459 BO 46 Voedingskanaal 0,369 0,184 0,448 BO 54 Bernisse 0,358 0,134 0,32 BO 84 Bernisse 0,452 0,31 0,461 BO 13 Brielse Meer 0,411 0,261 0,504 BO 11 Achterin Brielse Meer 0,435 0,23 0,435 BO 88 Achterin Brielse Meer 0,445 0,293 0,516 BO 89 Achterin Brielse Meer 0,255 0,216 0,418

38 Bijlage 2 Profielen

39 Figuur B1.1. Overzicht waterdieptes Brielse Meer (bron: Deltares, 2013)

40

41 Bijlage 3 Lijst met prioritaire, ecologische en overige gemeten stoffen

42

43 Tabel 8.1 Gemeten overige chemische stoffen in Gemeten prioritaire stoffen pentachloorbenzeen alachloor ethylchloorpyrifos 4-nonylfenol simazine som 2,4'-DDT, 4,4'-DDT, 4,4'-DDD en 4,4'-DDE bis(2-ethylhexyl)ftalaat (DEHP) 4-tertiair-octylfenol som aldrin, dieldrin, endrin en isodrin hexachloorbutadieen chloorfenvinfos trifluraline diuron benzeen naftaleen kwik som a-, b-, c- en d-hch atrazine hexachloorbenzeen endosulfan (som alfa- en beta-isomeer) 4,4'-dichloordifenyltrichloorethaan isoproturon Gemeten overige stoffen ethylparathion fenthion pirimicarb koper metolachloor malathion dimethoaat 1,1,2,2-tetrachloorethaan heptenofos barium disulfoton tolueen heptachloor abamectine linuron seleen methylazinfos monolinuron cis-heptachloorepoxide methylparathion tin chloorprofam ammonium mevinfos ethylazinfos kobalt chloortoluron 4-chlooraniline propoxur triazofos carbendazim metazachloor tolclofos-methyl ethylbenzeen chlooretheen (vinylchloride) chloordaan vanadium

44 Gemeten prioritaire stoffen Gemeten overige stoffen molybdeen pyridaben 1,2-xyleen zink chloridazon methylpirimifos imidacloprid diazinon trifenyltin (kation)

45 Bijlage 4 Waterbalansen Brielse Meer

46

47 Figuur 8.1 Waterbalans Brielse Meer en Bernisse (2011) (Bron: Deltares, 2013). Waterbalans 2011 (jaartotalen in mln m 3 ) Ingaande posten Uitgaande posten Inlaat Bernisse 373,7 Spuisluis Rozenburg Neerslag 11,6 Inlaat Molenhaven Kwel 0,7 KPE Zinker Gemaal Ondern. polder West 0,6 Voorne Oost Gemaal Ondern. polder Oost 0,5 Putten Gemaal Meeuwenoord 0,2 Zoetwatergemaal Winsemius Stuw Stenen Baak 0,3 Overige inlaten Gemaal de Meeuw 0,1 Verdamping Incident Rozenburg 0,4 Voorne West Inlaat Spijkenisse 0,0 PS Geervliet Lozing kanaal door Voorne 0,0 PS Brielse Maasdam Inlaat vanuit Brielse Spui Spuisluis Spijkenisse Spuien Voornse Sluis Inlaat ondernemingspolder PS Veerweg Inlaat Kruininger Gors Totaal (ingaand) 388,2 Totaal (uitgaand) Sluitpost 201,9 22,3 27,7 16,0 14,5 20,9 10,2 8,4 4,6 8,6 5,3 3,3 1,2 1,1 0,6 3,4 0,0 350,2 38,0 9,8%

48

49 Bijlage 5 STOWA-analyse Brielse Meer

50

51 Tabel 8.2 Resultaten Stowa analyse Brielse Meer Meetpunt BO 41 BO 46 Type Kleikanalen Karakteristiek/maatstaaf Score Klasse/ niveau Score Klasse/ niveau TROFIE 3 4 Macrofyten Fytoplankton Chlorofyl-a Nutriëntenhuishouding 19,5 3 18,2 3 SAPROBIE 3 3 Macrofauna Diatomeeen Zuurstofhuishouding 3,5 3 3,5 3 BRAKKARAKTER 5 3 Macrofauna Diatomeeen Chloriniteit WATERCHEMIE 3 2 % Bicarbonaat abiotisch % Chloride abiotisch % Sulfaat abiotisch IR/EGV 0, ,059 1 HABITATDIVERSITEIT 1 1 Rijkdom hydrofyten Abundantie hydrofyten 0, Rijkdom helofyten Abundantie helofyten 2,5 1 0,5 1 Structuur macrofyten % Substraatbewoners macrofauna % Kolombewoners macrofauna % Sedimentbewoners macrofauna Kanaalprofiel** VARIANT-EIGEN KARAKTER 2 5 Zand macrofyten Klei macrofyten Veen macrofyten

52 Tabel 8.3 Resultaten Stowa analyse Brielse Meer Meetpunt BO 11 BO 13 BO 37 BO 40* Type Karakteristiek/ maatstaaf VARIANT- EIGEN KARAKTER Score Klasse/ niveau Score Klasse/ niveau Score Klasse/ niveau Score Klasse/ niveau Hard Overige (harde) ondiepe plassen TROFIE Chlorofyl/Fytopl ankton Macrofyten VERZURING Zuurgraad 9,3 3 9,4 3 9,2 3 8,2 3 Tabel 8.4 Resultaten Stowa analyse Brielse Meer Meetpunt BO 50 BO 52* BO 55 BO 56 BO 58* BO 63 Type Overige (harde) ondiepe plassen Score Klasse/ niveau Score Klasse/ niveau Score Karakteristiek/ maatstaaf VARIANT- EIGEN KARAKTER Hard TROFIE Chlorofyl/Fytopl ankton Macrofyten VERZURING Zuurgraad 9,3 3 8,4 3 9,5 3 9,3 3 8,2 3 9,4 3 Klasse/ niveau Score Klasse/ niveau Score Klasse/ niveau Score Klasse/ niveau *: macrofyten zijn op deze locaties niet opgenomen. Het Stowa-resultaat is hierdoor minder betrouwbaar **: het kanaalprofiel is niet gemeten waardoor er geen oordeel kan worden berekend

53 Bijlage 6 Begrippenlijst en afkortingen

54

55 Begrippenlijst Afkoppelen Afwentelen Beoordelingssysteem Chemie ten behoeve van de ecologie Diffuse bronnen Doelgat Ecologisch doel Ecologische KwaliteitsRatio (EKR) Ecologische parameters Generieke maatregelen Goed Ecologisch Potentieel (GEP) Goede Ecologische Toestand (GET) Hydromorfologische maatregelen Kaderrichtlijn Water (KRW) Verharde oppervlakken niet meer aansluiten op het riool maar rechtstreeks lozen op oppervlaktewater of in de bodem Maatregelen nemen bovenstrooms, die ten koste gaan van doelrealisatie benedenstrooms Een systeem dat gebruikt wordt om de ecologische toestand en voor de ecologie relevante chemische toestand van een water te beoordelen. Er zijn verschillende systemen gebruikt. Deze term wordt in KRW verband gebruikt voor verschillende natuurlijke chemische stoffen die bepalend zijn voor de planten en dieren. Het gaat hier vooral om nutriënten, zoutgehalten en de zuurgraad. Het waterschap gaat uit van de landelijke werknormen. Hierbij gaat het om verontreinigingen die niet via een te controleren weg maar diffuus en via diverse transportroutes het oppervlaktewater verontreinigen (voorbeeld uitspoeling van mest; verontreiniging via neerslag) Het verschil tussen de huidige situatie en het ecologische of chemische doel (GET of GEP). Het ecologisch doel van de KRW is de Goede Ecologische Toestand (natuurlijke wateren) of het Goed Ecologische Potentieel (kunstmatige en sterk veranderde wateren) in alle wateren. Getal tussen 0 en 1 waarmee de kwaliteit van een ecologische parameter wordt aangegeven. 0 is zeer slecht, 1 is zeer goed. De grens voor het GEP wordt gewoonlijk bij een EKR van 0,6 gelegd. Een ecologische groep planten of dieren waarmee de situatie van het waterlichaam wordt beoordeeld. Gebruikt worden: fytoplankton en diatomeeën (algen), waterplanten, macrofauna (waterdieren) en vissen Landelijke maatregelen voor heel Nederland met betrekking tot mest, bouwstoffen, bestrijdingsmiddelen en andere diffuse bronnen. De ecologische situatie bij een lichte afwijking van het Maximaal Ecologisch Potentieel. Het Goed Ecologisch Potentieel wordt als doel gesteld in sterk veranderde en kunstmatige wateren De Goede Ecologische Toestand is het doel in natuurlijke wateren en is omschreven als: een lichte afwijking van de onverstoorde referentiesituatie. Deze situatie wordt ook wel aangeduid als de Zeer Goede Ecologische Toestand. Ingrepen in de waterhuishoudkundige structuur of de fysieke structuur van de waterlichamen (bijvoorbeeld stuwen plaatsen of profielen verruimen) Europese richtlijn die is overgenomen in nationale wetgeving met als doel in 2015 een goede kwaliteit van oppervlaktewater en grondwater te bereiken.

56 KRW- beoordelingssysteem Kunstmatig water Maatlat Maatschappelijke Kosten-Baten Analyse (MKBA) Maximaal Ecologisch Potentieel (MEP) Mitigerende maatregelen MTR-norm Natura 2000 Natuurlijk water Natuurlijke referentie Overig gebied Prioritaire stoffen Riool overstort Rijn-West Status van een waterlichaam Voor de KRW is het nodig dat voor er voor de verschillende watercategorieën op verschillende ecologische parameters beoordeeld wordt. De reeds bestaande systemen voldoen niet aan de eisen van de KRW omdat deze niet altijd op voor KRW verplichte parameters toetsen. Ook zijn de eisen van huidige beoordelingssystemen soms te laag. Water dat door toedoen van mensen ontstaan is op een plaats waar voorheen geen water was. Een schaal die gebruikt wordt om de situatie van een ecologische parameter te beoordelen. De uitkomst is in een aantal gevallen een EKR-score. Op rijksniveau uitgevoerde analyse op het maatregelenpakket waarbij de meest kosteneffectieve maatregelen prioriteit krijgen. De maximaal haalbare ecologische situatie in een kunstmatig of sterk veranderd waterlichaam. Maatregelen die getroffen kunnen worden in een kunstmatig of sterk veranderd waterlichaam om de huidige situatie dichterbij de situatie van de natuurlijke referentie te brengen. Het gaat hierbij specifiek om hydromorfologische maatregelen Maximaal Toelaatbaar Risico. Dit is een landelijke norm voor concentraties van chemische stoffen. Deze zijn ontleend aan de Vierde Nota Waterhuishouding. In Europees verband zijn deze normen voor een aantal stoffen aangescherpt. De verzameling van Nederlandse natuurgebieden die in Europees verband een beschermde status genieten. (Vogel- en habitatrichtlijngebieden) Water dat hooguit in beperkte mate door mensen is veranderd Beschrijving van de voorkomende dieren- en plantensoorten in onverstoorde natuurlijke voorbeelden van bepaalde watertypen. Gebied dat noch een waterlichaam is, noch hoort bij het verzorgingsgebied van een waterlichaam. Stoffen die door Brussel aangemerkt zijn als gevaarlijk voor de aquatische ecosystemen en de volksgezondheid( bijvoorbeeld zware metalen, Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen) Tijdens zware regenbuien kunnen veel rioolstelsels het aangevoerde regenwater niet verwerken. Via zogenaamde riooloverstorten wordt dan het teveel aan rioolwater op het oppervlaktewater geloosd. Het meest westelijke deel van het stroomgebied Rijndelta, waarin de verschillende bestuursorganen gezamenlijk de KRW-opgave bepalen. Indeling van waterlichamen in natuurlijk, sterk veranderd of kunstmatig. De status heeft invloed op de ecologische doelen die gesteld worden. Voor natuurlijke watertypen zijn er referenties opgesteld. Een natuurlijk waterlichaam dient aan de Goede Ecologische Toestand te voldoen zoals deze is aangeduid in de bijbehorende referentie. Voor sterk veranderde en kunstmatige wateren geldt dat wordt getoetst aan het meest gelijkende