Postbus 610 -j 9700 AP Groningen

Transcriptie

1 Gedeputeerde Staten provincie groningen Aan Provinciale Staten Datum Briefnummer Zaaknummer Behandeld door Telefoonnummer Onderwerp 2 2 m /12/A.15, W I. Kramer (050) i.kramer@provincieqroninqen.nl Extra investeringen verkeersveiligheid Geachte dames en heren, 1. Samenvatting In september 2014 is in de toenmalige Statencommissie Mobiliteit, en Energie het ANWB rapport "Onderzoek verkeersveiligheid provinciale wegen Groningen" aan de orde geweest. De ANWB heeft hierin de veiligheid van de inrichting van de provinciale wegen onderzocht. Iedere weg is een aantal sterren toegekend waarmee de mate van verkeersveiligheid wordt uitgedrukt. Verder heeft de ANWB een aantal maatregelen voorgesteld die de verkeersveiligheid zouden kunnen verbeteren. Een indicatieve berekening van de kosten van deze maatregelen door de ANWB laat zien dat met een investering van ongeveer 120 miljoen over een periode van 20 jaar het grootste gedeelte van de provinciale wegen naar een veiligheidsniveau van 3 of meer sterren kan worden gebracht. De ANWB ziet drie sterren als het minimum voor een veilig ingerichte weg. De bespreking van het ANWB-rapport en de vragen die het opriep was destijds aanleiding voor ons college om toe te zeggen inzicht te geven in de extra middelen die nodig zijn wanneer wij extra zouden investeren in de verkeersveiligheid op onze eigen wegen. Voor deze inschatting hebben wij gebruik gemaakt van het rapport van de SWOV "Opschakelen naar meer verkeersveiligheid" en het CROW Handboek Inrichting Wegen. Het rapport van de SWOV geeft 18 maatregelen aan om de verkeersveiligheid te verbeteren. Als wij de uitvoering van het infrastructurele deel van deze maatregelen zo zonder meer doorrekenen voor het provinciale wegennet komen wij in indicatieve zin uit op een investering in de orde van grootte van 360 miljoen. Deze theoretische benadering, waarin sec gekeken is naar verkeersveiligheidsbelangen vraagt wel om de nodige nuancering. Er zijn immers ook andere belangen die moeten worden meegewogen, bijvoorbeeld de landschappelijke belangen of mogelijke consequenties voor Flora en Fauna. Het verbreden van wegen of verruimen van een obstakelvrije zone naast de weg kan ten koste gaan van bomen of beplanting. Of soms is er fysiek geen ruimte aanwezig voor een aanpassing van de weg. Eén en ander zal in de praktijk maken, dat als gevolg van een zorgvuldige belangenafweging en fysieke beperkingen die het uitvoeren van het pakket aan verkeersveiligheidsmaatregelen zal ontmoeten, het zo even geschetste indicatieve investeringsbedrag waarschijnlijk naar beneden zal kunnen worden bijgesteld. Dit laat echter onverlet dat wij dan altijd nog met een zeer fors investeringsbedrag te maken blijven houden. 2. Doel en wettelijke grondslag In de toenmalige Statencommissie Mobiliteit en Energie hebben wij de toezegging gedaan om inzicht te geven in de benodigde extra investeringen om de verkeersveiligheid verder te verbeteren. Martinikerkhof JG Groningen Sint Jansstraat JN Groningen Postbus 610 -j 9700 AP Groningen Telefoon info@provinciegroningen.nl De provincie Groningen werkt volgens normen die zijn vastgelegd in een handvest voor dienstveriening. Dit handvest vindt u op onze website of kunt u opvragen bij de afdeling Bestuur, Juridische Zaken & Communicatie: BTW: NL B01 / KvK: / IBAN: NL84 ABNA / BIC: ABNANL2A

2 3. Procesbeschrijving en pianning De bespreking van het ANWB-rapport in de toenmalige Statencommissie Mobiliteit en Energie en de vragen die het opriep waren destijds aanleiding voor ons college om toe te zeggen inzicht te geven in de extra middelen die nodig zijn wanneer de provincie extra zou investeren in de verkeersveiligheid op haar eigen wegen. Middels deze brief geven wij hier invulling aan. 4. Begroting Dit onderwerp valt onder het thema Mobiliteit en Infrastructuur van het programma Bereikbaar Groningen van de begroting Inspraak/participatie Er is hier geen sprake van een formele inspraakprocedure en/of interactieve (externe) beleidsvorming. 6. Nadere toelichting In september 2014 is in de Statencommissie Mobiliteit en Energie het ANWB rapport "Onderzoek verkeersveiligheid provinciale wegen Groningen" aan de orde geweest. De ANWB heeft de veiligheid van de provinciale wegen onderzocht en daarbij gebruik gemaakt van de zogenaamde EuroRAP-methode. Hierbij wordt de veiligheid van de inrichting van de weg uitgedrukt in sterren, waarmee de mate van veiligheid wordt uitgedrukt, met een maximum van vijf. Drie sterren wordt gezien als het minimum voor een veilig ingerichte weg. In het rapport wordt verder een voorstel gedaan voor maatregelen die de veiligheid van de inrichting zouden kunnen verbeteren. Hierbij heeft de ANWB met name gekeken naar het voorkomen van frontale aanrijdingen, bermongevallen en flankaanrijdingen op kruispunten. Een indicatieve berekening van de kosten van deze maatregelen door de ANWB geeft aan dat het mogelijk is om met een investering van ongeveer 120 miljoen euro over een periode van 20 jaar het grootste gedeelte van de provinciale wegen naar een veiligheidsniveau van 3 sterren of meer te brengen. Daardoor zouden volgens de ANWB 782 verkeersdoden en ernstig gewonden in 20 jaar tijd worden voorkomen. De maatregelen zoals opgenomen in het ANWB rapport bestaan qua kosten voornamelijk uit het toepassen van ca. 500 km geleiderail, de aanleg van extra rijstroken en bermverharding. Daarnaast is er een aantal andere minder grote ingrepen, waaronder extra verlichting, aanleg van middengeleiders of aangepaste wegmarkering. Het ANWB rapport en de onderliggende data geven veel informatie over ons provinciale wegennet en zijn goed bruikbaar bij het verder ontwikkelen van ons veiligheidsbeleid. Het verschijnen van dit rapport en de vragen die het opriep bij de bespreking in de Statencommissie was destijds aanleiding voor het toenmalige college om toe te zeggen inzicht te geven in de extra middelen die nodig zijn wanneer de provincie extra zou investeren in de verkeersveiligheid op haar eigen wegen. ProMeV De ANWB heeft ook voor de andere provincies een dergelijke onderzoek uitgevoerd. Omdat dit (en de verminderde ongevallenregistratie) landelijk speelt is er vanuit het IRQ aan de SWOV gevraagd een methode te ontwikkelen die de wegbeheerder inzicht moet geven in de risico's die per wegvak bestaan. Dit heeft geleid tot het programma ProMeV "proactief meten verkeersveiligheid". Het moet de wegbeheerder helpen om, naast de bestaande werkwijze die is gebaseerd op ongevallen, op een meer proactieve manier bezig te gaan met veiligheidsmaatregelen op wegvakken. Wij hebben ProMeV inmiddels sinds eind vorig jaar in gebruik in een pilot. Bij de uitvoering blijkt dat er nog de nodige kinderziektes in het systeem zitten, waardoor er nog geen bruikbare resultaten beschikbaar zijn. Hierdoor zijn wij genoodzaakt een andere werkwijze te kiezen. De SWOV heeft in 2015 een rapport uitgebracht, genaamd 'Opschakelen naar meer verkeersveiligheid'. Doel van dit onderzoek was na te gaan welke extra maatregelen genomen kunnen worden om het aantal verkeersslachtoffers te verminderen. Dit heeft een lijst met 18 maatregelen opgeleverd. Voorbeelden van deze maatregelen zijn: andere strategische vervoerskeuzen, verbeteren fietsinfrastructuur, veilig inrichten van 60- en 80 km/u wegen, betere zichtbaarheid fietsers, meer handhaving op alcohol en snelheid.

3 Extra investeringen Op basis van het opschakelrapport van de SWOV en de aandachtspunten genoemd in ons eigen beleidsplan verkeersveiligheid provinciale wegen lijkt op voorhand het treffen van de volgende maatregelen interessant: Verbreden van stroom- en gebiedsontsluitingswegen Verbreden obstakelvrije zone/bermen Toepassen half verharde bermen Verbeteren zichtbaarheid belijning Verbreden en aanleg fietspaden Vergevingsgezindheid fietspaden verbeteren (maatregelen in de bermen om de afloop/ernst van een eventueel ongeval te verminderen) Als wij de uitvoering van deze maatregelen zo zonder meer doorrekenen voor ons hele wegennet (ruim 500 km) komen wij in indicatieve zin uit op een investeringsbedrag in de orde van grootte van 360 miljoen. Vooral de verbreding van wegen, fietspaden en obstakelvrije zone conform de duurzaam veilig richtlijnen vergen grote investeringen. Deze theoretische benadering, waarin sec gekeken is naar verkeersveiligheidsbelangen vraagt tegelijkertijd wel om de nodige nuancering. Er zijn immers ook andere belangen die moeten worden meegewogen, bijvoorbeeld de landschappelijke belangen of mogelijke consequenties voor flora en fauna. Het verbreden van wegen of verruimen van een obstakelvrije zone naast de weg kan ten koste gaan van bomen of beplanting. Of soms is er fysiek geen ruimte aanwezig voor een aanpassing van de weg. Eén en ander zal in de praktijk maken, dat als gevolg van een zorgvuldige belangenafweging en fysieke beperkingen die het uitvoeren van het pakket aan verkeersveiligheidsmaatregelen zal ontmoeten, het zo even geschetste indicatieve investeringsbedrag waarschijnlijk naar beneden zal kunnen worden bijgesteld. Dit laat echter onverlet dat wij dan altijd nog met een zeer fors investeringsbedrag te maken blijven houden. Provinciaal verkeersveiligheidsbeleid Als provincie zijn wij steeds op zoek naar de juiste manieren om ons verkeersveiligheidsbeleid goed te funderen en de middelen die wij beschikbaar hebben optimaal in te zetten om onze doelstelling te halen. In het Nationaal mobiliteitsberaad is een taakstelling afgesproken met betrekking tot het aantal verkeersslachtoffers. Een reductie van 47% van het aantal doden en 34% van het aantal ziekenhuisgewonden in 2020 ten opzichte van het peiljaar 2002 voor heel Nederland. Nederland moet tevens zijn plaats behouden in de top vier van veilige landen van de Europese unie in De doelstelling is evenredig over het land verdeeld, zo ook over het grondgebied van de provincie Groningen. Voor onze provincie is in het Beleidsplan Verkeersveiligheid Provinciale Wegen (21 maart 2012) de verkeersveiligheidsdoelstelling vastgelegd. Hierin is, rekening houdend met de eerder aangehaalde afspraken, de doelstelling van maximaal 25 verkeersdoden en maximaal 300 ziekenhuisgewonden per jaar in 2020 het uitgangspunt. Parallel aan de landelijke trend is ook in onze provincie het aantal verkeersdoden de laatste jaren gedaald, zie tabel 1. Echter het aantal ziekenhuisgewonden lijkt toe te nemen. De laatste cijfers hierover van de laatste jaren geven, door landelijke problemen in de verwerking van de ongevalsgegevens, een vertekend beeld en zijn daarom niet betrouwbaar. Wel is hierin inzicht op basis van landelijke cijfers van ziekenhuizen en de demografische- en vervoerswijze ontwikkeling (o.a. elektrische fietsen). Hieruit lijkt het dat er een stijging van het aantal ziekenhuisgewonden is te verwachten. Daardoor wordt, dit is ook de landelijke verwachting, de doelstelling om het aantal ziekenhuis-gewonden voor 2020 terug te dringen moeilijker haalbaar Tabel 1: aanta, verkeersdoden in de provincie Groningen

4 Ons provinciale verkeersveiligheidsbeleid is mede gebaseerd op het nationale strategisch plan verkeersveiligheid Dit strategische plan heeft als speerpunten samenwerking, een integrale aanpak en duurzaamheid. Naast een set van generieke maatregelen speelde het programma voor (groot) onderhoud aan onze wegen ook een belangrijke rol. Immers, daarmee was het mogelijk om werk met werk te maken. De aanpak van de verkeersonveiligheid op onze wegen is onderverdeeld in 6 aandachtsgebieden: 1. black spots, 2. gevaarlijke routes/wegvakken, 3. (brom) fietsoversteken, 4. ongevallen op kruisingen, 5. eenzijdige ongevallen en 6. komtraverses. De hieruit voortvloeiende concrete maatregelen zijn opgenomen in het Meerjarenuitvoeringsprogramma (MUP). In 2012 is er nog een herziening gekomen op het nationaal strategische plan verkeersveiligheid. De herziening beleidsimpuls verkeersveiligheid. De focus ligt hierin op fietsers, senioren en beginnende bestuurders. Door de maatregelen uit het uitvoeringsprogramma zijn er al veel gevaarlijke situaties opgelost, maar het aantal verkeersongevallen met ziekenhuisgewonden laat de laatste jaren dus, gezien de rapportages van de ziekenhuizen, geen dalende trend zien. Anticiperend op het mogelijk niet halen van de landelijke doelstelling heeft de minister van infrastructuur en milieu opdracht gegeven aan de SWOV (stichting wetenschappelijk onderzoek verkeersveiligheid) onderzoek te doen naar hoe de doelstelling alsnog zou kunnen worden behaald. Hierop heeft op 6 februari 2015 de SWOV het al eerder vermelde rapport uitgebracht, genaamd 'Opschakelen naar meer verkeersveiligheid'. Doel van dit onderzoek was na te gaan welke extra maatregelen genomen kunnen worden om de doelstellingen voor 2020 te halen. Dit heeft een lijst met 18 maatregelen opgeleverd die aanvullend zijn op het Strategisch Plan Verkeersveiligheid en op de Beleidsimpuls Verkeersveiligheid 2012 (beide van l&m). De Minister heeft in een brief samen met de koepels van provincies (IPG) en gemeenten (VNG) geconcludeerd dat van de 18 maatregelen die SWOV noemt weliswaar op verschillende gebieden al het nodige in gang is gezet, maar ook dat volledige uitvoering van alle 18 maatregelen tegelijkertijd niet realistisch is. Dit heeft te maken met de grote investeringen en het draagvlak voor sommige maatregelen. Provinciale problematiek verkeersveiligheid Naast deze landelijke ontwikkeling geldt ook voor het provinciale verkeersveiligheidsbeleid dat wij op een punt zijn aangeland dat wij ons moeten herbezinnen op onze aanpak van de verkeersveiligheid. Dit heeft te maken met een aantal belangrijke ontwikkelingen: O De black spots, en gevaarlijke fietsoversteken op het provinciale wegennet zijn vrijwel opgeruimd. Het enkel verbeteren van de infrastructuur is niet voldoende. Handhaving en educatie zijn daarnaast ook belangrijk bij de gedragsbeïnvloeding van verkeersdeelnemers. De registratie van verkeersongevallen is de afgelopen jaren ernstig in het slop geraakt, en daarmee de juiste data die ons bij de beleidsontwikkeling kunnen voeden. Dit komt met name door de veranderde prioritering van registratie bij de regiopolitie en het overstappen op een ander intern registratiesysteem. De laatste jaren is er echter weer sprake van een verbeterde registratie. Verwacht wordt dat het enkele jaren duurt voor deze weer op het gewenste niveau is. Wel is de registratie van ongevallen met zeer ernstige afloop redelijk goed op orde. Voor wat betreft dit laatste punt is het niet alleen de provincie Groningen die dit probleem heeft, ook andere wegbeheerders hebben met deze beperking te maken. Door de bovenomschreven ontwikkelingen is het zaak in het provinciale verkeersveiligheidsbeleid naast een reactieve houding (reagerend op ongevallendata) ook een proactieve houding aan te nemen. Ook in het kader van het WB Groningen werken wij proactief samen aan de verkeersveiligheid door met alle gemeenten meer inzet te plegen op verkeerseducatie via VerkeerswijzerGroningen.

5 Noordelijke Proeftuin In aansluiting op het rapport van de SWOV, het IPO-besluit tot proactief verkeersveiligheidsbeleid zijn de provincies Frysiän, Groningen en Drenthe tot de conclusie gekomen dat de tijd rijp is om de handen ineen te slaan om de benodigde inspanningen te leveren om de verkeersveiligheid te verbeteren. Na overleg is besloten om opdracht te geven aan de SWOV om dit jaar een opzet te maken voor een "Noordelijke Proeftuin Verkeersveiligheid". In deze "proeftuin" wordt verkend hoe met slimme inzet van middelen, partijen en kennis de verkeersveiligheid kan worden verbeterd en deze ook inspiratie voor anderen kan bieden. Concreet betekent dit dat de verkeersveiligheidsdoelstellingen van de drie noordelijke provincies Frysiän, Groningen en Drenthe met behulp van kennis over oorzaken en effectieve maatregelen aan relevante organisaties kan worden gekoppeld en ook deze organisaties directer worden betrokken bij het gezamenlijk behalen van de verkeersveiligheidsdoelstelling. Hiervoor wordt eerst begonnen met het aangeven van de risicofactoren in het verkeer (zogenaamde SPI's oftewel Safety Performance Indicatoren) en worden onderliggende veiligheidsdoelen geformuleerd. Bijvoorbeeld: wij willen dat het rijden onder invloed niet boven een bepaald percentage komt. En ook wordt aangegeven hoe wij dit kunnen gaan meten. De eerder genoemde 18 opschakel-maatregelen van de SWOV en kennis vanuit de bestaande analyses over de belangrijkste oorzaken van verkeersonveiligheid in de noordelijke regio's worden hierbij als uitgangspunt genomen. Het accent zal komen te liggen op de onderwerpen: Snelheid; Rijden onder invloed (alcohol); Infrastructuur (weginfra en fietsinfra). Overige maatregelen Als provincie zijn wij steeds op zoek geweest naar de juiste manieren om ons verkeersveiligheidsbeleid goed te funderen en de middelen die wij beschikbaar hebben optimaal in te zetten. Van belang is ook dat verkeersonveiligheid niet alleen kan worden bestreden met infrastructurele maatregelen. De inzet van educatie/communicatie en handhaving op onze wegen heeft de laatste jaren ook aangetoond belangrijk te zijn bij het verbeteren van de verkeersveiligheid. Een voorbeeld hiervan is de zogenaamde 3E-aanpak waarbij wordt ingezet op zowel infrastructuur, als handhaving en educatie (deze aanpak wordt toegepast op de N366 en de N361). Ons doel hierbij is het gedrag van de weggebrüikers positief te beïnvloeden. Deze methodiek passen wij nu ook toe als pilot op een fietsroute, Hoogezand-Groningen. Daarnaast zijn er ontwikkelingen in de techniek die weggebruikers ondersteunen/waarschuwen en soms zelfs autonoom ingrijpen. Voorbeelden hiervan zijn "lane assistance" (koers houden) en "brake assistance" (automatisch remmen bij obstakels). Maar ook zelfsturende voertuigen. De mate waarin deze ontwikkelingen daadwerkelijk (gaan) bijdragen aan de verkeersveiligheid is nog onbekend. Zoals boven genoemd is er nu ook volop aandacht voor verkeersveiligheid. Direct via het Meerjaren Uitvoeringsprogramma (MUP) en Verkeer en Vervoer Beraad (WB) en meer indirect via de uitvoering van het omvangrijke investeringspakket zoals dat onder gebracht is in het RSP en MIT. Daarnaast wordt er ook bij onderhoudsprojecten gekeken of het aspect verkeersveiligheid kan meeliften (werk met werk maken). Tevens kijken wij ook met de opzet van een "noordelijke proeftuin verkeersveiligheid" met welke maatregelen wij het aantal slachtoffers nog verder kunnen reduceren. Daarbij willen wij naast reactief ook meer proactief te werk gaan met behulp van het programma ProMeV. Dit jaar wordt er ook een fietsstrategie ontwikkeld en gaan wij bezig met een nieuw MUP. Hierin zullen bovenvermelde aspecten ook een rol spelen. 7. Afsluiting Bovenstaand hebben wij onze inzet op het gebied van verkeersveiligheid weergegeven. Conform de toezegging in de toenmalige Statencommissie Mobiliteit en Energie hebben wij tevens in deze brief inzicht gegeven in de extra investeringen die nodig zouden zijn ten behoeve van verkeersveiligheid conform het ANWB-rapport "Onderzoek verkeersveiligheid provinciale wegen Groningen".

6 Wij vertrouwen erop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend, Gedeputeerde Staten van Groningen:, voorzitter., secretaris.