Samenvatting Economie Markt: vraag en aanbod

Transcriptie

1 Samenvatting Economie Markt: vraag en aanbo Samenvatting oor Martijn 3716 wooren 5 februari ,5 9 keer beooreel Vak Methoe Economie Pincoe Markt: vraag en aanbo H1 1. De vraag in e markt Wat is een markt? Markt = het geheel van vraag naar en aanbo van een bepaal prouct. Vraag = hoeveelhei proucten ie e klanten willen kopen. Aanbo = hoeveelhei proucten ie e verkopers willen verkopen. Concrete markt = markt als winkel met zichtbare en vaste ontmoetingsplaats (fruitmarkt en rommelmarkt) Abstracte markt = markt ie geen concrete ontmoetingsplaats heeft waar vragers en aanbieers elkaar ontmoeten. Het verschil tussen concrete en abstracte markten vervaagt oor internetmarkten (marktplaats.nl). Ze hebben kenmerken van concrete markten, maar vragers en aanbieers ontmoeten elkaar hier niet fysiek en op hetzelfe tijstip. Wat ben je berei te betalen? Betalingsbereihei = maximale berag at een koper wil betalen voor een prouct. Afzet = aantal verkochte proucten: verkochte hoeveelhei: q. Omzet = totale gelopbrengst van verkopen: Omzet = prijs x afzet Voor aanbieers van proucten is het belangrijk om te weten wat e betalingsbereihei voor een prouct is, want zij willen weten hoeveel zij kunnen verkopen van hun prouct bij verschillene prijzen. Pagina 1 van 22

2 Iniviuele vraaglijn Iniviuele vraaglijn: iniviuele vraagcurve = lijn ie het verban tussen e prijs en e gevraage hoeveelhei van een prouct van e iniviuele koper laat zien: laat e betalingsbereihei van een consument voor een prouct bij verschillene prijzen zien. Iniviuele vraag = q v Collectieve vraaglijn: collectieve vraagcurve = lijn ie het verban tussen e prijs en e gevraage hoeveelhei van een prouct van e gezamenlijke kopers: vraag van groep consumenten bij verschillene prijzen bij elkaar opgetel. Collectieve vraag = Q v Bij economie staat e oorzaak (veranerene prijs) op e y-as en het gevolg van e veranerene prijs (verschillene gevraage hoeveelheen) op e x-as. Collectieve vraaglijn in een formule Vraagfunctie = een eerste graasvergelijking: rechte lijn. Vraagfunctie: Q v = ap + b Q v = gevraage hoeveelhei van een prouct. p = prijs van een prouct. a < 0 a en b zijn getallen ie per situatie kunnen verschillen. Vraagfunctie opstellen: Stap 1: Twee punten noteren. ΔQv Stap 2: a berekenen. a = Δp Stap 3: b berekenen. Vervolgens een punt in formule invullen om b te krijgen. Pagina 2 van 22

3 Stap 4: formule noteren. Q v = ap + b (bijv.)à Q v = 1,5p De vraag veranert Niet alleen e prijs De collectieve vraag wort bepaal oor vijf belangrijke vraagfactoren: -Prijs van het prouct: hogere prijs à kleinere vraag. -Inkomen van consumenten: een hoger inkomen à meer gel te besteen à toename betalingsbereihei en vraag. -Prijs van anere goeeren zoals substitutiegoeeren en complementaire goeeren. Substitutiegoe of substituten = proucten ie anere proucten vervangen: substitutiegoe goekoper in verhouing met aner prouct à toename vraag naar aner goe en afname vraag naar substitutiegoe. Complementaire goeeren = proucten ie elkaar aanvullen: prouct uurer à afname prouct en complementair goe. -Voorkeuren van consumenten veraneren in e loop van e tij en oor marketing en promotie van proucten en iensten: reclame, tv-programma s en uitelen van (proef)prouct à grotere vraag. -Aantal consumenten: jongeren op latere leeftij auto kopen à miner consumenten in eze leeftijscategorie. Of Miner baby s à miner vraag naar luiers. Of meer asielzoekers à grotere woningvraag. Vraaglijnen kunnen verschuiven Verschuiving op of langs e vraagcurve = veranering op e vraaglijn ie wort veroorzaakt oor prijsveranering van het betreffene goe: prijs lager à vraag stijgt. Prijs hoger à vraag aalt. (Hierbij gelt wel: ceteris paribus = overige omstanigheen gelijkblijven (terwijl e overigen gelijk zijn)) Verschuiving van e hele vraagcurve (vraaglijn) = Veranering van e vraaglijn ie wort veroorzaakt oor overige vraagfactoren (behalve prijs van het betreffene goe); e overige vraagfactoren woren us weergegeven oor e constante (b) in functie: prijs lager of hoger à verschuiving op e vraagcurve(vraaglijn). Inkomens hoger à hele vraaglijn naar rechts. Inkomens alen of anere voorkeuren à vraaglijn naar links. Pagina 3 van 22

4 Pagina 4 van 22

5 3. De invloe van e prijs op e vraag Prijs omlaag of omhoog? Prijselasticiteit van e gevraage hoeveelhei = e mate waarin een relatieve prijsveranering zorgt voor een relatieve veranering in e gevraage hoeveelhei. Veranering van e gevraage hoeveelhei (%) Prijselasticiteit van e vraag = Veranering van e prijs (%) ΔQv (%) E p = Δp (%) De prijselasticiteit van e vraag is meestal negatief, omat er meestal een negatief verban is tussen prijs en vraag: als e prijs stijgt, an aalt e gevraage hoeveelhei. Als e relatieve veranering van e vraag groter is, an e relatieve veranering van e prijs, is het getal voor e prijselasticiteit zoner minteken groter an 1. Als e relatieve veranering van e vraag kleiner is an e relatieve veranering van e prijs, an is het getal voor e prijselasticiteit zoner minteken kleiner an 1. Hoe sterk reageert e vraag op een prijsveranering? Inelastische vraag = e gevraage hoeveelhei reageert in verhouing miner sterk op een veranering van e prijs. Elastisch vraag = e gevraage hoeveelhei reageert in verhouing sterk op een veranering van e prijs. Of e vraag naar goeeren wel of niet sterk reageert op een veranering van e prijs: -Het bestaan van substituten: prijsverhoging à vragers gaan aner goe gebruiken. -Het soort goe: primaire goeeren à inelastische vraag (vragers blijven kopen bij prijsverhoging). Pagina 5 van 22

6 Luxe goeeren à elastische vraag (vragers kopen niet bij prijsverhoging). -De termijn ie je in beschouwing neemt: prijsverhoging op korte termijn à inelastische vraag (blijven kopen). Prijsverhoging op lange termijn à elastische vraag (kunnen alternatief beenken). Elastische vraag Inelastische vraag Volkomen inelastische vraag Procentuele veranering van Veranering in prijs en prijs en van gevraage hoeveelhei hoeveelhei Procentuele veranering van Gevraage hoeveelhei gevraage hoeveelhei is groter reageert sterk op an e procentuele veranering prijsveranering. van prijs. Procentuele veranering van Gevraage hoeveelhei gevraage hoeveelhei is reageert zwak op kleiner an e procentuele prijsveranering. veranering van prijs. Gevraage hoeveelhei - reageert niet op prijsveranering. Waare van elasticiteit E < -1-1 < E < 0 E = 0 Hoe sterk reageert e omzet op een prijsveranering? Prijselasticiteit van e omzet = e mate waarin een relatieve prijsveranering zorgt voor een relatieve veranering van e omzet: verhoging prijs van prijselastische goe à aling omzet (veranering hoeveelhei groter an prijs à aling omzet). Pagina 6 van 22

7 Elastische vraag Inelastische vraag Volkomen inelastische vraag Prijs stijgt Omzet aalt: vraag aalt procentueel sterker an e prijs stijgt. Omzet stijgt: vraag aalt procentueel zwakker an e prijs stijgt. Omzet stijgt: e prijs stijgt en e vraag blijft gelijk. Prijs aalt Omzet stijgt: vraag stijg sterker an e prijs aalt. Omzet aalt: vraag stijgt zwakker an e prijs aalt. Omzet aalt: e prijs aalt en e vraag blijft gelijk. Hoe sterk reageert e vraag naar anere goeeren op een prijsveranering? Kruislingse prijselasticiteit van e vraag = e invloe van e relatieve prijsveranering van een prouct op e vraag naar een aner prouct: bij substituten à kruislingse prijselasticiteit positief. Bij complementaire goeeren à kruislingse prijselasticiteit negatief. Veranering van gevraage hoeveelhei van goe A (%) Kruislingse prijselasticiteit van e vraag = Veranering van prijs van goe B (%) ΔQv A (%) E k = Δp B (%) Complementair goe Substituut Veranering in prijs en hoeveelhei Waare van elasticiteit Bij een stijging van prijs van goe A aalt vraag naar goe B. E < 0 Bij een stijging van prijs van goe A stijgt e E > 0 vraag naar goe B. Pagina 7 van 22

8 Pagina 8 van 22

9 4. De invloe van inkomen op e vraag Meer salaris, meer kopen? Inkomenselasticiteit van e vraag = In welke mate een relatieve inkomensveranering zorgt voor een relatieve veranering in e gevraage hoeveelhei. Inferieure goeeren = Proucten ie als kenmerk hebben at e vraag ernaar in verhouing tot het inkomen aalt als het inkomen stijgt; negatieve inkomenselasticiteit: stijging inkomen à miner aarappel en meer rijst. Veranering van e gevraage hoeveelhei (%) Inkomenselasticiteit van e vraag = Veranering van het inkomen (%) ΔQv (%) E i = Δy (%) Procentuele veranering van inkomen en van gevraage hoeveelhei Procentuele veranering van gevraage hoeveelhei is kleiner Normale goeeren an procentuele veranering van inkomen. Procentuele veranering van gevraage hoeveelhei is groter Luxe goeeren an procentuele veranering van inkomen. Inferieure goeeren Veranering inkomen en Waare van elasticiteit hoeveelhei Er is een positief verban tussen vraag en inkomen. 0 < E < 1 De vraag reageert zwak op een inkomensveranering. Er is een positief verban tussen vraag en inkomen. E > 1 De vraag reageert sterk op een inkomensveranering. De vraag stijgt als inkomen E < 0 aalt. Inifferente goeeren Blijft altij hetzelfe. E = 0 Engelkromme Wet van Engel = e uitgaven aan voeing nemen toe als het inkomen stijgt, maar procentueel alen ze: procentueel stees kleiner geeelte van inkomen. Drempelinkomen = Het inkomen at bereikt moet woren voorat aan een (luxe) prouct gel uitgegeven wort. Pagina 9 van 22

10 Verban inkomen en uitgaven: -Noozakelijke goeeren: geen inkomen à toch uitgaven (bijv. gellenen) -Luxegoeeren: inkomen genoeg voor noozakelijke uitgaven (inkomen rempelinkomen) à koop luxegoe. -Inferieure goeeren: alene vraag: stijging inkomen à miner aanschaf inferieure goeeren. 2.1 Het aanbo in e markt Aanbieen kost gel Verkoopbereihei = prijs waartegen een proucent wil aanbieen: verkooprijs prouct hoog à veel aanbo: veel winst. Constante of vaste kosten = kosten ie niet veraneren naarmate je meer of miner gaat prouceren; TCK. Variabele kosten = kosten ie veraneren naarmate je meer of miner gaat prouceren; TVK. Gronstoffen zie je terug in het einprouct en hulpstoffen zie je niet terug in het einprouct. Rekenen en tekenen met totale kosten Totale kosten = totale variabele en constante kosten opgetel; TK. Proportioneel variabele kosten = variabele kosten ie per eenheiprouct gelijk blijven als prouctieomvang stijgt. Totale kosten = totale variabele kosten + totale constante kosten Pagina 10 van 22

11 TK = TVK + TCK TK = GVKq + TCK Gemiele totale kosten = totale kosten geeel oor prouctieomvang; GTK. Gemiele variabele kosten = totale variabele kosten geeel oor prouctieomvang; GVK. Gemiele constante kosten = totale kosten geeel oor prouctieomvang; GCK. GTK = TK/q GVK = TVK/q GCK = TCK/q GTK = GVK + GCK GTK = GVK + TCK/q Marginale kosten = toename van totale kosten als gevolg van prouceren van 1 extra prouct: woren veroorzaakt oor veranering in variabele kosten; MK. Als e kosten proportioneel variabel zijn an zijn e marginale kosten gelijk aan e gemiele variabele kosten: GVK = MK. ΔTK ΔTVK MK = of MK = = GVK Δq Δq Pagina 11 van 22

12 2.2 De kosten zijn niet altij gelijk Verschillene soorten variabele kosten Degressief variabele kosten = variabele kosten ie per eenheiprouct alen als prouctieomvang toeneemt. Progressief variabele kosten = variabele kosten ie per eenheiprouct stijgen als prouctieomvang toeneemt: kan gebeuren wanneer onerneming ichtbij prouctie van maximale prouctiecapaciteit komt te zitten. Pagina 12 van 22

13 Meer of miner? Wet van toenemene en afnemene meeropbrengsten = wet (op praktijk gebaseere ervaringsregel) ie aangeeft at als je prouctiefactor toevoegt aan constant gehouen overige prouctiefactoren, e prouctie in eerste instantie meer an evenreig (evenreig = rechte lijn) zal stijgen en aarna miner an evenreig. Kosten per prouct Grafiek van e Wet van toe- en afnemene meeropbrengsten oor in grafiek kosten per prouct (GTK, GVK en MK) te tekenen: Kosten per eenhei eerst alen en aarna weer stijgen. MK-lijn moet GTK en GVK in laagste punt snijen: links van snijpunt zijn marginale kosten lager an gemiele kosten; één extra eenhei prouctie heeft an lagere kosten (MK) an gemiele kosten: gemiele aalt. Rechts van snijpunt liggene marginale kosten boven gemiele kosten: kosten van uitbreiing van prouctie (MK) liggen boven gemiele kosten: gemiele kosten stijgen. Een anere kostenfunctie Totale kostenlijn bij proportionele variabele kosten is een rechte lijn. Kosten functie bij Wet van toenemene en afnemene meeropbrengsten is meestal een eregraas vergelijking. Van totale kostenfunctie bij Wet van toenemene en afnemene meeropbrengsten bij gemiele kosten- en marginale kostenfunctie afleien: ΔTK ΔTVK TK = aq 3 + bq 2 + cq + x MK = of MK = TVK = aq 3 + bq 2 + q Δq Δq TCK = x TK aq 3 + bq 2 + q + x x GTK = = = aq 2 + bq + c q q q MK = TK (afgeleie) = [aq 3 + bq 2 + cq + x] = 3aq 2 + 2bq + c Pagina 13 van 22

14 GTK is minimaal als eze gelijk is aan MK; in wiskunetermen: e top (al) van e GTK snijt e MK; Los op: GTK = MK 2.3 Wat levert het aanbo op? Wat brengt prouceren op? Winst = totale omzet/opbrengst min e totale kosten: Winst = TO TK TO ΔTO TO = p x q Inien proportioneel variabel: GO/p = MO = q Δq Gemiele opbrengst/omzet = omzet/opbrengst geeel oor e prouctieomvang: GO = TO/q Marginale opbrengst/omzet = toename van totale opbrengst/omzet als gevolg van het verkopen van 1 extra prouct. Waarom onernemen? Motieven om te onernemen = reenen voor mensen om een eigen onerneming te starten: -Het maken van winst, het verienen van je eigen inkomen: Eigen werkzaamheen opzetten en op termijn bepalen wat verienen, maar miner zekerhei. -Mensen vinen het prettig om hun eigen werkzaamheen te kunnen bepalen: Meer mogelijkheen. -Geen anere werkzaamheen hebben: Starten eigen berijf mogelijkhei om weer aan werk te komen. -Nieuwe proucten willen ontwikkelen: Ontwikkelen van eigen proucten en voloening krijgen oor berijf. Streven naar winst = belei voeren waarbij men probeert e opbrengsten e kosten te laten overstijgen: Eigenaren berijf krijgen inkomen en voloene gel voor investeren: investeren in prouctie en technieken van belang voor concurreren en voorbestaan berijf. Pagina 14 van 22

15 Winst maken Totale winst = totale opbrengst min e totale kosten. TW TW = TO TK GW = GO GTK = q Break-even-punt: Bep = prouctieomvang of omzet waarbij totale opbrengsten(omzet) gelijk zijn aan totale kosten: afronen naar boven tot hele getallen: ,33 à Winst is gelijk aan nul: snijpunt van TK-lijn en TO-lijn. Break-evenafzet; bea = afzet bij break-even-punt. Break-evenomzet; beo = omzet bij break-even-punt: bea x prijs. TO = TK geeft TO TK = 0 geeft TW = 0 GO = GTK Maximale winst Maximale winst = prouctieomvang waarbij uitbreiing van prouctieomvang geen grotere winst of kleiner verlies oplevert: Manieren waarop kosten kunnen verlopen: -Proportionele variabele kosten: winst is maximaal als proucten zoveel mogelijk prouceert. -Wet van toe- en afnemene meeropbrengsten: winst zo groot mogelijk als: MO = MK: Bij MO > MK: een extra prouct levert een bijrage aan winst: TW stijgt. Bij MO < MK: een extra prouct levert verliest op: TW aalt. Bij GO > GTK: winst. Bij GO < GTK: kleinst mogelijk verlies. Bij MK = MO an is MW = 0: TW blijft gelijk: winst is maximaal. TW max = TO TK (hoeveelhei nemen ie hoort bij mo = mk) TW = (GO GTK) x q Pagina 15 van 22

16 Maximale winst aangeven: Oppervlakte van gearceere rechthoek is gelijk aan waare van totale winst. Berekenen maximale winst met MO = MK: 1 Winst is max. als MO = MK: stel gelijk aan elkaar. 2 Bepaal q bij MO = MK: teken verticale hulplijn naar beneen trekken. 3 Bepaal prijs ie hoort bij q, = hoeveelhei. 4 Bepaal GTK ie hoort bij q. 5 Bepaal verschil tussen p en GTK. 6 Vermenigvulig verschil tussen p en GTK met hoeveelhei: (GO(p)-GTK) x q Pagina 16 van 22

17 2.4 De aanbolijn Zo teken je e aanbolijn Iniviuele aanbolijn, iniviuele aanbocurve = lijn ie verban weergeeft tussen prijs en aangeboen hoeveelhei van een enkele aanbieer: verkoopbereihei: Iniviuele proucent zal bijna altij streven naar maximale winst à proucent zal hoeveelhei aanbieen ie hoort bij MO = MK: Bij ieere prijs geeft e MK-lijn hoeveelhei aan at proucent aanbiet. Iniviuele aanbo = q a Aanbo van een prouct wort meestal verzorg oor meerere berijven: collectieve aanbo is gelijk aan optelsom van wat alle iniviuele proucenten aanbieen. Collectieve aanbolijn, collectieve aanbocurve = lijn ie verban weergeeft tussen prijs en aangeboen hoeveelhei van gezamenlijke aanbieers: collectieve aanbolijn krijg je oor e iniviuele aanbolijnen van verschillene proucten bij elkaar op te tellen. Collectieve aanbo = Q a Q a = ap + b p = prijs van een prouct a = richtingscoëfficiënt; positief, groter an 0: aanbolijn meestal stijgen. Tekenen van aanbolijn: 1 Benoem e assen: op y-as is prijs (p) en op x-as is aangeboen hoeveelhei (Q a ). 2 Om lijn te tekenen, moet je minstens twee punten uitrekenen. 3 Maak nu tabel waarin je waaren van p en Q a ie bij elkaar horen naast elkaar zet: voor 1 uiterste punt van lijn moet je ui rekenen voor welke waare q a = 0; voor anere punt moet je waare voor p in vullen ie hoger is an prijs bij Q a = 0. 4 Teken nu twee punten in grafiek en teken oor punten een rechte lijn. Pagina 17 van 22

18 Het aanbo veranert Aanbofactoren = omstanigheen ie totale aanbo van een goe of ienst beïnvloeen: Prijs van het prouct: hoger prijs à meer aanbo. Aantal aanbieers: bijkomen aanbieers à aanbo bij elke prijs stijgt. Kosten van arbei: arbeiskrachten in een sector goekoop à kosten per prouct alen à meer aanbo. Kosten van gronstoffen: gronstoffen goekoper à tegen ezelfe prijs meer einproucten. Rentestan: rente aalt à berijven trekken goekoper kapitaal aan à meer aanbo tegen ezelfe prijs. Prijselasticiteit van het aanbo Prijselasticiteit van het aanbo = getal at relatieve veranering van aanbo als gevolg van relatieve prijsveranering geeft. Veranering van e aangeboen hoeveelhei (%) Prijselasticiteit van het aanbo = Veranering van e prijs (%) Prijselasticiteit van het aanbo > 0 In tegenstelling tot prijselasticiteit van e vraag is hier het verban met e prijs juist positief. De uitkomst van bijv. 0,28 betekent at e aangeboen hoeveelhei met 0,28% toeneemt na een prijsverhoging van 1%. Pagina 18 van 22

19 2.5 De markt in evenwicht Vraag en aanbo in een moel Vraag een aanbo bepalen e prijs van een goe. Marktmoel = moel at je inzicht geeft in werking van vraag en aanbo: versimpele weergave van werkelijkhei. Marktevenwicht = evenwicht, prijs, at tot stan komt op een markt oor mechanisme van vraag en aanbo: punt waarin het aanbo en e vraag aan elkaar gelijk zijn. Marktevenwicht berekenen: Marktevenwicht: Q a = Q v Bij vraaglijnen bereken je an e evenwichtsprijs (pe). Bij e prijs kun je evenwichtshoeveelhei (Q e ) berekenen oor prijs in te vullen in aanbolijn of vraaglijn. Bij prijs en hoeveelhei kun je e evenwichtsomzet berekenen oor hoeveelhei met prijs te vermenigvuligen. Evenwichtsprijs; pe = prijs bij marktevenwicht: bereken je oor evenwichtsvergelijking op te lossen: Q a = Q v Evenwichtshoeveelhei; Qe = hoeveelhei in marktevenwicht: bereken je oor evenwichtsprijs in vraagfunctie of aanbosfunctie in te vullen. De markt past zich aan Aanbooverschot = aantal eenheen waarmee het aanbo e vraag op een markt overtreft: prijs ligt boven evenwichtsprijs; aanbooverschot: omvang van het aanbo is groter an omvang van vraag: proucten blijven met proucten zitten à voorraa houen kost gel à verlaging prijs om voorraen kwijt te raken. Vraagoverschot = aantal eenheen waarmee e vraag het aanbo op een markt overtreft: prijs ligt oner evenwichtsprijs; vraagoverschot: omvang van e vraag is groter an omvang van het aanbo: Onernemers vergroten afzet en verhogen prijs. Marktmechanisme = e onzichtbare han ie ervoor zorgt at een markt in evenwicht komt: markt van vraagoverschot of aanbooverschot veranert naar marktevenwicht. Pagina 19 van 22

20 Aanbooverschot: Q a > Q v Vraagoverschot: Q v > Q a Bij een grafiek kun je het overschot zien aan e han van e snijpunten van het aanbo en e vraag bij e marktprijs. De grootte van het overschot kun je berekenen oor e prijs in e vraagfunctie en aanbofunctie in te vullen en vervolgens van elkaar af te trekken: gevraage hoeveelhei = 100 en aangeboen hoeveelhei = 110; overschot = = 10; aanbooverschot. Bij aanbooverschot zal e prijs omlaag tot e evenwichtsprijs moeten om it te voorkomen; bij vraagoverschot zal e prijs omhoog tot e evenwichtsprijs moeten om it te voorkomen Consumentensurplus Consumentensurplus = verschil tussen betalingsbereihei van consumenten en marktprijs, vermenigvulig met e verkochte hoeveelhei: verschil tussen betalingsbereihei, berag at een vrager berei is te betalen, en marktprijs, prijs ie uiteinelijk voor een prouct wort betaal. Iniviuele consumentensurplus = consumentensurplus van een enkele koper. Totale consumentensurplus = consumentensurplus van meerere of alle kopers. Lagere prijs, hogere welvaart Consumentensurplus stijg als prijs van een prouct aalt: toename van welvaart voor e consument. Het consumentensurplus kun je aangeven in een grafiek, ie een vraagcurve heeft (en een prijslijn): consumentensurplus is boven prijslijn en oner vraagcurve; een riehoek: consumentensurplus is e oppervlakte van e riehoek. Consumentensurplus meestal moeilijk te bepalen in praktijk, omat consumenten som in opwelling kopen of voorkeuren veraneren. Consumentensurplus uitrekenen: 1 Zoek e gevraage hoeveelhei bij e gegeven prijs (marktprijs) 2 Bepaal het verschil tussen e prijs ie maximaal betaal wort en gegeven prijs (marktprijs) 3 Bereken e oppervlakte van e riehoek: ½ x basis x hoogte: 0,5bh. Pagina 20 van 22

21 Wel of niet verkopen? Proucentensurplus = verschil tussen prijs waarvoor een aanbieer zijn prouct minimaal wil verkopen en e marktprijs, vermenigvulig met e verkochte hoeveelhei: verschil tussen prijs en laagste berag waarvoor een aanbieer een goe of ienst wil verkopen: proucenten met verkoopbereihei bij laagste prijs hebben hoogste proucentensurplus; hebben waarschijnlijk laagste marginale kosten. Iniviuele proucentensurplus = proucentensurplus van een enkele aanbieer. Totale proucentensurplus = proucentensurplus van meerere of alle aanbieers. Proucentensurplus stijgt als prijs van een prouct stijgt: toename van welvaart voor e aanbieer. Proucentensurplus kun je aangeven in een grafiek, ie een aanbocurve heeft (en een prijslijn): proucentensurplus is boven prijslijn en oner aanbocurve; een riehoek: proucentensurplus is e oppervlakte van e riehoek. Proucentensurplus uitrekenen: 1 Zoek aangeboen hoeveelhei bij gegeven prijs, marktprijs. 2 Bepaal verschil tussen gegeven prijs en laagste prijs wort aangeboen. 3 Bereken e oppervlakte van e riehoek: ½ x basis x hoogte: 0,5bh. Ieereen tevreen? Totale surplus = consumentensurplus en proucentensurplus bij elkaar opgetel. Bij marktevenwicht vint e prouctie plaats bij e meest efficiënte aanbieers en komt terecht bij kopers ie hier het meeste waare aan hechten, oor e hoogste betalingsbereihei te hebben: marktevenwicht raagt maximaal bij aan e welvaart van proucenten en consumenten. Pareto-efficiëntie = het totale surplus, van proucenten en consumenten, e welvaart, is maximaal. Hiervan is sprake in marktevenwicht, snijpunt aanbolijn en vraaglijn: er is geen mogelijkhei voor een partij om er meer op vooruit te gaan zoner at een anere partij erop achteruit gaat. Toelichting illustratie: E; markevenwicht: vragers ie betalingsbereihei van evenwichtsprijs hebben of meer. AE: vragers ie meeste waare aan prouct hechten. EB: vragers met lagere betalingsbereihei; oen bij evenwichtsprijs niet mee. Pagina 21 van 22

22 CE: aanbieers met verkoopbereihei van evenwichtsprijs of lager zijn meest efficiënte aanbieers. ED: miner efficiënte aanbieers oen bij e evenwichtsprijs niet mee. Miner welvaart Marktmacht = mate waarin een aanbieer zich onafhankelijk van anere marktspelers kan geragen: marktpartij heeft zoveel macht at hij zich aan e tucht van e markt kan onttrekken en zelf een prijs kan bepalen ontstaat er marktmacht; markt werkt niet perfect. Harberger-riehoek, eaweight-loss, VC +VA = Afname van totale surplus, welvaart, oorat markt niet optimaal werkt: Marktmacht ontstaat à hogere prijs à stijging proucentensurplus à aling consumentensurplus à totale surplus neemt af, omat miner goeeren en iensten verkocht à welvaartsverlies: Harberger-riehoek. Toelichting illustratie: Ieale situatie Prijs zou p e, evenwichtsprijs, zijn. Bij prijsverhoging: Q e stijgt naar Q a (bij marktmachtsituatie: aalt naar Q 1 ; creëren schaarste). Marktmachtsituatie (illustratie) Prijs stijgt van p e naar p 1. Afzet aalt van Q e naar Q 1. Consumentensurplus aalt met oppervlakte van rechthoek OC + riehoek VC. Proucentensurplus stijgt met oppervlakte van rechthoek OC, maar aalt met riehoek VA: proucentensurplus stijgt: extra omzet oor prijsstijging is groter an omzetaling oor afname van afzet; toename is groter an afname van opbrengsten oorat miner proucten woren verkocht. Uiteinelijk is het totale surplus geaal met VC + VA: Harberger-riehoek (VC + VA). Pagina 22 van 22