Stap voor Stap. Voor itrain Versie: 4.1. Auteurs: Ben Quanjer Samen met Koos Boer en Martin Hornis 2018 Berros. Alle rechten voorbehouden.

Transcriptie

1 Stap voor Stap Voor itrain Versie: 4.1 Auteurs: Ben Quanjer Samen met Koos Boer en Martin Hornis 2018 Berros. Alle rechten voorbehouden.

2 Voorwoord Tijdens de Dinamo-gebruikersdag van 18 jan is de vraag gesteld of er een korte handleiding was om een eenvoudige baan te maken in itrain, een stap-voor-stapverhaal. Deze was er niet en ik heb de taak op mij genomen om dit te gaan maken. Indien er nog onduidelijkheden of vragen zijn, dan kun je deze stellen op het forum onder Algemeen. De plaatjes komen van een Windows 10-computer met als voorkeur voor Look & Feel Nimbus en de schakelbordweergave Contrastrijk. Je kan daarbij ook kiezen voor Klassiek of Donker. Voor het scherm zou je voor Donker kunnen kiezen, zodat het scherm iets minder energie gebruikt. Hier heb ik niet voor Donker gekozen, omdat tijdens het printen dan veel toner wordt gebruikt. Toets-begrippen die aan bod komen, leg ik uit en verder moet je in de itrain-handleiding kijken voor de uitleg van begrippen. Ik zal indien nodig de bladzijdenummers noemen. Ook heb ik geen adressen aan de diverse elementen gegeven, omdat dit vaak afhankelijk is van het systeem. Als je iets met de muis moet doen, dan heb ik het over klikken en als er iets met het toetsenbord moet worden gedaan, dan heb ik het over drukken. Als er gesproken wordt over drukken op de spatiebalk, dan kan dit ook door op het element in de balk rechts te dubbelklikken. In deze handleiding wordt uitgelegd hoe je een baanplan kunt maken dat er zo uit komt te zien: Namen geven aan elementen, gebruik van hoofdletters en als scheidingsteken een - (min) of _ (underscore), bij de omschrijving kun je alles gebruiken. Maak namen zo kort mogelijk en ook zo consequent mogelijk. Dus bv. niet de ene wissel W1 noemen en de volgende Wissel 2 blok 2 naar 3, noem deze laatste W2 en zet bij omschrijving Blok 2 naar 3, eventuele toevoegingen kan je bij de omschrijving zetten. Bij de tooltip krijg je deze allebei te zien, dus heeft het geen zin om de naam zo lang te maken. Zet bij omschrijving niet de naam van het element maar een logische toevoeging. Een aantal toetsen zijn vanaf versie 3.0 gewijzigd of toegevoegd, B = Blok, F = Feedback/terugmelder, P = Pijl, S = Sein. Als je een railelement hebt geselecteerd, dan wordt met deze toetsen het railelement vervangen door het gekozen element en ook in de juiste richting geplaatst. Hiermee kan je heel snel een blok maken. 1-11

3 Stap voor Stap Start itrain en klik op Nieuw, dit kan ook via Bestand, Nieuw. Bevestig de vraag dat je een nieuw baanplan wil maken en op de vraag om de locomotieven mee te nemen met Nee. Je krijgt nu een leeg schakelbord; dit is waar het baanplan op komt te staan. Instellingen We gaan eerst alle instellingen maken die voor het baanplan belangrijk zijn. Klik op Wijzig, Instellingen. Schaal en spoorbreedte Hier kun je de schaal van de baan instellen. En de spoorbreedte: bv. bij een H0 baan H0e, H0m of H0. Snelheid De maximum snelheden laten we op de huidige waardes staan. Als je minder dan 6 snelheden ziet, dan kun je een van de randen verslepen. Klik op OK. Interface Klik op Wijzigen, Interface. Nu kun je of kiezen voor de Demo interface of de interface die je bij de baan hebt staan. Klik op OK. Voor aanvullende gegevens zie blz. 18/19, 23/26, 150 en verder. Voorkeuren Klik op Wijzig, Voorkeuren. Je krijgt dan het volgende plaatje. In tabblad Algemeen kun je eenheden instellen en hoe de omgeving er uit ziet (Look & Feel) en het opslaan van de baan bij het afsluiten. Als het vinkje aanstaat, dan wordt de baan zonder vragen opgeslagen; staat het vinkje uit, dan vraagt itrain of de baan moet worden opgeslagen. Bij het Basispad kan je aangeven waar de gebruikte bestanden staan die itrain gebruikt, zie bladzijde 19 van de handleiding. In het tabblad Schakelbord kun je de weergavestijl van de baan instellen. Hier gebruik ik Klassiek. 2-11

4 Schakelbordeditor De elementen kun je op verschillende manieren in het baanplan plaatsen. Je kan de elementen in de schakelbordeditor plaatsen en een naam geven, maar je kan ook via Wijzig, Blokken alvast de blokken maken die je later in de schakelbordeditor kan plaatsen. Dit kan ook met de wissels, relais, seinen en terugmelders. Wat niet kan, is bv. een wissel die in het schakelbord staat, kopiëren naar een andere plek en deze daar een andere naam geven, ze hebben daarna allebei de andere naam. Dit gaat alleen via Wijzig, Accessoires, Kopieer. Ook de naamgeving van deze onderdelen is belangrijk, een korte naam is het beste. Probeer de naamgeving consistent te houden, daardoor heb je later minder problemen bij het plaatsen. Het volgende voorbeeld maakt duidelijk wat ik hiermee bedoel. De naam van een loc was: V200 en deze had bepaalde eigenschappen. Er werd ook een loc gemaakt de: v200. Voor mensen zijn dit 2 dezelfde namen, maar voor itrain twee verschillende, doordat er onderscheid gemaakt wordt tussen hoofdletters en kleine letters. De ene loc werd op de baan geplaatst met de eigenschappen van de ander. De bezitter kwam op het forum met problemen met deze loc waar hij niet uitkwam. En ik zag dat er twee locs waren met een bijna identieke naam, maar met verschillende eigenschappen. Als je een Trein een lange naam geeft, dan kan deze in de baan over een ander element vallen dat je wel graag wil zien. Plaats daarom altijd naast het blokelement minimaal 2 railelementen aan beide kanten. Aanvullingen kun je altijd maken bij Omschrijving. In deze uitleg maak ik de onderdelen in de Schakelbordeditor. Klik op Wijzigen, Schakelbord. Geef het blad een naam en klik op OK. Je krijgt nu een aantal vakken. Het aantal vakken kun je later vergroten of verkleinen met de ALT-toets en pijltoetsen. We gaan nu het baanplan tekenen, maar eerst alleen de lijnen. Selecteer horizontaal ongeveer 35 cellen en klik op het railelement rechts bovenin. Deze staat verticaal als je start, deze draaien we door 2x op R te drukken, hij staat nu horizontaal. Als je nu op de spatiebalk drukt, dan wordt het rijtje cellen gevuld met rails. Dit doe je ook voor de andere 3 horizontale rijen. Je hoeft tussendoor niet op het railelement rechts bovenin te klikken. De verticale lijnen op dezelfde manier aanbrengen, eerst het railstuk rechts bovenin draaien door hier op te klikken en 2x op R of T te drukken. Nu de bochten aanbrengen; klik op het bochtrailstuk rechts bovenin. Als je wat meer ruimte hebt, dan neem je de minder scherpe bocht (45 ), anders de scherpe bocht (90 ). Hier neem ik de minder scherpe bocht. Selecteer de cel waar het bochtelement in moet komen en druk op de spatiebalk. Dat voor alle bochten doen. Om de bocht te draaien in het baanplan selecteer deze en druk op R of T. Dit doe je ook voor de wissels. Je tekent dan 6x een linker wissel en 3x een rechter wissel. Ook voeg je 3x een stootblok toe. Hierna heb je iets dat op onderstaand plaatje lijkt. 3-11

5 Als je grijze vlekken hebt in het baanplan, dan staan er 2 of meer elementen in dezelfde cel. Zoals hier op dit plaatje: Je kan het verkeerde element op de volgende manier verwijderen. Indien de grijze vlek om het verkeerde element zit (zoals hier getoond bij de bocht en de verticale rail), dan de cel selecteren en op DEL drukken. Moet juist het onderliggende element verwijderd worden, dus die zonder grijs vlak, druk dan Shift + DEL. Nu de andere benodigde elementen aanbrengen, zoals het blokelement en de terugmelders. Het seinelement is niet noodzakelijk, maar geeft later wel een goed beeld bij het functioneren van de baan. Als het element in de balk onder dezelfde hoek staat als het element in het baanplan en je drukt op de spatiebalk dan wordt het element vervangen. In een blok moeten minimaal de volgende elementen zitten: Het blokelement, een pijl, er mogen meerdere pijlen in zitten, maar die moeten allemaal in dezelfde richting (van het blok) wijzen, één of meer bezetmelders. Het aantal bezetmelders is nog wel eens reden tot discussie, hoeveel moeten er in een blok zitten? Minimaal aantal is 1; er is in principe geen maximum. Maar als je 10 melders maakt in een blok van 110 cm, dan is dat toch wel te veel. Als je met posities rijdt, dan is het normaal om 1 melder in een blok te plaatsen, die net zolang als het blok is. Een heel goede versie is 3 melders, een binnenkomstmelder van bv. 22 á 40 cm en een stopmelder van 22 á 40 cm, lengte afhankelijk van de schaal en de aanwezige ruimte. De rest van het blok wordt dan de remmelder. Nadat je alles geplaatst hebt, krijg je een plaatje dat hier op lijkt: 4-11

6 Blokken Nu ga je de elementen een naam geven, beginnend met de blokken. Dubbelklik op een blokelement en je krijgt het volgende plaatje: Hierin vul je de bloknaam, het type baan, en de lengte in. In het tabblad Bordonderdeel kun je de richting van de tekst instellen, standaard staat deze op horizontaal. Bij verticale sporen kan het wel eens gemakkelijk zijn om dit op Naar boven te zetten. Ik zie wel eens dat mensen Naar boven en Naar beneden door elkaar gebruiken, je blijft dan met je hoofd draaien tijdens het volgen van een trein. Blokken 2, 4 en 5 hebben als type Station, blokken 10, 11 en 12 hebben als type Opstelspoor en de rest Vrije baan. In het tabblad Opties kun je nog wat dingen invullen; hier staat het meeste al goed. Bij de blokken 6, 8, 10 en 11 de Richting op Beide richtingen zetten. De andere tabbladen hebben we op dit moment nog niet nodig. Klik op OK. Dit bij alle blokelementen doen. Voor de lengtes van de verticale blokken 70 cm invullen, voor de horizontale 140 cm. Het opstelspoor 100 cm lang maken. 5-11

7 Terugmelders De terugmelders moeten een naam en type krijgen. Vul bij type Bezet in. De naam heb ik zo samengesteld: BM_ Bloknummer nummer van de melder in het blok. Deze moet ook een lengte krijgen. Daar vul je 70 cm in. Seinen Voor de seinen heb ik het NS-type genomen. Zelf kun je het land en/of type nemen die je op de baan wil plaatsen. Dubbelklik op een sein en geef deze een naam. Naam: HS- Bloknummer. Klik op OK. Onderaan een sein zie je een dwarsstreepje, deze zijde moet naar het blok wijzen, dit is de kant waarvandaan de trein komt. Om het beter te zien kun je het sein schuin zetten, zet het daarna weer goed. Als alle elementen die daarvoor in aanmerking komen een naam en andere instellingen hebben, dan ga je nu de blokken samenstellen. Dit doe je door alle elementen behorend bij een blok te markeren. Klik op het blokelement en druk op G, het lijntje wordt nu oranje. Selecteer ook de andere elementen die bij het blok behoren en druk op G. De letter G staat voor Groeperen. B1, blok 1 is geselecteerd met G, deze is daardoor oranje. B3, blok 3 is al gemaakt, dit kun je zien doordat deze bruin is. Hier een plaatje zoals het er uitziet met 2 gevulde blokken. Dit met alle blokken doen. Een wissel zit nooit in een blok, blokken zitten maximaal tussen 2 wissels. Plaats nooit een melder direct naast een blokelement. Als je dan virtueel wilt rijden, dan gaat dat niet doordat de naam van de trein de bezetmelder bedekt. Virtueel rijden is rijden op alleen het baanplan zonder dat de interface is gekoppeld en je schakelt zelf met de muis de bezetmelders aan en uit waardoor het lijkt alsof de trein rijdt. Over Virtueel rijden kun je in het forum lezen bij Veel gestelde vragen. Als alle blokken gemaakt zijn, dan moet de verbinding tussen de blokken vastgelegd worden, dit doe je met Vul automatisch. Dubbelklik op een blokelement en je zal zien dat er een knop is bijgekomen. Klik op Vul automatisch, nu worden de tabbladen Volgende en Vorige gevuld met de melders, wissels en seinen. In het tabblad Terugmelders worden de melders gezet met hun lengte en plaats. Doe dit bij alle blokken. Indien je een blok hebt toegevoegd of wat met melders of rijrichting hebt gedaan, dan zul je de blokken die aansluiten inclusief het blok zelf opnieuw Vul automatisch moeten doen. De blokkoppelingen kan je sinds itrain 4.1 met de U-knop (de rode magneet) goed zetten in het huidige tabblad. Bij een baanplan uit versie 4.0 moet je voordat je het baanplan kan gebruiken in 4.1 deze knop gebruiken. 6-11

8 Teksten en andere elementen Bij de blokken kun je teksten plaatsen met de naam van de blokken, dit doe ik meestal met alleen de B van blok en dan het nummer. Dit kan ook bij de andere elementen. Om het station te versieren kun je er nog een perron bijplaatsen, selecteer de cellen tussen de sporen en klik op Perron en dan op de spatiebalk. Ook is er het Stationsraster, dit is een stippellijn die lichtgrijs gevuld is. Selecteer de cellen waar de blokelementen van het station in zitten en klik op Station en op de spatiebalk. Dubbelklik ergens in het stationsraster en geef het Station een naam en type. Voeg ook de stationsblokken toe, dit kan automatisch of met de hand. Meestal gaat het, als het stationsblokken zijn, automatisch goed. Ter versiering kun je ook nog gebouwen in het baanplan zetten. Deze elementen, teksten, stations, perrons, draaischijf, rolbrug, overgang en afbeelding, kan je vergroten of verkleinen, dit gebeurt vanuit de linkerbovenhoek van het element. Druk op SHIFT + ALT en een pijltjestoets. Als hierdoor de geselecteerde cel uit het element verdwijnt, dan stopt de verkleining. Als je een eigen plaatje wil plaatsen, dan zet je eerst het itrain-logo in het schakelbord en dubbelklik je hierop en je kan een eigen plaatje selecteren. Om alle lege cellen rondom de baan te verwijderen kan je op C drukken, C staat voor Comprimeren. Persoonlijk vind ik dit niet zo mooi en zet ik rondom bij de blokcellen een tekst met de bloknaam. In principe is de baan nu klaar en kun je op OK klikken. Locomotieven Klik op Wijzig, Locomotieven en klik op Nieuw. 7-11

9 Vul de naam in, type Diesel, Stoom, Elektrisch of Overig. Vul de lengte in: lengte over de buffers. Bij Decoder kun je het type decoder invullen, of zoals bij Dinamo kan het ook Analoog zijn, en het adres. Bij tabblad "Afbeelding" kun je via "Vind" een foto zoeken die meegeleverd is of een plaatje van je zelf. Via "Voorkeuren" kan je het basispad van itrain instellen, als je alle bestanden in een map in dit pad zet kunnen deze makkelijk gevonden worden. De resolutie van eigen plaatjes kan het beste 360x160 zijn en kan je plaatsen in "Images". Als je klaar bent met een loc, klik dan op "Pas toe". Als je klaar bent met loc's toevoegen klik dan op het kruisje rechts bovenin. Als je klaar bent met een loc, klik dan op Pas toe. Als je klaar bent met loc s toevoegen klik dan op het kruisje rechts bovenin. Treinen gaan mooier rijden als je deze ijkt, dit kan via pull-downmenu Toon, Snelheidsmetingen, Locomotieven. Zie de handleiding blz. 72/76. Wagons Wagons zijn optioneel en deze maak je vooral als er decoders in zitten, je kunt er dan een adres en een functie aan toekennen. Klik op Wijzigen, Wagons en klik op Nieuw. Geef de wagon een naam, type, en lengte. Je kan de lengte van 1 wagon opgeven maar ook van bv. 4 wagons. Als je een wagon de lengte geeft van meerdere wagons, dan kun je deze bij een treinsamenstelling niet meer splitsen. In tabblad Afbeelding kun je via Vind een plaatje vinden zoals bij Locomotieven. Als je klaar bent met een wagon, dan klik je op Pas toe. Maak zoveel wagons als je wil. Sluit Wagons af als je klaar bent door op het kruisje rechts bovenin te klikken. 8-11

10 Treintypes Klik op Wijzigen, Treintypes en klik op Nieuw. Vul de naam in en pas reserveringsaantal eventueel aan. Ook kan de maximumsnelheid worden aangepast. Als je klaar bent met een treintype klik dan op Pas toe. Sluit Treintypes af als je klaar bent door op het kruisje te klikken. Treinen Klik op Wijzig, Treinen en klik op Nieuw. Geef een trein een naam en type. De lengte wordt door het programma ingevuld. Op tabblad Samenstelling kun je de trein samenstellen, klik op Voeg toe. Dubbelklik op het veld onder Type en selecteer Locomotief. Bij Naam selecteer de loc die er vóór staat. Klik weer op Voeg toe. Dubbelklik op het veld onder Locomotief van de nieuwe regel en kies Wagon. Bij Naam selecteer de wagon die achter de loc staat. Je ziet dat de lengte van de trein nu is ingevuld. Dit kun je herhalen totdat de trein compleet is. In tabblad Opties kun je eventueel de max. snelheid van de trein invullen en de spoorbreedte indien deze anders is dan normaal. Als je hebt geklikt op Voeg toe om een wagon toe te voegen, dan kun je bij Treinsamenstelling kiezen voor type Onbekend, je kan dan bij Lengte zelf een lengte invullen. Als je klaar bent met een trein klik dan op Pas toe. Sluit Treinen af als je klaar bent door op het kruisje te klikken. 9-11

11 Treinroutes Klik op Wijzig, Treinroutes en klik op Nieuw. Geef de route een naam en eventueel een omschrijving. Op tabblad Onderdelen kun je de blokken toevoegen die de route vormen. Als de route herhaald moet worden, dan moet het laatste item van de route hetzelfde zijn als die van het eerste item. Je kan heel minimalistisch een route maken met 2 blokken, de trein rijdt dan van blok 1 naar blok 2. Als je vindt dat de route niet gaat zoals jij wilt, dan kun je extra blokken toevoegen. Je kan een wachttijd zetten in het station. Er komt dan een klokje op die regel te staan. De kans dat de trein wacht, kun je instellen van 0 tot 100%. Je kan nu de minimum- en maximumtijd instellen. Stel in het begin de kans in op 100% en als het goed gaat, kan je dit ook lager zetten. Bij de eerste regel van een route behoef je geen tijd te zetten. De kans op wachten bij het laatste blok op 100% zetten. Zet tijdens het testen de wachttijd op 5 seconden, niets is vervelender dan te lang wachten. Als je een schaduwstation of gewoon station hebt, begin en eindig de route hier. In tabblad Opties kun je instellen hoe vaak een route gereden moet worden, zet je deze op 0 dan wordt er gereden totdat jij de route stopt. Hier kun je ook het aantal te reserveren blokken instellen. Nieuw in itrain 4.1 is het maken van een gemengde route, d.w.z. rangeren en/of normaal rijden. Zoals je in het plaatje hiervoor ziet, zie je bij de eerste en tweede regel een dubbele pijl en onderin een aan te vinken vakje Rangeren, de dubbele pijl geeft aan dat het rangeren aanstaat. Als Rangeren aanstaat komt het vakje Rijd bezet blok binnen erbij. Als je Rangeren aanzet in de regels van blok B12 en B6 dan zal de trein rangeren van B12 tot in B6, daar stoppen en normaal rijdend verder rijden via B1. Om dit goed te zetten, moet er in B6 een wachttijd worden gezet van 100%. Als je klaar bent met een route klik dan op Pas toe. Sluit Treinroutes af als je klaar bent door op het kruisje te klikken. Een route kan je gebruiken door een trein op een blok in de route te plaatsen en in het tabblad Opties in het locgrid bij Route voor de route te kiezen. Daarna op het groene pijltje klikken van die trein/loc. De baan is nu klaar en kan worden gebruikt om Virtueel te rijden. Als je de baan ook in het echt maakt, dan kun je na het invullen van de adressen daarmee ook rijden

12 Op het forum onder Veel gestelde vragen staat nog een draadje over het maken van meer speciale routes. Locgrid en Loclijst Als je aan de indeling van het scherm niets hebt gewijzigd, dan staat aan de rechterkant het schakelbord. Aan de linkerkant staat bovenin de loclijst en onderin het locgrid. Het aantal locs dat wordt getoond in het locgrid kun je wijzigen met de Alt-toets en een van de pijltjestoetsen. De grens tussen het locgrid en het schakelbord kun je met de muis verplaatsen. Een trein op de baan plaatsen in itrain kan op 2 manieren, dubbelklikken op het blokelement en dan kun je een trein kiezen. Dit kan alleen als je een trein hebt gemaakt. Als je in het locgrid een loc hebt staan, dan kun je door op het plaatje te klikken en vast te houden de loc verslepen naar het gewenste blok. Aan de muis zie je een verbodsbord en de naam van de loc, maar op het blokelement wordt het een rechthoekje, hier loslaten en kiezen uit het menu dat je dan krijgt. Als aan de loc een trein hangt, dan krijg je de naam van de trein. Het slepen van een loc kan ook vanuit de loclijst. Informatie over itrain Voor meer eigenschappen en uitgebreidere details zie ook de itrain-handleiding en de map Veel gestelde vragen op het forum. Aanvullingen Voor het maken van opmerkingen kan je mij een pb (= persoonlijk bericht) sturen via het forum, ook voorstellen wat je besproken zou willen hebben, kan je zo indienen. In een pb kan je geen bijlages stoppen. Verdere vragen indienen op het forum. Je krijgt dan meestal binnen 1 tot 3 dagen een antwoord van iemand