ONDERSTEUNING VAN STADSVERNIEUWINGSPROJECTEN AANVRAAGFORMULIER - CONCEPTNOTA OPROEP 2011

Transcriptie

1 ONDERSTEUNING VAN STADSVERNIEUWINGSPROJECTEN AANVRAAGFORMULIER - CONCEPTNOTA OPROEP 2011 STAD AARSCHOT DE TORENS Dit aanvraagformulier geldt zowel voor het aanvragen van een projectsubsidie als voor het aanvragen van een conceptsubsidie De jury voor de stadsvernieuwing kan voor de ingediende projecten een advies aan de Vlaamse Regering uitbrengen over het toekennen van een projectsubsidie of een conceptsubsidie. De jury kan ook adviseren het project niet te subsidiëren. Enkel aan te vinken wanneer de stad alleen een aanvraag wil doen voor conceptsubsidie. Akkoord voor de indiening van het project bij de Vlaamse overheid in het kader van de ondersteuning van de stadsvernieuwingsprojecten, Aarschot en 31 maart 2011 De burgemeester De stadssecretaris André Peeters Christi Van Calster 1

2 SYNTHESE VAN HET PROJECT Het masterplan de Torens is een ambitieus en veelzijdig project. Het project situeert zich aan de zuidelijke rand van het centrum van Aarschot. Aarschot ligt centraal in de Demervallei, die de scheiding vormt tussen de Zuid-Kempen en het Noord-Hageland. De stad wordt in het zuiden begrensd door de eerste heuvelkam van het Hageland: een steile, deels beboste heuvel. Het projectgebied maakt hier deel van uit. De link tussen de stadskern en de vesten op deze bergflank en het hoger liggende landbouwgebied is met de jaren verloren gegaan. Hiermee is tegelijkertijd de Orleanstoren vroeger een ankerpunt aan de rand van de stad helemaal op de achtergrond verdwenen. Met het wegvallen van de industriële functie op de Geens-site (voormalige wijnbottelarij) en het verdwijnen van het schoolcomplex op de SIMA-site ontstaat er een belangrijke opportuniteit om de relatie tussen stad en landschap te herstellen. De ambitie van het masterplan is om deze twee braakliggende sites, de oude vesten met Orleanstoren en het bovenliggende landbouwgebied opnieuw betekenis te geven. Hierbij wordt ook bijzonder aandacht besteed aan de relatie tussen de verschillende onderdelen. De ontwikkeling van het masterplan is een uitwerking van het beleid van de Stad Aarschot van de laatste jaren. Het project zet in op verschillende ambities. Door de bouw van nieuwe winkels, voorzieningen, woningen en serviceflats, het realiseren van nieuwe publieke ruimte die de relatie tussen de stad en het landschap terug aantrekt, zal het project kernversterkend zijn voor het centrum van Aarschot. Er wordt ook ingezet op landschapsontwikkeling van het open groen gebied op de berg. Hierbij zal zowel aandacht besteed worden aan de bestaande landbouw en andere functies binnen het gebied, recreatie, natuur Het project biedt ook kansen om het historisch patrimonium te herwaarderen: de historische vestenstructuur, de Orleanstoren, de kloostersite met oude kloostermuur, Om te komen tot interessante verweving tussen stad en landschap op deze strategische plek in Aarschot wordt binnen het masterplan de grens tussen stad en landschap herschikt. Dit in twee richtingen. Het landschap wordt dichter bij de stad gebracht en het masterplan voorziet ook mogelijkheden om een stukje stad in het landschap te maken. In het masterplan worden de SIMA- en de Geens-site ingezet als schakel tussen stad en landschap. Het raakpunt tussen beide wordt georganiseerd op deze sites. Een nieuw stedelijk plein voor winkels en horeca ontdubbelt het Bonewijkplein. Op deze manier wordt de ambitie om een aantrekkingspunt te hebben op het beginpunt van het winkelwandelgebied aan de Leuvensestraat waargemaakt. Een voorpleintje op de kop van de Albertlaan verankert het dienstencentrum met serviceflats in de stad. Direct achter de pleinwanden gaat het landschapspark van start. Een groene terrassering met daarop woningen vormt de voorruimte voor het open groen landschap bovenaan op de berg. Zowel het stedelijk plein als de bebouwing op de groene bergflank zorgen voor een versterkte relatie tussen stad en landschap. Meer in het bijzonder wordt er ook ingezet op het verhogen van de zichtbaarheid en toegankelijkheid van de Orleanstoren. Zowel het stedelijk plein als de bebouwing op de groene bergflank wordt op een dergelijke manier gekneed dat deze terug zichtbaar wordt vanuit de benedenstad. Er ontstaan ook meerdere scenografische routes vanuit de stad naar de Orleanstoren en het achterliggende landschap. Boven op de berg domineert het open landschap. Het wordt gestructureerd volgens een aantal oostwestlijnen die nagenoeg horizontaal lopen. Het gebied wordt vandaag in hoofdzaak gebruikt voor landbouw. Aan de randen en hier en daar in het landschap is er wat losse bebouwing aanwezig: lintbebouwing met woningen, een hoeve, een villa, een bedrijf met loodsen Het is de ambitie van de stad Aarschot om dit gebied zo open en landschappelijk mogelijk te houden. Landbouw, recreatie, natuur zullen deel uitmaken van dit landschap. Op een beperkt aantal strategische plekken in het gebied kunnen op termijn woonclusters worden voorzien. 2

3 CONTACTGEGEVENS BIJ DE STAD Naam contactpersoon Functie Adres Geert Wijns departementshoofd / stedenbouwkundige Ten Drossaarde 1, 3200 Aarschot Telefoon 016/ GSM 0495/ Fax 016/ geert.wijns@aarschot.be Politiek verantwoordelijke Functie Adres André Peeters burgemeester Ten Drossaarde 1, 3200 Aarschot Telefoon 016/ GSM 0495/ Fax 016/ andre.peeters@aarschot.be 3

4 1. Projectargumentatie Het decreet van 22 maart 2002 bepaalt op basis van welke criteria de ingediende projecten zullen beoordeeld worden. Het besluit van de Vlaamse Regering van 16 maart 2007 bepaalt dat de stad een conceptnota moet indienen, waarin het stadsvernieuwingsproject wordt voorgesteld, en omschrijft welke elementen in deze conceptnota aan bod moeten komen. Al deze elementen en criteria worden hieronder bevraagd. 1. Totaalkarakter, multifunctionaliteit en synergie Geef de omschrijving van het project, met vermelding van de verschillende functies en onderdelen ter verantwoording van het totaalkarakter en de multifunctionaliteit van het (ver)nieuw(d)e stadsdeel. Het project kan betrekking hebben op wonen, winkelen, recreëren, werken, op diverse publieke voorzieningen en infrastructuren en op de inrichting van het publieke domein en de groene ruimtes. Toon aan hoe het project uiteengelegde stedelijke functies, ruimten, diensten, actoren en sectoren samen brengt en op elkaar betrekt. Denk hierbij aan vragen als: - In welke functies (activiteiten, diensten, infrastructuren, ruimten) voorziet het project? - Hoe verbetert, vervolledigt en verrijkt het project de bestaande functies van het nieuwe of vernieuwde stadsdeel en van de ruimere omgeving? - Hoe worden de verschillende functies geïntegreerd tot een ruimtelijk samenhangend geheel? - Hoe worden samenspel en synergie tussen functies in de hand gewerkt? - Hoe wordt de samenhang tussen diverse projectfasen en projectonderdelen gegarandeerd? - Hoe worden de verantwoordelijke actoren en sectoren aangesproken en betrokken bij een projectopzet die gericht is op multifunctionaliteit en synergie? Het masterplan de Torens is een zeer ruim opgezet project. Het zet zowel in op het versterken van de binnenstad, het realiseren van een nieuwe stadswijk, het herwaarderen van de historische structuur als het ontwikkelen van een landschapspark. Dit betekent dat er aandacht is voor winkelen, wonen, diensten, parkeren, historisch erfgoed, stedelijke publieke ruimte Maar ook voor landbouw, recreatie, natuur, landschap En dit alles op een zeer strategische locatie van 52 ha aansluitend op het centrum van Aarschot en opgespannen tussen de twee grootschalige groengebieden van de Demervallei/Leiberg enerzijds en s Hertogenheide anderzijds. De integrale opzet van het project betekent dat de ontwikkeling van deze site ook een zeer ruime impact zal hebben op de stad en haar gebruikers. De stadsbewoner, de stadsbezoeker, de landbouwer, de handelaar, de natuurliefhebber, de mountainbiker, zullen een meerwaarde vinden in de ontwikkeling van dit project. Bij het verfijnen van het programma en de gedetailleerde uitwerking van het ontwerp wordt er bijzondere aandacht besteed aan de diversiteit van deze doelgroepen. Hierbij hoort ook aandacht voor het intergenerationele, m.a.w. aandacht voor verschillende leeftijden en de wisselwerking daartussen. Concreet betekent dit onder andere dat er een dienstencentrum, serviceflats en kinderdagverblijf worden voorzien op de site en dat deze ruimtelijk dicht bij elkaar worden ingeplant. 4

5 De doelstellingen voor de ontwikkeling van deze site zetten in op een maximale complementariteit tussen de verschillende onderdelen van het masterplan enerzijds en de ontwikkeling van het projectgebied en de omgeving anderzijds. Deze complementariteit laat het ook toe dat er synergie ontstaat tussen de verschillende onderdelen, programma s, ruimten,... Een aantal voorbeelden: Grotere winkeloppervlaktes op deze site in aanvulling op de bestaande kleinere winkeloppervlaktes in het historisch stadscentrum ter versterking van het bestaand handelsapparaat. Een uitgesproken groene woonomgeving in contrast - en in aanvulling - met het dominant minerale stadscentrum Serviceflats als nieuwe woonvorm binnen de stad, aansluitend bij het op te richten dienstencentrum en het bestaand rusthuis van het OCMW De doelstellingen voor het masterplan De Torens kunnen als volgt worden samengevat: Doelstelling 1 Het herwaarderen van het historische patrimonium binnen het projectgebied. Terug ervaarbaar maken van de historische vestenstructuur van Aarschot. Het terug zichtbaar en toegankelijk maken van de Orleanstoren. Het herwaarderen van de Orleanstoren in relatie tot zijn omgeving. Referenties maken naar het vroeger klooster op de site ( o.a. gebruik makend van de restanten van de oude kloostermuur). Doelstelling 2 Een aantrekkelijke unieke groene woonomgeving ontwikkelen op de flank van de Sint-Niklaasberg gericht op een divers publieke en met bijzondere aandacht voor een hoogwaardige publieke ruimte en architectuur. Dit woongebied vormt een overgangsgebied tussen stad en landschap. Voldoende doorzichten en trajecten worden voorzien. Doelstelling 3 Het versterken van het voorzieningenniveau van de kern. Dit door de Leuvensestraat verder uit te bouwen als winkelstraat door het continueren van de winkels en het aanbieden van grotere winkeloppervlaktes. Het aanbieden van voorzieningen op maat van de site: een dienstencentrum en een kinderdagverblijf. Het realiseren van bijkomend parkeren voor het centrum Doelstelling 4 Realisatie van een landschapspark met aandacht voor het bestaande landschap met zijn bestaande gebruik en het ontwikkelen van kansen voor recreatie, educatie, natuur. Binnen het landschapspark wordt er naar gestreefd om een deel landbouwproductie te behouden. Een plukboerderij wordt op poten gezet waar de bewoners van Aarschot mee kunnen participeren in het kweken van groenten en fruit voor eigen gebruik. Binnen het landschapspark is er ook ruimte om al dan niet tijdelijke kunstprojecten te realiseren. Het landschapspark vormt ook een uniek kader voor het organiseren van specifieke evenementen (openlucht films ) Hierna zullen we kort de verschillende onderdelen van het plan overlopen. In het masterplan kunnen twee gebieden worden onderscheiden. Enerzijds het noordelijke gebied dat opgespannen ligt tussen de Leuvensestraat en de Orleanstoren. Anderzijds het landschapspark ten zuiden van de Orleanstoren. De essentie van het masterplan ligt erin om enerzijds een maximale kwaliteit te realiseren voor deze verschillende onderdelen van het masterplan en anderzijds de relatie tussen deze onderdelen sterk in de verf te zetten. 5

6 Noordelijk gebied van het projectgebied aansluitend op de binnenstad Het noordelijk gedeelte van de site bestaat uit twee contrasterende karakters die elkaar raken. Enerzijds een uitbreiding van de stedelijke structuur met markante publieke ruimten omgeven door stedelijke pleinwanden. Anderzijds de secret city ingebed in het doorgetrokken groene landschap op de bergflank. Markante publieke ruimten omgeven door stedelijke pleinwanden Aansluitend op de Leuvensestraat, het Bonewijkplein en de Albertlaan worden binnen het masterplan twee bijkomende pleinruimten gerealiseerd. Enerzijds een plein die een ontdubbelling vormt van het Bonewijkplein. Onder dit plein is een parking voorzien die deels voor de nieuwe bewoners en gebruikers functioneert en deels als rotatieparking. De pleinwanden bevatten nieuwe commerciële ruimten met daarboven wonen. Anderzijds een voorpleintje op de kop van de Albertlaan verankert het dienstencentrum met serviceflats in de stad. De gevelwanden van deze pleinen sluiten qua schaal en typologie aan met de bestaande bebouwing in de Leuvensestraat en op het Bonewijkplein. Het gaat over aaneengesloten bebouwing met 3 à 4 bouwlagen met een verticale geleding. Ook de twee bouwblokfragmenten worden afgewerkt door aan de zijkanten en achterzijde nieuwe bebouwing toe te voegen. Aan de achterzijde van het meest westelijke fragment wordt een kinderdagverblijf voorzien dat ook aansluit bij het dienstencentrum met serviceflats. De secret city in de groene bergflank Achter de gesloten gevelrij van de benedenstad ligt een secret city ingepast in de groene bergflank. De bestaande terrassering van de bergflank functioneert als landschappelijke onderlegger voor de nieuwe bebouwing. In tegenstelling tot de opbouw in de benedenstad wordt hier niet gekozen voor aaneensluitende bebouwing maar voor een inplanting van gebouwen haaks op de helling van de bergflank waardoor een zekere transparantie tussen stad en landschap blijft behouden. Dit garandeert een ideale oostwest oriëntatie, een goede bezonning en schuine zichten vanuit de gebouwen zowel op de stad als op de bergflank. Deze vrijstaande gebouwen staan niet los op een groen tapijt maar zijn ingebed in groene private buitenruimten. Er ontstaat een uniek stadsweefsel van een aaneenschakeling van groene bebouwde kavels. Qua programma wordt er maximaal gekozen voor wonen en serviceflats. Er wordt veel aandacht besteed aan private buitenruimte, zowel tuinen als terrassen. Een mix van verschillende groottes wordt voorzien. De gebouwen zijn in hoofdzaak 4 bouwlagen. Op specifieke plekken kan er een hoger accent zijn. Autoverkeer wordt hier tot een minimum beperkt. Het parkeren gebeurt maximaal ondergronds. Er zijn drie mogelijke routes om de ondergrondse parkings te bereiken. Het landschapspark Op de berg markeert de Orleanstoren de start van het landschapspark. Hier domineert het open landschap. Het wordt gestructureerd volgens een aantal oostwestlijnen die nagenoeg horizontaal lopen. Het gebied wordt vandaag in hoofdzaak gebruikt voor landbouw. Aan de randen van het landschap en hier en daar in het landschap is er wat losse bebouwing aanwezig: lintbebouwing met woningen, een hoeve, een villa, een bedrijf met loodsen Het is de ambitie van de stad Aarschot om dit gebied zo open en landschappelijk mogelijk te houden. De toegankelijkheid zal worden verhoogd door de uitbouw van een padennetwerk. De inrichting van specifieke plekken zullen een bijzondere aantrekking vormen. In dit landschapspark is er plaats voor landbouw (plukboerderij), (zachte) recreatie, natuur, educatie, events Er zijn ook mogelijkheden om al dan niet tijdelijke kunstprojecten in het landschapspark te ontwikkelen. Een aantal zeer geconcentreerde bebouwingsclusters kunnen het landschapspark verder opladen en vormgeven. Zowel de schaal als het programma van deze bebouwingsclusters moet afgestemd worden op maat van iedere plek in het landschapspark. 6

7 Het landschapspark zal continu in ontwikkeling zijn. Een proces wordt op gang gezet eerder dan dat er een eindplan wordt opgemaakt dat stap voor stap wordt uitgevoerd. De relatie tussen de verschillende onderdelen Wonen in een stadscentrum impliceert een veelheid aan relaties tussen de verschillende programma s in de stad. De nieuwe bewoners van de site zijn nieuwe gebruikers voor de publieke ruimte en voorzieningen van de stad. Ook de site zelf functioneert als een kleine gemengde stad. De mix van wonen, diensten en winkels laat toe dat er op de site een interactie kan zijn tussen de verschillende programma s, m.a.w. een gebruiker kan voor meerdere behoeften op de site terecht. Wonen in een appartement en uw kindje naar het kinderdagverblijf brengen op de site. Wonen in een serviceflat en naar de bakker op het winkelplein. Werken in het dienstencentrum en s middags gaan wandelen in het landschapspark. Werken in de winkels en uw boterhammen opeten op het plein... Deze interactie tussen de verschillende programma s wordt gefaciliteerd door een fijnmazig netwerk van voetgangers- en fietserverbindingen doorheen het ganse projectgebied. Deze zorgen voor een goede koppeling tussen de stad en het landschapspark, voor een sterke link tussen de vesten en de site Bovendien is er ook de visuele link die gerealiseerd wordt tussen de Orleanstoren en het centrum van de stad. En meer algemeen ook de visuele link tussen de stad en het landschap. 7

8 2. Wisselwerking tussen project, visie en beleid Verantwoord, op basis van een deugdelijke analyse, de strategische visie op het stadsdeel in kwestie en de operationele rol van het nieuwe project daar binnen. Situeer dit alles binnen het gemeentelijk beleid en de gemeentelijke planning (de invulling van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan, de relatie met recente beleidsprestaties, de koppeling aan de eventuele meerjarenplannen van de gemeente, ) Denk hierbij aan vragen als - Vertrekt het project van een stevige analyse en diagnose van de lokale omstandigheden? - Hangt het voorgestelde project samen met een visie op de ontwikkeling van de stad? - Vertolkt het project het stadsbeleid? - Speelt het project in op plannings- en beleidsdocumenten die een ontwikkelingsvisie bevatten, zoals de strategische meerjarenplanning van de stad (strategische nota en financiële nota), het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan? - Stimuleert en verrijkt het project de stadsvisie en het stadsbeleid? In 2004 heeft Robbrecht en Daem Architecten een uitvoerige analyse gemaakt van de ruimtelijke structuur van Aarschot en op basis hiervan een strategische visie ontwikkeld. De visie onderkent 3 structurerende elementen binnen de stad, nl. - Demer als bypass, - stationsbuurt als groeipool, - de oude stadsvesten als drager van het stedelijk weefsel. De analyse en visie van Robbrecht en Daem Architecten (zie bijlage) is nog steeds accuraat en actueel. Sinds 2004 heeft de stad gewerkt aan de realisatie van de projecten die passen binnen de strategische visie. In eerste instantie hebben we gewerkt aan de relatie tussen de Demer en de stad in het kader van het stadsvernieuwingsproject s Hertogenmolens en Amer. De rivier is weer zichtbaar gemaakt door de aanleg van een verharde kade. Hierdoor kan op een aangename manier gewandeld en gefietst worden langs de oevers van de Demer. Het parcours langs de Demer vormt een bypass tussen het zuid/noord gerichte winkelcircuit en de buurt van het begijnhof, de Onze-Lieve-Vrouwekerk en s Hertogenmolens. Vervolgens is de stad, in het kader van het stadsvernieuwingsproject Aarschot op sporen, begonnen met de realisatie van een aantal strategische projecten langs de spoorweg: bijkomende ruimte voor wonen en werken rond het station, reorganisatie van de pendelparking, verbeteren van de doorwaadbaarheid van de stationsomgeving door o.a. de bouw van een brug over de sporen, De ontwikkeling van de stationsbuurt als groeipool is dus volop begonnen. Nu wil de stad werken aan het derde luik van de strategische visie, nl. de oude stadsvesten die gebruikt worden om met landschappelijke ingrepen- een binding te creëren tussen de stadskern en de aangrenzende wijken. De oude stadsvesten moeten zodoende ontwikkeld worden als drager van het stedelijk weefsel. Zoals aangegeven in de strategische visie van Robbrecht en Daem Architecten vormen s Hertogenmolens en de Orleanstoren de twee belangrijkste elementen van de drager van het stedelijk weefsel. 8

9 Het stadsvernieuwingsproject De Torens geeft een ontwikkelingsperspectief op de omgeving van Orleanstoren als baken binnen de stad en verbinding (zowel fysisch als psychisch) tussen de stadskern en het open landschap achter de oude stadsvesten. Zodoende draagt het project bij tot de beeldvorming van de stad. Het derde stadsvernieuwingsproject is een verder zetting van het ruimtelijk beleid van de stad, zoals geconcipieerd door Robbrecht en Daem Architecten. Het is het logisch vervolg op de twee vorige stadsvernieuwingsprojecten waarbij de Demer als bypass en de stationsomgeving als groeipool werden gerealiseerd. Met de realisatie van het project rond Orleanstoren wordt een belangrijke aanzet gegeven tot de ontwikkeling van de oude stadsvesten als drager van het stedelijk weefsel. Het ruimtelijk beleid dat gebaseerd is op de strategische visie van Robbrecht en Daem Architecten is juridisch verankerd in het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan dat december 2005 is goedgekeurd. Ook in het stedelijk afbakeningsproces, dat momenteel loopt, wordt het project rond Orleanstoren aangeduid als één van de strategische projecten binnen het stedelijk gebied van Aarschot (zie o.a. kaart acties en strategisch projecten in de eindnota gewenst stedelijk gebiedsbeleid - afbakening stedelijk gebied Aarschot). Bovendien is het stadsvernieuwingsproject opgenomen als strategisch project in het algemeen beleidsprogramma van de stad Aarschot. Het stadsvernieuwingsproject is dus niet zomaar een element van een ruimtelijke visie, maar is in de diverse beleidsdocumenten aangeduid als één van de belangrijkste strategische projecten van de stad. Vanuit de beleidsdocumenten is er een duidelijke taakstelling geformuleerd voor de projectzone. Zo moet conform het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan de open ruimte rond Orleanstoren uitgebouwd worden als groene corridor tussen de Demervallei/Leiberg enerzijds en het natuurgebied s Hertogenheide anderzijds. Bovendien bepaalt het RUP Stadscentrum-Statiewijk dat het kernwinkelwoongebied langs de Leuvensestraat vertrekt van aan de Albertlaan. Het project biedt ruimte om winkels met een iets grotere oppervlakte te realiseren die een perfecte aanvulling kunnen vormen op het bestaand kleinschalig winkelapparaat. Zodoende kan tegemoet gekomen worden aan de bepaling van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan om de baanwinkels een halt toe te roepen. Het stadsvernieuwingsproject moet uitvoering geven aan de uitgangspunten van de diverse beleidsdocumenten. Een eerste belangrijke stap hierin is de beslissing van het stadsbestuur om (samen met het OCMW) een studieopdracht te publiceren in het kader van de Open Oproep 16 (OO1621) van de Vlaamse Bouwmeester voor de opmaak van een masterplan enerzijds en het ontwerp van een dienstencentrum/serviceflats anderzijds. Hiermee werd het startschot gegeven aan de effectieve uitwerking van het project. Op basis van de wedstrijd van de Open Oproep heeft het team De Vylder Vinck Taillieu Architecten + DRDH Architects + TECHNUM/TRITEL de plannen voor het dienstencentrum/serviceflats opgemaakt en zal ditzelfde team nu het masterplan voor de omgeving van Orleanstoren verder uitwerken. 9

10 3. Een evenement van belang: vernieuwend karakter, impact & hefboomfunctie en integrale duurzaamheid Zet het vernieuwende karakter van het project in de verf. Motiveer, de verwachte impact (op korte termijn) en de hefboomfunctie (op middellange en lange termijn) van het project voor de buurt, wijk of de stad. Toon aan hoe impact en hefboomfunctie bijdragen tot integrale duurzaamheid. Bespreek de grote inzet van de stad voor dit belangrijk project. a. Vernieuwend karakter Bespreek wat het project bijzonder maakt, wat er vernieuwend aan is (vb. ruimtelijk concept, integrale duurzaamheid, participatieve aanpak, financieringswijze, doelgroepenbeleid, e.d.) Denk hierbij aan vragen als - Op welke terreinen is dit project vernieuwend voor de buurt of de stad? - Op welke terreinen draagt dit project bij tot het innoveren van de praktijk van stadsvernieuwing in Vlaanderen? 1. Vernieuwend op niveau van de uitgangspunten en ambitie Het stadsvernieuwingsproject de Torens in Aarschot is qua opzet een zeer integraal project. Doordat de projectsite zeer ruim wordt beschouwd ontstaan er unieke kansen voor synergie. Er kan op een actieve manier nagedacht worden over de wisselwerking tussen zeer diverse onderdelen van de stad: het stadscentrum, de vesten, de bergflank, het aanliggende landbouwlandschap Ook kan hierdoor ruim worden ingezet op meerdere doelstellingen: economische, socio-culturele, ecologische Meer concreet gaat het over het versterken van het winkelen (winkels met grotere vloeroppervlakten dan het bestaande aanbod), realiseren van bijkomende woningen en voorzieningen (dienstencentrum, crèche ), het versterken van de ecologische structuur in en aan de rand van de stad, het uitbreiden van recreatieve mogelijkheden... De algemene meerwaarde van het project zal fundamenteel zijn en een grote impact hebben op de stad. 2. Vernieuwend op niveau van stedenbouwkundig en architecturaal ontwerp De integrale opzet vraagt om een geïntegreerde benadering. Het project speelt in op de logica van het stadsweefsel enerzijds en deze van het landschap anderzijds. Het landschap zal een sturend element zijn in de lay-out van de nieuwe groene stadswijk die op de bergflank wordt gerealiseerd. Er wordt nog te vaak abstractie gemaakt van het bestaande landschap in de realisatie van nieuwe stadswijken. In dit masterplan vormt het landschap de actieve onderlegger die de bebouwing en publieke ruimte genereert. Het samenspel tussen bebouwing en landschap op deze specifieke site in Aarschot creëert een unieke omgeving die zeer vernieuwend is in Vlaanderen. De specifieke context die gegenereerd wordt door het geterrasseerde landschap zet aan om vernieuwend te werk te gaan wat betreft de uitwerking van de specifieke bouwtypologieën en het ontwerp van de publieke ruimte. De uitwerking van het gebouw voor het OCMW zie afzonderlijke bundel in bijlage geeft reeds een goed beeld van het ambitieniveau wat de architecturale uitwerking betreft. 10

11 3. Vernieuwend door het inzetten op een procesbenadering voor de ontwikkeling van het landschapspark Het landschapspark zal niet van vandaag op morgen een volledige transformatie ondergaan. De bedoeling van het masterplan is een proces op gang te brengen om stap voor stap - als er bepaalde opportuniteiten zich stellen te werken aan het landschapspark. Dit procesmatig werken is ook vernieuwend in de Vlaamse context. 4. Vernieuwend op bestuursniveau/organisatie/proces Het project is een zeer integraal project. Heel wat aspecten komen hier samen. Zowel de bouw van nieuwe woningen als het maken van een landschapspark De realisatie van dit project zal overleg vragen met heel wat partijen. Gaande van eigenaars van gronden tot de ruime bevolking. Dit vraagt een goede organisatie binnen de stadsdiensten. De stad Aarschot heeft de ambitie om ook wat dit betreft vernieuwend te werk te gaan. Hiervoor heeft de stad een processtructuur opgezet zoals aangegeven in hoofdstuk Vernieuwend op het vlak van participatie De stad heeft de ambitie om er toe te komen dat participanten coproducenten worden. Het is ook om die reden dat er specifiek voor het luik participatie conceptsubsidie wordt aangevraagd. De communicatieacties zoals uiteengezet in hoofdstuk 5 (discussiewandelen, ideeënwedstrijd Droom je omgeving, ) zullen in samenwerking met een communicatiebureau verder aangevuld en uitgewerkt worden. 6. Vernieuwende publiek-private samenwerkingsverbanden Naast een contractuele PPS met de grondeigenaar van de Geens-site voor de realisatie van de benedenstad en de secret city, zal de stad een participatieve PPS opzetten voor de realisatie van de plukboerderij binnen het landschapspark onder de vorm van een coöperatieve vennootschap (zie hoofdstuk 6). De participatieve PPS is vernieuwend. Het project kan een bijdrage leveren aan de kennis over de participatieve PPS in Vlaanderen. b. Impact en hefboomfunctie Schets de verwachte impact van het project - op de gebruikswaarde van het (ver)nieuw(d)e stadsdeel, dit wil zeggen de manier waarop het project inspeelt op de huidige en veranderende gebruikers- en bewonersbehoeften en op de wijzigende omstandigheden in de buurt of de wijk; - op de belevingswaarde zowel wat betreft de onmiddellijke ervaring van het (ver)nieuw(d)e stadsdeel als de ruimere maatschappelijke en culturele betekenis voor de stad, de omgeving, de bouwheer, de gebruiker en de bewoner; - op de omgevingswaarde, dit wil zeggen de manier waarop het project een zinvolle wisselwerking aangaat met zijn omgeving. Schets de verwachte hefboomfunctie van het project op de ruimtelijke, maatschappelijke en economische ontwikkeling van het (ver)nieuw(d)e stadsdeel en dit op middellange en lange termijn. 11

12 Denk hierbij aan vragen als - Wat is de verwachte impact van het project op korte termijn en op verschillende vlakken? - Welke meerwaarden zal het project genereren op het vlak van gebruikswaarde, belevingswaarde en omgevingswaarde? - Welke structurele hefboomfunctie wordt er verwacht op ruimtelijk, maatschappelijk en economisch gebied en op welke argumenten steunt die verwachting? De impact van het project 1. De gebruikswaarde: Een aantal nieuwe bebouwde functies krijgen een plek in het gebied (wonen, wonen met service- en zorgmogelijkheden, dienstencentrum, winkelen, parkeren, kinderdagverblijf). Wat het winkelen betreft wordt de site een echte aantrekkingspool aan het westelijke startpunt van het kernwinkelgebied. Het dienstencentrum en kinderdagverblijf vormen ondersteunende functies voor het wonen. Daarnaast zal het ganse gebied fungeren als een publieke ruimte met heel wat verschillende karakters: een stedelijk plein aan de voet van de berg en een landschapspark op de bergflank en boven op het plateau. Het landschapspark zal in eerste instantie beter toegankelijk worden gemaakt zodanig dat dit bruikbaar is voor wandelaars en fietsers. In een volgende stap kunnen bijkomende recreatieve of productieve elementen dit landschap meer bruikbaar maken. Dit kan gaan over de inplanting van een speeltuin maar ook het opzetten van een plukboerderij en een permanente tentoonstelling in het landschapspark. Bovendien zal de Orleanstoren gerestaureerd worden en fungeren als een uitkijktoren over de stad en het heuvellandschap van Noord-Hageland. 2. De belevingswaarde Diversiteit qua bebouwingstypologie en publieke ruimte zorgen voor een interessante belevingswaarde van het gebied. Een mineraal stedelijk plein tegenover een groene holle weg die naar boven plooit. Doorzichten naar de Orleanstoren en doorzichten naar de stad. Meer besloten stegen op de bebouwde flank en meer open trajecten in het landschap. Lopen op verharde paden en op onverharde paden. Een verschil in de ervaring van de verschillende seizoenen door het dominant groene karakter van het gebied. 3. De omgevingswaarde Het masterplan zet in op een intense wisselwerking met de omgeving. Zowel programmatorisch, morfologisch als qua verbindingen worden er relaties met de omgeving gelegd. We lijsten hier de belangrijkste punten even op: Het stedelijk plein met winkels versterkt het stedelijk gebeuren van het centrum van Aarschot en de Bonewijk in het bijzonder. De groene stadswijk op bergflank versterkt het wonen in de stad en laat tegelijkertijd toe dat het landschap dichter bij de stad komt. Verschillende verbindingen worden voorzien: van de benedenstad naar de Orleanstoren, de rondgang op de vesten, verbinding tussen het landschapspark en zijn directe omgeving. Er wordt ook een traject voor fietsers voorzien om vanuit de stad op de berg te komen. 12

13 hefboomfunctie 1. op ruimtelijk gebied Afbraak van industriële hal van de wijnbottelarij is een kans om het bouwblok langs de Leuvensestraat af te werken tot volwaardige voorkanten langs het nieuw aan te leggen plein. Achterkanten worden daardoor getransformeerd in voorkanten. De open ruimte rond Orleanstoren, die via de Geens-site doorgetrokken wordt tot in de stad, geeft lucht en ruimte aan de binnenstad. Het blauw-groene lint van de Demer in het noorden krijgt een complement in het zuiden van de stad door de verbinding van de Demervallei/Leiberg naar s Hertogenheide. 2. op maatschappelijk gebied Het ontwikkelen van een landschapspark op 100 m van de Bonewijk zal aan de inwoners van Aarschot de kans geven om een heel ander Aarschot te ontdekken. Het landschapspark creëert recreatiemogelijkheden. Ook het collectief gebruik (bijvoorbeeld de plukboerderij) zal nieuwe samenwerkingsverbanden tot stand laten komen tussen mensen die in andere delen van de stad wonen. Educatieve projecten kunnen worden opgezet voor scholen. Events kunnen worden georganiseerd. Nieuwe aantrekkelijke woningen in de kern kan een divers publiek aanspreken wat de diversiteit in de stad ten goede komt. Ook het feit dat er een dienstencentrum met serviceflats en een kinderdagverblijf worden gebouwd draagt bij tot de diversiteit. Groen dichter bij de stad verhoogt de algemene woonkwaliteit van de stad. Het ontwikkelen van een landschapspark geeft ook kansen voor het bestaande landbouwgebied om zich te versterken (cfr. plukboerderij) of om te transformeren naar een nieuw gebruik. 3. op economisch gebied Opwaardering van het winkelapparaat door ruimte te voorzien voor winkels met grotere oppervlakten die zich anders op de invalswegen zouden vestigen. Dit is complementair met bestaande kleinere winkels in het stadscentrum en gaat de stadsvlucht tegen. Meer woningen een 300-tal - in de kern zal de bestaande voorzieningen ook verder ondersteunen. c. Integrale duurzaamheid Toon aan op welke manier het project bijdraagt tot integrale duurzaamheid m.a.w. hoe het project aandacht heeft voor geïntegreerde lange-termijnontwikkelingen op het vlak van gebouwde ruimte, erfgoed, mobiliteit, economie, samenlevingsopbouw, welzijn en milieu. Integrale duurzaamheid bespeelt tezelfdertijd meerdere registers van duurzaamheid: bijdragen tot ecologische duurzaamheid (energie, CO2-uitstoot, waterbeheer, natuurherstel, ), intelligente omgang met schaarse middelen (land, landschap, materialen, geld, ), bijdragen aan het uitbouwen van een kwaliteitsvol patrimonium, bijdragen tot evenwichtige mobiliteit, bijdragen aan duurzame samenlevingsopbouw in 13

14 het (ver)nieuw(d)e stadsdeel, bijdrage aan duurzame welvaartsontwikkeling en verdeling Denk hierbij aan vragen als - Op welke aspecten van ecologische duurzaamheid focust het project? - Hoe springt het project om met schaarse middelen (land, landschap, materialen, geld )? - Hoe investeert het project in het uitbouwen van een kwaliteitsvol patrimonium? - Hoe werk het SVP aan de duurzame samenlevingsopbouw van het nieuwe of vernieuwde stadsdeel? - Hoe draagt het project bij tot duurzame welvaartsontwikkeling en -verdeling? De stad Aarschot en zijn partners engageren zich ertoe om op een actieve manier te streven naar een duurzaam stadsvernieuwingsproject. De bedoeling is om vanaf de start van het project het ambitieniveau met betrekking tot duurzaamheid bespreekbaar te maken tussen de verschillende actoren. De stad is bezig om na te gaan op welke manier dit het best wordt aangepakt op maat van dit project. Ofwel zal er een specifieke projectgerelateerde beoordelingsmethode worden opgesteld ofwel zal er gewerkt worden met een duurzaamheidsmeter (cfr. duurzaamheidsmeter Stad Gent). Eerder dan al concreet in te gaan op de manieren waarop het project al beantwoord aan aspecten van integrale duurzaamheid willen we kort ingaan op beide benaderingen. Gebruiken van een projectgerelateerde beoordelingsmethode We stellen dat duurzame stedenbouw specifiek betrekking heeft op vier deelkwaliteiten: de kwaliteit van het planproces, de ruimtelijke kwaliteit, de socio-economische kwaliteit en de milieukwaliteit, waarbij deze vier kwaliteiten in evenwicht moeten zijn. De kunst van duurzame stedenbouw is om in een stapsgewijs proces door voortdurend wikken en wegen zowel op vlak van het planproces, de ruimtelijke kwaliteit, de socio-economische kwaliteit en de milieukwaliteit het hoogste te behalen. Duurzame stedenbouw wordt hier niet louter gedefinieerd binnen het traditionele duurzaamheidskader, maar procesgericht met aandacht voor de verschillende milieucomponenten. Het uitwerken van een projectgerelateerde beoordelingsmethode voor duurzaamheid tracht voor ieder van deze deelkwaliteiten te definiëren op welke manier dit binnen het specifieke project kan worden beoordeeld. We geven hier een voorbeeld aanpak voor de milieukwaliteit. In het definiëren van de milieukwaliteit levert bijvoorbeeld het in Nederland door Andy van den Dobbelsteen, hoogleraar Climate Design & Sustainability aan de Faculteit Bouwkunde van de TU Delft, ontwikkelde stappenstrategie een bruikbare methode op. Stap 1. Verminder de vraag Stap 2. Hergebruik reststromen Stap 3. Vul de resterende vraag efficiënt en schoon in en laat afval voedsel zijn De eerste stap is hetzelfde als bij de Trias Ecologica, en biedt de meeste garantie voor het realiseren van een duurzaam gebouw of ontwikkeling. Stap 2, het hergebruik van reststromen, gebeurt eerst en vooral per stroom afzonderlijk, maar vervolgens kunnen de verschillende stromen ook met elkaar verbonden 14

15 worden in complexere hergebruikprocessen. Door de mogelijkheden van hergebruik maximaal te benutten, is de resterende vraag veel kleiner, wat het gemakkelijker (en goedkoper) maakt om deze duurzaam in te vullen. Door het afval te bekijken als voedsel, als aanvulling van de natuurlijke rijkdommen, wordt de stedelijke kringloop rond gemaakt. Om tot een duurzame site te komen, wordt deze nieuwe stappenstrategie als denkkader gebruikt en verder uitgewerkt voor water, energie en grondstoffen. Duurzaamheidsmeter De duurzaamheidsmeter van de stad Gent is een objectief meetinstrument voor duurzaamheid en kwaliteit in stadsontwikkelingsprojecten. De methode inspireert zich sterk op bestaande internationale certificatiesystemen (LEED, BREEAM, HQE). Er werd onderzocht hoe deze naar de lokale context kunnen worden vertaald, aangevuld en geïmplementeerd. In 160 punten wordt de na te streven kwaliteit benoemd, gerangschikt volgens specifieke thema s en de verschillende fases bij de realisatie van het project (stadsontwerp). Bovenaan in de figuur staan de verschillende fases van het project. Bij de belangrijkste beslissingsmomenten in het projectproces wordt het project officieel geëvalueerd aan de hand van de duurzaamheidsmeter. Per fase kan een bepaald aantal punten worden behaald, deze staan bij elk thema onderaan in een grijs kader. Per fase zal een totaalscore worden behaald, die wordt omgezet naar een percentage. 15

16 4. Kwaliteitsvolle ruimtelijke planning en stadsontwerp Een project mondt uit in structurele ingrepen en brengt zichtbare veranderingen teweeg. Motiveer de kwaliteit van de ruimtelijke planning en van het stadsontwerp. Toon aan hoe planning en ontwerp de geschikte ruimtelijke basis aanreiken voor het realiseren van de vereiste kwaliteitscriteria van het voorgestelde stadsvernieuwingsproject. Denk hierbij aan vragen als: - Worden de mogelijkheden van de stedelijke plek voldoende gevaloriseerd? Speelt het ontwerp voldoende in op de reële ruimtelijke uitdagingen van de stad en de buurt? - Steunt het voorstel op relevante gegevens uit studie en onderzoek, en op degelijk ontwerpend onderzoek? - Hoe biedt het ontwerp mogelijkheden tot multifunctionaliteit, synergie en ruimtelijke samenhang tussen de projectonderdelen? - Hangen de ontwerpconcepten samen met een structurele ruimtelijke visie over de stad en de buurt? - Valoriseert het ontwerp de aanwezige sociale kennis? Hoe ontwikkelt het ontwerp zich in communicatie, negotiatie en samenspraak met de voornaamste betrokkenen (de stad, diverse actoren en sectoren, bewoners, gebruikers, maatschappelijke groepen)? - Sluit het ontwerp aan bij het stadsbeleid en maakt het specifieke accenten van stedenbeleid mogelijk zoals toegankelijkheid, kindvriendelijkheid, opwaardering van achtergestelde plekken enzovoort? - Is het ontwerp flexibel genoeg om onverwachte ontwikkelingen op te vangen? - Dragen de beeldkwaliteit en de vormgeving voldoende bij tot het realiseren van een bijzondere ruimte? - Hoe biedt het ontwerp mogelijkheden tot kwaliteitscontrole op de architecturale en stedenbouwkundige uitwerking? - Hoe biedt het ontwerp mogelijkheden tot een efficiënte projectorganisatie, gestuurd door de stad? - Biedt het ontwerp een geschikt ruimtelijk frame voor multifunctionele ontwikkeling, meervoudige hefboomwerking, integrale duurzaamheid, samenwerking met civiele en private partners, publiek-publieke samenwerking, participatie? Het masterplan is ontwikkeld vanuit een duidelijke stedenbouwkundige visie. Hierin zijn vier benaderingen van belang. Alvorens over te gaan naar de krachtlijnen van het ontwerp lichten we deze even meer theoretisch toe: Logica van de plek: Een bepaalde site of plek is als een palimpsest waarop sporen te vinden zijn van de verschillende operaties die hebben bijgedragen tot het vormen van deze specifieke plek en geen ander. Ieder nieuw project moet nagaan op welke manier een specifieke plek is gevormd. De inherente logica s moeten onderzocht worden op basis waarvan bepaalde verbindingen werden gelegd of niet, gronden werden opgehoogd, gebouwen ingeplant Dit laat toe de mogelijkheden van een site te ontdekken en de waardevolle elementen uit te filteren. Door bestaande kwalitatieve logica s te benadrukken en tegelijkertijd nieuwe interventies met een structurerend vermogen toe te voegen kan de werkelijkheid van een specifieke plek worden hertekend. 16

17 Het landschap als generator: Landschap wordt nog te veel gezien als een passieve invulling van de lege ruimte in de stad. Dit terwijl landschap in heel wat gevallen in staat is om een meer actieve rol te spelen en de stedelijke ontwikkeling werkelijk kan aansturen. In de huidige stedenbouw vervangt het landschap in bepaalde gevallen de architectuur als bouwsteen voor de stad. Landschap is hier de motor in het vormen van nieuwe stedelijke structuren. Het structureren van relaties: De kwaliteit van de relatie tussen bepaalde ruimten is minstens even belangrijk als de kwaliteit van deze ruimten zelf. De vraag is hoe één bepaalde ruimte anticipeert op een volgende ruimte. Het gaat hier over grenzen, overgangen, sequenties, verbindingen, visuele relaties, aanliggende gebieden, achtergronden De combinatie van deze articulaties maakt mee het karakter van een bepaalde site. Het denken in verbanden raakt aan de problematiek van het versnipperde Vlaamse landschap. Zowel ruimtelijk als wat betreft eigendommen en bevoegdheden. Het werken aan deze verbanden zal dan ook bijna steeds een zeker vorm van negotiatie vragen tussen verschillende eigenaars, overheden Het werken vanuit een procesbenadering in het ontwikkelen van het landschapspark: Werken vanuit een procesbenadering zet niet in op een eindbeeld dat moet worden nagestreefd. De veelheid van onzekerheden waarmee een stedelijke transformatie gepaard gaat maakt dit immers in veel gevallen onmogelijk. In een procesbenadering wordt de site voorbereid op vandaag vaak nog niet te voorspellen toekomsten. Eerder dan definitieve condities te scheppen wordt er ingezet op het structureren van potentieel, van mogelijkheden. Dit kan gaan over het werken rond de bereikbaarheid van de site, de aanwezigheid van voorzieningen, typologieën van publieke ruimten en gebouwen Een publieke ruimte die mogelijkheden in een gebied introduceert anticipeert tegelijkertijd op een veelheid aan ontwikkelingsmogelijkheden van de site en op een veelheid aan mogelijke gebruiken van deze publieke ruimte. Afhankelijk van de toekomstige ontwikkeling van een site bijvoorbeeld meer landbouw of meer recreatief zal een ruimte qua gebruik en beleving verschillen zonder haar structurerende karakter te verliezen en aan kwaliteit in te boeten. Krachtlijnen van het project Lijnen in het landschap: Oost-westlijnen - gevelwanden, trajecten, hoogteverschillen, structureren de stad en het landschap. Deze structuur wordt doorgezet en zal de nieuw te ontwikkelen stadswijk en het landschapspark gaan ordenen. Verankeren van het project in het stadsweefsel en in het landschap: De site wordt verankerd in de stad door een verruiming van de binnenstedelijke publieke ruimte: een ontdubbelling van de Bonewijk en een voorpleintje op de kop van de Albertlaan. Het landschap met zijn terrassering en groen kader herovert de bergflank. De vesten als groene wandeling doorzetten op de bergflank: De groene vestenwandeling splitst zich uit in meerdere trajecten met een verschillend karakter: laag of hoog, steil of plat Deze sluiten enerzijds aan op de Albertlaan en anderzijds via de Vestingsstraat op de Oude Demerarm. De Orleanstoren en de restanten van de kloostermuur vormen een onderdeel van deze wandeling. Doorzichten naar de Orleanstoren vanuit de benedenstad en vanuit het landschap: Historisch gezien waren de vesten en in een latere fase de Orleanstoren zeer zichtbaar vanuit het centrum van Aarschot. De bedoeling is om in het masterplan de kans te grijpen om deze visuele link te herstellen. De Orleanstoren zal een centrum markeren binnen het hele projectgebied. Fijnmazig netwerk: Een fijnmazig netwerk van paden verbindt de verschillende onderdelen van de stad en maakt het landschapspark toegankelijk en beleefbaar. Op grotere schaal kan op 17

18 termijn ingezet worden op een link naar de grootschalige groengebieden ten oosten en ten westen, respectievelijk Demervallei/Leiberg en s Hertogenheide. Bebouwingstypologieën op maat van iedere plek: Bebouwing langs het plein sluit aan met de bebouwing van de benedenstad: aaneengesloten bebouwing met een vertikaal ritme en 3 à 4 bouwlagen hoog. Op de bergflank wordt gekozen voor vrijstaande bouwvolumes haaks op de helling ingeplant die een zekere transparantie realiseren tussen stad en landschap. In het landschapspark kunnen compacte bebouwingsclusters worden ontwikkeld van verschillende grootte en aard afhankelijk van de plek. Het opladen van het landschapspark met specifieke elementen en plekken: Het landschapspark kan verder opgeladen worden met specifieke elementen of plekken. Dit kunnen zeer functionele elementen zijn zoals een speeltuin maar ook eerder abstractere objecten een vlak, een dak, een lijn die meerdere gebruiken kunnen opnemen. De schaal en de materialiteit van deze elementen kunnen variëren. Het blootleggen van de ijzerhoudende zandsteen die de kern van deze berg vormt is in ieder geval één van de strategieën om plekken te maken die de uniciteit van deze plek onderstrepen. Mogelijkheden van de stedelijke plek Zowel een aantal beleidsplannen (Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Aarschot, RUP Stadscentrum- Statiewijk, masterplan Robbrecht en Daem, ) als het Masterplan De Torens spelen in op de belangrijkste ruimtelijke uitdagingen in Aarschot. We zetten hieronder nog even de belangrijkste op een rij. We verwijzen ook naar het hoofdstuk 2: wisselwerking tussen project, visie en beleid en naar de verschillende ontwerpbundels die als bijlage bij dit aanvraagdossier zijn gevoegd. Eén van de ruimtelijke uitdagingen is het herstellen van de relatie tussen het stadscentrum enerzijds en de Orleanstoren en het omgevende landschap anderzijds. Deze relatie werd volledig doorbroken door de industriële invulling van de Geenssite. Het masterplan zet maximaal in op het herstellen van deze relatie. Zowel visueel als qua fysische verbindingen. Een andere uitdaging ook geformuleerd in het masterplan van Robbrecht en Daem is het versterken van de oude vesten als drager in de stad. Ook hier speelt het masterplan op in aangezien het gedeelte van de vesten dat nog het minst leesbaar is in Aarschot door het projectgebied loopt. Verschillende wandelingen langs de vesten en de Orleanstoren worden geïntegreerd in het masterplan. Een ander historisch gegeven is het vroegere klooster dat was gelegen op de Geenssite. Er wordt onderzocht welke mogelijkheden er zijn om dit element in herinnering te brengen in het te hertekenen stadsplan. Er is op de site nog een oude kloostermuur aanwezig die een beeldbepalend onderdeel kan vormen van de publieke ruimte op de site. Op het vlak van wonen is er in Aarschot nood aan nieuwe woningen in het centrum. Het project speelt in op de vraag naar kwaliteitswoningen binnen een aantrekkelijke parkomgeving en toch gelegen binnen het stadscentrum. Het wonen in het project is gemengd. De zeer groene omgeving maakt het ook aantrekkelijk voor gezinnen om in Aarschot te komen wonen. De nabijheid van het centrum met zijn winkels en voorzieningen maakt dit een extra aantrekkelijke locatie. Versterken van het kernwinkelgebied in Aarschot. Aarschot heeft vandaag een gebrek aan grotere panden voor winkels. Daardoor zijn er heel wat ketens die geen plek vinden in het centrum. De uitdagingen op het vlak van winkelen voor Aarschot zijn het versterken van het kernwinkelgebied zoals afgebakend in het RUP Stadscentrum-Statiewijk en het zoeken naar mogelijkheden om grotere 18

19 winkeloppervlakten aan te bieden. Het project dat hier voorligt, speelt in op beide elementen. Het kernwinkelgebied wordt versterkt op de uitloper van de Leuvensestraat tot de Albertlaan. Daarnaast biedt het project ruimte aan grotere oppervlakten voor winkels beschikbaar voor ketens als ZARA, H&M, De grotere winkels in combinatie met de bestaande kleinschalige winkels is een verrijking voor het winkelapparaat van Aarschot. Bovendien kan op die manier een halt worden toegeroepen aan de groei van de baanwinkels op de invalswegen. Op het vlak van parkeren biedt het projectgebied ook mogelijkheden in het voorzien van een ondergrondse rotatieparking die dienst kan doen voor het centrum. Ontwerpend onderzoek Het project werkt verder op de analyses die gemaakt zijn in het kader van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan en het masterplan opgemaakt door Robbrecht en Daem. Daarnaast is er ook binnen het masterplan reeds een eerste analyse gebeurd van de specifieke kenmerken van de plek: het landschap, de topografie, de historische elementen, de aanliggende straten en pleinen Aangezien we in een beginfase zitten van de opmaak van het masterplan is dit nog niet volledig en zullen er nog bijkomende analyses worden gemaakt die toelaten het masterplan te verfijnen en in bepaalde gevallen ook bij te sturen wanneer nodig. In het bijzonder wat betreft het landschapspark zullen er nog specifieke analyse worden opgesteld om de componenten van het landschap in kaart te brengen. Ook wat betreft het omliggende stedelijk weefsel zullen nog bijkomende analyses worden opgemaakt. Het werk dat vandaag geleverd wordt om te komen tot een ontwikkelingsvisie is sterk gestoeld op ontwerpend onderzoek. Ontwerpend onderzoek is een instrument om actoren mee te krijgen, om tot ideeën te komen, om discussies concreter te maken, visie en projecten beter op elkaar af te stemmen. Ontwerpend onderzoek zet ruimtelijk ontwerp in als negotiatiemiddel. Er wordt genegotieerd tussen projectdefinitie en ontwerp, tussen specifieke context en het ontwerp, tussen de verschillende dimensies binnen een ontwerp Het ontwerpen is een tool om dit negotiëren te faciliteren. De mediërende capaciteit van het ontwerpend onderzoek berust mede op de betrokkenheid die het creëert van verschillende actoren (met andere agenda s) in een proces van synthesevorming, maar uiteraard bovenal in de capaciteiten van de ruimte die het ontwerpend onderzoek door middel van ontwerpen aanspreekt: de capaciteit om te mediëren tussen tegenstellingen, etc. Kortom, ontwerpend onderzoek is zowel een generator van (getoetste) concepten en visies als een middel dat coalitievorming faciliteert. De ontwerpmatige aanpak laat ons ook toe op een vlotte manier over de beoogde ontwerpen te communiceren. Schetsen, maquettes, snedes, perspectieven laten toe om een duidelijk en concreet beeld te presenteren. Ontwerpend onderzoek is wervend, dynamisch en in bepaalde gevallen ook experimenteel en visionair. Hieronder schetsen we kort de verschillende vormen van negotiatie die kan gebeuren in ontwerpend onderzoek en hoe dit aan bod komt in het ontwerpend onderzoek dat nu geleverd wordt voor de site van De Torens: Bij ontwerpend onderzoek is er een sterke wisselwerking tussen de projectdefinitie en het ontwerp. Bij ontwerpend onderzoek wordt al ontwerpend de projectdefinitie opgesteld dan wel bijgestuurd en verfijnd Het ontwerp tast mogelijkheden af op allerlei vlakken: het programma, de projectafbakening, het ambitieniveau Dit met als doel om tot een maximale synergie te komen en een genegotieerde oplossing tussen de verschillende betrokken actoren. In het kader van deze opdracht werd door ontwerpend onderzoek het projectgebied ruimer afgebakend dan initieel voorzien. Ook bijkomende programmatorische mogelijkheden werden afgetast waardoor onder andere het kinderdagverblijf als nieuw element aan de site werd toegevoegd. 19

20 Ontwerpend onderzoek staat voor een sterke wisselwerking tussen het ontwikkelen van een ontwerp en het analyseren van een specifieke context. Niet eerst analyseren en dan ontwerpen. Analyse en ontwerp gebeuren simultaan. Door ontwerpmatig onderzoek wordt de eigenheid van het terrein afgetast én een zinvol ontwerpvoorstel ontwikkeld. Op een concreet ruimtelijke schaal worden de verschillende mogelijkheden van een terrein afgetast, de ruimtelijke draagkracht van een gebied onderzocht. Het ontwerp zien we daarbij niet altijd als eindtoestandplan: het is een middel om verschillende opties aan de ruimtelijke realiteit te toetsen. Hoe intenser de iteratie tussen concrete realiteit (descriptive understanding) en concepten (prescriptive forecasting) is, hoe rijker het ontwerp dat tegelijkertijd ingebed is in de (beschreven) realiteit als beantwoord aan de (voorgeschreven) concepten wordt. In het kader van het voorliggend onderzoek vormen de oostwest-lijnen als specifiek element op de site één van de elementen die mee het ontwerp zijn gaan aansturen. Daarnaast is ook de specifieke topografie van de site in detail onderzocht en stuurt dit ook het ontwerp dat nu voorligt. Ontwerpend onderzoek heeft de capaciteit tot integratie van verschillende dimensies. Een veelheid aan dimensies - ruimtelijk, technisch, economisch, sociaal, bestuurlijk enzovoort worden opgenomen in het ontwerpend onderzoek. Dit betekent dat ontwerpend onderzoek niet enkel inzet op de ruimtelijke logica s. Ook maatschappelijke thema s kunnen mee sturend zijn in het onderzoek zoals bijvoorbeeld intergenerationaliteit. Maar ook andere complexe structuren, systemen en logica s zullen mee het ontwerpend onderzoek gaan voeden. Hier kan het gaan over mobiliteitssystemen, ecologische systemen, watersystemen Of over brownfield locaties waar het omgaan met de vervuiling de te volgen strategie zal sturen. Binnen ontwerpmatig onderzoek moet er in een intense samenwerking met experten op een ontwerpmatige manier op zoek worden gegaan naar de meest relevante en performante uitwerking van een welbepaalde opgave. Een begrip van hoe deze systemen functioneren, werken (en niet op de vorm ) op een bepaalde plek, in een specifieke situatie is hierbij essentieel. In het masterplan wordt ingespeeld op de vervuiling die op de site is gevonden. Na onderzoek is gebleken dat er op één bepaalde locatie heel wat vervuilde grond zal moeten worden afgevoerd. Het ontwerp speelt hierop in door op deze locatie een ondergrondse parking te voorzien. Een ander aspect dat het ontwerpend onderzoek verder zal aansturen is het werken rond intergenerationaliteit. De combinatie van wonen, dienstencentrum, serviceflats en kinderdagverblijf hebben de basis in zich om een interactie tussen verschillende generaties te laten plaatsvinden. In de verdere uitwerking zal er ook over worden nagedacht op welke manier de ruimtelijke condities kunnen geschept worden om dit te faciliteren. Stedenbeleid Het herwaarderen van een historische site is een belangrijk accent in dit project. Daarnaast is er ruim aandacht voor thema s als toegankelijkheid en kindvriendelijkheid. Er is ruimte in het masterplan om al de verschillende onderdelen zowel gebouwen, publieke ruimte, het landschap als historische elementen zoals de Orleanstoren integraal toegankelijk te maken. De uitgebreide aandacht voor publieke ruimte en groen en de beperkte toegankelijkheid van het gebied voor autoverkeer geeft deze site een zeer kindvriendelijk karakter. Het bovenliggende landschap is een blinde vlek voor de bewoners van Aarschot. Door dit terug bij de stad te betrekken kan het integraal onderdeel gaan uitmaken van het stedelijk leven. Flexibiliteit De bergflank aansluitend op het stadscentrum wordt ontwikkeld als een groene stadswijk die aansluit op een verruimd stedelijk plein. Het programma voor deze ontwikkelingen is in grote lijnen vastgelegd. Het betreft een mix van wonen, winkels, parkeren en voorzieningen. Ook wat de woontypes zijn er op dit ogenblik een aantal aannames gedaan. 20