ILVO. Workshop De bodem als leverancier van ecosysteemdiensten Landbouw

Transcriptie

1 Workshop De bodem als leverancier van ecosysteemdiensten Landbouw Greet Ruysschaert, Bert Reubens Symposium ecosysteemdiensten. Naar een robuuste en klimaatbestendige omgeving 4/02/2019

2 A. Beleidsmedewerker B. (Praktijk)onderzoeker Even testen Ik ben C. Voorlichter/onderwijzer D. Bedrijf landbouw(keten)/retail E. Middenveldorganisatie F. Andere

3 Bodem is voor mij A. Totaal nieuwe materie B. Vaag bekend C. Redelijk bekend D. Een goeie bekende

4 Deel I: De fysisch-technische kant

5 Bodem: de basis Bron: Interreg Prosensols

6 Ecosysteemdiensten bodem

7 Ecosysteemdiensten bodem Producerende diensten Regulerende diensten Koolstofopslag Stevens, M., Demolder, H., Jacobs, S., Michels, H., Schneiders, A., Simoens, I., Spanhove, T., Van Gossum, P., Van Reeth, W., Peymen, J., Natuurrapport 2014: Toestand en trend van ecosystemen en ecosysteemdiensten in Vlaanderen. INBO.

8 Hoe komt C in de bodem? Atmosfeer: CO 2 JRC-ESDAC Fotosynthese Organische bemesting Mineralisatie Gewasresten/wortels Humificatie Bodem organische stof: C JRC-ESDAC

9 Ecosysteemdiensten bodem Producerende diensten Regulerende diensten Koolstofopslag Nutriëntenbeschikbaarheid Divers/actief bodemleven Waterinfiltratie en berging Waterkwaliteit Stevens, M., Demolder, H., Jacobs, S., Michels, H., Schneiders, A., Simoens, I., Spanhove, T., Van Gossum, P., Van Reeth, W., Peymen, J., Natuurrapport 2014: Toestand en trend van ecosystemen en ecosysteemdiensten in Vlaanderen. INBO.

10 Teeltsystemen Rotaties/gewassen Bemesting Bewerking Perceelsrand Opbrengst Waterinfiltratie en berging Waterkwaliteit N P C C C C C fysisch chemisch C biologisch Koolstofopslag Nutriëntenbeschikbaarheid Divers/actief bodemleven Bodem kwaliteit/processen/functies - ziekteweerbaarheid

11 Rotaties/gewassen Rotaties/gewassen Teeltsystemen Diep/intensiefwortelende gewassen Beheer gewasresten Meerjarige gewassen Groenbedekkers (+duur) Vroegrijpe rassen Vruchtwisseling Koolstofopslag Nutriëntenbeschikbaarheid Divers/actief bodemleven Waterinfiltratie en berging Waterkwaliteit Opbrengst ADEME 2014 Langjarig grasland: Opbouw: 0,5-1,0 ton C/ha.jaar Afbraak: 1,0-2,0 ton C/ha.jaar Potentieel behoud blijvend grasland tov -1%/jaar: +82 kton CO 2 eq/jaar Potentieel groenbedekkers: areaal +30%: : +9 kton CO 2 eq/jaar (D Hose en Ruysschaert 2017 Mededeling 231 en ongepubliceerde data )

12 Bemesting Stabiele organische meststoffen (compost, stalmest) Oordeelkundig bemesten Koolstofopslag Nutriëntenbeschikbaarheid Divers/actief bodemleven Waterinfiltratie en berging Waterkwaliteit Koolstofopbouw (t C ha-1 jaar-1) Teeltsystemen 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 Compost Stalmest Stro y = 0,26x R² = 0,79 y = 0,20x y = 0,18x R² = 0,67 R² = 0, Koolstofinput (t C ha-1 jaar-1) Opbrengst Bron: Vanden Nest et al., 2016 Bron: D Hose en Ruysschaert 2017 Mededeling 231 Potentieel compost: +20,5 kton CO 2 eq/jaar ( 100 kton houtsnippers, Viaene et al., 2017) (ongepubliceerde data )

13 Niet-kerende bodembewerking Nutriëntenbeschikbaarheid Divers/actief bodemleven Bewerking Waterinfiltratie en berging Waterkwaliteit BOPACT-proef (5 jaar) Niet-kerende bodembewerking 0-10cm 10-30cm Koolstofgehalte + 0 Totale N + 0 ph 0 0 K, Mg, Ca, P + 0 Bodemvocht + 0 Dichtheid/poriën 0 0 Stabiele aggregaten + / Regenwormen + Micro-organismen + - Nematoden 0 0 Gewasopbrengst + / - (D Hose et al., 2016)

14 Niet-kerende bodembewerking Nutriëntenbeschikbaarheid Divers/actief bodemleven Bewerking Waterinfiltratie en berging Waterkwaliteit %C KU Leuven - SOWAP Flowvella.com Katelyn Hunsinger Bodembedekking KU Leuven - SOWAP O

15 Niet-kerende bodembewerking Waterinfiltratie en berging Waterkwaliteit Bewerking Vermijden verdichting (droge omstandigheden, lagere lasten, banden(druk))

16 Tools: Bodempaspoort Doel: Ontsluiten data voor beter bodembeheer Centraliseren gemakkelijk toegankelijk Vergelijken en verbanden leggen Machtigingen delen/exporteren!landbouwer kiest!

17 Deel II: De socio-economische kant

18 Adoptiegraad Akkerbouw Leemstreek Melkveehouders Kempen Varkens-groenten Streek Roeselare Niet-kerende 23% 18% 26% bewerking Groenbedekkers 87% 92% 95% Maïs afgewisseld met - 67% - gras Maïs afgewisseld met - 21% - gras-klaver Rotatie met granen % Grondruil % Stalmest 67% - 58% Compost 7% - 0% Inwerken graanstro 32% - - Catch-C studie 2013

19 ATMOSFEER CO 2, CH 4, NO 2 BEVOLKING # landbouwers Consumenten -voorkeur bv. voor gezonde/duurzame voeding Opbrengst/kwaliteit - gewassen/dieren/mest BIOSFEER Rotaties/gewassen ECONOMIE Bedrijfsstructuur Bedrijfsbalans Investeringsruimte Prijzen Lastenboek Retail/verwerkende industrie TECHNIEK & WETENSCHAP Bemesting N P HYDROSFEER C fysis ch Bewerking PEDOSFEER chemis ch biologis ch Bodem kwaliteit/processen/functies - ziekteweerbaarheid Perceelsrand Bron: Vereenvoudigde systeemdenkoefening, ongepubliceerd PSYCHOSOCIAAL Adaptatiegedrag Sociale druk Collega s erfbetreders landeigenaars - organisaties SOCIALE ORGANISATIE Beleid bv. subsidies Ruimtelijke ordening bv. beschikbare gronden Voorlichting Onderwijs

20 De weg voorwaarts naar meer bodemecosysteemdiensten is via. A. Onderzoek/innovatie en onderwijs/voorlichting BodemIdee Leven(de) bodem

21 De weg voorwaarts naar meer bodemecosysteemdiensten is via. B. Beleid (GLB, MAP, ) Verplichtingen (%C, erosie, blijvend grasland, vergroening, ) Financiële stimulansen (beheerovereenkomsten, agromilieumaatregelen, VLIF-steun)

22 De weg voorwaarts naar meer bodemecosysteemdiensten is via.

23 De weg voorwaarts naar meer bodemecosysteemdiensten is via. C. Consument - labels

24 De weg voorwaarts naar meer bodemecosysteemdiensten is via. D. Retail / verwerkende industrie: lastenboeken,

25 De weg voorwaarts naar meer bodemecosysteemdiensten is via. E. Betaling ecosysteemdiensten carbon credits

26 De weg voorwaarts naar meer bodemecosysteemdiensten is via. F. Keten creëren bodemvriendelijke teelten Luzernestroken Bodem: C, structuur, drainage, erosie Drogen? Rendabele afzet: Paarden

27 De weg voorwaarts naar meer bodemecosysteemdiensten is via A. Onderzoek/innovatieonderwijs-voorlichting B. Beleid (GLB, MAP,..) C. Consument labels D. Keten E. ESD-carbon credits F. Keten teelten G. Andere

28 De weg voorwaarts naar meer bodemecosysteemdiensten is via. In welke mate is dit traject reeds uitgewerkt? - Goede voorbeelden (VB) Welke zijn de barrières/obstakels - kennishiaten? (B) Hoe voorbij barrière stappen in traject naar verandering (O) Welke spelers hebben een rol te vervullen? (S)

29 Dank u wel Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek Burg. Van Gansberghelaan Merelbeke België T + 32 (0) F +32 (0) greet.ruysschaert@ilvo.vlaanderen.be

30 Tien geboden van de bodem door 1. Bovenal bemin je grond 2. Daal van je tractor af op tijd en stond 3. Heilig steeds de wet van eten en worden gegeten 4. Organische stof mag je nooit vergeten 5. Betreed je grond enkel wanneer voldoende gedroogd 6. Teveel druk op de bodem wordt niet gedoogd 7. Een regelmatige analyse van je grond is niet overbodig KU Leuven -SOWAP 8. Bemest niet meer dan nodig 9. Bedek de bodem jaarrond met groen 10. Vruchtwisseling, daar is het om te doen KU Leuven -SOWAP