Composteren, waar doen we het voor? Gera van Os, Lector duurzaam bodembeheer

Transcriptie

1 Composteren, waar doen we het voor? Gera van Os, Lector duurzaam bodembeheer

2 Onderwerpen Steeds meer eisen aan de bodem Wat doet organische stof in de bodem? Koolstof-vastlegging altijd goed? Schoon product is relevant!

3 Klimaatverandering: Extreme buien Extreme droogte Foto: Jannes Wiersema Foto: ANP

4 Eutrofiëring van het oppervlaktewater Reden voor wetgeving: Kaderrichtlijn Water Gebruiksnormen N en P Toelating gewasbeschermingsmiddelen

5

6 De biodiversiteit loopt terug Boerenlandvogels gehalveerd sinds 1980

7 23 januari 2018 Hoogleraar luidt noodklok: 'Twentse bodemfauna zo dood als een pier'

8 We hebben alle ecosysteemdiensten van de bodem nodig!

9 Bodemgebruik in Nederland Meer dan 50% van het landoppervlak in agrarisch beheer.

10 Behandel je grond als je vrouw. Mari van den Heuvel, vollegrondsteler in Nuenen, Goed doorgrond 2007

11 Voorheen: Opbrengstmaximalisatie Nu: Ecosysteemdiensten, Volhoudbaarheid, Duurzaamheid Er is een omslag nodig in het bodembeheer

12 Organische stof is de sleutel tot de oplossing

13 Wat doet organische stof in de bodem? Mineralisatie Nutriëntenlevering Voedsel voor het bodemleven Structuur en vochthuishouding

14 Wat is organische stof? Restmateriaal van planten, dieren (mest) en micro-organismen Fotosynthese: vorming C-H-O in ringvormige moleculen (cellulose, hemicellulose, lignine) N-P-S in aminozuren, peptiden, fenolen

15 Afbraak van organische stof in de bodem Afbraak door micro-organismen: 2-4% per jaar

16 Mineralisatie: hoe meer organische stof des te meer nutriënten voor plantengroei

17 Vergelijking GFT-compost en varkensdrijfmest Opbouw organische stof in de bodem Vrijkomen nutriënten voor plantengroei Bron: Postma, 2010

18 Organisch stofbeheer: GFT-compost 20-jarige proef in België met GFT-compost op zavelgrond C-gehalte in de bouwvoor

19 Compost en infiltratievermogen

20 Compost en regenwormen

21 Ziektewering of bodemweerbaarheid ziektegevoelig ziektewerend Een ziektewerende grond = grond waarin weinig of geen aantasting optreedt in een vatbaar gewas, ondanks de aanwezigheid van een ziekteverwekker.

22 Mechanismen ziekte-onderdrukking Concurrentie Antibiose Predatie (algemeen) (specifiek) (specifiek) Elke ziekteverwekker is gevoelig voor iets anders. Een combinatie van mechanismen werkt het best. Je wil zoveel mogelijk verschillende mechanismen in de bodem.

23 De rol van organische stof Stabiele organische stof : Goed voor de structuur (huis/woning voor bodemleven) Goed voor de vochthuishouding Afbreekbare organisch stof: voedsel voor bodemleven (mineralisatie) Organische stof kan het bodemleven stimuleren: Meer biomassa, activiteit en biodiversiteit Verhoging van de bodemweerbaarheid

24 Effect van organische stof op bodemweerbaarheid Organische stof trappen: 0,7% - 1,2% - 2,4% Effect van verschillende hoeveelheden aanvulgrond (95% veen + 5% stalmest)

25 Bodemweerbaarheid tegen Pythium 0,7% 1,2% 2,4% Met bodemleven minder wortelrot Bij hoger %OS minder wortelrot

26 Organische stof en bodemweerbaarheid Project GoeddoorGrond Proefveld bij 10 bedrijven op duinzandgrond: Leidt een dubbele dosering compost (30 of 60 ton/ha) en de teelt van groenbemesters tot verhoging van de bodemweerbaarheid?

27 Proefvakken Luxurial

28 Organische stof en bodemweerbaarheid tegen Pratylenchus penetrans (wortellesieaaltje) Compost Bladrammenas Japanse haver Meer organische stof minder wortelrot

29 Aanvoer organische stof Bijdrage aan bodemverbetering Gering Redelijk-goed Zeer goed (Varkens-) drijfmest Gewasresten Stro Rundermest Compost Beperking door EU-gebruiksnormen fosfaat en stikstof

30 Organische stof voor het bodemleven Gezond eten = gevarieerd eten Stabiele organische stof voor de structuur èn Afbreekbare organische stof als voedsel voor het bodemleven Organisch stof aanvoer = Gewasresten + stro + groenbemesters + dierlijke mest + compost

31 Organische stof: het zwarte goud van de bodem Voedselproductie Betere lucht- en vochthuishouding Betere bewerkbaarheid Minder erosie Minder verdichting Meer mineralisatie Waterbeheer Betere infiltratie, minder wateroverlast Meer waterberging Beter vocht leverend vermogen Minder af- en uitspoeling van nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen Klimaatverandering Vastlegging C, humificatie Verhoging nutriënten efficiëntie Biodiversiteit Meer bodembiodiversiteit Betere bodemweerbaarheid

32 Klimaatdoelen van het kabinet voor NL De land- en tuinbouw moet in ,5 megaton CO 2 per jaar minder uitstoten: 1 Mton veehouderij (methaanemissie) 1 Mton glastuinbouw 1,5 Mton door slim landgebruik : a. Waterpeil veengebieden verhogen b. Extra bos aanplanten c. Meer koolstof vastleggen in de bodem Lesschen, Resource oktober 2017

33 Koolstofmitigatie potentieel in landbouwbodems Realistisch totaal alle maatregelen Maximaal 1 Mton CO 2 /jaar Lesschen et al, 2012

34 Negatieve afwenteling Verhoging van bodem-os kan direct of indirect leiden tot méér emissie van broeikasgassen. Met zuurstof Zonder zuurstof Kooldioxide CO 2 = 1 equivalent Methaan CH 4 30 CO 2 -equivalenten Lachgas N 2 O 300 CO 2 -equivalenten

35 Wormen zijn bodemverbeteraars

36 Meer compost > meer regenwormen Wormen zijn goed voor de gewasgroei! Opbrengst: +26% Wormen zijn slecht voor de opwarming van de aarde! CO 2 emissie: +33% N 2 O emissie: +42% C-bodem: per saldo geen effect

37 Klimaatmitigatie door C-vastlegging in de bodem De potentie is beperkt door o.a.: Gebruiksnormen voor organische reststromen Negatieve afwenteling o.a. op lachgas-emissie Biomassa voor bio-energie i.p.v. fossiele brandstoffen draagt substantieel méér bij aan klimaatmitigatie Ten Berge et al. (2017)

38 Niet blindstaren op de reductie van broeikasgassen, maar focus op alle bodem-ecosysteemdiensten

39 Compost Wat glinstert daar? Boeren zijn kritisch op glas en plastic: Glasdeeltjes kunnen worden ingesloten in bijvoorbeeld aardappelen. Strenge keuring. >70 C Hygiënisatie ziekten, plagen en onkruiden

40 Bokashi: fermentatie, conservering (zuur) Géén zuurstof Temperatuur < 40 C Lage ph Relatief eenvoudig Onvolledige vertering Beperkte hygiënisatie

41 Hygiënisatie is relevant! Japanse duizendknoop

42 Bokashi Advies Agriton: Effect op invasieve exoten wordt onderzocht. Indien Japanse duizendknoop aanwezig is > materiaal afvoeren!

43 Dank voor uw aandacht. Ruimte voor partnerlogo s (plaats een wit vlak achter de logo s om deze tekst en het kader te verbergen)