Organische stof: Impact op bodem en bodemleven

Transcriptie

1 Organische stof: Impact op bodem en bodemleven Aad Termorshuizen Gouden Gronden, 26 januari 2018, Aduard

2 Even voorstellen Aad Termorshuizen Specialist bodemkwaliteit en plantenpathogenen 20 jaar als docent bij WU 10 jaar bij BLGG/Eurofins en SoilCares Research als onderzoeker Sinds medio 2017 onafhankelijk adviseur

3 Organische stof grond bestaat uit steentjes (zand, lutum, klei), lucht, water en organische stof is grond wel nodig? foto: akkerwijzer.nl

4 In substraat geen organische stof, maar wel zeer hoge opbrengsten! Tomatenteelt systeem opbrengst watergebr. CO 2 Referentie (kg vg /m 2 ) (L/kg tom.) (kg/kg tom.) kas, NL CBS, 2015 grond, Florida Univ. BC, 2010

5 Maar we zitten nu eenmaal vast aan de grond hakvruchten kosten van telen uit de grond 25% van de bodem wordt gebruikt voor landbouw

6 Oké, grond is nodig - maar is organische stof nodig?

7 Op het eerste gezicht lijk je organische stof niet nodig te hebben

8 P-deficiëntie Maar Rhizoctonia in suikerbiet nematode bodemcompactie organische-stofverlies (erosie) aardappelcystenaaltje korstvorming slechte nauwe vruchtwisseling erosie nutriëntenverlies

9 Effecten van organische stof (samenvatting) Organische stof = voedsel voor veruit het meeste bodemleven ca % van organische stof bestaat uit C-atomen Bodemleven levert nutriënten draagt bij aan ziektewering OS reguleert waterfuncties van de grond OS (en bodemleven) verbetert doorwortelbaarheid verse OS (C,N) C/N-gehalte is van belang! micro-organismen (schimmels, bacteriën) mineralisatie nitraat, ammonium humus plant

10 Effecten van organische stof kleur: donkerder, versnelt de opwarming in de lente biodiversiteit: OS is dé bron voor biodiversiteit waterbergend vermogen: OS kan tot 20x zijn eigen gewicht aan water bevatten bodemstructuur binding met kleimineralen: OS is het cement waarmee bodemdeeltjes aan elkaar klitten bodemstructuur bodemdichtheid: OS verlaagt bodemdichtheid bodemstructuur, bewortelbaarheid oplosbaarheid: OS is slecht oplosbaar, dus kan weinig uitspoelen CEC: 20-70% hiervan wordt geleverd door OS (de rest in kleideeltjes) mineralisatie: afbraak van OS levert, N, P, S slow release meststof contaminanten: het bodemleven breekt deze af

11 Bodemleven en bodemstructuur

12 Bodemleven organismegroep bacteriën schimmels algen protozoën regenwormen aaltjes hoeveelheid per kilo grond miljarden 1000 kilometer (draad) miljoenen miljoenen 1-10 miljoen Lubbers et al., Wageningen Universiteit, 2017 primaire producenten

13 Verandert het organische-stofgehalte?

14 Reijneveld et al., 2009 Verandert het organische-stofgehalte? grasland stijging maïs constant daling stijging Hanegraaf et al., 2009 constant daling

15 Reijneveld et al., Eurofins, 2009 Verandert het organische-stofgehalte? grasland maïs stijging constant daling stijging Hanegraaf et al., NMI, 2009 Conclusies: grosso modo verandert het niet gronden met hoge OS gaan iets achteruit gronden met lage OS gaan iets vooruit variatie op perceelsniveau! constant daling

16 Zwart et al., 2013 Maatregelen: Effectieve organische stof organische stof die er een jaar later nog is hangt af van soort OS en hoeveelheid wortels breken langzamer af dan bovengrondse plantendelen

17 Balans van (Effectieve) organische stof uitgaven vuistregel: afbraak ~2% per jaar organische stof d.w.z. op een grond met 3.6% OS in 0-20 cm een afbraak van 2000 kg EOS / jaar op zandgronden wat hoger inkomsten gewasresten organische mest compost niet-kerende grondbewerking (lange-termijn): kg EOS / jaar wintertarwe, gele mosterd, 10 ton groencompost = = +770 kg EOS / ha zie bv. Handeling/Organische-stofbeheer/Organischestof/Aanvoerbronnen-effectieve-organische-stof.htm

18 Externe bronnen van organische stof verschillen in EOS verschillen in N en P oppassen met kwaliteit; niet te grote hoeveelheden in 1x opbrengen niet gewasresten verplaatsen naar ander perceel zorg voor vaste relatie met reststoffenleverancier Postma et al., NMI, 2017

19 Bodempathogenen bestrijden met OS? in een geheel steriele grond ontwikkelt ziekte zich supersnel een natuurlijke, niet-steriele grond is altijd ziektewerend, maar is het voldoende? lange-termijn compostaanwendingen hebben een effect variërend van -5 tot +50% verbetering verse gewasresten inwerken: oppassen voor kiemplantziektes Pythium, foto Cornell State Univ.

20 % onderdrukking Pathogenen verschillen in ecologie natuurlijke afname door vruchtwisseling abiotische onderdrukking (ph, grondsoort) algemene onderdrukking door bodemleven specifieke onderdrukking door bodemleven

21 % onderdrukking Pathogenen verschillen in ecologie natuurlijke afname door vruchtwisseling abiotische onderdrukking (ph, grondsoort) algemene onderdrukking door bodemleven specifieke onderdrukking door bodemleven

22 Impact van OS op bodem én plant Gezonde grond doorwortelbaarheid beluchting bodem voeding planten verhoging biologische activiteit met OS Weerbare planten tolerantere planten Bodemweerbaarheid competitie om C stimulering natuurlijke vijanden (bv. Trichoderma) Onderdrukking van pathogenen

23 Wat te doen? hou OS-gehalte in de gaten ingrijpen bij daling hou EOS-balans bij bij problemen (bv. met structuur of ziektes): bijsturen met OS is een optie, maar niet de enig zaligmakende als verhoging OS een doel is: groenbemesters gewassen met hogere EOS externe bronnen aanwenden niet-kerende of beperkte grondbewerking

24 Dank voor uw aandacht! en veel succes het komende teeltseizoen Aad Termorshuizen