Ouderavond ASS 25 oktober 2018 Workshop Behandelingen bij ASS

Transcriptie

1 Ouderavond ASS 25 oktober 2018 Workshop Behandelingen bij ASS Sandra Schreuder, kinder- en jeugdpsychiater Patrick de Zeeuw, GZ-psycholoog

2 Als je één persoon met autisme kent, ken je er één. (Probleem) domeinen ASS (DSM V) - Rigiditeit - Overprikkeling - Sociale communicatie en vaardigheden (sociaal-communicatief functioneren, beperkte repetitieve gedragspatronen en interesses en activiteiten, en door afwijkende gevoeligheid en/of interesse voor sensorische prikkels of en/of ongewone interesse voor sensorische aspecten in de omgeving) Informatieverwerkingsstoornis/centrale coherentie Ontwikkelingsstoornis (sociaal-emotioneel, motorisch, cognitief, verbaal/communicatie) 2

3 Bomen en bos 3

4 ASS en bijkomende ziekten - In 70 % bij mensen met ASS - In combinatie met syndromen - Vaker in combinatie met epilepsie - Behandeling vaak op bijkomende ziekten gericht 4

5 5

6 Menukaart Speisekarte Carte de menu Menu Menykort Tarjeta de menú 6

7 Menukaart: de vaste gerechten Vaste gerechten: - Psycho-educatie - Gedragstherapie en cognitieve gedragstherapie (en aanverwanten) - Aanpak op school - Pivotal Response Treatment - Systeemtherapie - Medicatie 7

8 Menukaart 1. Dieet/voedingssuplementen a) Dieetbehandelingen b) Bachbloesemtherapie c) Cannaboidolie 2. Niet-praat-therapieen a) Psychomotorische therapie b) Muziektherapie c) Sensorische integratietherapie d) Therapie met dieren e) Mindfulness 3. Overig a) Emotieregulatietraining b) Neurofeedback 8

9 Vast gerecht 1 Psycho-educatie 9

10 Voorgerecht: psycho-educatie - Psycho-educatie - Brain Blocks - Ik ben speciaal - Volle hoofdenboek etc 10

11 Vast gerecht 2 (Cognitieve) Gedragstherapie & Systeemtherapie (& aanverwanten) 11

12 (Cognitieve) Gedragstherapie bij ASS Wat is gedragstherapie? Wat is cognitieve gedragstherapie? Is het wel een goede vraag: werkt CGT bij ASS? 12

13 Wat is gedragstherapie? Gedragstherapie gaat ervan uit dat we GEDRAG kunnen begrijpen door te onderzoeken in welke SITUATIES/OMGEVINGEN het gedrag zich voordoet en hoe er door de omgeving wordt gereageerd op gedrag (GEVOLG). Vooral te zien als een model, een manier van denken. 13

14 Gedragstherapie bij ASS Waar zien we het gedragstherapeutisch model terugkomen in de behandeling van ASS? Intensieve gedragstherapeutische behandelvormen Ouderbegeleiding/oudertraining Gezinsbehandeling Bijna altijd in grote mate sprake van mediatietherapie 14

15 Intensieve gedragstherapeutische interventies bij ASS Pivotal Response Treatment (hierover zometeen meer!) Applied Behavior Analysis (0-21 jaar), vooral wanneer op jonge leeftijd toegepast positieve resultaten. Effecten op verstandelijk functioneren en taal het grootst. Kleinere effecten op sociaal functioneren, kerngedragingingen van ASS, alledaagse vaardigheden. Betrekken van ouders, leerkrachten etc. geeft beste resultaten. Langetermijneffecten nog niet bekend. 15

16 Gedragstherapie bij ASS Andere behandelvormen waar we ook (onder andere) het gedragstherapeutisch perspectief terugzien. Intensieve psychiatrische gezinshulp (IPG) VIPP-AUTI (video-interactie training, kinderen <6jr) Oudertraining Ouderbegeleiding 16

17 OMGEVING 17

18 Intermezzo: systemische behandeling Wanneer het gezinsfunctioneren als geheel onderwerp is van de therapie spreken we van systemische behandeling Is bij intensieve psychiatrische gezinshulp speelt dit al. Maar kunnen ook gesprekken zijn met het hele gezin: gezinstherapie. Doel: ingesleten en niet-helpende patronen van omgaan met elkaar en van reageren op elkaar veranderen. Sommige behandelingen op jonge leeftijd zijn ook sterk gericht op het vormen en versterken ouder-kind interactie (bv. Floortime) 18

19 Intermezzo: Aanpak op school Werkzame elementen Kennis van ASS (en hoe dit bij uw kind tot uiting komt) Structuur in tijd (voorspelbaarheid, dagprogramma s picto s). Structuur in ruimte (welke activiteiten waar?) Structuur in taken (aanleren in deelstappen, pas verdergaan als je kunt bouwen op de vorige stap). Communicatie en sociale omgang bevorderen, maar niet dwingen (groei-klimaat) Afstemming tussen ouders en school. 19

20 Wat is cognitieve gedragstherapie SITUATIE GEDACHTE GEVOEL GEDRAG GEVOLG 20

21 Cognitieve gedragstherapie bij ASS Vooral voor het behandelen van bijkomende problemen Angst positieve effecten van CGT bij ASS Stemmingsklachten/zelfbeeld Emotie/agressieregulatie ( ERT) CGT moet bij ASS vaak worden aangepast (minder praten, concreet, minder gericht op gedachten, meer op gedrag). Ouders heel belangrijk voor motivatie! 21

22 Kenmerken Pivotal Response Treatment (PRT) - Gedragstherapeutische benadering - Theoretisch gefundeerde behandeling - Identificatie 4 pivotal areas / kerngebieden - Verbetering op kerngebieden, leidt tot positieve effecten op andere vlakken - Optimaliseren ouder-kind relatie - In brede leeftijds- en IQ-groep bruikbaar - Inbedding in natuurlijke omgeving (ouders / dagverblijf /school) 22

23 Pivotal areas/kerngebieden 1. Motivatie tot sociale interactie - Hoe vaak, hoe adequaat, kwalitatief afdoende? (responsiviteit, enthousiasme, affect). 2. Initiaties - Gedragsregulerende/functionele initiaties, sociale initiaties (gedeelde aandacht, belangstelling) 3. Multipele cues - Meerdere aanwijzingen tegelijkertijd (bijvoorbeeld kleur, grootte, voorwerp) 4. Zelf management - Meer bewust worden van eigen gewenst gedrag; Minder afhankelijk van bevestiging door anderen. Door stimuleren probleembewustzijn en stimuleren zelfbeoordeling 23

24 24

25 Vast gerecht 3 MEDICATIE Verminderen prikkelbaarheid, agressie, rigiditeit en verbeteren sociale interactie, verminderen angst Antipsychotica (risperidon, aripiprazol) 25

26 Hoofdgerecht OMGEVINGSBEÏNVLOEDENDE MAATREGELEN Aanpassingen op school/opleiding/werk of verandering daarvan + via behandelaar, IPG of BINK 26

27 Bijgerechten Verminderen gevolgen bijkomende problemen (comorbiditeit) - Angststoornissen: CGT en evt medicatie - ADHD/Concentratieproblemen en impulsief gedrag: psycho-educatie en medicatie - Ticstoornissen: CGT en evt medicatie - Stemmingsstoornissen: CGT en evt medicatie - Gedragsstoornissen: Gedragstherapie en evt medicatie - Eetstoornissen: afhankelijk van soort en ernst binnen Karakter - Etc. 27

28 Menukaart 1. Medicatie/Dieet/ voedingssuplementen a) Nieuwe medicatie b) Dieetbehandelingen c) Bachbloesemtherapie d) Cannabidiol (olie) 2. Niet-praat-therapieen a) Psychomotorische therapie b) Muziektherapie c) Sensorische integratietherapie d) Therapie met dieren e) Mindfulness 3. Overig a) Emotieregulatietraining b) Neurofeedback 28

29 Nieuwe medicatie bij ASS (experimenteel) - Bumetanide - Plaspil; stimulerend effect op boodschapperstof GABA: remmende werking op gedrag - Memantine - Medicijn bij Alzheimer; remmend effect op boodschapperstof glutamaat die anders activeert - Oxytocine - (knuffel)hormoon/boodschapperstof: - Verbetert de herkenning van emoties en cognitieve flexibiliteit 29

30 Keuzegerecht: dieetbehandelingen Controversieel: Baat het niet dan schaadt het niet? Gluten en/of caseinevrije dieten Vitamines (met name B6 en B12 en magnesium) Omega-3/6 supplementen Conclusie meest recente samenvattende studie: Er is weinig bewijs dat het inzetten van voedingssupplementen of dieetinterventies bij ASS ondersteunt. (Sathe et al., Pediatrics, 2017). 30

31 Keuzegerecht: Bachbloesem en ASS - Werkt niet op hoofdsymptomen van ASS - Effect op bijvoorbeeld depressie is vergelijkbaar met placebo 31

32 Cannabidiol en ASS - Verbetering sociale vaardigheden gezien in praktijk, nog niet in studies aangetoond. - Positief effect op slaapproblemen, ADHD, angst en epilepsie - Weinig effect op psychose, agressie, stemming en verslaving - Relatief veilig - Naast weinig effect in praktijk nog weinig bekend over lange termijneffecten 32

33 Psychomotorische Therapie (PMT) Bij uitstek: leren door te doen en te ervaren. Bij ASS vaak ingezet bij emotieregulatieproblematiek, angst- en stemmingsklachten. Veel expertise op dit gebied in NL, nog weinig onderzoek. 33

34 Muziektherapie Bewezen effectief Bevorderende invloed op: Filmpje Erik Scherder - Aandacht - Cognitief functioneren - Socialisatie - Zelfexpressie - Agitatievermindering - Gedragsverbetering - Verbale vaardigheden - Verwerking geluidsprikkels - Verbeteren senso-motore vaardigheden 34

35 Sensorische integratietherapie Basisprincipe: sensorische prikkels worden anders verwerkt bij ASS, wat leidt tot ander gedrag Doel van de therapie: middels oefeningen meer gewend raken aan specifieke prikkels en andere reactie aanleren Wetenschappelijk geen bewijs voor effect. 35

36 Therapie met dieren Vele vormen: Paardentherapie (Equitherapie) Therapie met honden/hulphonden Wetenschappelijk bewijs? Ja, maar onderzoek is nog erg beperkt. Verbeteringen in gedrag en sociale communicatie. Verbeteringen op andere gebieden beperkter. 36

37 Mindfulness Training in aandacht en acceptatie Gedachten zijn gedachten, je hoeft er niets mee. Geluiden zijn geluiden, je hoeft er niets mee (etc.) Goede wetenschappelijke basis als behandeling van stress en pijn Nog weinig onderzoek bij ASS, maar eerste studies laten zien: Positieve effecten op piekeren/angst bij volwassenen met ASS. Eerste (Nederlandse) studies bij kinderen met ASS: mogelijkpositieve effecten op sociale communicatie en gedrag. Positieve effecten op ouderschapsstress bij ouders (Mindful Parenting). 37

38 Emotieregulatie Training (ERT) In deze vorm vooralsnog niet goed toepasbaar: Bij autisme is het herkennen van emoties verstoord Bij autisme is het vinden van oplossingen beperkt Binnen Karakter wel positieve ervaring (inclusief crisisbuddy app) 38

39 Neurofeedback Je hersengolven trainen in een game-achtige omgeving Vooral ter behandeling van neuropsychologische functies die bij ASS aangedaan kunnen zijn (concentratie, flexibiliteit) Wetenschappelijk onderzoek nog beperkt; effect op de typische ASSgedragingen nog veel onduidelijk. Wel lijken er enige effecten op de neuropsychologische functies zelf. Maar: dragen die effecten goed over naar het dagelijks leven? 39

40 Nagerechten Begeleiding/coaching (onder andere) 40

41 Hartelijk Dank voor uw aandacht