Leidse Gesprekshulp Palliatieve Zorg Evaluatie en doorontwikkeling op basis van ervaringen van patiënten, naasten en zorgverleners

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Leidse Gesprekshulp Palliatieve Zorg Evaluatie en doorontwikkeling op basis van ervaringen van patiënten, naasten en zorgverleners"

Transcriptie

1

2 Leidse Gesprekshulp Palliatieve Zorg Evaluatie en doorontwikkeling op basis van ervaringen van patiënten, naasten en zorgverleners Mary-Joanne Verhoef, arts-onderzoeker Expertisecentrum Palliatieve Zorg LUMC 8 NOVEMBER 2018, LUNTEREN

3 DISCLOSURE (potentiële) belangenverstrengeling Geen

4 Waarom een gesprekshulp palliatieve zorg? Patiënten en naasten weten niet wat ze kunnen verwachten Palliatieve zorg = sterven Welke vragen horen bij palliatieve zorg? Wat houdt mij bezig? Zorgverleners zijn vaak onvoorbereid Niet doorvragen naar andere symptomen Niet doorvragen naar andere domeinen 4 Leidse Gesprekshulp Palliatieve Zorg

5 Leidse Gesprekshulp Palliatieve Zorg Clayton et al Inhoud Utrecht Symptoom Dagboek Lijst met onderwerpen Lijst met vragen 5 Insert > Header & footer

6 Methode evaluatie en doorontwikkeling : Overzicht van informatiebehoeften - Overzicht van onderwerpen die patiënten en naasten willen bespreken - Overzicht van symptoomlast : Evaluatie consulten PAT opgenomen 25 gebruikten LGP, 8 niet Per onderwerp: aangekruist en besproken (+initiator, uitgebreidheid) 2. Semi-gestructureerde interviews - 5 patients van PAT - 17 zorgverleners zonder LGP-ervaring 2018: Doorontwikkeling 1. LGP 2.0 gebaseerd op evaluatie -fase, Delphistudie Arthur et al 2016, groepsdiscussie PAT 2. Interviews patiënten en naasten - 5 via PAT - 3 via patiënt/naastenraad 3. LGP 3.0 gebaseerd op stap 2. 5 semigestructureerde interviews met 5 patients 4. Definitieve LGP 2018

7 Aanpassingen aan de LGP: toevoegingen Opgenomen consulten (n=33) Onafhankelijkheid Psychologische zorg Rol van de huisarts Seks en intimiteit Checklist Artur et al 2016 Vragen voor naasten Vragen voor mantelzorgers 7 Insert > Header & footer

8 Aanpassingen aan de LGP: toevoegingen Patiënten en naasten (n=13) Wensen Religie en levensbeschouwing Spirituele en psychologische hulp Behandelmogelijkheden Contact in acute situaties Zelfzorg voor mantelzorgers Prognose Zorgverleners (n=17) Relaties en familie Ziekenhuisopnames Contactpersonen Toekomstscenario s 8 Insert > Header & footer

9 Aanpassingen aan de LGP: lay-out Lay-out en volgorde van onderwerpen en vragen Taal: gecheckt en verbeterd (niveau B1) Voorblad met instructies duidelijker Aangepast USD-4D Nu laatste ronde 5 patiënten voor evaluatie Insert > Header & footer

10 Ervaringen van patiënten en naasten Nut Ik vind het heel nuttig. (pt 2) Er staat eigenlijk heel erg veel in waar naar mijn mening mensen iets mee kunnen. (exp 9) Ik vond het op zich verhelderend om inderdaad onderwerpen voorbij te zien komen waarover gesproken kan worden. (pt 4) Het is wel een goede samenvatting van wat er op je af zou kunnen komen. Het geeft een overzicht. (pt 13) Gebruik Het an sich met iemand samen doen, kan ik me voorstellen, is prettig om die lijst door te nemen. (pt 4) Dat heb ik ook aangegeven met die kruisjes. Dat vind ik prettig. (pt 5) Voorwaarden Patiënt: identificatie doelgroep; energie/tijd/ruimte; cognitieve competenties; klik met zorgverlener Zorgverlener: introductie PZ en LGP; timing LGP en consult LGP: positieve 1e indruk 10 Insert > Header & footer

11 Gebruik volgens zorgverleners Wie Zorgverlener met zorgrelatie met patiënt Zorgverlener die gesprek aangaat Alle zorgverleners met palliatieve patiënten Wanneer Plaats in ziektetraject Kan niet vroeg genoeg vs. informatielast Als iemand slecht nieuws heeft gehad, ( ) pols ik ( ) of iemand daar al open voor staat of niet. (zv 14) Wat Handig ( ) als checklist (zv 5) Diepte: afhankelijk van beschikbare tijd (eventueel benoemen) Binnen eigen expertise blijven 11 Insert > Header & footer

12

13 Conclusie LGP is nuttig en relevant Gebruik in praktijk zoals bedoeld Nu laatste ronde evaluatiefase Toekomst: Definitieve versie eind dit jaar Digitaliseren Onderzoek naar effect in andere zorgsettings 13 Insert > Header & footer

14 Mary-Joanne Verhoef Expertisecentrum Palliatieve Zorg LUMC Desirée Vergroesen, Boudewijn Sweep, Yvette van der Linden, Ellen de Nijs, Nanda Horeweg, Arwen Pieterse, Lotte van der Stap Carla Juffermans, Inge van Mansom, Els Roelofs, Jeanet van Noord, Marleen Oomes, Simone Schoof, Marjon Kwakernaak, Manon Boddaert 14 Insert > Header & footer

15 SLOTVRAAG Welke toepassing voor de LGP ziet u voor zich in uw praktijk?

16 1. Waarom een gesprekshulp? Deelname in gedeelde besluitvorming Patiënten en naasten in hun kracht zetten Lastige onderwerpen bespreken Overzicht van mogelijke onderwerpen en vragen Persoonlijk lijstje maken met vragen Handvat in consult Vragen van patiënt en naasten zijn leidend Zorgverlener verkrijgt overzicht van behoeften patiënten en naasten 16 Insert > Header & footer

Gesprekshulp Palliatieve Zorg

Gesprekshulp Palliatieve Zorg Gesprekshulp Palliatieve Zorg Deze vragenlijst voor het gesprek met het Palliatief Advies Team bestaat uit twee delen. Het invullen kost tussen de 5 en 20 minuten. Pagina 1: Lijst met veel voorkomende

Nadere informatie

Financiering palliatieve zorg

Financiering palliatieve zorg Financiering palliatieve zorg 20 april 2018 Chantal Pereira, adviseur palliatieve zorg IKNL Manon Boddaert, arts palliatieve geneeskunde / medisch adviseur IKNL Disclosure belangen C.F.R. Pereira & M Boddaert

Nadere informatie

Beperkte proactieve aanpak leidt tot ongeplande bezoeken aan de SEH bij patiënten in de palliatieve fase;

Beperkte proactieve aanpak leidt tot ongeplande bezoeken aan de SEH bij patiënten in de palliatieve fase; Beperkte proactieve aanpak leidt tot ongeplande bezoeken aan de SEH bij patiënten in de palliatieve fase; verschillen tussen de ziektegerichte en symptoomgerichte fase Ellen de Nijs, Leanne Smit, Jaap

Nadere informatie

Complexiteit dus samen werken!!!

Complexiteit dus samen werken!!! Complexiteit dus samen werken!!! Florien van Heest, Huisarts consulent Palliatieve Zorg IKNL PalHAG- huisarts Schoonoord Clary Wijenberg, verpleegkundig specialist Thuiszorg Icare Palliatieve zorg - IKNL

Nadere informatie

PROMs in de Nefrologie

PROMs in de Nefrologie PROMs in de Nefrologie Nederlandse Nefrologiedagen 26 maart 2019 Esmee van der Willik, PhD student KLINISCHE EPIDEMIOLOGIE, LUMC Disclosure Geen belangenverstrengeling 2 Disclosure Operatie geslaagd 3

Nadere informatie

Palliatieve zorg voor hartfalenpatiënten in de praktijk

Palliatieve zorg voor hartfalenpatiënten in de praktijk Palliatieve zorg voor hartfalenpatiënten in de praktijk Van ziekenhuis naar eerste lijn Christa Takens Klinisch geriater i.o. klinisch farmacoloog i.o. E. Muller Internist-oncoloog Disclosure belangen

Nadere informatie

#kwaliteitskaderpznl WELKOM

#kwaliteitskaderpznl WELKOM WELKOM Word Cloud (Mentimeter) Content IZP Workshop 1: Individueel zorgplan, van het papier naar uw eigen praktijk An Reyners en Marlene Middelburg Belangenclausule sprekers (potentiële) belangenverstrengeling:

Nadere informatie

Mantelzorgondersteuning in de palliatieve zorg

Mantelzorgondersteuning in de palliatieve zorg 1 Mantelzorgondersteuning in de palliatieve zorg In gesprek met de mantelzorger Voorkom dat er achter de patiënt nog een patiënt opduikt! Doel en globaal programma Doel: - Informeren over en motiveren

Nadere informatie

CHOICE CHOosing treatment together In Cancer at the End of life

CHOICE CHOosing treatment together In Cancer at the End of life CHOICE CHOosing treatment together In Cancer at the End of life Sabrina Brugel Hanneke van Laarhoven Hanneke de Haes Ellen Smets Inge Henselmans AMC Universiteit van Amsterdam Afdeling Medische Psychologie

Nadere informatie

Besluitvorming bij ouderen met kanker

Besluitvorming bij ouderen met kanker Besluitvorming bij ouderen met kanker Floor van Nuenen f.m.van.nuenen@umcg.nl Hanneke van der Wal- Huisman h.van.der.wal-huisman@umcg.nl 1 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Sprekers: Cobie van Beuzekom, verpleegkundig specialist Petra Buvelot, nurse practitioner

Sprekers: Cobie van Beuzekom, verpleegkundig specialist Petra Buvelot, nurse practitioner Sprekers: Cobie van Beuzekom, verpleegkundig specialist Petra Buvelot, nurse practitioner Complementaire zorg 21 juni 2016 pagina 2 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor

Nadere informatie

Impact van chronische Q-koorts en QVS op Cognitief Functioneren

Impact van chronische Q-koorts en QVS op Cognitief Functioneren Impact van chronische Q-koorts en QVS op Cognitief Functioneren Daphne Reukers, Ellen van Jaarsveld, Joris van Loenhout, Jeannine Hautvast, Koos van der Velden Disclosure belangen spreker Geen (potentiële)

Nadere informatie

thuiszorg in de standaardzorg voor

thuiszorg in de standaardzorg voor Tijdige integratie van palliatieve thuiszorg in de standaardzorg voor mensen met ernstige COPD Charlotte Scheerens 10 meest voorkomende doodsoorzaken 2008 Mortaliteit COPD/100 000 inwoners, 2011 België

Nadere informatie

PALLIATIEVE ZORG In de tjongerschans

PALLIATIEVE ZORG In de tjongerschans PALLIATIEVE ZORG In de tjongerschans Alie Timmer Marieke van Harskamp Disclosure sheet Palliatieve zorg in de Tjongerschans Inleiding Palliatieve zorg: definitie en meer. Markering Behoeften Kenmerken

Nadere informatie

Palliatief consult door de verpleegkundig specialist: de arts overbodig?

Palliatief consult door de verpleegkundig specialist: de arts overbodig? Palliatief consult door de verpleegkundig specialist: de arts overbodig? Ellen de Nijs Verpleegkundig specialist chronische zorg Leids Universitair Medisch Centrum (EPZ) Kennis en Innovatie (Kennis) Centrum

Nadere informatie

Rooming-in bij kwetsbare ouderen met een delirium

Rooming-in bij kwetsbare ouderen met een delirium Rooming-in bij kwetsbare ouderen met een delirium Isala S. van der Zwaag, verpleegkundig specialist ouderengeneeskunde 24 november 2017 Disclosure belangen (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst

Nadere informatie

Ontwikkelen van kwaliteitsindicatoren in de palliatieve zorg in Vlaanderen. Kathleen Leemans

Ontwikkelen van kwaliteitsindicatoren in de palliatieve zorg in Vlaanderen. Kathleen Leemans Ontwikkelen van kwaliteitsindicatoren in de palliatieve zorg in Vlaanderen Kathleen Leemans Ism. Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen Onderzoekers Kathleen Leemans, Onderzoeker Luc Deliens, Promotor Joachim

Nadere informatie

Patiëntgerichte zorg voor mensen met gevorderde kanker of een ernstige chronische aandoening

Patiëntgerichte zorg voor mensen met gevorderde kanker of een ernstige chronische aandoening Patiëntgerichte zorg voor mensen met gevorderde kanker of een ernstige chronische aandoening Wat zijn uw ervaringen? Informatie voor mantelzorgers Wat houdt het onderzoek in? Er kan nog veel verbeteren

Nadere informatie

Zorgpad Stervensfase

Zorgpad Stervensfase Zorgpad Stervensfase de laatste stand van zaken Lia van Zuylen, internist-oncoloog Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam Inhoud Belang markering stervensfase Zorgpad Stervensfase Nieuwe

Nadere informatie

Symposium palliatieve zorg

Symposium palliatieve zorg Symposium palliatieve zorg Zorgmodule palliatieve zorg Markeren van de palliatieve fase Markeren van de palliatieve fase 20 oktober 2016 Angelie van de Crommert Karin van Veen Als ik sterven zal. Claudia

Nadere informatie

Aan de slag met ondersteunen van zelfmanagement en eigen regie

Aan de slag met ondersteunen van zelfmanagement en eigen regie Aan de slag met ondersteunen van zelfmanagement en eigen regie Workshop: Zoek het uit! Praktijk en wetenschap dichter bij elkaar 31-01-2019, Nieuwegein Dr. AnneLoes van Staa & Lausanne Mies Hogeschool

Nadere informatie

Samen bouwen aan vertrouwen tussen patiënt, naasten en hulpverleners

Samen bouwen aan vertrouwen tussen patiënt, naasten en hulpverleners Samen bouwen aan vertrouwen tussen patiënt, naasten en hulpverleners Introductie Nadenken en met anderen spreken over als je niet meer beter kunt worden is niet makkelijk. Over je levenseinde spreken kan

Nadere informatie

Samen Beslissen: een effectief trainingsmodel

Samen Beslissen: een effectief trainingsmodel Samen Beslissen: een effectief trainingsmodel Trudy van der Weijden Angelique Timmerman Esther Giroldi Anouk Baghus Vakgroep Huisartsgeneeskunde, Universiteit Maastricht In samenwerking met: 1 Disclosure

Nadere informatie

Signaleren, volgen en verdiepen. Werk in uitvoering

Signaleren, volgen en verdiepen. Werk in uitvoering Signaleren, volgen en verdiepen Werk in uitvoering Everlien de Graaf Verpleegkundige, Verplegingswetenschapper, Promovenda Hospicezorg & Symptomen en klachten van patiënten Expertise centrum Palliatieve

Nadere informatie

SAMENVATTING. Samenvatting

SAMENVATTING. Samenvatting SAMENVATTING. 167 Met de komst van verpleegkundigen gespecialiseerd in palliatieve zorg, die naast de huisarts en verpleegkundigen van de thuiszorg, thuiswonende patiënten bezoeken om te zorgen dat patiënten

Nadere informatie

Feedback rapport Kwaliteitsindicatoren palliatieve zorg. Fictief voorbeeld feedbackrapport TEAM X

Feedback rapport Kwaliteitsindicatoren palliatieve zorg. Fictief voorbeeld feedbackrapport TEAM X Feedback rapport Kwaliteitsindicatoren palliatieve zorg Fictief voorbeeld feedbackrapport TEAM X Auteurs: Kathleen Leemans, Joachim Cohen Contact: kleemans@vub.ac.be 02/477.47.64 De indicatorenset is ontwikkeld

Nadere informatie

E-health literacy Ondersteunen van patiënten met lage gezondheidsvaardigheden. Marco Boonstra

E-health literacy Ondersteunen van patiënten met lage gezondheidsvaardigheden. Marco Boonstra E-health literacy Ondersteunen van patiënten met lage gezondheidsvaardigheden Marco Boonstra Disclosure belangen spreker Geen (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties¹

Nadere informatie

Wat je zegt doet ertoe; Gesprekstechnieken in de palliatieve zorg

Wat je zegt doet ertoe; Gesprekstechnieken in de palliatieve zorg Wat je zegt doet ertoe; Gesprekstechnieken in de palliatieve zorg Dr.Mecheline van der Linden 24 mei 2018 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante

Nadere informatie

UITGANGSPUNTEN. Perspectief van patiënten/cliënten en naasten op palliatieve zorg UITGANGSPUNTEN

UITGANGSPUNTEN. Perspectief van patiënten/cliënten en naasten op palliatieve zorg UITGANGSPUNTEN Perspectief van patiënten/cliënten en naasten op Marieke Groot Expertisecentrum Palliatieve Zorg Helen Dowling Instituut Het perspectief door de ogen van een onderzoeker (en verpleegkundige) voorjaar 2014

Nadere informatie

HANDLEIDING Familiegesprekken

HANDLEIDING Familiegesprekken Family Meetings in memory clinics Onderzoek naar de effecten van Familiegesprekken voor mantelzorgers van dementerenden HANDLEIDING Familiegesprekken Onderzoeksteam Dr. Hein van Hout, projectleider Dr.

Nadere informatie

Gezondheidsvaardigheden in Nederland

Gezondheidsvaardigheden in Nederland Gezondheidsvaardigheden in Nederland ontwikkelingen in onderzoek, beleid en praktijk Jany Rademakers NIVEL, Utrecht Gezondheidsvaardigheden op de agenda in Nederland (1) 2010 Alliantie Gezondheidsvaardigheden

Nadere informatie

Seksuele disfunctie en relatieproblematiek in de urologische praktijk

Seksuele disfunctie en relatieproblematiek in de urologische praktijk Seksuele disfunctie en relatieproblematiek in de urologische praktijk Symposium Seksuologisch Onderzoek Dr Henk Elzevier, Uroloog en Seksuoloog Afdeling Urologie LUMC LEIDEN Disclosure belangen spreker

Nadere informatie

Kwaliteitskader palliatieve zorg Nederland

Kwaliteitskader palliatieve zorg Nederland De implementatie Kwaliteitskader palliatieve zorg Nederland o Start van het project o Opbouw en inhoud kwaliteitskader o Passende financiering o De essenties o De eerste stappen naar implementatie o Implementatie

Nadere informatie

Pijn en dementie. Inhoud. Introductie! Pijn. Pijn

Pijn en dementie. Inhoud. Introductie! Pijn. Pijn Inge van Mansom palliatief arts/specialist ouderengeneeskunde Sint Elisabeth Gasthuishof, LUMC en IKNL regio Leiden Maartje Klapwijk specialist ouderengeneeskunde en onderzoeker LUMC Introductie! 22 september

Nadere informatie

Samen Beslissen in de laatste levensfase

Samen Beslissen in de laatste levensfase Samen de zorg beter maken Samen Beslissen in de laatste levensfase op naar meer bewustwording, betere patiënteninformatie en instrumenten ter ondersteuning 19 februari 2016 mr. H. Post drs. W. Toersen

Nadere informatie

PROGRAMMA. Congres Platform gedeelde besluitvorming. Samen Kiezen: beslist! Donderdag 30 januari 2014, NBC, Blokhoeve 1 te Nieuwegein

PROGRAMMA. Congres Platform gedeelde besluitvorming. Samen Kiezen: beslist! Donderdag 30 januari 2014, NBC, Blokhoeve 1 te Nieuwegein PROGRAMMA Twitter mee via #samenbeslist Congres Platform gedeelde besluitvorming Samen Kiezen: beslist! Donderdag 30 januari 2014, NBC, Blokhoeve 1 te Nieuwegein Hoe kan gedeelde besluitvorming in de praktijk

Nadere informatie

PROGRAMMA. Congres Platform gedeelde besluitvorming. Samen Kiezen: beslist! Donderdag 30 januari 2014, NBC, Blokhoeve 1 te Nieuwegein

PROGRAMMA. Congres Platform gedeelde besluitvorming. Samen Kiezen: beslist! Donderdag 30 januari 2014, NBC, Blokhoeve 1 te Nieuwegein PROGRAMMA Twitter mee via #samenbeslist Congres Platform gedeelde besluitvorming Samen Kiezen: beslist! Donderdag 30 januari 2014, NBC, Blokhoeve 1 te Nieuwegein Hoe kan gedeelde besluitvorming in de praktijk

Nadere informatie

Zorgpad Stervensfase. Lia van Zuylen, internist-oncoloog. Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam

Zorgpad Stervensfase. Lia van Zuylen, internist-oncoloog. Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam Zorgpad Stervensfase Lia van Zuylen, internist-oncoloog Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam Inhoud Herkenning stervensfase Inhoud van Zorgpad Stervensfase Onderzoeksresultaten Zorgpad

Nadere informatie

Genero Invitational Conference 27 maart 2017

Genero Invitational Conference 27 maart 2017 Genero Invitational Conference 27 maart 2017 Frans Baar, Spec Ouderengeneeskunde, Consulent consultatief palliatief team, directeur stichting Leerhuizen Palliatieve Zorg Ellen Vink, Netwerk coördinator

Nadere informatie

Palliatieve Sedatie in 1 e en 2 e lijn. Nils Nieboer, huisarts

Palliatieve Sedatie in 1 e en 2 e lijn. Nils Nieboer, huisarts Palliatieve Sedatie in 1 e en 2 e lijn Donderdag 27 september 2018 J. de Boer, internist-oncoloog Nils Nieboer, huisarts Disclosure Sheet Terminologie: palliatieve sedatie en euthanasie Inleiding Palliatieve

Nadere informatie

Resultaten van de studie naar casemanagement: de visie van huisartsen op casemanagement voor palliatieve zorg in de Westelijke Mijnstreek

Resultaten van de studie naar casemanagement: de visie van huisartsen op casemanagement voor palliatieve zorg in de Westelijke Mijnstreek Resultaten van de studie naar casemanagement: de visie van huisartsen op casemanagement voor palliatieve zorg in de Westelijke Mijnstreek Auteur: Cindy Rodigas, student Universiteit Maastricht In samenwerking

Nadere informatie

RIVM regioproject: Thuiszorg en antibioticaresistentie

RIVM regioproject: Thuiszorg en antibioticaresistentie RIVM regioproject: Thuiszorg en antibioticaresistentie AMPHI ARENA, 3 april 2018 Maarten van Mourik, deskundige infectiepreventie Disclosure belangen spreker Geen (potentiële) belangenverstrengeling Voor

Nadere informatie

Tijdige gezamenlijke besluitvorming over zorg in de laatste levensfase (ACP én SDM)

Tijdige gezamenlijke besluitvorming over zorg in de laatste levensfase (ACP én SDM) Tijdige gezamenlijke besluitvorming over zorg in de laatste levensfase (ACP én SDM) Workshop 3 (zaal C5) Hartelijk welkom! Wij zijn: Hartelijk welkom! Brenda Ott, huisarts en kaderhuisarts ouderengeneeskunde

Nadere informatie

Basisscholing Palliatieve Zorg voor artsen 2 november 2006 Nationaal Congres Palliatieve Zorg Sasja Mulder Onderwijs in palliatieve zorg in de medische specialisten opleiding 2001 2003 COPZ project ontwikkeling

Nadere informatie

SAMENWERKEN BIJ ASPECIFIEKE LAGE RUGKLACHTEN

SAMENWERKEN BIJ ASPECIFIEKE LAGE RUGKLACHTEN SAMENWERKEN BIJ ASPECIFIEKE LAGE RUGKLACHTEN Een gezamenlijke nascholing voor huisartsen, bedrijfsartsen en fysiotherapeuten December 2014 Arnela Suman a.suman@vumc.nl 020-4445945 DISCLOSURE BELANGEN Drs.

Nadere informatie

Generalistisch werkende artsen palliatieve geneeskunde in en vanuit het ziekenhuis. Jan Lavrijsen Maaike Veldhuizen Marlie Spijkers

Generalistisch werkende artsen palliatieve geneeskunde in en vanuit het ziekenhuis. Jan Lavrijsen Maaike Veldhuizen Marlie Spijkers Generalistisch werkende artsen palliatieve geneeskunde in en vanuit het ziekenhuis Jan Lavrijsen Maaike Veldhuizen Marlie Spijkers Disclosure belangen sprekers (potentiële) belangenverstrengeling Voor

Nadere informatie

Voorafgaande zorgplanning: van studies naar klinische praktijk. Naomi Dhollander

Voorafgaande zorgplanning: van studies naar klinische praktijk. Naomi Dhollander Voorafgaande zorgplanning: van studies naar klinische praktijk. Naomi Dhollander Inhoud Wat is advance care planning (ACP) in kader van goede palliatieve zorg? Enkele cijfers voor Vlaanderen/België? ACP

Nadere informatie

Het Generieke model Zelfmanagement. Aandachtsgebieden bij Zelfmanagement

Het Generieke model Zelfmanagement. Aandachtsgebieden bij Zelfmanagement Disclosure belangen Ronald Visser (potentiële) belangenverstrengeling Geen Ronald Visser, onderzoeksverpleegkundige Thuisdialyse: Hoe het kan Veldhoven, 27 maart 2018 Aandachtsgebieden bij Zelfmanagement

Nadere informatie

HET ZORGPAD STERVENSFASE

HET ZORGPAD STERVENSFASE HET ZORGPAD STERVENSFASE 7 OKTOBER 2015 RHEA STROES ALINA PIETERMAN ZORGPAD STERVENSFASE WEER IETS NIEUWS Zorgpad, meer dan een checklist Volledig patiëntendossier, een checklist én een evaluatie- instrument

Nadere informatie

Patiëntvoorkeuren in het MDO Resultaten

Patiëntvoorkeuren in het MDO Resultaten 13 december 2017 Patiëntvoorkeuren in het MDO Resultaten Floor van Nuenen f.m.van.nuenen@umcg.nl Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties

Nadere informatie

SAMENWERKEN BIJ ASPECIFIEKE LAGE RUGKLACHTEN

SAMENWERKEN BIJ ASPECIFIEKE LAGE RUGKLACHTEN SAMENWERKEN BIJ ASPECIFIEKE LAGE RUGKLACHTEN Een gezamenlijke nascholing voor huisartsen, bedrijfsartsen en fysiotherapeuten December 2014 Arnela Suman a.suman@vumc.nl 020-4445945 DISCLOSURE BELANGEN Drs.

Nadere informatie

COP-zorg. Consultteam Ondersteunende en Palliatieve zorg. Hein Visser, Mira Jong

COP-zorg. Consultteam Ondersteunende en Palliatieve zorg. Hein Visser, Mira Jong COP-zorg Consultteam Ondersteunende en Palliatieve zorg Hein Visser, Mira Jong Wie, wat, waar is COP zorg COP zorg: consultteam ondersteunende en palliatief zorg Nurse based team: verpleegkundig specialisten

Nadere informatie

Het APOP screeningsprogramma Nationaal Symposium Spoedzorg voor Ouderen

Het APOP screeningsprogramma Nationaal Symposium Spoedzorg voor Ouderen Het APOP screeningsprogramma Nationaal Symposium Spoedzorg voor Ouderen Drs. Jelle de Gelder huisarts i.o. Drs. Jacinta Lucke SEH arts Drs. Laura Blomaard arts-onderzoeker Ontwikkeling van de APOP screener

Nadere informatie

Interactieve website Alzheimercentrum

Interactieve website Alzheimercentrum Interactieve website Alzheimercentrum Dr. Astrid Hooghiemstra Senior onderzoeker, Alzheimercentrum Amsterdam Amsterdam UMC, locatie VUmc a.hooghiemstra@vumc.nl Disclosure belangen spreker Geen (potentiële)

Nadere informatie

Beslissing tot opstarten of stopzetten van sondevoeding als voorbeeld van vroegtijdige zorgplanning

Beslissing tot opstarten of stopzetten van sondevoeding als voorbeeld van vroegtijdige zorgplanning Beslissing tot opstarten of stopzetten van sondevoeding als voorbeeld van vroegtijdige zorgplanning casus Nood aan duidelijke criteria voor het opstarten alsook stopzetten van sondevoeding opstarten en

Nadere informatie

Pijnrevalidatie: De stand van zaken. Jeanine Verbunt

Pijnrevalidatie: De stand van zaken. Jeanine Verbunt Pijnrevalidatie: De stand van zaken Jeanine Verbunt Disclosure (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Financiering onderzoek Bedrijfsnamen ZonMW

Nadere informatie

Casemanagement. in de palliatieve zorg. Annicka van der Plas Quest, 7 september 2010

Casemanagement. in de palliatieve zorg. Annicka van der Plas Quest, 7 september 2010 Casemanagement in de palliatieve zorg Annicka van der Plas Quest, 7 september 2010 Inhoud Aanleiding: waarom casemanagement in de palliatieve zorg? Evaluatie onderzoek Eerste resultaten van het Expert

Nadere informatie

GRZ vanuit het perspectief van de klinisch geriater samenwerken in de ouderengeneeskunde

GRZ vanuit het perspectief van de klinisch geriater samenwerken in de ouderengeneeskunde GRZ vanuit het perspectief van de klinisch geriater samenwerken in de ouderengeneeskunde Arend Arends, klinisch geriater Topzorg voor ouderen Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Implementatie Zorgpad stervensfase

Implementatie Zorgpad stervensfase Implementatie Zorgpad stervensfase Navigatie naar een goed einde Navigatie naar een goed einde René de Bakker Verpleeghuisarts Verpleeghuis De Blaauwe Hoeve Hulst rdebakker@curamus.nl Navigatie naar een

Nadere informatie

ALS zorg en palliatieve zorg? Een gezamenlijk doel! En dezelfde uitkomstmaten?!

ALS zorg en palliatieve zorg? Een gezamenlijk doel! En dezelfde uitkomstmaten?! Saskia Teunissen Hoogleraar palliatieve zorg en hospicezorg Oncologieverpleegkundige en gezondheidswetenschapper Julius Centrum UMC Utrecht en Associatie Hospicezorg Nederland Directeur/bestuurder academisch

Nadere informatie

Zorg na de diagnose. Emete Solmaz, specialist ouderengeneeskunde, Royaal Thuis Brian Sinnema, casemanager dementie, HWW Zorg

Zorg na de diagnose. Emete Solmaz, specialist ouderengeneeskunde, Royaal Thuis Brian Sinnema, casemanager dementie, HWW Zorg Zorg na de diagnose Emete Solmaz, specialist ouderengeneeskunde, Royaal Thuis Brian Sinnema, casemanager dementie, HWW Zorg Disclosure belangen sprekers Potentiële belangenverstrengeling Voor bijeenkomst

Nadere informatie

GEZAMENLIJKE BESLUITVORMING (GB)

GEZAMENLIJKE BESLUITVORMING (GB) GEZAMENLIJKE BESLUITVORMING (GB) I N H E T K E U Z E P R O C E S V A N D E P L A A T S V A N D E B E V A L L I N G Desirée de Ruiter en Anouk Banda, 1 e lijns verloskundigen Congres Kennispoort Verloskunde,

Nadere informatie

Wie de schoen past, trekke hem aan

Wie de schoen past, trekke hem aan Wie de schoen past, trekke hem aan Het belang van een landelijk gedragen kwaliteitskader palliatieve zorg. Manon Boddaert, Floor Dijxhoorn, Joep Douma, Elske van der Pol 19 februari Projectgroep Kwaliteitskader

Nadere informatie

Onderzoeksvragen vanuit de praktijk 17/10/2017

Onderzoeksvragen vanuit de praktijk 17/10/2017 Onderzoeksvragen vanuit de praktijk 17/10/2017 Deze lijst van onderzoeksvragen kwam tot stand na een bevraging bij de coördinatoren van de regionale netwerken voor palliatieve zorg en de voorzitters van

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding Project doelstelling De doelgroep Uitwerking plan van aanpak

Inhoud. Inleiding Project doelstelling De doelgroep Uitwerking plan van aanpak Inhoud Inleiding Project doelstelling De doelgroep Uitwerking plan van aanpak Van systeemwereld naar leefwereld interne organisatie externe organisatie Inhoud Inleiding Project doelstelling De doelgroep

Nadere informatie

Patient. CQ-index (1x per 2 jaar)

Patient. CQ-index (1x per 2 jaar) Patient. CQ-index (1x per 2 jaar) CQ-index Ziekte van Parkinson Versie 1.0 TOELICHTING OP DE VRAGENLIJST Voor u ligt een vragenlijst waarin uw ervaringen met de zorg rondom de ziekte van Parkinson centraal

Nadere informatie

Mijn Ervaring met de Zorgrelatie een instrument om de kwaliteit van de zorgrelatie met de hulpverlener inzichtelijk te maken

Mijn Ervaring met de Zorgrelatie een instrument om de kwaliteit van de zorgrelatie met de hulpverlener inzichtelijk te maken Mijn Ervaring met de Zorgrelatie een instrument om de kwaliteit van de zorgrelatie met de hulpverlener inzichtelijk te maken 29-1-2018 Invitational conference zorgrelatie Stephanie Lenzen Ezra van Zadelhoff

Nadere informatie

Palliatieve zorg bij hartfalen en de nieuwe richtlijn. Nationale Hartfalendag, Zeist, 28 september 2018

Palliatieve zorg bij hartfalen en de nieuwe richtlijn. Nationale Hartfalendag, Zeist, 28 september 2018 Palliatieve zorg bij hartfalen en de nieuwe richtlijn Nationale Hartfalendag, Zeist, 28 september 2018 Disclosure belangen Lia Middeljans (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante

Nadere informatie

Samenhang Zelfzorg Ondersteund, Persoonsgerichte Zorg en Positieve Gezondheid NvL, 2019

Samenhang Zelfzorg Ondersteund, Persoonsgerichte Zorg en Positieve Gezondheid NvL, 2019 Samenhang Zelfzorg Ondersteund, Persoonsgerichte Zorg en Positieve Gezondheid NvL, 2019 Waarom dit document? Positieve Gezondheid, persoonsgerichte zorg en ondersteunde zelfzorg zijn initiatieven die vanuit

Nadere informatie

Rapport. Kwalitatief onderzoek naar hoe mensen een persoonlijke gezondheidsomgeving kiezen. T. van der Leij Beleidsmedewerker Digitale Zorg

Rapport. Kwalitatief onderzoek naar hoe mensen een persoonlijke gezondheidsomgeving kiezen. T. van der Leij Beleidsmedewerker Digitale Zorg Rapport Kwalitatief onderzoek naar hoe mensen een persoonlijke gezondheidsomgeving kiezen T. van der Leij Beleidsmedewerker Digitale Zorg Patiëntenfederatie Nederland T 030 297 03 03 E info@patientenfederatie.nl

Nadere informatie

PalliSupport. Zorgpad. PalliSupport Transmurale zorg voor ouderen

PalliSupport. Zorgpad. PalliSupport Transmurale zorg voor ouderen PalliSupport Zorgpad PalliSupport Transmurale zorg voor ouderen Datum: februari 2018 Email: pallisupport@amc.nl Projectleiding: drs. I. (Isabelle) Flierman prof. dr. B.M. (Bianca) Buurman prof. dr. D.L.

Nadere informatie

KNMG-pilot: steun door coaching

KNMG-pilot: steun door coaching KNMG-pilot: steun door coaching Katja ten Cate Congres De SCEN-arts in ontwikkeling: Voltooid is het nooit 22 november 2017 Jaarbeurs, Utrecht Disclosure: belangen spreker Werkzaam bij SCEN/de KNMG Tevens

Nadere informatie

Interventiebeschrijving effectievere communicatie palliatieve zorg: SBARR-Pallzorg

Interventiebeschrijving effectievere communicatie palliatieve zorg: SBARR-Pallzorg Interventiebeschrijving effectievere communicatie palliatieve zorg: SBARR-Pallzorg 1. Waarom deze interventie? Steeds meer patiënten met complexe zorg sterven thuis. Dit stelt hogere eisen aan effectieve

Nadere informatie

1. Vragenlijst hulpverleners voor overlijden palliatieve eenheid, palliatief supportteam en mobiele thuisequipe Over de patiënt

1. Vragenlijst hulpverleners voor overlijden palliatieve eenheid, palliatief supportteam en mobiele thuisequipe Over de patiënt 1. Vragenlijst hulpverleners voor overlijden palliatieve eenheid, palliatief supportteam en mobiele thuisequipe Over de patiënt Leeftijd Geslacht Diagnose Vragenlijst hulpverlener voor overlijden vraag

Nadere informatie

Algemeen Datum. Naam cliënt. Geboortedatum cliënt. Adresgegevens cliënt BSN. Naam+contactgegevens huisarts. Contactpersoon cliënt incl tel.

Algemeen Datum. Naam cliënt. Geboortedatum cliënt. Adresgegevens cliënt BSN. Naam+contactgegevens huisarts. Contactpersoon cliënt incl tel. OVERDRACHTSFORMULIER PALLIATIEVE ZORG Ten behoeve van pilot Overdracht Palliatieve Zorg Noord Limburg Deze pilot loopt van de zomer 2012 tot eind 2012. Voor meer informatie kunt u terecht bij Mayke van

Nadere informatie

2-1-2014. De jongerenbox. Creatief en op maat communiceren met de AYA. Kwalitatief onderzoek. Inhoud. Inleiding

2-1-2014. De jongerenbox. Creatief en op maat communiceren met de AYA. Kwalitatief onderzoek. Inhoud. Inleiding De jongerenbox Creatief en op maat communiceren met de AYA Medewerkers: UZ Gent: E. Decoene, M. Quaghebeur, A. Raes, N. Nolf, V. Van De Velde, L. Dillen Universiteit Gent, afdeling verplegingswetenschappen

Nadere informatie

Gedeelde Besluitvorming Hoe pak je dat aan (binnen de trombosezorg)?

Gedeelde Besluitvorming Hoe pak je dat aan (binnen de trombosezorg)? Gedeelde Besluitvorming Hoe pak je dat aan (binnen de trombosezorg)? Dirk Ubbink, MD PhD PI afdeling Chirurgie Academisch Medisch Centrum Amsterdam Belangenverstrengeling Wat is gedeelde besluitvorming?

Nadere informatie

Palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking: Het belang van markering

Palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking: Het belang van markering Palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking: Het belang van markering In deze presentatie Palliatieve zorg bij Stichting Prisma Definitie van palliatieve zorg Kenmerken van de palliatieve

Nadere informatie

Disclosure belangen spreker

Disclosure belangen spreker Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Huisarts nuenen;kaderarts ggz /stafarts ggz pozob Sponsoring of onderzoeksgeld

Nadere informatie

Ondersteunen van EBP in hospices. Everlien de Graaf Daniëlle Zweers Saskia Teunissen Expertise Centrum Palliatieve Zorg Utrecht

Ondersteunen van EBP in hospices. Everlien de Graaf Daniëlle Zweers Saskia Teunissen Expertise Centrum Palliatieve Zorg Utrecht Ondersteunen van EBP in hospices Everlien de Graaf Daniëlle Zweers Saskia Teunissen Expertise Centrum Palliatieve Zorg Utrecht Everlien de Graaf Verpleegkundige Verplegingswetenschapper Promovenda Expertise

Nadere informatie

Is het depressie? Dr. M. Zuidersma, UMCG of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Maar is dit wel zo? Disclosure belangen spreker

Is het depressie? Dr. M. Zuidersma, UMCG of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Maar is dit wel zo? Disclosure belangen spreker Disclosure belangen spreker Is het depressie? of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Marij Zuidersma Interdisciplinary Center Psychopathology and Emotion regulation (ICPE) 7 mei 2019 (potentiële)

Nadere informatie

Project Versterking van Palliatieve Zorg in Suriname

Project Versterking van Palliatieve Zorg in Suriname Project Versterking van Palliatieve Zorg in Suriname Ernstig zieke mensen voor wie geen genezing meer mogelijk is, willen de laatste fase van hun leven graag thuis doorbrengen in hun eigen vertrouwde omgeving.

Nadere informatie

Overzicht van de voorstelling

Overzicht van de voorstelling Voorstelling Zorgtraject Persoonlijkheidsstoornissen Noord-West-Vlaanderen Q&A werkgroep Brussel, 19 maart 2015 Dumarey Fanny Psycholoog Gedragstherapeut Coördinator Zorgtraject Persoonlijkheidsstoornissen

Nadere informatie

CVA SCHOLING. Een samenwerking tussen Norschoten en stichting OWZ DE BURGT

CVA SCHOLING. Een samenwerking tussen Norschoten en stichting OWZ DE BURGT CVA SCHOLING Een samenwerking tussen Norschoten en stichting OWZ DE BURGT Opgesteld door Petra van de Brink-Leusink en Alinda Docter-Koot werkgroep CVA December 2017 1 INHOUD Aanleiding:...3 Doelstelling:...4

Nadere informatie

Sterven bij dementie. studie arena 2011: sterven bij dementie 1. Progressie Alzheimer MMSE 30. vroeg mild matig ernstig. Prevalentie dementie

Sterven bij dementie. studie arena 2011: sterven bij dementie 1. Progressie Alzheimer MMSE 30. vroeg mild matig ernstig. Prevalentie dementie Prevalentie dementie Sterven bij dementie mannen vrouwen Prof.dr. WP (Wilco) Achterberg Hoogleraar Institutionele Zorg en Ouderengeneeskunde Afdeling Public health en Eerstelijnsgeneeskunde % populatie

Nadere informatie

PROfeel. Dr. Sanne Nijhof, kinderarts Merel Nap-van der Vlist, arts-onderzoeker

PROfeel. Dr. Sanne Nijhof, kinderarts Merel Nap-van der Vlist, arts-onderzoeker PROfeel Dr. Sanne Nijhof, kinderarts Merel Nap-van der Vlist, arts-onderzoeker Disclosure belangen spreker Geen (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties¹ Sponsoring

Nadere informatie

Komt een patiënt bij de dokter in de spreekkamer en wat dan?

Komt een patiënt bij de dokter in de spreekkamer en wat dan? Komt een patiënt bij de dokter in de spreekkamer en wat dan? Prof. dr. Ellen Smets Medische Psychologie Academisch Medisch Centrum/Universiteit van Amsterdam Geneeskunde is delicaat evenwicht tussen kunst,

Nadere informatie

PrenataleScreening in Nederland. TRIDENT-1 & TRIDENT-2 studies. Marian Bakker SPSNN

PrenataleScreening in Nederland. TRIDENT-1 & TRIDENT-2 studies. Marian Bakker SPSNN PrenataleScreening in Nederland TRIDENT-1 & TRIDENT-2 studies Marian Bakker SPSNN Disclosure (Potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of

Nadere informatie

Bijlage B 2.1 Leidraad bij de kwalitatieve interviews 1

Bijlage B 2.1 Leidraad bij de kwalitatieve interviews 1 Bijlage B 2.1 Leidraad bij de kwalitatieve interviews 1 Toelichting (leidraad) bij de wijze waarop tekst is afgedrukt: CAPS Vet Normaal Cursief aanduiding van onderdelen de vraag zo stellen aspecten die

Nadere informatie

Vragenlijst. PREM Huidtherapie versie 1.0. Versie Jongeren van jaar. Ervaren kwaliteit van de huidtherapie. December 2017

Vragenlijst. PREM Huidtherapie versie 1.0. Versie Jongeren van jaar. Ervaren kwaliteit van de huidtherapie. December 2017 Vragenlijst PREM Huidtherapie versie 1.0 Versie Jongeren van 12-15 jaar Ervaren kwaliteit van de huidtherapie December 2017 Deze vragenlijst is bedoeld voor online afname bij huidtherapiepatiënten tussen

Nadere informatie

Leer meer van de dagelijkse praktijk. KBA s als handvat voor aios en opleiders

Leer meer van de dagelijkse praktijk. KBA s als handvat voor aios en opleiders Leer meer van de dagelijkse praktijk KBA s als handvat voor aios en opleiders disclosure belangen sprekers: geen (potentiële) belangenverstrengeling Structuur Huisartsopleiding Opleidingspraktijk 4 dagen

Nadere informatie

Toegankelijkheid van de huisartsenzorg voor mensen met psychische problemen. Peter Verhaak.

Toegankelijkheid van de huisartsenzorg voor mensen met psychische problemen. Peter Verhaak. Toegankelijkheid van de huisartsenzorg voor mensen met psychische problemen Peter Verhaak p.verhaak@nivel.nl Disclosure belangen spreker P. Verhaak (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst

Nadere informatie

Signalering in de palliatieve fase

Signalering in de palliatieve fase Signalering in de palliatieve fase JEANET VAN NOORD VERPLEEGKUNDIG SPECIALIST PAT LUMC CONSULENT EN COÖRDINATOR CTPZ HM Rol van verzorgende Opmerken van verandering bij de zorgvrager In kaart brengen

Nadere informatie

Advance care planning Laatste stand van zaken palliatieve zorg. Karin van der Rijt Hoogleraar palliatieve oncologische zorg

Advance care planning Laatste stand van zaken palliatieve zorg. Karin van der Rijt Hoogleraar palliatieve oncologische zorg Advance care planning Laatste stand van zaken palliatieve zorg Karin van der Rijt Hoogleraar palliatieve oncologische zorg Advance care planning Open communicatie met patiënt en naasten over: Situatie

Nadere informatie

TRAINING INDICEREN MET NANDA NIC NOC Welkom

TRAINING INDICEREN MET NANDA NIC NOC Welkom TRAINING INDICEREN MET NANDA NIC NOC Welkom PROGRAMMA Hervormingen in de langdurige zorg Wetgeving Achtergrond en uitgangspunten indiceren Classificatiesystemen Methodisch werken NANDA: introductie Anamnese

Nadere informatie

Is een transmuraal zorgpad palliatieve zorg dé oplossing voor de implementatie van het kwaliteitskader?

Is een transmuraal zorgpad palliatieve zorg dé oplossing voor de implementatie van het kwaliteitskader? TITEL SPREKERS OOST-VELUWE Is een transmuraal zorgpad palliatieve zorg dé oplossing voor de implementatie van het kwaliteitskader? 1. Joke Breugem: Ontstaan en opzet 2. Wilma te Water: Van papier naar

Nadere informatie

Hoofdstuk 1. Inleiding.

Hoofdstuk 1. Inleiding. 159 Hoofdstuk 1. Inleiding. Huisartsen beschouwen palliatieve zorg, hoewel het maar een klein deel van hun werk is, als een belangrijke taak. Veel ongeneeslijk zieke patiënten zijn het grootse deel van

Nadere informatie

INDICATORENFICHES VOOR KWALITEITSMETING PALLIATIEVE ZORG

INDICATORENFICHES VOOR KWALITEITSMETING PALLIATIEVE ZORG INDICATORENFICHES VOOR KWALITEITSMETING PALLIATIEVE ZORG Kathleen Leemans, Joachim Cohen, Lieve Van den Block, Robert Vander Stichele, Luc Deliens - Vrije Universiteit Brussel 2013 Vragenlijst hulpverleners

Nadere informatie

Kiesgerustin de laatstelevensfase

Kiesgerustin de laatstelevensfase Kiesgerustin de laatstelevensfase CLAUDIA SCHRODER EN MARLIJN CASPERS LEVENMETKANKER 19 FEBRUARI 2016 Disclosurebelangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante

Nadere informatie

Ziektelast hoe meet en bespreek ik dit? Annerika Slok, MSc

Ziektelast hoe meet en bespreek ik dit? Annerika Slok, MSc Ziektelast hoe meet en bespreek ik dit? Annerika Slok, MSc Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld

Nadere informatie