Fysische geneeskunde en revalidatie

Transcriptie

1 Fysische geneeskunde en revalidatie Musculoskeletale aandoeningen Roeland Lysens, Koen Peers Acco Leuven / Den Haag

2 Inhoud Inleiding. De plaats van de discipline fysische geneeskunde en revalidatie in de gezondheidszorg Fysische geneeskunde, een verwijzing naar de wortels van het specialisme Fysische geneeskunde en revalidatie, een nieuwe vlag voor een nieuwe lading Trends en evoluties in de gezondheidszorg Definitie en begripsomschrijving van gezondheid en gezondheidszorg De plaats van de revalidatiegeneeskunde in de gezondheidszorg De evolutie van de gezondheidstrends De evaluatie van de gezondheidstrends Global Burden Disease Study De resultaten van de Global Burden Disease Study Musculoskeletale en neurologische aandoeningen: koplopers in de oorzaken van DALYs en YLs Predicties van de invaliditeit ten gevolge van musculoskeletale en neurologische aandoeningen in functie van demografische veranderingen De kosten geassocieerd met musculoskeletale en neurologische aandoeningen Implicaties van de GBD Studie voor de gezondheidszorg 29 Deel I. Basisprincipes en concepten van de preventie en de behandeling van musculoskeletale aandoeningen 31 Hoofdstuk I. Een conceptueel model voor de aanpak van musculoskeletale aandoeningen Definitie en begripsomschrijving van musculoskeletale aandoeningen De opmaak van een conceptueel model voor de aanpak van musculoskeletale aandoeningen Premissen voor de opmaak van een conceptueel model voor musculoskeletale aandoeningen Het conceptueel model voor musculoskeletale aandoeningen De onset van de MSKAs De impact van de MSKAs De transitie van een MSKA met een bepaald impact naar een interfererende MSKA De opties bij een interfererende MSKA Het zorg -complex 38

3 6 Inhoud Het participatie -complex Het claim -complex De impact en de uitkomsten van de zorg voor MSKAs Kortetermijnuitkomsten Langetermijnuitkomsten Methoden van aanpak van musculoskeletale aandoeningen Aangrijpingspunten voor de aanpak van musculoskeletale aandoeningen Patiënten met interfererende MSKAs Personen met niet-interfererende MSKAs Personen met een verhoogd risico op MSKAs Een patiëntgecentreerde aanpak van musculoskeletale aandoeningen Hefboom voor een patiëntgecentreerde aanpak: patient empowerment of patiëntparticipatie 45 Hoofdstuk II. Preventieve aanpak van musculoskeletale aandoeningen Fysieke activiteit en gezondheid Begripsomschrijving en definitie van fysieke activiteit Gezondheidsbevorderende fysieke activiteit Fysieke activiteit en de preventie van musculoskeletale aandoeningen Primaire preventie van (chronische) aandoeningen en ziekten Algemene aanbevelingen door de WGO Differentiatie van de aanbevelingen in functie van de leeftijd Secundaire en tertiaire preventie van (chronische) aandoeningen en ziekten 56 Hoofdstuk III. Het medisch aanbod bij een hulpvraag voor musculoskeletale aandoeningen: de zorgprogrammatie Definitie en begripsomschrijving van een zorgprogramma De deelelementen van het zorgprogramma: de zorgprogrammamodules Het concept van de diagnostische zorgprogrammamodule voor musculoskeletale aandoeningen De diagnostische triage op stoornisniveau Onderzoek: de anamnese Actueel musculoskeletaal probleem Aard, lokalisatie en intensiteit van de pijn Ontstaan en verloop van de pijn (tijdslijn) Relatie tussen de pijn en de houding of beweging Andere klachten Medische interventies voor dit probleem Eerdere episodes van gelijkaardige klachten Persoonlijke en familiale medische voorgeschiedenis 78

4 Inhoud Klinisch onderzoek: het lichamelijk onderzoek Inspectie Palpatie Actief beweeglijkheidsonderzoek Passief beweeglijkheidsonderzoek Neuromusculair onderzoek Neurologische tests Aanvullende tests Klinisch profiel: samengevat Medisch-technische onderzoeken De diagnose van beperkingen in activiteiten en participatie Beperkingen in activiteiten Participatieproblemen De diagnose van contextuele persoons- en omgevingsfactoren Het concept van de therapeutische en revalidatie-zorgprogrammamodules voor musculoskeletale aandoeningen Patiëntgecentreerde besluitvorming Behandelopties bij patiënten met MSKAs Conservatieve behandelingen: passieve behandelmodaliteiten (Bed)rust en immobilisatie Manuele behandeltechnieken Fysiotechnieken Medicamenteuze (pijn)behandeling Actieve behandelmodaliteiten Actieve aanpak Oefentherapie Interdisciplinaire revalidatieaanpak van chronische MSKAs Interventionele behandelingen Minimaal invasieve interventionele pijnbehandelingen: infiltraties en zenuwblokkades Operatieve behandelingen Therapeutisch concept bij de aanpak van MSKAs Algemene principes Behandelstrategie bij niet-specifieke, mechanische musculoskeletale aandoeningen Voorlichting en geruststelling Verbetering van comfort Actieve aanpak en/of revalidatieaanpak Flowdiagram voor de therapeutische aanpak van niet-specifieke MSKAs De revalidatiemodule in zorgprogramma s voor MSKAs De kinesitherapiebehandeling 132

5 8 Inhoud De interdisciplinaire multimodale revalidatiemodules Het concept van de participatie/claim-zorgprogrammamodule voor musculoskeletale aandoeningen Erkenning van arbeidsongeschiktheid en toekenning van compensatievergoedingen bij MSKAs in het RIZIV-systeem Erkenning van arbeidsongeschiktheid in het RIZIV-systeem Sociaal-professionele re-integratie Taak van de behandelende arts bij de ondersteuning bij arbeidsongeschiktheid ten gevolge van een MSKA Beoordeling van de arbeidsongeschiktheid Opstart van de sociaal-professionele re-integratie Preventie van langdurige arbeidsongeschiktheid door verhoging van de belastbaarheid Preventie van langdurige arbeidsongeschiktheid door aanpassing van de belasting Het concept van de follow-up-zorgprogrammamodule voor MSKAs Korte- en langetermijnuitkomsten Voorzieningen voor personen met een handicap Federaal niveau Vlaams niveau 149 Deel II. Zorgprogramma s voor musculoskeletale aandoeningen 151 Hoofdstuk I. Osteoartritis Definitie en begripsomschrijving Epidemiologie van osteoartritis-pijn en structurele pathologie Pathofysiologie Etiologie Pathofysiologisch verloop Risicofactoren voor progressie Persoonlijke en omgevingsfactoren die de behandeluitkomst beïnvloeden Impact Impact op stoornisniveau Impact op het niveau van functioneren Impact op participatie Impact op de samenleving Patiënt met een zorgvraag voor osteoartritis Diagnostische module Diagnose op stoornisniveau Rode vlaggen Bijzondere kenmerken 165

6 Inhoud Medisch-technische onderzoeken Pijnevaluatie Comorbiditeiten Diagnose op niveau van beperkingen in activiteiten en participatieproblemen Detecteren van persoonlijke en omgevingsfactoren met invloed op het behandelresultaat Therapeutische en revalidatiemodule voor osteoartritis Patiëntgecentreerde besluitvorming Algemene principes van aanpak van niet-gecompliceerde osteoartritis Kerninterventies Educatie en zelfzorg Gewrichtsprotectie (gewichtsreductie in geval van overgewicht) Actieve aanpak Bijkomende behandelopties Medicamenteuze behandeling Fysiotechnische modaliteiten Invasieve behandelingen Artroscopische lavage, debridement of getijde-irrigatie voor knie-osteoartritis Prothesechirurgie Participatiemodule voor osteoartritis Kan men werken met OA? Werkhervatting na artroplastie Opvolgmodule voor osteoartritis Taakverdeling bij de zorg voor osteoartritis 195 Hoofdstuk II. Overbelastingsletsels 196 Inleiding Definitie en begripsomschrijving van peesoverbelasting Epidemiologie Pathofysiologie Etiologie Pathofysiologisch verloop Reactieve tendinopathie Falend peesherstel Degeneratieve tendinopathie of tendinose Risicofactoren voor ontstaan en progressie van tendinopathie Persoonlijke en omgevingsfactoren Impact Impact op stoornisniveau 207

7 10 Inhoud 4.2 Impact op het niveau van functioneren Impact op participatie Impact op de samenleving Patiënt met een zorgvraag voor peesoverbelasting Diagnostische module Diagnose op stoornisniveau De diagnostische triage Beeldvorming? Correlatie kliniek-beeldvorming Nieuwe beeldvormingstechnieken Diagnose op niveau van beperkingen in activiteiten en participatieproblemen Detecteren van interfererende persoonlijke en omgevingsfactoren Therapeutische en revalidatiemodule voor tendinopathie Patiëntgecentreerde besluitvorming Algemene principes van aanpak van tendinopathie Kerninterventies Symptomatische behandeling Aanpassen van risicofactoren Weefselherstel via actieve revalidatie Bijkomende behandelopties Extracorporele schokgolftherapie (extracorporal shock wave therapy ESWT) Injectietechnieken Heelkundige technieken Participatiemodule voor tendinopathie Opvolgmodule voor tendinopathie Taakverdeling bij de zorg voor tendinopathie 224 Hoofdstuk III. Lagerugproblemen 225 Inleiding Definitie en begripsomschrijving Epidemiologie Pathofysiologie Etiologie Pathofysiologisch verloop Prognose van NSLRP in termen van het optreden van herstel Prognose van NSLRP in functie van veranderingen in pijn en functionele beperkingen NSLRP en de kans op recidief Risicofactoren voor chroniciteit en recidieven bij NSLRP 235

8 Inhoud Impact van niet-specifieke lagerugproblemen Impact op stoornisniveau Impact op het niveau van functioneren Impact op participatie Impact op de samenleving Patiënten met een zorgvraag voor lagerugpijn Volwassenen met lagerugpijn (18-55 jaar) Diagnostische module Diagnose op stoornisniveau Diagnose op het niveau van beperkingen in functionaliteit en participatie Detectie van risicofactoren voor vertraagd herstel en chroniciteit Therapeutische en revalidatiemodule Patiëntgecentreerde besluitvorming Algemene principes van aanpak van niet-specifieke lagerugproblemen Aanpak volgens de stadia Flowdiagram voor de therapeutische aanpak van niet-specifieke LRP Participatie/claim-zorgprogrammamodule voor NSLRP De bepaling van de arbeidsongeschiktheid De determinanten van het voorschrijven van arbeidsongeschiktheid Praktische richtlijnen voor de aanpak van arbeidsongeschiktheid Kan rugpijn erkend worden als beroepsziekte? Ouderen met lagerugpijn Diagnostische triage Diagnose op stoornisniveau Diagnose op het niveau van beperkingen en participatie Detectie van risicofactoren voor vertraagd herstel en chroniciteit Therapeutische aanpak van ouderen met niet-specifieke lagerugproblemen Kinderen met lagerugproblemen (< 18 jaar) Diagnostische module Diagnose op stoornisniveau Diagnose op het niveau van beperkingen en participatie Detectie van risicofactoren voor vertraagd herstel en chroniciteit 290

9 12 Inhoud Therapeutische aanpak van jongeren met niet-specifieke lagerugproblemen Het concept van de follow-up-zorgprogrammamodule voor LRP Korte- en langetermijnuitkomsten Taakverdeling bij de zorg voor LRP 293 Hoofdstuk IV. Perifere zenuwletsels Definitie en begripsomschrijving Epidemiologie Pathofysiologie Etiologie Tractie/stretch Contusie/compressie Zenuwscheuren Gecombineerde letsels Pathofysiologisch verloop Classificatie van zenuwletsels volgens ernstgraad Neurapraxie Axonotmesis Neurotmesis Avulsie van de zenuwwortels uit het ruggenmerg Pijnklachten bij perifere zenuwletsels Geprojecteerde pijn Perifere neuropathische pijn Mechanismen van functioneel herstel Impact Patiënt met een zorgvraag voor perifere zenuwletsels Diagnostische en therapeutische concepten bij een zenuwcompressiesyndroom Diagnostische en therapeutische concepten bij een traumatisch zenuw letsel Diagnostische work-up Therapeutische aanpak 307