Bijlage 1: Voorwaarden voor gebruik OSV

Transcriptie

1 Bijlage 1: Voorwaarden voor gebruik OSV Inleiding Het is van belang dat de verkiezingsuitslagen op een correcte en zorgvuldige wijze tot stand komen en dat burgers vertrouwen kunnen hebben in de uitslag die wordt vastgesteld. Ook al wordt er op papier en met potlood gestemd, er wordt al jaar en dag gebruik gemaakt van digitale hulpmiddelen bij de vaststelling van de uitslag. Computers kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan een betrouwbare telling. Maar het gebruik van computers brengt ook risico s met zich mee. Het is van belang dat digitale hulpmiddelen, zoals OSV, zorgvuldig worden gebruikt en dat gebruikers zich realiseren dat zij een belangrijke rol hierbij hebben. In deze richtlijn wordt een aantal concrete aanwijzingen gegeven waar de gemeente gevolg aan dient te geven bij het gebruik van Ondersteunde Software Verkiezingen (OSV). De hieronder beschreven aanwijzingen zijn niet uitputtend. Het uitgangspunt is dat de gemeente verantwoordelijk is dat OSV op een adequate en een goed beveiligde omgeving wordt gebruikt en dat procedures vanuit de Baseline Informatiebeveiliging Nederlandse Gemeenten (BIG) 1 gevolgd worden. 1. Fysieke omgeving Uitgangspunt: Onbevoegde personen hebben (tijdens de vaststelling van de uitslag) geen toegang tot de (officiële) documenten met uitslaggegevens en het computersysteem dat gebruikt wordt voor de verwerking ervan. Toelichting: Door ervoor te zorgen dat onbevoegde personen geen toegang hebben tot de ruimtes met uitslaggegevens, wordt tevens voorkomen dat de uitslagegevens bereikbaar zijn voor die personen. Richtlijn: - Zorg voor ruimtes die voldoende af te sluiten zijn en zorg dat er toezicht is. - Weet welke personen wel en welke niet binnen deze ruimtes mogen zijn. - Zorg dat er actie wordt ondernomen als onbevoegde personen de ruimtes betreden of als er niet verantwoorde handelingen plaatsvinden. 2. Hardware Uitgangspunt: Maak gebruik van betrouwbare computers en netwerk hardware. Toelichting: Het vaststellen van de verkiezingsuitslag vindt plaats binnen een relatief korte periode van enkele dagen. Het systeem dat daarbij wordt gebruikt wordt veelal in een korte tijd aangelegd en nadat de uitslag is vastgesteld weer ontmanteld. Goede computer- en netwerkhardware voorkomt de kans op storingen. Richtlijn: - Maak geen gebruik van afgeschreven computerhardware 2. - Maak geen gebruik van gedeelde computerhardware die ook voor andere systemen wordt gebruikt. - Zorg ervoor dat als computerhardware niet wordt gebruikt deze veilig is opgeslagen en niet voor onbevoegden toegankelijk is Op de website van de Kiesraad ( zijn de minimale systeemvereisten voor OSV te vinden. 1

2 3. Netwerk Uitgangspunt: De gegevensuitwisseling binnen het netwerk met OSV computers kan niet worden beïnvloed door computersystemen buiten het netwerk. Toelichting: Evenals bij de fysieke omgeving, dient te worden voorkomen dat onbevoegde personen langs elektronische weg toegang hebben tot de uitslaggegevens. Richtlijn: - Maak gebruik van een fysiek gescheiden netwerk. Geen koppeling met de reguliere ITinfrastructuur van de gemeente en geen koppeling met het internet. - Zorg dat eventueel aanwezige draadloze communicatiemodules, zoals WiFi en Bluetooth uit zijn (doe dit doormiddel van de instellingen in de BIOS van de computer). - Controleer dat er geen andere netwerkkabels zijn aangesloten dan die daadwerkelijk nodig zijn. 4. Besturingssysteem Uitgangspunt: Een veilig en stabiel werkend besturingssysteem zorgt tevens dat de daarop gebruikte OSV software betrouwbaar kan worden gebruikt. Toelichting: Het besturingssysteem is een complex en veelomvattend stuk software en is de basis voor de programma s die er op geïnstalleerd zijn. Is het besturingssysteem kwetsbaar of toegankelijk voor onbevoegden dan kan dat ook gevolgen hebben voor de software die daarop wordt gebruikt en voor andere computers die ermee verbonden zijn. Richtlijn: - Maak gebruik van een besturingssysteem waarvoor nog steeds (beveiligings)updates beschikbaar worden gesteld. - Als de computer waarop de OSV server wordt geïnstalleerd ook voor andere doeleinden is gebruikt, installeer dan een schoon besturingssysteem. - Voorzie in hardening van het systeem, zodat het besturingssysteem zo stabiel en veilig mogelijk is ingesteld voordat OSV (server) wordt geïnstalleerd. - Installeer op de computer(s) uitsluitend de programmatuur die nodig is. 5. Systeem accounts Uitgangspunt: Enkel de personen die betrokken zijn bij de uitvoering van het proces beschikken over een systeem account dat toegang geeft tot het computersysteem. Toelichting: Systeem accounts zijn de sleutel tot het besturingssysteem. Zonder de juiste inlog gegevens heeft een persoon, in beginsel, geen toegang tot het computersysteem. Door systeem accounts goed in te stellen wordt voorkomen dat onbevoegden toegang hebben tot het systeem en de daarop beschikbare gegevens en programma s. Richtlijn: - Zorg dat alleen de systeem accounts zijn ingesteld die nodig zijn, en verwijder of schakel overbodige accounts uit. - Stel toereikende inlog credentials in, geen zwakke wachtwoorden of inlogcombinaties die makkelijk te raden zijn. - Stel de juiste gebruikersrechten in en voorkom dat gebruikers meer kunnen dan nodig is. Gebruik alleen de administrator/root rechten als dat echt nodig is en alleen door personen die weten wat ze aan het doen zijn. 2

3 6. Installatie OSV Uitgangspunt: OSV dient correct geïnstalleerd te worden. Toelichting: Voor een goede verwerking van de uitslaggegevens is het belangrijk dat OSV juist is geïnstalleerd. Richtlijn: - Stel voordat over wordt gegaan tot de installatie van OSV, de authenticiteit van de installatiebestanden vast. Voor de authenticiteit dient de hash-code van het installatiebestand te worden vergeleken. - Installeer OSV op een geschikte locatie op de (server) computer en zorg dat de installatielocatie en die van de export-map bekend is bij de beheerder/verantwoordelijke in geval van eventuele storingen. - Gebruik bij voorkeur de OSV server computer niet als invoerstation en gebruik (een) client computer(s) voor het invoeren en inlezen van gegevensbestanden. 7. OSV Gebruikers Uitgangspunt: De handelingen die met behulp van OSV worden uitgevoerd dienen correct plaats te vinden. Toelichting: Om vast te stellen welke gebruikers wat hebben gedaan houdt OSV een log bij van acties die plaatsvinden. Om ervoor te zorgen dat acties herleidbaar zijn tot een persoon is het van belang dat in OSV herleidbare gebruikers worden aangemaakt. Richtlijn: - Stel voor de verschillende personen die met OSV (gaan) werken afzonderlijke gebruikers in en stel daarvoor de juiste OSV gebruikersrol in. - Stel een toereikend wachtwoord in, voorkom zwakke wachtwoorden of inlogcombinaties die makkelijk te raden zijn. - Voorkom dat een personen of iemand kan inloggen met andermans inloggegevens. Voorkom het gebruik van de wachtwoordmanager van de browser zodat de OSV gebruikersnaam en het wachtwoord wordt onthouden en gebruikt kan worden door een andere persoon (onder hetzelfde computer account). 8. Invoeren van gegevens Uitgangspunt: De gegevens die in OSV wordt ingevoerd dienen correct te zijn. Toelichting: Voor de vaststelling van de uitslag worden gegevens in OSV ingevoerd. Zo worden de kandidatenlijsten ingelezen die eerder zijn vastgesteld en de aantallen stemmen op kandidaten en partijen ingevoerd. Voor een correcte uitslag is het van belang dat wordt voorkomen dat onvolledige of onjuiste gegevens in OSV terechtkomen. Richtlijn: - Controleer bij het inlezen van een gegevensbestand (zoals de kandidatenlijst) in OSV of de hash-code die getoond wordt op het scherm, overeenkomt met de hash-code op het bijbehorende document (zie bijlage 2). - De (stembureau)uitslagen worden minimaal 2 maal ingevoerd en door verschillende personen (vier-ogen-principe). - Voorkom dat onbetrouwbare gegevensdragers (zoals een onbekende USB-stick) direct op de OSV server worden aangesloten en dat eventueel ongewenste gegevens op de server 3

4 computer terecht komen. Voorkom tevens dat ongewenste bestanden via een netwerk share op de server computer terecht kunnen komen. 9. Overdracht van uitslagen en het officiële document met de uitslag Uitgangspunt: Het officiële uitslagendocument dient de juiste uitslag te bevatten. Toelichting: Nadat alle (stembureau)uitslagen zijn ingevoerd en vervolgens met OSV de stemtotalen zijn berekend, dient de uitslag te worden vastgelegd op papier. OSV maakt hiertoe het modeldocument aan dat hiervoor gebruikt dient te worden. Als het officiële document met de uitslag wordt geprint, is het van belang dat deze de juiste uitslaggegevens bevat. Richtlijn: - Maak, voor toegang tot documenten en bestanden die met OSV zijn aangemaakt, gebruik van het menu Werkmap in OSV. - Zorg dat het eventuele bewerken van het uitslagendocument op een betrouwbare computer gebeurt en dat voor het printen van het document een betrouwbare printer wordt gebruikt. Maak geen gebruik van een printer die met het internet of via WiFi verbonden is. - Controleer na het printen of het document (nog steeds) de correcte uitslag omvat. - Maak een back-up van de door OSV aangemaakt gegevens- en log-bestanden en bewaar deze 3 maanden (zie bijlage 4, laatste stap). 4

5 Bijlage 2: Informatie over de installatie van OSV ( Ondersteunende Software Verkiezingen ) 1. Belangrijke wijzingen in OSV Ten opzichte van voorgaande versies van OSV zijn er in deze versie enkele (technische) aanpassingen doorgevoerd 3. De belangrijke wijzingen zijn: - Een enkelvoudige invoer van uitslaggegevens (niet zijnde voorlopige lijstuitslagen) is niet meer in te stellen in OSV. Er dient een dubbele invoer plaats te vinden in OSV. - Bij de installatie wordt afhankelijk van het geïnstalleerde systeemgeheugen, er meer geheugen toegekend aan de OSV-server proces. Details zijn te vinden in de installatiehandleiding (zie onder punt 3). - Onder het Beheer-menu is de nieuwe optie Herindexeren opgenomen. Hiermee kan, indien nodig, de databases opnieuw worden geïndexeerd. Deze optie is enkel relevant in de uitzonderlijke situatie dat het aanmaken van documenten niet lukt en er een melding wordt getoond tijdens het aanmaken van het document. - Naast het gebruikelijke model document N 10 en N 11 kan, voor de gemeenten die deelnemen aan het experiment centraal tellen, het document Model I en Model II worden aangemaakt. - Voor de verbinding met de OSV-server wordt niet langer standaard HTTP ingesteld, maar HTTPS op basis van een (lokaal) self-signed certificaat. Houd er rekening mee dat eventueel (bij voorgaande verkiezingen) ingestelde snelkoppelingen of verwijzingen naar de OSVprogramma pagina s hierdoor niet meer werken. Zie voor meer informatie punt 5 van deze bijlage of de gebruikershandleiding. 2. Vaststellen authenticiteit OSV zip-bestand (op de cd-rom) Voor dat u OSV kunt installeren dient u het zip-bestand met de naam osv_programma4en5_installer_v zip dat op de cd-rom staat te kopiëren naar de computer waarop u OSV wenst te installeren. Nadat het zip-bestand op de computer staat dient u de authenticiteit vast te stellen door de sha256 hash-code te bepalen van het zip-bestand en te vergelijken met de hash-code op die op de website van de Kiesraad staat vermeld 4. Voor het bepalen van de sha256 hash-code kunt u het volgend commando gebruiken: - Windows (command prompt): certutil -hashfile osv_programma4en5_installer_v zip SHA256 - MacOS/Linux: shasum -a 256 osv_programma4en5_installer_v zip 3 Zie voor details de Follow-up bevindingen Fox-IT en aanpassingen OSV gemeenteraadsverkiezingen en raadgevend referendum 2018 op de website van de Kiesraad (

6 3. Uitpakken van het zip-bestand Nadat is vastgesteld dat de hash-code die op de computer is berekend overeenkomt met de gepubliceerde code op de website, dient het zip-bestand te worden uitgepakt. Nadat het zip-bestand is uitgepakt treft u de volgende gegevens aan: - De installatiehandleiding voor de programma s (handleiding_installer_programma4en5.pdf); - De installatie bestanden voor OSV Programma 4 en 5 - HSB-gemeenten dienen teven Programma 4_HSB te installeren ten behoeve van het referendum. NB. Nadat het programma is geïnstalleerd, treft u in de map doc (op de locatie waar u de programma s heeft geïnstalleerd) de gebruikershandleidingen van OSV aan. 4. Installatie van de software De software dient, afhankelijk van het besturingssysteem van uw computer, als volgt te worden geïnstalleerd: - voor installatie op een Microsoft Windows besturingsomgeving start u het programma install-win.bat ; - voor installatie op een Mac besturingsomgeving start u het programma installmac.command ; - voor installatie op een Linux besturingsomgeving start u het programma install-linux.sh. NB. Nadat OSV is geïnstalleerd dient te worden getest of OSV goed functioneert binnen het computersysteem inclusief eventueel te gebruiken invoercomputers (client computers). 5. Beveiligde verbinding naar OSV-server (HTTPS) Standaard wordt de verbinding tussen de OSV-server en de client-browser voorzien van een versleutelde verbinding, op basis van een self-signed certificaat dat bij de installatie wordt aangemaakt. Omdat er een lokaal geïnstalleerd beveiligingscertificaat wordt gebruikt en de gebruikte computers niet met het internet verbonden mogen zijn, geeft de browser aan dat het beveiligingscertificaat in beginsel niet wordt vertrouwd. Afhankelijk van de browser (bijv. Internet Explorer, Mozilla Firefox of Google Chrome) dient vervolgens door de gebruiker te worden aangegeven dat de verbinding wordt vertrouwd en dat er verder gegaan kan worden naar de OSVprogramma pagina. Bij het accepteren van de verbinding op een client computer dient te worden gecontroleerd of het certificaat dat voor de verbinding wordt gebruikt, hetzelfde is als in de browser op de OSV-server. Het is verstandig om het certificaat van de OSV-server op de client-computer toe te voegen aan de vertrouwde locale websites/certificaten (zie bijlage 5). Op de OSV-server computer wordt de OSV-programma pagina opgeroepen met de programma snelkoppeling met de naam die eindigt met HTTPS of de url: 6. Helpdeskovereenkomst Voor aanvullende ondersteuning bij het installeren en gebruik van OSV kunnen gemeenten een helpdeskovereenkomst afsluiten met IVU (de softwareleverancier van OSV). De helpdesk van IVU is telefonisch te bereiken op: en per mail: osv@ivu.nl. 6

7 Bijlage 3: Stappenplan gebruik programma 4 (referendum) Programma 4 (P4) is bedoeld voor de gemeente om de stemtotalen van de stembureaus in te voeren bij het referendum. Stap 1: Voorbereiding - Installeren (indien niet reed gedaan) van Programma 4 (P4) o Standaard worden 2 instanties van P4 geïnstalleerd, zodat zowel de invoer voor de gemeenteraadsverkiezing als het referendum met de installatie van OSV kan worden uitgevoerd. o In geval van hoofdstembureau voor het referendum installeer (aanvinken) tevens P4_HSB voor het referendum! - Start OSV-server (snelkoppeling op het bureaublad). - Openen van Programma 4 (snelkoppeling op het bureaublad). De eerste keer dat P4 worden opgestart, dient het wachtwoord voor de hoofdgebruiker osv te worden ingesteld. Als het wachtwoord is opgegeven (doorgeven aan de verkiezingsleider doorgeven aan de verkiezingsleider en indien van toepassing dient de verkiezingsleider een eigen wachtwoord in te stellen!), gaat u verder door op Verder te drukken. Stap 2 voor P4: Inlezen referendum vraag en aanmaken stembureaus - Selecteer (met de knop bladeren) onder Referendum het bestand - Referendumvraag_NR eml.xml (te vinden in de map REFERENDUMDEFINITIE waar OSV is geïnstalleerd). - Lees het bestand in door op Openen te drukken. - Bevestig (indien correct) de getoonde gegevens van de betreffende verkiezing door op Ja te drukken. - Definieer de stembureaus (of lees het stembureaubestand in) en bewerk/wijzig indien nodig de getoonde gegevens. - Rond de stembureau invoer af met de knop Afronden definiëren stembureaus. - Vervolgens dient u zich af te melden en opnieuw aan te melden (NB. bij aanmelden: gebruiker is osv en het eerder ingestelde wachtwoord). - Na het aanmelden kunnen extra gebruikers worden aangemaakt via het menu Beheer en eventueel via Veranderen instellingen een afwijkende boven balk kleur worden ingesteld ter onderscheiding van de P4 versie voor de reguliere verkiezing. - Om te beoordelen of bestanden goed worden ingelezen in eventuele aanvullende software, kunt u (in het menu Leeg Tellingbestand onder Beheer ) een leeg Telling-bestand aanmaken en dit inlezen in de aanvullende software ter controle. - Om als basis te dienen voor het proces-verbaal van het stembureau kan een leeg model N 10-1 (Wrr 66) worden aangemaakt. Ga hiervoor naar de optie in het menu Beheer onder Leeg N10-1. NB1: U kunt op een later moment nog naam en nummer van stembureaus en aantal kiesgerechtigden aanpassen, maar geen stembureaus meer toevoegen of verwijderen tenzij u P4 opnieuw inricht zoals hiervoor is beschreven. NB2: Geadviseerd wordt om voor eventuele presentatie van de voorlopige uitslag, OSV op een aparte computer te installeren waarop alleen de telling per partij wordt ingevoerd. 7

8 Stap 3: Invoer stemaantallen (na de stemming) - Na ontvangst N 10 (Wrr 66): selecteer het stembureau in de linkerbalk en voer de gevraagde aantallen in. - Bevestig de ingevoerde aantallen door onderaan het venster op Opslaan te drukken. Bij eventuele foutmeldingen of waarschuwingen de invoer nog eens goed nakijken aan de hand van de N 10 en zonodig de invoer corrigeren. - Als de invoer is opgeslagen, geef dan de N 10 door aan een ander persoon voor de tweede invoer. - Zodra de aantallen van een stembureau voor de tweede maal goed zijn ingevuld (dit is te herkennen aan het donkergroene vinkteken voor de stembureaunaam). Stap 4: Definitief maken verkiezingen - Als alle stembureaus zijn ingevoerd; selecteer de Gemeentenaam (boven Stembureau ). - Kies vervolgens de donkerblauwe menu-optie Definitief maken verkiezingen en klik vervolgens op Definitief maken. Dit is noodzakelijk om de volgende stap te laten slagen. Stap 5: Aanmaken N 11 (Wrr 67) - Klik op de donkerblauwe menu-optie Model N 11 en selecteer het gewenste documentformaat en druk op Verder. Dit levert (in de map:..\export\p4_psb): o Proces-verbaal model N 11 (Vaststelling aantallen stemmen ) o het EML Telling-bestand; Telling_ NR _gemeente...eml.xml (met de uitslag van de gemeente) - Als de N 11 is aangemaakt en u op Klaar hebt gedrukt, wordt de Werkmap weergegeven; de N 11 dient vervolgens te worden afgedrukt en ondertekend. Stap 6: EML-telling bestand: Voor de controle van de processen-verbaal ontvangt de Kiesraad zo spoedig mogelijk het OSV-telling bestand: - Selecteer Werkmap in het donkerblauwe menu; - Klik vervolgens op de knop Export verkiezingsuitslagen.. en sla het bestand op een usbstick op; - Mail vervolgens het zip-bestand (Verkiezingsuitslagen_NR zip) naar informatiepunt@kiesraad.nl; Stap 7: Archiveren en vernietigen Na het afsluiten van P4 en het stoppen van de OSV-server zijn er nog enkele zaken te doen. Kopieer tbv de archivering alle bestanden naar een cd-rom of DVD. Daarbij horen in ieder geval: - De map export die door P4 is gevuld. - De map osv\jboss ga\server\osv\log met daarin de log-bestanden van P4. De OSV-bestanden dienen tot 3 maanden na de vaststelling van de uitslag bewaard te blijven, hierna kunnen de bestanden vernietigd worden. 8

9 Voor HSB-gemeenten zijn tevens te volgende stappen van toepassing De stappenstappen dienen te worden uitgevoerd met Programma 4_HSB Stap 2 voor P4_HSB: Inlezen referendum vraag - Selecteer (met de knop bladeren) onder Referendum het bestand - Referendumvraag_NR eml.xml. - Lees het bestand in door op Openen te drukken. - Bevestig (indien correct) de getoonde gegevens van de betreffende verkiezing door op Ja te drukken. - Vervolgens dient u zich af te melden en opnieuw aan te melden (NB. gebruiker is osv en het eerder ingestelde wachtwoord). Stap 3: Invoeren gemeentelijke tellingen - Na ontvangst N 11: selecteer de gemeente in de linkerbalk en kies vervolgens voor Invoeren stemtotalen. - Voer vervolgens de stemaantallen van de gemeente in. - Bevestig de ingevoerde stemmen door onderaan het venster op Opslaan te drukken. Bij eventuele foutmeldingen of waarschuwingen de invoer nogmaals aan de hand van de N11 controleren en zo nodig de invoer corrigeren. - Als de invoer is opgeslagen, geef dan de N11 door aan een ander persoon voor de tweede invoer. Stap 4: Definitief maken verkiezingen - Als alle gemeenten zijn ingelezen, selecteer de Kieskring (boven Gemeente ). - Kies vervolgens in het donkerblauwe menu voor Definitief maken verkiezingen en druk vervolgens op Definitief maken. Dit is noodzakelijk om de volgende stap te laten slagen. Stap 5: Aanmaken O 3 (Wrr 73) - Selecteer Model O 3 (in het donkerblauwe menu) en voer de gevraagde gegevens in en druk op Verder. Dit levert (in de map:..\export\p4_hsb): o Proces-verbaal model O 3 (Proces-verbaal van het hoofdstembureau ) - Als de O 3 is aangemaakt en u op Klaar hebt gedrukt, wordt de Werkmap weergegeven, de O 3 kunt u hier openen of apart opslaan om deze uit te printen. - De O 3 dient vervolgens afgedrukt en ondertekend te worden. 9

10 Bijlage 4: OSV-bestanden voor de controle processen-verbaal en Databank verkiezingen Referendum Ten behoeve van de controle van de papieren processen-verbaal N 10 en N 11 bij het raadgevend referendum wenst de Kiesraad zo spoedig mogelijk, nadat de uitslag van de gemeente is overgebracht naar het hoofdstembureau op donderdag 22 maart, het OSV gemeentetelling-bestand van de gemeente te ontvangen. Het OSV tellingbestand, met de naam Telling_NR eml.xml, is te vinden onder het menu Werkmap. Als u het bestand op een USB-stick opslaat, neemt u deze mee naar een gewone computer, waarvandaan u het bestand - bij voorkeur in een zip-bestand - mailt naar: informatiepunt@kiesraad.nl 10

11 Bijlage 5: Self-signed osv.local certificaat white-listen Voor de verbinding met de OSV-server wordt niet langer standaard HTTP ingesteld, maar HTTPS op basis van een (lokaal) self-signed certificaat. Op de volgende wijze kan de (lokale) OSV programma website met een self-signed certificaat worden ge-white-list zodat de browser geen waarschuwing pagina geeft bij het gebruik van OSV. De beschrijving gaat in op de procedure voor Internet Explorer, Firefox en Chrome. Afhankelijk van de gebruikte browser versie kan het zijn dat de procedure iets anders dient te worden uitgevoerd. De beschreven handelingen zullen waarschijnlijk door de systeembeheerder dienen te worden uitgevoerd. Aangeraden wordt dit vooraf goed in te regelen zodat bij de invoer van de uitslaggegevens in OSV, de gebruikers niet worden geconfronteerd met (onduidelijke) browsermeldingen en dat de juiste HTTPS instellingen in de browser zijn ingesteld. Internet Explorer Internet Explorer toont de volgende waarschuwingspagina bij het open van een (nog) niet vertrouwde webpagina. Voor IE zijn de volgende 2 acties nodig om de OSV pagina en het self-signed certificaat als vertrouwd op te nemen. 1. Voeg de hostname osv.local toe aan de hosts-file (dan wel DNS server als die beschikbaar is) 2. Installeer het self-signed certificaat van OSV in de certificaat manager 1. Hostname toevoegen Voor het lokaal instellen van de osv.local hostname in de hosts-file: 11

12 - Open met Administrator rechten (Als administrator uitvoeren) een tekst editor (Kladblok/notepad) - Open vervolgens het bestand \Windows\System32\drivers\etc\hosts - Voeg de volgende regel toe: osv.local o Indien het een andere computer dan de OSV server betreft dient het ip-adres gewijzigd te worden in het netwerk ip-adres van de server computer (bijvoorbeeld: ) o Na het toevoegen dient het bestand opgeslagen te worden Indien gebruik gemaakt wordt van een lokale DNS-server (en niet van de lokale hosts-file), dient hierin een record te worden toegevoegd waarin osv.local verwijst naar het netwerk ip-nummer van de OSVserver computer. 12

13 2. Installeren van het self-signed certificaat van OSV in de certificaat manager - Ga naar de OSV programma pagina via - Voeg vervolgens toe aan vertrouwde website via Internetopties > Beveiliging > Vertrouwde website > Websites - Ga de eerste keer door naar de OSV pagina door te klikken op: Doorgaan naar deze website - Klik vervolgen op certificaatfout in de adresbalk en vervolgen op Certificaten weergeven 13

14 - Kies vervolgens voor Certificaat installeren 14

15 - Doorloop De wizard Certificaat importeren, kies voor Alle certificaten in het onderstaande archief opslaan en via Bladeren voor Vertrouwde basiscertificeringsinstanties - Kies in de laatste stap van de wizard voor Voltooien - Vergelijk bij een client computer (niet zijnde de OSV-server computer) de SHA vingerafdruk die wordt getoond met de getoonde vingerafdruk van het certificaat op de OSV-server computer. En accepteer de installatie alleen als beide overeenkomen. - Rond de installatie van het certificaat af. 15

16 - Ga opnieuw naar en kies een bepaalde OSV programma pagina, bijvoorbeeld Samenvoegen stemtotalen (voor gemeenten) De OSV programma pagina wordt nu direct getoond zonder dat IE een certificaat waarschuwing/fout geeft. 16

17 Firefox Firefox toont de volgende waarschuwingspagina bij het open van een (nog) niet vertrouwde webpagina. Binnen Firefox kan relatief eenvoudig een uitzondering worden toegevoegd zodat de melding niet meer wordt getoond. Ondanks dat het bij Firefox niet perse nodig is, is het wel handig om osv.local op te nemen in de hosts-file of indien van toepassing in een DNS record. In de verder beschrijving wordt er vanuit gegaan dat osv.local is opgenomen in de hosts-file (zie de beschrijving Hostname toevoegen onder Internet Explorer). Als dat niet het geval is, dient in plaats van osv.local localhost (ingeval van de OSV-server computer) of het netwerk ip-adres van de OSVserver (in geval van een client computer) te worden gebruikt. Uitzondering toevoegen - Ga naar de OSV programma pagina via - Kies vervolgens op de optie Geavanceerd 17

18 - Kies vervolgens voor de optie Uitzondering toevoegen - Vergelijk bij een client computer (niet zijnde de OSV-server computer) de SHA vingerafdruk die wordt getoond onder de optie Weergeven met de vingerafdruk van het certificaat die op de OSV-server computer worden getoond. En accepteer de uitzondering alleen als beide overeenkomen. 18

19 - Hiermee is een uitzondering opgenomen en wordt de OSV programma pagina getoond. 19

20 Chrome Chrome toont de volgende waarschuwing pagina bij het open van een (nog) niet vertrouwde webpagina. Binnen Chrome kan relatief eenvoudig een uitzondering worden toegevoegd zodat melding niet meer wordt getoond. Anders dan bij Firefox, blijft in recente versies van Chrome wel in de adresbank de rode tekst Niet veilig staan. Ondanks dat het bij Chrome niet perse nodig is, is het wel handig om osv.local op te nemen in de hosts-file of indien van toepassing in een DNS record. In de verder beschrijving wordt er vanuit gegaan dat osv.local is opgenomen in de hosts-file (zie de beschrijving Hostname toevoegen onder Internet Explorer). Als dat niet het geval is, dient in plaats van osv.local localhost (ingeval van de OSV-server computer) of het netwerk ip-adres van de OSVserver (in geval van een client computer) te worden gebruikt. Uitzondering toevoegen - Ga naar de OSV programma pagina via - Kies vervolgens op de optie Gedetailleerde informatie tonen 20

21 - Vergelijk bij een client computer (niet zijnde de OSV-server computer) de SHA vingerafdruk door in de adresbank te klikken op Niet veilig en vervolgens op Ongeldig (onder Certificaat). De certificaat informatie wordt getoond en onder het tabblad Details kan de SHA vingerafdruk worden gevonden als eigenschap (zie Thumbprint ). Ga enkel door met het opnemen van de uitzondering als de SHA vingerafdruk op de client computer overeenkomt met die op de OSV-server computer wordt getoond. - Kies vervolgens voor de optie Doorgaan naar osv.local (onveilig) - Hiermee is een uitzondering opgenomen en wordt de OSV programma pagina getoond. 21

22 22