Financiële analyse van de West-Vlaamse producenten van land- en tuinbouwmachines

Transcriptie

1 Financiële analyse van de West-laamse producenten van landen tuinbouwmachines MACHINEBOUW OOR LAND- EN TUINBOUW \

2 MACHINEBOUW OOR LAND- EN TUINBOUW \ Annelies Demeyere en Sabine Traen - POM West-laanderen, afdeling Data, Studie en Advies In deze bijdrage brengen we enkele financiële parameters van de West-laamse producenten van machines voor de landen tuinbouw in kaart. Dit op basis van het boekjaar ooreerst maken we een afbakening van de doelgroep. ervolgens belichten we aan de hand van een beknopte financiële analyse hoe het gesteld is met de liquiditeit, de solvabiliteit, de rentabiliteit en de toegevoegde waarde van de ondernemingen in deze sector. Afbakening van de sector Na overleg met de partners Agreon en Fedagrim en via toepassing van een aantal objectieve criteria komen we aan een staal van 22 West-laamse producenten van machines voor de landen tuinbouw, die in aanmerking komen voor onze analyse. In tabel 1 lijsten we de 22 West-laamse producenten van landen tuinbouw machines op die voldoen aan bovenstaande criteria. De indeling in tewerkstellingsklassen heeft enkel betrekking op de werknemers in de West-laamse vestigingen van deze producenten. De volgende objectieve criteria bakenen deze lijst af: effectief actief zijn in de productie (met uitsluiting van dealers); machines en uitrusting produceren specifiek voor toepassing in landen tuinbouw (met uitsluiting van aannemersactiviteit), dus met focus op mechatronica; minstens 50 % van de omzet halen bij klanten uit landen tuinbouw; minstens drie volledige boekjaren actief zijn; minstens vijf mensen tewerkstellen in voltijdse equivalenten. Tewerkstellingsanalyse oor 21 producenten van landen tuinbouwmachines was het aantal werknemers in West-laamse vestigingen op 31 december 2014 gekend. In totaal telden deze West-laamse vestigingen werknemers (tabel 2). Dit komt overeen met 11 % van de tewerkstelling in de metaalsector en 3,9 % van de totale industriële tewerkstelling in West-laanderen. Drie van de ondernemingen actief in de vervaardiging van machines voor de landen tuinbouw telden in hun West-laamse vestigingen West-laanderen Werkt 2016 #4

3 MACHINEBOUW OOR LAND- EN TUINBOUW \ Tabel 1: West-laamse producenten van landen tuinbouwmachines. Onderneming Gemeente Tew. Klasse 2014 CNH Industrial Belgium nv Zedelgem 100 werknemers Packo Inox nv Zedelgem 100 werknemers Dewulf nv Roeselare 100 werknemers AR bvba Roeselare werknemers Delvano nv Harelbeke werknemers Constructie Werkhuizen Demaitere bvba Moorslede werknemers Depoortere nv Waregem werknemers Dezeure nv eurne werknemers Devos Agri bvba Wingene 5-24 werknemers Union nv Waregem 5-24 werknemers erhoest Marc bvba Roeselare 5-24 werknemers Beyne nv Ichtegem 5-24 werknemers Steeno nv Anzegem 5-24 werknemers Deman nv Zonnebeke 5-24 werknemers iscon Be bvba Zonnebeke 5-24 werknemers R. Dezwaef nv Damme 5-24 werknemers lamalin nv Waregem 5-24 werknemers erstraete Construct bvba Pittem 5-24 werknemers Lauwers nv Staden 5-24 werknemers ermeulen Construct nv Ieper <5 werknemers anhoucke Machine Engineering bvba Moorslede <5 werknemers Deroo Constructie nv Poperinge n.b. West-laanderen Werkt 2016 #4 Bron: Agreon, Fedagrim, Kubus POM West-laanderen op basis van RSZ en RSZPPO, cijfers erwerking: POM West-laanderen, afdeling DSA.

4 MACHINEBOUW OOR LAND- EN TUINBOUW \ Tabel 2: Ondernemingen in de vervaardiging van landen tuinbouwmachines, metaalsector en industrie, ingedeeld naar aantal werknemers in de West-laamse vestigingen, 31 december 2014 meer dan 100 werknemers. Zij vertegenwoordigen maar liefst 87,5 % van alle werknemers in de West- laamse vestigingen van de producenten van landen tuinbouwmachines. In de metaalsector tellen de ondernemingen met meer dan 100 werknemers in hun West-laamse vestigingen 61,3 % van de totale tewerkstelling; bij het totaal van alle industriële ondernemingen is dit slechts 55,3 %. Hierdoor ligt de gemiddelde tewerkstelling bij een West-laamse producent van landen tuinbouwmachines (150,8 werknemers) duidelijk hoger dan bij ondernemingen uit de metaalsector (34,6 werknemers) en industriële ondernemingen (27 werknemers). Tewerkstellingsklasse ervaardiging van landen tuinbouwmachines Aantal ondernemingen met West- laamse vestiging(en) Aantal werknemers Werknemers petr onderneming Aantal ondernemingen met West- laamse vestiging(en) Aantal werknemers Werknemers petr onderneming Aantal ondernemingen met West- laamse vestiging(en) Aantal werknemers Werknemers petr onderneming < 5 werknemers 2 5 2, , , werknemers , , , werknemers , , ,3 100 werknemers , , ,8 Totaal , , ,0 Bron: Kubus POM West-laanderen op basis van RSZ en RSZPPO. erwerking: POM West-laanderen, afdeling DSA Figuur 1 toont duidelijk dat de West-laamse tewerkstelling in de sector van de vervaardiging van machines voor de landen tuinbouw geconcentreerd zit bij enkele grote ondernemingen; de gemiddelde tewerkstelling in deze sector (150,8) is veel groter dan de mediaan (17). Slechts twee van de 21 producenten van machines voor de landen tuinbouw (of 9,5 %) tellen meer werknemers dan gemiddeld in de hele sector: Packo Inox nv telt meer werknemers dan gemiddeld, maar het is vooral CNH Industrial Belgium dat de gemiddelde tewerkstelling in de sector sterk naar boven trekt. In de metaalsector en de industrie is de gemiddelde West-laanderen Werkt 2016 #4

5 MACHINEBOUW OOR LAND- EN TUINBOUW \ tewerkstelling ook groter dan de mediaanwaarde, maar de scheeftrekking door één of meerdere grote ondernemingen is minder uitgesproken in vergelijking met de producenten van machines voor de landen tuinbouw. In de metaalsector tellen 145 van de 829 ondernemingen (of 17,5 %) meer werknemers dan gemiddeld; in de industrie is bij 581 van de ondernemingen (of 19,3 %) de tewerkstelling groter dan gemiddeld. Figuur 1: Spreiding van de tewerkstelling in West-laamse vestigingen voor de sector vervaardiging van machines voor de landen tuinbouw, de metaalsector en de industrie, Bron: Kubus POM West-laanderen op basis van RSZ en RSZPPO. erwerking: POM West-laanderen, afdeling DSA. Financiële analyse In wat volgt geven we een korte bespreking van de evolutie van de belangrijkste financiële ratio s over de periode voor de sector van Gemiddelde de vervaardiging van machines voor de landen Derde kwartiel Mediaan Eerste kwartiel tuinbouw, de metaalsector en de industrie in West-laanderen. Deze financiële analyse heeft betrekking op de ondernemingen uit deze sectoren met zetel in West-laanderen, die voor de betrokken periode een jaarrekening neerlegden. Bedrijven met zetel buiten West-laanderen, maar met vestiging(en) in West- laanderen, zijn niet in deze analyse opgenomen. oor ondernemingen met zetel in West-laanderen worden zowel de West-laamse als de niet-west- laamse vestigingen in de analyse opgenomen. We onderzoeken de volgende financiële ratio s: liquiditeitsratio of current ratio (verhouding van vlottende activa tot vreemd vermogen op korte termijn) als indicator van de mate waarin het bedrijf in staat is haar betalingsverplichtingen op korte termijn na te leven; solvabiliteitsratio of financiële onafhankelijkheidsgraad (eigen vermogen ten opzichte van totaal vermogen) als indicator van de mate waarin het bedrijf in staat is om haar financiële verplichtingen in verband met interestbetaling en schuldaflossing op meer dan één jaar na te komen; rentabiliteitsratio of nettorentabiliteit van het eigen West-laanderen Werkt 2016 #4 _

6 MACHINEBOUW OOR LAND- EN TUINBOUW \ vermogen na belastingen (winst na belastingen ten opzichte van eigen vermogen) als indicator van het rendement op het geïnvesteerde risicodragend kapitaal; toegevoegde waarde per werknemer als maatstaf voor de arbeidsproductiviteit. Liquiditeit: current ratio De current ratio geeft een indicatie van het betaalvermogen op korte termijn. Een ratio kleiner dan één wijst op een benarde liquiditeitssituatie omdat de vlottende activa onvoldoende zijn om alle verplichtingen op korte termijn te dragen. Een ratio groter dan één wijst op een overschot van vlottende activa in vergelijking met de kortetermijnschulden. Hoe groter de ratio, hoe groter de veiligheidsmarge en hoe sterker de liquiditeitstoestand. In 2014 bedroeg de gemiddelde waarde van de current ratio bij de geselecteerde West-laamse producenten van landen tuinbouwmachines 4,11, wat iets hoger is dan in 2013 (3,98), maar een stuk lager dan in 2012 (6,66) (figuur 2). Ondanks de afname van de current ratio in de periode is die nog steeds duidelijk groter dan één en dus gunstig. Ondanks het feit dat de current ratio s in de metaalsector en de industrie in zowel , 2013 als 2014 een stuk lager lagen dan bij de producenten van landen tuinbouwmachines, was de liquiditeitssituatie nog positief (ratio s groter dan één). Figuur 2: Current ratio voor de sector vervaardiging van machines voor de landen tuinbouw, de metaalsector en de industrie, West-laanderen, Bron: Belfirst (Bureau van Dijk Electronic Publishing). erwerking: POM West-laanderen, afdeling DSA. Aangezien één of enkele grote bedrijven een gemiddelde in belangrijke mate kunnen beïnvloeden, analyseren we in figuur 3 de spreiding van de waarden via de mediaan en de eerste en derde kwartielwaarde. Bij de producenten van landen tuinbouwmachines ligt de gemiddelde waarde van de current ratio boven de mediaan. Drie van de 20 ondernemingen waarvan de current ratio in 2014 gekend is, trekken de gemiddelde waarde naar boven en hebben een current ratio die duidelijk hoger ligt dan gemiddeld 2014 West-laanderen Werkt 2016 #4

7 MACHINEBOUW OOR LAND- EN TUINBOUW \ in de sector. Ook bij de industrie is dit het geval, maar het verschil tussen de mediaan en het gemiddelde is veel kleiner dan bij de producenten van landen tuinbouwmachines; bij iets minder dan de helft (47,5 %) van de ondernemingen in de industrie ligt de current ratio boven het gemiddelde. In de metaalsector zien we het omgekeerde en is de mediaan iets groter dan het gemiddelde; 42,3 % van de ondernemingen heeft een current ratio onder het gemiddelde van de sector, waardoor het gemiddelde wat naar beneden wordt getrokken. De mediaanwaarde van de current ratio in de sector van de vervaardiging van landen tuinbouwmachines (1,60) ligt iets hoger dan in de metaalsector (1,50) en de industrie (1,43). De eerste kwartielwaarde ligt in de sector van de landen tuinbouwmachines hoger dan in de metaalsector en de industrie. De derde kwartielwaarde ligt bij de vervaardiging van landen tuinbouwmachines lager dan in de industrie en de metaalsector Figuur 3: Spreiding van de current ratio voor de sector vervaardiging van machines voor de landen tuinbouw, de metaalsector en de industrie, West- laanderen, Bron: Belfirst (Bureau van Dijk Electronic Publishing). erwerking: POM West-laanderen, afdeling DSA Solvabiliteit: financiële onafhankelijkheid De financiële onafhankelijkheidsgraad geeft aan hoe stevig de financiële basis van een onderneming is. Hoe lager de graad van financiële onafhankelijkheid, hoe kleiner de bescherming tegen de schuldeisers - de buffer, gevormd door het eigen vermogen, wordt kleiner - of hoe groter het financiële risico van de onderneming. Een zeer goed resultaat is een financiële onafhankelijkheidsgraad van minstens 50 %. Dit betekent immers dat er minstens evenveel eigen als vreemd vermogen aanwezig is in de onderneming. Een eigen vermogen dat een derde is van het totale vermogen is ook nog zeer aanvaardbaar. Gemiddelde Derde kwartiel Mediaan Eerste kwartiel West-laanderen Werkt 2016 #4

8 MACHINEBOUW OOR LAND- EN TUINBOUW \ De gemiddelde waarde van de financiële onafhankelijkheidsgraad in de sector van de West-laamse producenten van landen tuinbouwmachines bedraagt 32,4 % in 2014 (figuur 4). Dit betekent dat in deze sector het eigen vermogen 32,4 % van het totale vermogen vertegenwoordigt. Dit percentage ligt lager dan in de industrie (41,5 %) en de metaalsector (43,6 %) en ligt net onder de kritische waarde van één derde eigen vermogen. Bij de vervaardiging van landen tuinbouwmachines en de metaalsector lag de financiële onafhankelijkheidsgraad in 2014 iets lager dan in 2013, maar hoger dan in In de industrie lag de financiële onafhankelijkheidsgraad in 2014 hoger dan in 2012 en Figuur 4: Financiële onafhankelijkheidsgraad (in %) voor de sector vervaardiging van machines voor de landen tuinbouw, de metaalsector en de industrie, West- laanderen, Bron: Belfirst (Bureau van Dijk Electronic Publishing). erwerking: POM West-laanderen, afdeling DSA De mediaanwaarde bedraagt 44,5 % voor de vervaardiging van landen tuinbouwmachines, 41,9 % voor de metaalsector en 41,3 % voor de industrie (figuur 5). Bij de vervaardiging van landen tuinbouwmachines lig het gemiddelde een eind onder de mediaanwaarde. Bij zes van de 20 ondernemingen (of 30 %) waarvoor de financiële onafhankelijkheidsgraad gekend was, is de waarde van deze indicator kleiner dan gemiddeld in de sector. Deze ondernemingen duwen de gemiddelde financiële onafhankelijkheidsratio in de sector van de vervaardiging van landen tuinbouwmachines naar beneden. In de metaalsector en de industrie ligt het gemiddelde iets boven de mediaanwaarde en is de vertekening door grote ondernemingen dus eerder beperkt: 47,7 % van de ondernemingen in de metaalsector en 49,7 % van de ondernemingen in de industrie heeft een financiële onafhankelijkheidsgraad die hoger is dan het gemiddelde in de sector. In de sector van de vervaardiging van landen tuinbouwmachines heeft een kwart van de ondernemingen een financiële onafhankelijkheidsgraad die kleiner is dan 31,4 %; in de industrie en de metaalsector is de eerste kwartielwaarde een stuk kleiner (respectievelijk West-laanderen Werkt 2016 #4

9 MACHINEBOUW OOR LAND- EN TUINBOUW \ ,8 % en 24,3 %). Daartegenover staat dat 25 % van de producenten van landen tuinbouwmachines een financiële onafhankelijkheidsgraad heeft van minimum 55,8 %; in de industrie en de metaalsector ligt de derde kwartielwaarde nog hoger (respectievelijk 65,3 % en 65,5 %). Figuur 5: Spreiding van de financiële onafhankelijkheidsgraad (in %) voor de sector vervaardiging van machines voor de landen tuinbouw, de metaalsector en de industrie, West-laanderen, Bron: Belfirst (Bureau van Dijk Electronic Publishing). erwerking: POM West-laanderen, afdeling DSA Rentabiliteit: nettorentabiliteit van het eigen vermogen De nettorentabiliteit van het eigen vermogen is voor de aandeelhouders (de verschaffers van het eigen vermogen) van de onderneming een maatstaf voor de rentabiliteit van het door hen geïnvesteerde risicodragende kapitaal. Rekening houdend met de netto-opbrengst van risicoloze beleggingen (die op staatsobligaties bedroeg bijvoorbeeld 0,8 % in Gemiddelde Derde kwartiel Mediaan Eerste kwartiel 2015) en het risico dat inherent verbonden is aan het bedrijfsleven (risicopremie van ongeveer een derde), is een nettorentabiliteit van het eigen vermogen van minstens 2,8 % noodzakelijk. In 2014 bedroeg de gemiddelde waarde van de rentabiliteitsratio in de West-laamse sector van de vervaardiging van landen tuinbouwmachines 6,75, wat lager is dan in de industrie (8,95) en de metaalsector (11,74) (figuur 6). De gemiddelde rentabiliteitsratio s liggen voor de drie sectoren wel duidelijk boven de grens van 2,8 %. In zowel de sector van de vervaardiging van landen tuinbouwmachines, de industrie als de metaalsector, lag de gemiddelde rentabiliteitsratio in 2014 een stuk lager dan in 2013, maar hoger dan in Figuur 6: Nettorentabiliteit van het eigen vermogen voor de sector vervaardiging van machines voor de landen tuinbouw, de metaalsector en de industrie, West- laanderen, Bron: Belfirst (Bureau van Dijk Electronic Publishing). erwerking: POM West-laanderen, afdeling DSA West-laanderen Werkt 2016 #4

10 MACHINEBOUW OOR LAND- EN TUINBOUW \ De mediaanwaarde bedraagt 6,78 voor de vervaardiging van landen tuinbouwmachines, 7,23 voor de industrie en 8,03 voor de metaalsector (figuur 7). In de industrie en de metaalsector ligt het gemiddelde boven de mediaanwaarde, wat betekent dat enkele ondernemingen de gemiddelde nettorentabiliteit van het eigen vermogen naar boven trekken. Bij respectievelijk 45 % en 40,3 % van de ondernemingen in de industrie en de metaalsector is de mediaanwaarde groter dan het gemiddelde. Bij de producenten van landen tuinbouwmachines is het gemiddelde nagenoeg even groot als de mediaanwaarde en is er geen vertekening door grote ondernemingen. In de sector van de vervaardiging van landen tuinbouwmachines heeft een kwart van de ondernemingen een nettorentabiliteit van het eigen vermogen die kleiner is dan 4,84; in de industrie en de metaalsector is de eerste kwartielwaarde een stuk kleiner (respectievelijk 0,92 en 1,32) en bereikt minstens een kwart van de ondernemingen niet de grens van 2,8 %. Bij een kwart van de producenten van landen tuinbouwmachines is de nettorentabiliteit van het eigen vermogen groter dan 15,41. De industrie en de metaalsector doen het nog iets beter; bij een kwart van de bedrijven in deze sectoren is de nettorentabiliteit hoger dan respectievelijk 19,76 en 21,09. Figuur 7: Spreiding van de nettorentabiliteit van het eigen vermogen na belastingen voor de sector van machines voor de landen tuinbouw, de metaalsector en de industrie, West-laanderen, Bron: Belfirst (Bureau van Dijk Electronic Publishing). erwerking: POM West-laanderen, afdeling DSA Toegevoegde waarde De toegevoegde waarde per werknemer is een klassieke maatstaf voor de productiviteit en dus voor de concurrentiekracht van een onderneming. In 2014 was de toegevoegde waarde per werknemer in de sector van de vervaardiging van landen tuinbouwmachines ( euro) kleiner dan in de industrie ( euro) en de metaalsector ( euro) (figuur 8). In de metaalsector en de industrie kende de toegevoegde waarde per werknemer Gemiddelde Derde kwartiel Mediaan Eerste kwartiel zowel in de periode als de periode een toename; bij de producenten van landen West-laanderen Werkt 2016 #4

11 MACHINEBOUW OOR LAND- EN TUINBOUW \ tuinbouwmachines was er in de periode de ondernemingen in de metaalsector is de wel een toename, maar in de periode toegevoegde waarde per werknemer groter dan was er een lichte afname van de toegevoegde gemiddeld in de sector; bij de ondernemingen in waarde per werknemer. de industrie is dat het geval voor 28,8 % van de 100 Figuur 8: Toegevoegde waarde per werknemer (x euro) voor de sector vervaardiging van machines voor de landen tuinbouw, de metaalsector en de industrie, West-laanderen, ondernemingen. Deze ondernemingen krikken de gemiddelde toegevoegde waarde in respectievelijk de metaalsector en de industrie een eind op. Bij een kwart van de producenten van landen tuinbouwmachines is de toegevoegde waarde per werknemer kleiner dan euro. In de metaalsector en de industrie is de eerste kwartielwaarde kleiner en is bij 25 % van de Bron: Belfirst (Bureau van Dijk Electronic Publishing). erwerking: POM West-laanderen, afdeling DSA. Zowel in de sector van de vervaardiging van landen tuinbouwmachines, de metaalsector als de industrie, ligt de gemiddelde waarde hoger dan de mediaanwaarde (figuur 9). In de vervaardiging van landen tuinbouwmachines is het verschil tussen gemiddelde en mediaan niet zo groot; bij negen van de 20 ondernemingen (of 45 %) is de toegevoegde waarde per werknemer groter dan 2014 ondernemingen de toegevoegde waarde per werknemer kleiner dan respectievelijk en euro. Aan de andere kant is bij 25 % van de ondernemingen in de metaalsector en de sector van de vervaardiging van landen tuinbouwmachines de toegevoegde waarde per werknemer groter dan respectievelijk euro en euro. In de industrie ligt de derde kwartielwaarde van de toegevoegde waarde per werknemer het hoogst ( euro). West-laanderen Werkt 2016 #4 gemiddeld. In de metaalsector en de industrie ligt de gemiddelde waarde duidelijk hoger dan de mediaanwaarde. Bij een kwart (25,5 %) van

12 MACHINEBOUW OOR LAND- EN TUINBOUW \ Figuur 9: Spreiding van de toegevoegde waarde per werknemer (x euro) voor de sector vervaardiging van machines voor de landen tuinbouw, de metaalsector en de industrie, West-laanderen, Bron: Belfirst (Bureau van Dijk Electronic Publishing). erwerking: POM West-laanderen, afdeling DSA. Conclusies De West-laamse producenten van landen tuinbouwmachines telden in hun West-laamse vestigingen werknemers in 2014; dit is 11 % van de tewerkstelling in de metaalsector en 3,9 % van de totale industriële tewerkstelling. Drie producenten telden in hun West-laamse vestigingen meer dan 100 werknemers en vertegenwoordigden maar liefst 87,5 % van alle werknemers in de sector van de vervaardiging van landen tuinbouwmachines. In 2014 bedroeg de gemiddelde waarde van de current ratio bij de West-laamse producenten van landen tuinbouwmachines 4,11. Ondanks een afname in de periode is de current ratio nog steeds duidelijk groter dan één, wat wijst op Gemiddelde Derde kwartiel Mediaan Eerste kwartiel een sterke liquiditeitstoestand. De mediaanwaarde van de current ratio ligt bij de producenten van landen tuinbouwmachines een eind onder het gemiddelde, wat betekent dat een beperkt aantal grote ondernemingen het gemiddelde naar boven trekken. De gemiddelde waarde van de financiële onafhankelijkheidsgraad in de sector van de West-laamse producenten van landen tuinbouwmachines bedroeg 32,4 % in 2014, dat is net onder de kritische waarde van één derde eigen vermogen. Het financiële risico is in deze sector dus iets groter dan wenselijk, aangezien de bescherming tegen de schuldeisers - gevormd door het eigen vermogen - iets kleiner is. De financiële onafhankelijkheidsgraad bij de producenten van landen tuinbouwmachines lag in 2014 iets lager dan in 2013 maar hoger dan in Uit vergelijking van de mediaanwaarde met de gemiddelde waarde van de financiële onafhankelijkheidsgraad blijkt dat één of meerdere grote ondernemingen het gemiddelde van deze parameter sterk naar beneden duwen. In 2014 bedroeg de gemiddelde waarde van de nettorentabiliteit van het eigen vermogen in de West-laamse sector van de vervaardiging van West-laanderen Werkt 2016 #4

13 MACHINEBOUW OOR LAND- EN TUINBOUW \ landen tuinbouwmachines 6,75%. Rekening houdend met de netto-opbrengst van risicoloze beleggingen en het risico dat inherent verbonden is aan het bedrijfsleven, is een nettorentabiliteit van 2,8 % noodzakelijk. De West-laamse producenten van landen tuinbouwmachines zitten dus ruim boven dit minimum. In 2014 lag de gemiddelde nettorentabiliteit in de sector een stuk lager dan in 2013, maar hoger dan in In de sector van de vervaardiging van landen tuinbouwmachines zijn de mediaan en het gemiddelde nagenoeg even groot en is er geen vertekening door grote ondernemingen. In 2014 bedroeg de toegevoegde waarde per werknemer of de productiviteit in de sector van de vervaardiging van landen tuinbouwmachines gemiddeld euro. In 2014 lag de productiviteit bij de producenten van landen tuinbouwmachines iets lager dan in 2013, maar hoger dan in De gemiddelde toegevoegde waarde per werknemer is iets groter dan de mediaan, wat betekent dat de vertekening door grote ondernemingen eerder beperkt is. West-laanderen Werkt 2016 #4 _