Milieurapport Vlaanderen MIRA. Achtergronddocument Sector huishoudens

Transcriptie

1 Milieurapport Vlaanderen MIRA Achtergronddocument Sector huishoudens

2

3 Milieurapport Vlaanderen MIRA Achtergronddocument 2010 Sector Huishoudens

4 Sector Huishoudens Achtergronddocument Coördinerend auteur Soetkin Maene, MIRA, VMM Auteurs achtergronddocument 2007 Etienne Van Hecke, Onderzoeksgroep Sociale en Economische Geografie, K.U. Leuven Johan Couder, Studiecentrum Technologie, Energie en Milieu, Universiteit Antwerpen Mia Lammens, Griet Geudens, Toerisme Vlaanderen Hanne Degans, MIRA, VMM Laatst bijgewerkt: februari 2011 Overname wordt aangemoedigd mits bronvermelding. Hoe citeren? Korte citering: MIRA Achtergronddocument 2010, Sector Huishoudens Volledige citering: MIRA (2011) Milieurapport Vlaanderen, Achtergronddocument 2010, Sector Huishoudens. Maene S., Vlaamse Milieumaatschappij, 2 februari 2011

5 Achtergronddocument Sector Huishoudens Inhoudsopgave Lijst van figuren... 5 Lijst van tabellen... 7 Beschrijving van de sector... 9 Indicatoren Demografie Bevolkingsgroei Bevolkingsdichtheid en spreiding van de bevolking Leeftijdsstructuur van de bevolking Aantal huishoudens en grootte van de huishoudens Inkomen en bestedingen De huishoudbudgetenquête Inkomen en koopkracht Bestedingen van de huishoudens Consumptiepatronen Het bezit van elektrische apparaten en vervoermiddelen Toerisme en recreatie Verblijfstoerisme Aantal korte en lange vakanties Vakantieparticipatie Bestedingen voor vakanties Transportmiddelen gebruikt voor lange en korte vakanties Transportmiddelen gebruikt voor bezoek aan Kust, Kunststeden en Vlaamse Regio s Recreatie Tijd besteed aan vrijetijdsactiviteiten Daguitstappenparticipatie Woon-werkverkeer en woon-schoolverkeer Onderzoek Verplaatsingsgedrag (OVG) Modale verdeling woon-werkverkeer en woon-schoolverkeer Afstand woon-werk- en woon-schoolverplaatsingen Ruimtegebruik door wonen Oppervlakte voor wonen Aantal woningen Energiegebruik Verdeling van het eindenergiegebruik Evolutie van het energiegebruik Beperking van het energiegebruik Algemeen Gebouwgebonden energiegebruik voor de verwarming, koeling, ventilatie en bevochtiging van woningen Energiegebruik voor de bereiding van warm tapwater Elektriciteitsgebruik voor verlichting, huishoudelijke toestellen en elektronische apparaten Enquête huishoudelijk energiegebruik en gedrag Attitude Kennis Feitelijk gedrag Geplande investeringen Evaluatie van het energiebeleid Februari

6 Sector Huishoudens Achtergronddocument Conclusies Emissie naar de lucht Emissie van broeikasgassen Emissie van verzurende stoffen Emissie van ozonprecursoren: fotochemische luchtverontreiniging Verspreiding van zwevend stof Emissie van producten van onvolledige verbranding: PAK s, dioxines en CO Emissie van zware metalen Watergebruik en waterverontreiniging Watergebruik van de huishoudens Duurzaam watergebruik Belasting van het oppervlaktewater met BZV, CZV, N en P Riolerings- en zuiveringsgraad van huishoudelijk afvalwater Europese Kaderrichtlijn Water: het principe van de gebruiker betaalt Productie van afval Inleiding Aangeboden hoeveelheid huishoudelijk afval Selectief ingezameld afval Hoeveelheid huishoudelijk restafval Evaluatie en maatregelen Eco-efficiëntie en milieuprofiel van de sector huishoudens Eco-efficiëntie van de huishoudens Milieuprofiel van de huishoudens Referenties Lijst met relevante websites Begrippen Afkortingen Scheikundige symbolen Eenheden februari 2011

7 Achtergronddocument Sector Huishoudens Lijst van figuren Figuur 1: Loop van de bevolking: totale bevolkingsgroei en aandeel van de natuurlijke aangroei en de migratie (Vlaanderen, ) Figuur 2: Bevolkingsdichtheid (Vlaanderen, 2010) Figuur 3: Leeftijdshistogram van de Vlaamse bevolking (1990 en 2008) Figuur 4: Aantal huishoudens volgens samenstelling (Vlaanderen, 1991, 2000, 2008) Figuur 5: Bestedingen van de huishoudens (Vlaanderen, 2008) Figuur 6: Transportmiddel gebruikt door de vakantieganger per macroproduct (Vlaanderen, 2005) Figuur 7: Modale verdeling van het woon-werkverkeer (Vlaanderen, , , , ) Figuur 8: Modale verdeling van het woon-schoolverkeer (Vlaanderen, , , , ) Figuur 9: Verdeling van woon-werkverkeer naar afgelegde afstandsklasse (Vlaanderen, , , ) Figuur 10: Verdeling van woon-schoolverkeer naar afgelegde afstandsklasse (Vlaanderen, , , ) Figuur 11: Aandeel van de oppervlakte voor de woonfunctie in de kadastrale oppervlakte (Vlaanderen, 2009) Figuur 12: Evolutie van de oppervlakte ingenomen door wonen (Vlaanderen, ) Figuur 13: Evolutie van het aantal woongebouwen in Vlaanderen per woningtype, het aantal huishoudens en het aantal woongelegenheden (Vlaanderen, 1992, 1995, 1998, ) Figuur 14: Evolutie van het energiegebruik van de huishoudens, per energiedrager (Vlaanderen, 1990, 1995, ) Figuur 15: Evolutie van de aandelen van de energiedragers in het energiegebruik van de huishoudens (Vlaanderen, 1990, 1995, ) Figuur 16: Evolutie van het elektriciteits- en brandstoffengebruik en het totaal energiegebruik van de huishoudens ten opzichte van de jaarlijkse verwarmingsbehoefte van woningen (Vlaanderen, 1990, 1995, ) Figuur 17: Geplande energiebesparende maatregelen (Vlaanderen, 2009) Figuur 18: Evolutie van de broeikasgasemissies van de sector huishoudens (Vlaanderen, 1990, 1995, ) Figuur 19: Evolutie van het brandstoffengebruik en van de energetische en niet-energetische broeikasgasemissies van de sector huishoudens (Vlaanderen, 1990, 1995, ) Figuur 20: Evolutie van de emissie van verzurende stoffen door de sector huishoudens (Vlaanderen, 1990, 1995, ) Figuur 21: Evolutie van de emissie van ozonprecursoren door de sector huishoudens (Vlaanderen, 1990, 1995, ) Figuur 22: Evolutie van de emissie van zwevend stof (TSP, PM10 en PM2,5) door de sector huishoudens (Vlaanderen, 1995, ) Figuur 23: Evolutie van het brandstoffengebruik voor gebouwenverwarming bij de huishoudens, en van de gerelateerde emissie van de producten van onvolledige verbranding: PAK s, dioxines en CO (Vlaanderen, 1990, 1995, ) Figuur 24: Evolutie van de emissie van CO door de huishoudens, en aandeel (%) in de totale CO-emissie in Vlaanderen (Vlaanderen, 1990, 1995, ) Figuur 25: Evolutie van de emissie van PAK s door de huishoudens, en aandeel (%) in de totale emissie van PAK s in Vlaanderen (Vlaanderen, 1990, 1995, ) Figuur 26: Evolutie van de emissie van dioxines door de huishoudens, en aandeel (%) in de totale dioxine-emissie van Vlaanderen (Vlaanderen, 1990, 1995, ) Figuur 27: Aandeel van de verschillende sectoren in de emissie van zware metalen (in kg) naar de lucht (Vlaanderen, 2009) Figuur 28: Watergebruik van de huishoudens (Vlaanderen, ) Figuur 29: Evolutie van de belasting van het oppervlaktewater met BZV, CZV, N en P (Vlaanderen, ) Figuur 30: Evolutie van de rioleringsgraad en zuiveringsgraad (Vlaanderen, ) Figuur 31: Evolutie van de aangeboden hoeveelheid huishoudelijk afval, opgesplitst in selectief ingezameld afval en restafval (Vlaanderen, 1991, 1995, ) Februari

8 Sector Huishoudens Achtergronddocument Figuur 32: Evolutie van de aangeboden hoeveelheid huishoudelijk afval per inwoner, opgesplitst in selectief ingezameld afval en restafval (Vlaanderen, 1991, 1995, ) 74 Figuur 33: Evolutie van de relatieve hoeveelheid afval per consumptie-eenheid (Vlaanderen, ) Figuur 34: Spreiding van de aangeboden hoeveelheid huishoudelijk restafval (Vlaanderen, 2009) Figuur 35: Evolutie van de eco-efficiëntie van de huishoudens (Vlaanderen, ) Figuur 36: Milieuprofiel van de huishoudens (Vlaanderen, 2009) februari 2011

9 Achtergronddocument Sector Huishoudens Lijst van tabellen Tabel 1: Evolutie van het aantal inwoners en de bevolkingsdichtheid (Vlaanderen, ) Tabel 2: Evolutie van de componenten van de bevolkingsgroei (Vlaanderen, ) Tabel 3: Leeftijdsstructuur van de bevolking (Vlaanderen, 1990 en 2008) Tabel 4: Evolutie van het aantal collectieve en private huishoudens, en gemiddeld aantal personen per privaat huishouden (Vlaanderen, ) Tabel 5: Evolutie van het aantal private huishoudens (x 1000), volgens het aantal personen per huishouden (Vlaanderen, ) Tabel 6: Evolutie van het beschikbaar inkomen per inwoner en van de koopkracht (Vlaanderen, ) Tabel 7: Evolutie van het beschikbaar inkomen per huishouden en van de koopkracht (Vlaanderen, ) Tabel 8: Evolutie van de bestedingen van de huishoudens, in euro (Vlaanderen, 2000, ) Tabel 9: Aandeel van de bestedingen van de huishoudens in het totale huishoudbudget (Vlaanderen, 2000, ) Tabel 10: Gemiddelde bestedingen van de huishoudens (euro), per inkomenskwartiel (Vlaanderen, 2008) Tabel 11: Aandeel van de bestedingen van de huishoudens in het totale huishoudbudget, per inkomenskwartiel (Vlaanderen, 2008) Tabel 12: Gemiddelde bestedingen van de huishoudens (euro) naar inkomenskwartiel, per persoon (Vlaanderen, 2008) Tabel 13: Gemiddelde bestedingen van de huishoudens (euro), per leeftijdsgroep (Vlaanderen, 2008) Tabel 14: Penetratiegraad voor privé-vervoermiddelen, elektrische apparaten, huisdieren en tweede verblijven in de Vlaamse huishoudens (Vlaanderen, 2000, 2004, ) (*) Tabel 15: Bezit van privé-vervoermiddelen, elektrische apparaten en huisdieren in de Vlaamse huishoudens, naar hun aantal (Vlaanderen, 2008) Tabel 16: Penetratiegraad voor privé-vervoermiddelen, elektrische apparaten, huisdieren en tweede verblijven in de Vlaamse huishoudens, naar leeftijdsgroep (Vlaanderen, 2008) Tabel 17: Penetratiegraad voor privé-vervoermiddelen, elektrische apparaten, huisdieren en tweede verblijven in de Vlaamse huishoudens, naar inkomenskwartiel (Vlaanderen, 2008).28 Tabel 18: Evolutie van het aantal korte en lange vakanties van de Vlamingen (1996, 2000, ) Tabel 19: Evolutie van de vakantieparticipatie en vakantiefrequentie van de Vlamingen, voor korte en lange vakanties (1996, 2000, ) Tabel 20: Evolutie van de bestedingen van de Vlamingen voor korte en lange vakanties (1996, 2000, ) Tabel 21: Aantal Vlaamse toeristen dat jaarlijks gebruik maakt van het Steunpunt Vakantieparticipatie ( ) Tabel 22: Evolutie van het procentueel aandeel per transportmiddel gebruikt voor lange vakantie door de Vlamingen ( ) Tabel 23: Evolutie van het procentueel aandeel per transportmiddel gebruikt voor korte vakantie door de Vlamingen ( ) Tabel 24: Tijd besteed aan vrijetijd naar geslacht (duur per respondent voor totale week) (Vlaanderen, 1999 en 2005) Tabel 25: Daguitstappenparticipatie van de Vlamingen in de zomer van Tabel 26: Evolutie van het de oppervlakte gebruikt voor het wonen, en van de totale bebouwde oppervlakte (Vlaanderen, ) Tabel 27: Evolutie van het aantal woongelegenheden in Vlaanderen, per woningtype (Vlaanderen, 1992, 1995, 1998, ) Tabel 28: Evolutie van het aantal woongebouwen in Vlaanderen, per woningtype (Vlaanderen, 1992, 1995, 1998, ) Tabel 29: Aandelen van de energiefuncties in het totaal eindenergiegebruik van de huishoudens (Vlaanderen, 2006) Tabel 30: Verdeling van het watergebruik per verbruikspost Tabel 31: Toepassingen voor regenwatergebruik bij Vlamingen (2005, 2010)(*) Februari

10 Sector Huishoudens Achtergronddocument Tabel 32: Doelstellingen voor de hoeveelheid restafval (Vlaanderen) Tabel 33: Parameters voor eco-efficiëntie van de huishoudens (Vlaanderen, 2000, ) februari 2011

11 Achtergronddocument Sector Huishoudens Beschrijving van de sector Dit document beschrijft de milieudruk veroorzaakt door de huishoudens in Vlaanderen. De huishoudens omvatten private huishoudens (gezinnen) en collectieve huishoudens. Het private huishouden bestaat uit een persoon die gewoonlijk alleen leeft, ofwel uit twee of meer personen, al dan niet met elkaar verwant, die gewoonlijk in dezelfde woning wonen en er samenleven. Onder collectief huishouden verstaat men: kloostergemeenschappen, rusthuizen, weeshuizen, studenten- of arbeidershomes, verplegingsinrichtingen en gevangenissen. De bevolking is door haar woon- en consumptiegedrag verantwoordelijk voor een belangrijk deel van de milieudruk in Vlaanderen. Demografische ontwikkelingen, zoals de bevolkingsgroei en het stijgend aantal gezinnen, leiden tot een toenemend woninggebruik, meer ruimtegebruik, meer energiebehoeften wat gepaard gaat met grotere emissies van verontreinigende stoffen. Meer consumptie door meer huishoudens en stijgende welvaart veroorzaken meer huishoudelijk afval en afvalwater. Ook verplaatsingen door de huishoudens, toerisme en recreatie dragen bij tot de milieudruk. Aan de hand van indicatoren worden in dit document de voornaamste maatschappelijke ontwikkelingen ( driving forces ) en de miliedruk veroorzaakt door de huishoudens in Vlaanderen in beeld gebracht. Bij de bespreking komen ook technische maatregelen, gedragswijzigingen en beleidsmaatregelen die de milieudruk kunnen tegengaan aan bod. Februari

12 Sector Huishoudens Achtergronddocument Indicatoren 1 Demografie 1.1 Bevolkingsgroei Vlaanderen is een dichtbevolkte regio. In de 308 gemeenten van het Vlaamse Gewest leefden in ,25 miljoen inwoners (Tabel 1). Dit is een stijging van 8,9 % sinds 1990, toen Vlaanderen 5,74 miljoen inwoners telde. Ook de bevolkingsdichtheid steeg bijgevolg, van gemiddeld 424 naar 462 inwoners per km 2. Tabel 1: Evolutie van het aantal inwoners en de bevolkingsdichtheid (Vlaanderen, ) aantal inwoners index bevolkingsdichtheid (inwoners/km 2 ) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,9 462 Bron: ADSEI De bevolkingsgroei wordt veroorzaakt door enerzijds de natuurlijke aangroei (geboorten min sterftes) en anderzijds migratie. Over de periode werd de bevolkingsgroei vooral bepaald door migraties, met een aandeel van gemiddeld 66% in de totale bevolkingsgroei. De natuurlijke aangroei had in 1990 nog een aandeel van ongeveer de helft, bereikte een dieptepunt in 2003 (aandeel van 5 %), maar nam daarna opnieuw toe dankzij een stijging in het geboortecijfer. Deze stijging is echter klein ten opzichte van de sterk toegenomen migratie-aantallen (Tabel 2 en Figuur 1). De bevolkingsaangroei in Vlaanderen wordt bijgevolg de laatste jaren bepaald door de instroom uit het Brussels Gewest maar vooral uit het buitenland. 10 februari 2011

13 Achtergronddocument Sector Huishoudens Tabel 2: Evolutie van de componenten van de bevolkingsgroei (Vlaanderen, ) bevolkingsgroe geboorten overlijdens natuurlijke migratie i (totaal) aangroei Bron: ADSEI Figuur 1: Loop van de bevolking: totale bevolkingsgroei en aandeel van de natuurlijke aangroei en de migratie (Vlaanderen, ) bevolkingsgroei (aantal inwoners) Bron: ADSEI bevolkingsgroei (totaal) natuurlijke aangroei migratie Het aantal geboorten per inwoners is van 12,1 in 1990 gedaald naar 10,0 in 2002 en hierna terug gestegen naar 11,3 in Het totaal vruchtbaarheidscijfer (TVC) bedraagt 1,51 in 1995 en 1,73 in 2006, wat een heel stuk lager is dan het vervangingsniveau van 2,1 Februari

14 Sector Huishoudens Achtergronddocument kinderen per vrouw. Het aantal sterfgevallen in het Vlaamse Gewest schommelt in de periode tussen 9,1 en 10,0 per inwoners. Dit relatief hoge sterftecijfer houdt verband met de vergrijzing van de bevolking. De levensverwachting bij de geboorte in 2009 bedraagt 78,1 jaar voor mannen en 83,1 jaar voor vrouwen. Aan deze hoge levensverwachting beantwoordt een zeer kleine kindersterfte (4,0 per in 2005). Het bevolkingsvooruitzicht voor 2020 is 6,6 miljoen inwoners, een stijging met 5,4 % ten opzichte van Bevolkingsdichtheid en spreiding van de bevolking Figuur 2 toont de bevolkingsdichtheid per gemeente in Vlaanderen in Uit de figuur blijkt de ongelijke ruimtelijke spreiding van de bevolking. Ook buiten de stadsgewesten en de steden komen heel wat gemeenten voor met een hoge bevolkingsdichtheid. Slechts 20 van de 308 gemeenten hebben minder dan 150 inwoners per km 2. De verstedelijking is in Vlaanderen erg diffuus. De provincies Antwerpen (609 inwoners per km 2 in 2010) en Vlaams-Brabant (511 inwoners per km 2 ) hebben de hoogste bevolkingsdichtheid. Ook in Oost-Vlaanderen (480 inwoners per km 2 ) is de bevolkingsdichtheid hoger dan het Vlaamse gemiddelde van 462 inwoners per km 2. West-Vlaanderen (369 inwoners/km 2 ) en Limburg (346 inwoners/km 2 ) zijn het minst dichtbevolkt. Figuur 2: Bevolkingsdichtheid (Vlaanderen, 2010) Bron: MIRA op basis van gegevens ADSEI 1.3 Leeftijdsstructuur van de bevolking De leeftijdsopbouw van de Vlaamse bevolking is een gevolg van de schommelingen in het jaarlijkse aantal geboorten in de 20 ste eeuw, en van de levensverwachting. De Vlaamse bevolking ondergaat een duidelijke vergrijzing: in 1990 was 19,7 % van de inwoners 60 jaar of ouder, in 2005 was dit opgelopen tot 22,8 % en in 2008 tot 23,6 % (Figuur 3 en Tabel 3). 12 februari 2011

15 Achtergronddocument Sector Huishoudens Langzaamaan wordt de groep ouderen groter dan de groep kinderen en jongeren. In 2008 was 22,1 % van de inwoners jonger dan 20, in 1990 was dit nog 24,6 %. Er treden ook verschuivingen op in subgroepen van de volwassenen. Vooral de afname van de 20- tot 34- jarigen valt op. Deze trends hebben implicaties op huishoudenvorming en zullen het consumptiepatroon beïnvloeden. Figuur 3: Leeftijdshistogram van de Vlaamse bevolking (1990 en 2008) mannen vrouwen jaar jaar jaar 2008 vrouwen 2008 mannen 1990 vrouwen 1990 mannen jaar jaar jaar jaar jaar jaar 0-4 jaar Bron: ADSEI Tabel 3: Leeftijdsstructuur van de bevolking (Vlaanderen, 1990 en 2008) Leeftijdsklasse aantal (x 1000) % aantal (x 1000) % 0-9 jaar , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,3 26 0,4 95 en meer 3 0,1 8 0,1 Totaal Bron: ADSEI 1.4 Aantal huishoudens en grootte van de huishoudens In de periode nam het aantal private huishoudens toe met 16 %, nl. van 2,2 miljoen naar bijna 2,6 miljoen huishoudens (Tabel 4). De groei van het aantal huishoudens in die periode was groter dan die van de totale bevolking (7 %). De toename situeerde zich volledig in de een- en tweepersoonshuishoudens: het aantal alleenstaande mannen en Februari

16 Sector Huishoudens Achtergronddocument vrouwen nam toe met 38 %, het aantal tweepersoonshuishoudens met 29 % (Tabel 5 en Figuur 4). De huishoudens met 3, 4 en 5 en meer personen kenden een afname. In de loop van bestonden de meerpersoonshuishoudens verhoudingsgewijs steeds meer uit twee personen en steeds minder uit drie of vier personen. In 2008 bedroeg het aandeel tweepersoonshuishoudens 34 % (31 % in 1991). Het gemiddeld aantal personen per huishouden nam tussen 1991 en 2008 af van 2,56 naar 2,36. Tabel 4: Evolutie van het aantal collectieve en private huishoudens, en gemiddeld aantal personen per privaat huishouden (Vlaanderen, ) aantal collectieve huishoudens* bevolking in collectieve huishoudens aantal private huishoudens bevolking in private huishoudens aantal personen per privaat huishouden , , , , , , , , , , , , , , , , , ,36 * Onder collectieve huishoudens verstaan we kloostergemeenschappen, rusthuizen, weeshuizen, studenten- of arbeidershomes, verplegingsinrichtingen en gevangenissen. Bron: ADSEI 14 februari 2011

17 Achtergronddocument Sector Huishoudens Tabel 5: Evolutie van het aantal private huishoudens (x 1000), volgens het aantal personen per huishouden (Vlaanderen, ) 1 persoon 2 personen 3 personen 4 personen 5 personen en meer Bron: ADSEI Figuur 4: Aantal huishoudens volgens samenstelling (Vlaanderen, 1991, 2000, 2008) huishoudens volgens samenstelling (aantal x 1000) persoon 2 personen 3 personen 4 personen 5 personen en meer Bron: ADSEI De evolutie naar meer en kleinere huishoudens (gezinsverdunning) is het gevolg van sociologische ontwikkelingen: het later huwen of samenwonen, de toename van (echt)scheiding, de daling van de vruchtbaarheid en de verhoging van de levensverwachting. Een steeds groter aantal oudere paren en alleenstaande ouderen blijft een eigen huishouden voeren. Aangezien de evolutie van het aantal huishoudens voor het verbruik belangrijker is dan de evolutie van het aantal inwoners, veroorzaakt de waargenomen toename van het Februari

18 Sector Huishoudens Achtergronddocument aantal huishoudens een verhoging van de milieudruk. Het stijgende aantal huishoudens leidt tot een toenemend woninggebruik en ruimtegebruik. Kleinere huishoudens consumeren ook meer producten, verbruiken meer verpakking, en verbruiken meer elektriciteit en meer gas per persoon dan grotere huishoudens. 2 Inkomen en bestedingen Het inkomen en de koopkracht beïnvloeden de levenswijze en het verbruik van individuën en gezinnen in Vlaanderen. Samen met de bevolkingsgroei en het stijgend aantal gezinnen bepalen deze de impact op het milieu door consumptie door de Vlaamse bevolking. Het inkomen en de bestedingen van de huishoudens worden opgevolgd aan de hand van de huishoudbudgetenquête. 2.1 De huishoudbudgetenquête Via de huishoudbudgetenquête (ADSEI) worden maandelijks iets meer dan 300 huishoudens in Vlaanderen, Wallonië en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ondervraagd over hun bestedingen en inkomsten. Zo verkrijgt men over een jaar een steekproef van ongeveer à Vlaamse huishoudens. Parallel hiermee worden gegevens verzameld omtrent diverse socio-economische karakteristieken van deze huishoudens. Hierdoor kan men de bestedingen van de huishoudens, op verschillende wijze, naargelang het type huishouden, bestuderen. De interpretatie van de resultaten en trends vraagt enige voorzichtigheid: enerzijds is het aantal huishoudens waarop de enquête steunt relatief gering en cijfers kunnen beïnvloed worden door grote aankopen zoals meubelen en auto; anderzijds is er de interferentie in de karakteristieken: zo zijn heel wat huishoudens van het laagste inkomenskwartiel ook kleine huishoudens die hoofdzakelijk twee groepen referentiepersonen omvatten, namelijk ouderen of jonge volwassenen. De budgetenquête is niet zonder belang, want ze ligt aan de basis van de korf van producten aan de hand waarvan de evolutie van de consumptieprijzen wordt gevolgd. Die index van consumptieprijzen bepaalt wanneer onze lonen en sociale uitkeringen aangepast worden. 2.2 Inkomen en koopkracht In de periode nam het gemiddeld beschikbaar inkomen per inwoner in Vlaanderen toe met 18,4 % (Tabel 6). Het gemiddeld beschikbaar inkomen per huishouden nam minder sterk toe, met 14,4 % (Tabel 7). In diezelfde periode zijn ook de prijzen gestaag toegenomen, wat blijkt uit de consumptieprijs-index of index der kleinhandelsprijzen. De koopkracht (de verhouding van het beschikbaar inkomen ten opzichte van de consumptieprijs-index) vertoont een schommelend verloop. In 2008 zijn de prijzen van de consumptiegoederen meer dan evenredig met het inkomen toegenomen. De koopkracht is bijgevolg gedaald in 2008 ten opzichte van februari 2011

19 Achtergronddocument Sector Huishoudens Tabel 6: Evolutie van het beschikbaar inkomen per inwoner en van de koopkracht (Vlaanderen, ) beschikbaar inkomen per persoon in euro (Vlaams Gewest) relatieve verandering inkomen (2004=100) consumptieprijsindex (2004=100) evolutie koopkracht per inwoner (2004 = 100) ,4 92,6 100, ,7 94,9 93, ,5 96,4 96, ,7 98,0 96, ,0 100,0 100, ,0 102,8 101, ,5 104,6 100, ,8 106,5 102, ,6 111,3 99,3 Bron: ADSEI Tabel 7: Evolutie van het beschikbaar inkomen per huishouden en van de koopkracht (Vlaanderen, ) beschikbaar inkomen per huishouden in euro (Vlaams Gewest) relatieve verandering inkomen (2004=100) consumptieprijs -index (2004=100) evolutie koopkracht per huishouden (2004 = 100) ,0 92,6 100, ,3 94,9 94, ,8 96,4 99, ,3 98,0 97, ,0 100,0 100, ,0 102,8 100, ,9 104,6 99, ,5 106,5 98, ,4 111,3 95,6 Bron: ADSEI Het beschikbaar inkomen van een gemiddeld Vlaams huishouden (de som van wat de gezinnen sparen en uitgeven) bedroeg euro in Aangezien het bestedingspatroon van de huishoudens die tot het derde en vierde inkomenskwartiel behoren anders is dan dit van de eerste twee inkomenskwartielen moet men voor de milieudruk hiermee rekening houden. Het beschikbaar inkomen van een huishouden uit het eerste kwartiel (vaak kleine huishoudens: ouderen of jonge volwassenen) bedroeg in 2008 gemiddeld euro. Het beschikbaar inkomen van een huishouden uit het vierde kwartiel (veelal jonge actieven met kinderen) was ongeveer 3,5 keer meer, euro. 2.3 Bestedingen van de huishoudens Consumptiepatronen Het consumptiepatroon van een huishouden is het aandeel van de uitgaven in het totale huishoudbudget voor verschillende goederen en diensten (voeding, kleding, huur, ). De consumptiepatronen van huishoudens zijn in voortdurende evolutie door de koopkrachtstijging (of daling), de veranderingen in levenswijze, de prijsontwikkeling die niet voor alle groepen van goederen en diensten gelijk is In 2008 gaf een Vlaams huishouden gemiddeld euro uit, of 86,4 % van het beschikbare inkomen. Dit is ruim euro meer dan in 2000 (Tabel 8). De verdeling van het geld over de verschillende uitgavenposten is in de periode niet echt gewijzigd. Februari

20 Sector Huishoudens Achtergronddocument De woning blijft in 2008 de belangrijkste kostenpost: bijna een kwart van het huishoudbudget wordt besteed aan huur (of geschatte huur van eigenaars) (18,2 %) en verwarming, verlichting en water (5,4 %). De uitgaven voor voeding, drank en tabak (15,3 %) komen op de tweede plaats, gevolgd door vervoer (aankoop van voertuigen, onderhoud en herstellingen, brandstof, verkeersbelasting, openbaar vervoer) (13,4 %). Cultuur en ontspanning, horeca en reizen zijn samen goed voor 18,6 % van het budget (Tabel 9, Figuur 5). Er is een stijgende trend in de aandelen van communicatie, gezondheid en toeristische reizen in de totale bestedingen (Tabel 9). Het aandeel van de uitgaven voor huur (of geschatte huur van eigenaars) wordt echter kleiner. Ook het aandeel van meubelen en huishoudtoestellen vertoont een dalende trend. Er is een schommelende trend van de bestedingen voor verwarming, verlichting en water. Omwille van prijsschommelingen in de brandstoffen kan het gebruik van energie voor het wonen hieruit niet worden afgeleid. Tabel 8: Evolutie van de bestedingen van de huishoudens, in euro (Vlaanderen, 2000, ) Voeding, dranken, tabak Kleding, schoeisel Huur en geschatte huur van eigenaars Verwarming, verlichting en water Meubelen, huishoudtoestellen, tuin Gezondheid Vervoer Communicatie Cultuur en ontspanning Lichaamsverzorging Horeca Toeristische reizen Financiële diensten, verzekeringen Overige TOTALE CONSUMPTIE Bron: Huishoudbudgetenquête, ADSEI 2008 Tabel 9: Aandeel van de bestedingen van de huishoudens in het totale huishoudbudget (Vlaanderen, 2000, ) Voeding, dranken, tabak 15,2% 15,9% 15,2% 15,3% Kleding, schoeisel 5,3% 4,9% 5,4% 4,7% Huur en geschatte huur van eigenaars 20,3% 18,9% 18,5% 18,2% Verwarming, verlichting en water 5,0% 5,6% 5,0% 5,4% Meubelen, huishoudtoestellen, tuin 7,1% 6,0% 6,3% 6,2% Gezondheid 4,0% 5,0% 4,6% 4,6% Vervoer 13,5% 12,7% 13,8% 13,4% Communicatie 2,3% 2,7% 2,8% 2,6% Cultuur en ontspanning 8,2% 7,4% 7,5% 7,3% Lichaamsverzorging 1,9% 2,0% 2,0% 2,0% Horeca 5,7% 6,0% 5,7% 5,7% Toeristische reizen 3,3% 3,5% 4,6% 5,6% Financiële diensten, verzekeringen 4,6% 5,2% 4,9% 4,9% Overige 3,7% 4,3% 3,8% 4,0% Bron: Huishoudbudgetenquête, ADSEI 18 februari 2011

21 Achtergronddocument Sector Huishoudens Figuur 5: Bestedingen van de huishoudens (Vlaanderen, 2008) Gezondheid; ; 5% Overige; ; 13% Huur en geschatte huur van eigenaars; ; 18% Kleding, schoeisel; ; 5% Meubelen, huishoudtoestellen, tuin; ; 6% Verwarming, verlichting en water; ; 5% Cultuur en ontspanning, horeca, reizen; ; 20% Voeding, dranken, tabak; ; 15% Vervoer; ; 13% Bron: Huishoudbudgetenquête, ADSEI De totale uitgaven per huishouden zijn groter naarmate het inkomen van de huishoudens toeneemt. In 2008 besteedde een huishouden van het eerste inkomenskwartiel gemiddeld euro, voor een huishouden van het vierde inkomenskwartiel was dat meer dan het dubbele, gemiddeld euro (Tabel 10). Voor alle consumptiecategorieën nemen de bestedingen sterk toe van het eerste inkomenskwartiel naar het vierde. Enkel voor verwarming, verlichting en water zijn de uitgaven van de huishoudens van het tweede inkomenskwartiel lager dan die van huishoudens van het eerste inkomenskwartiel. De relatieve uitgaven per consumptiecategorie ten opzichte van de totale besteding verschillen minder sterk tussen de inkomenskwartielen (Tabel 11). Er zijn evenwel duidelijk tendensen. Naargelang het inkomen toeneemt, neemt het aandeel van de uitgaven voor kleding, meubelen en huishoudtoestellen, vervoer, cultuur, ontspanning en reizen in de totale besteding toe. In het budget van het laagste kwartiel nemen de uitgaven voor het wonen (zowel voor huur als voor verwarming, verlichting en water) een belangrijkere plaats in dan gemiddeld. Ook de uitgaven voor gezondheid en voeding, drank en tabak zijn relatief hoger voor het eerste inkomenskwartiel. Februari

22 Sector Huishoudens Achtergronddocument Tabel 10: Gemiddelde bestedingen van de huishoudens (euro), per inkomenskwartiel (Vlaanderen, 2008) Vlaams Gewest Kwartiel 1 Kwartiel 2 Kwartiel 3 Kwartiel 4 Voeding, dranken, tabak Kleding, schoeisel Huur en geschatte huur van eigenaars Verwarming, verlichting en water Meubelen, huishoudtoestellen, tuin Gezondheid Vervoer Communicatie Cultuur en ontspanning Lichaamsverzorging Horeca Toeristische reizen Financiële diensten, verzekeringen Overige TOTALE CONSUMPTIE Bron: Huishoudbudgetenquête, ADSEI Tabel 11: Aandeel van de bestedingen van de huishoudens in het totale huishoudbudget, per inkomenskwartiel (Vlaanderen, 2008) Vlaams Gewest Kwartiel 1 Kwartiel 2 Kwartiel 3 Kwartiel 4 Voeding, dranken, tabak 15,3% 16,5% 15,1% 15,4% 14,9% Kleding, schoeisel 4,7% 3,2% 3,5% 4,6% 6,0% Huur en geschatte huur van eigenaars 18,2% 22,9% 19,5% 17,1% 16,2% Verwarming, verlichting en water 5,4% 8,2% 5,3% 5,3% 4,4% Meubelen, huishoudtoestellen, tuin 6,2% 5,5% 5,7% 6,2% 6,8% Gezondheid 4,6% 5,7% 5,3% 4,4% 4,0% Vervoer 13,4% 9,8% 14,2% 13,4% 14,6% Communicatie 2,6% 2,6% 2,8% 2,8% 2,4% Cultuur en ontspanning 7,3% 5,9% 6,6% 7,7% 8,0% Lichaamsverzorging 2,0% 1,8% 2,0% 2,0% 2,0% Horeca 5,7% 5,8% 5,7% 6,0% 5,4% Toeristische reizen 5,6% 3,6% 6,0% 5,9% 6,1% Financiële diensten, verzekeringen 4,9% 5,2% 5,3% 5,0% 4,5% Overige 4,0% 3,4% 3,1% 3,9% 4,8% Bron: Huishoudbudgetenquête, ADSEI Omdat er een sterke correlatie is tussen het inkomen van een huishouden en het aantal personen per huishouden is het ook interessant om de uitgaven per persoon te beschouwen. Het gemiddeld aantal personen per huishouden neemt toe van het eerste naar het vierde kwartiel. Huishoudens in het hoogste inkomenskwartiel zijn vaak jonge actieven met kinderen, huishoudens in het laagste inkomenskwartiel hebben doorgaans een oudere referentiepersoon. De totale uitgaven per persoon bedroegen in 2008 gemiddeld euro (Tabel 12). Voor de hoogste inkomenskwartielen zijn de uitgaven per persoon duidelijk lager voor heel de post wonen (incl. verwarming, verlichting en water), hetgeen met het aantal personen in het huishouden te maken heeft. Naargelang het inkomen stijgt wordt er per persoon meer 20 februari 2011

23 Achtergronddocument Sector Huishoudens uitgegeven aan kleding en schoeisel, meubelen, huishoudelijke toestellen en benodigdheden en verbruiksuitgaven voor voertuigen. Deze hogere uitgaven kunnen zowel op meer als op duurder (kwaliteit, merken, enz.) betrekking hebben. De uitgaven per persoon voor gezondheid en voeding, dranken en tabak zijn het hoogst voor de lagere inkomenskwartielen. Tabel 12: Gemiddelde bestedingen van de huishoudens (euro) naar inkomenskwartiel, per persoon (Vlaanderen, 2008) Vlaams Gewest Kwartiel 1 Kwartiel 2 Kwartiel 3 Kwartiel 4 Voeding, dranken, tabak Kleding, schoeisel Huur en geschatte huur van eigenaars Verwarming, verlichting en water Meubelen, huishoudtoestellen, tuin Gezondheid Vervoer Communicatie Cultuur en ontspanning Lichaamsverzorging Horeca Toeristische reizen Financiële diensten, verzekeringen Overige TOTALE CONSUMPTIE Bron: Huishoudbudgetenquête, ADSEI De manier waarop het inkomen besteed wordt verschilt ook tussen de verschillende leeftijdsgroepen. De huishoudens waarin de referentiepersoon tussen de 40 en 49 jaar oud is, geven het meest uit, gemiddeld euro in 2008 (Tabel 13). De uitgaven van de 60- plussers zijn bijna een derde minder, gemiddeld euro. Dat een gepensioneerd gezin minder spendeert dan een gezin waarvan de voornaamste kostwinner stilaan het toppunt van zijn carrière bereikt, is logisch. Van alle leeftijdsgroepen besteden de 60-plussers het meest aan gezondheidszorg, de vijftigers aan financiële diensten en verzekeringen, en de veertigers aan cultuur, ontspanning en reizen. Twintigers hebben de hoogste uitgaven voor communicatie en horeca, en de dertigers zijn de grootste consumenten van kleding, schoeisel, meubelen en huishoudtoestellen. De uitgaven voor de aankoop van auto s zijn het hoogst voor gezinnen met een referentiepersoon tussen de 30 en de 39 jaar en tussen de 40 en de 49 jaar. Februari

24 Sector Huishoudens Achtergronddocument Tabel 13: Gemiddelde bestedingen van de huishoudens (euro), per leeftijdsgroep (Vlaanderen, 2008) Vlaams Gewest 20 tot 29 jaar 30 tot 39 jaar 40 tot 49 jaar 50 tot 59 jaar 60 jaar en + Voeding, dranken, tabak Kleding, schoeisel Huur en geschatte huur van eigenaars Verwarming, verlichting en water Meubelen, huishoudtoestellen, tuin Gezondheid Vervoer Communicatie Cultuur en ontspanning Lichaamsverzorging Horeca Toeristische reizen Financiële diensten, verzekeringen Overige TOTALE CONSUMPTIE Bron: Huishoudbudgetenquête, ADSEI Het bezit van elektrische apparaten en vervoermiddelen Belangrijk voor het milieu is ook de penetratiegraad van elektro-apparatuur en privévervoermiddelen, omdat die na een bepaalde periode afgeschreven worden en dus zowel hernieuwd als gerecycleerd moeten worden, en omwille van hun energiegebruik, De penetratiegraad wordt hier gezien als het percentage van de huishoudens in het bezit van minstens één van de opgesomde goederen. Tabel 14 geeft de penetratiegraad van privé-vervoermiddelen, elektrische apparaten, huisdieren en tweede verblijven in de Vlaamse huishoudens. Voor een aantal goederen zijn de cijfers per afzonderlijk jaar eerder schommelend. Aangezien de extrapolatie naar het totaal aantal huishoudens steunt op de oorspronkelijke geënquêteerde huishoudens is het niet aangewezen om op korte termijn die cijfers te gebruiken om een evolutie te schetsen. Voor een aantal goederen die nieuw zijn, is wel op een korte periode een duidelijke trend te zien. Uit Tabel 14 blijkt dat bijna alle Vlaamse huishoudens een koelkast hebben (al of niet in combinatie met een diepvries), een fornuis (elektrisch of op aardgas), een televisie, een stofzuiger, een strijkijzer en een wasmachine. Verder is de penetratiegraad van de apparatuur in de audiovisuele sector ook groot: dit blijkt uit het groot aandeel huishoudens met een CD-speler, een hifi-installatie, een videorecorder of dvd-speler. Opvallend is de zeer snelle opkomst van computers en internetaansluiting, maar vooral van gsm s en smartphones in de periode De vaste telefoon en fax vertonen een dalende trend, zij het minder sterk. Oude technologieën zoals videorecorder, cassetterecorder en niet-digitaal fototoestel worden geleidelijk vervangen door nieuwe technologieën zoals dvd-speler, cd-speler en digitaal fototoestel. Het aantal tweede verblijven, zowel in België als in het buitenland, lijkt in stijgende lijn. Dit heeft repercussies voor het milieu in het gebruik van grondstoffen, uitrusting, 22 februari 2011

25 Achtergronddocument Sector Huishoudens Tabel 14: Penetratiegraad voor privé-vervoermiddelen, elektrische apparaten, huisdieren en tweede verblijven in de Vlaamse huishoudens (Vlaanderen, 2000, 2004, ) (*) fiets (exclusief kinderfietsen) 81,1 85,3 85,7 86,5 85,5 bromfiets, scooter 7,1 5,8 6,3 5,6 6,6 motorfiets 5,1 6,9 6,2 5,7 7,3 auto 91,7 89,6 88,4 89,1 90,6 caravan (inclusief opplooibaar) 3,1 2,8 2,8 2,5 2,2 mobilhome 0,6 0,7 0,6 1,0 1,4 boot 1,0 1,0 0,5 1,0 0,9 aansluiting op teledistributie 87,2 90,6 89,5 87,5 85,1 abonnement op betaaltelevisie 7,3 5,4 5,8 9,5 12,3 paraboolantenne 1,8 3,3 2,5 4,5 3,8 televisie 96,3 97,7 96,9 96,5 97,0 videorecorder 75,0 79,9 74,6 70,5 66,0 dvd-speler (home video) n.g. 32,5 59,7 67,1 69,2 desktop computer - PC of Mac 51,5 69,5 73,5 74,5 78,1 internetaansluiting 27,3 51,2 59,8 62,4 64,7 fax 14,9 14,5 13,8 13,3 12,1 vaste telefoon (in de hoofdverblijfplaats) 89,9 80,9 79,8 76,8 75,1 GSM - Smartphone 42,3 84,8 89,7 93,2 92,3 digitaal fototoestel n.g. 27,0 50,2 56,8 65,5 niet-digitaal fototoestel n.g. 69,8 58,2 49,5 41,9 videocamera 14,9 17,3 18,1 17,7 17,0 cassetterecorder 39,0 35,1 29,3 28,0 22,4 cd-speler (ook draagbaar) 39,4 47,9 43,9 43,1 41,4 hifiketen 75,2 76,6 74,4 73,6 70,5 elektrisch fornuis (of kookplaat en/of oven) 67,4 71,2 71,2 70,5 71,4 fornuis (of kookplaat en/of oven) op aardgas 27,3 24,6 24,2 25,3 25,3 microgolfoven 76,3 86,0 86,8 88,0 90,3 koelkast 75,5 76,1 75,8 73,7 75,2 combinatie koel-diepvries (2 deuren) 33,0 34,9 36,3 38,4 37,3 diepvries (kist of met schuiven) 67,3 68,0 69,6 66,1 66,9 wasmachine 88,9 91,1 91,6 91,9 92,1 droogkast 57,6 60,7 63,4 65,9 63,9 vaatwasmachine 39,6 46,8 46,7 49,6 52,4 stofzuiger 96,0 97,1 97,7 96,2 96,1 strijkijzer of -machine 95,6 95,8 95,4 94,8 94,9 elektrische naaimachine 47,4 47,6 46,0 43,5 42,7 zonnebank 9,9 11,2 10,7 8,1 10,2 grasmachine, motocultivator 65,9 68,3 67,8 64,3 67,2 kat 21,7 23,8 23,7 23,4 24,2 hond 22,3 20,2 17,9 18,1 18,7 rijpaard 1,7 1,6 1,5 1,3 1,9 2e verblijf in België 2,4 4,2 3,6 3,8 4,7 2e verblijf in het buitenland 0,2 0,9 0,5 1,3 0,8 * Aangezien de extrapolatie naar het totaal aantal huishoudens steunt op de oorspronkelijke geënquêteerde huishoudens zijn de bekomen percentages sterk gevoelig aan die kleine aantallen zodat het verschil tussen de jaren voorzichtig moet geïnterpreteerd worden. Bron: Huishoudbudgetenquête, ADSEI De penetratiegraad geeft nog niet de totale aanwezigheid van elektro-apparatuur en privévervoermiddelen in de huishoudens. Immers, sommige huishoudens bezitten meerdere stuks zoals dit het geval is voor fietsen, maar ook gsm s, televisies, computers, koelkasten, Februari

26 Sector Huishoudens Achtergronddocument diepvriezers, zoals blijkt uit Tabel 15. Dit heeft uiteraard gevolgen voor het elektriciteitsgebruik. Ook het feit dat inmiddels meer dan een kwart van de huishoudens twee of meer wagens bezit is belangrijk. Hierdoor is het totaal aantal wagens hoger dan het aantal huishoudens omdat het bezit van meerdere wagens in een aantal huishoudens het niet-bezit in andere huishoudens overtreft. Ongeveer een kwart van de Vlaamse gezinnen heeft minstens één kat, ongeveer een gezin op vijf heeft minstens één hond. Er zijn dus meer gezinnen die een kat houden dan gezinnen met een hond. Bijna 1 op 10 gezinnen heeft 2 of meer katten, voor honden is dit slechts 1 gezin op 20 (Tabel 15). Op basis van deze cijfers wordt het aantal katten in Vlaanderen in 2008 geschat op ongeveer 1 miljoen, of 16 per 100 inwoners, en het aantal honden op , of 10 per 100 inwoners. In 2008 gaven honden- en kattenbezitters per gezin gemiddeld 511 euro uit aan huisdieren. De grootste uitgavenposten zijn katten- en hondenvoeding en de dierenarts (resultaten Huishoudbudgetenquête 2008, ADSEI). Tabel 15: Bezit van privé-vervoermiddelen, elektrische apparaten en huisdieren in de Vlaamse huishoudens, naar hun aantal (Vlaanderen, 2008) geen 1 2 en meer fiets (exclusief kinderfietsen) 14,5 24,7 60,8 auto 9,4 63,0 27,6 televisie 3,0 65,2 31,8 dvd-speler (home video) 30,8 59,7 9,4 desktop computer - PC of Mac 21,9 53,9 24,3 GSM - Smartphone 7,7 42,0 50,3 digitaal fototoestel 34,5 53,7 11,9 hifiketen 29,5 59,0 11,6 koelkast 24,8 61,5 13,7 diepvries (kist of met schuiven) 33,1 58,4 8,5 stofzuiger 3,9 76,6 19,5 strijkijzer of -machine 5,1 87,2 7,7 kat 75,8 15,4 8,8 hond 81,3 14,4 4,3 Bron: Huishoudbudgetenquête, ADSEI De penetratiegraad van sommige goederen verschilt naar de aard van de huishoudens. Tabel 16 toont de penetratiegraad voor privé-vervoermiddelen, elektrische apparaten, huisdieren en tweede verblijven naar de leeftijd van de referentiepersoon in het huishouden. De doorslaggevende factor is zeker de behoefte aan bepaalde goederen in functie van de leeftijd en het type huishouden dat hiermee overeenkomt. Ook de leeftijd op zich speelt een rol in de zin van met zijn tijd meegaan of omgekeerd nog meer uit de mode zijnde goederen te bezitten. Ten slotte speelt het inkomen bij jonge huishoudens ook een rol als verklaring waarom ze bepaalde goederen nog niet bezitten. Naar behoefte toe is het logisch dat meer oudere huishoudens geen wagen of bromfiets bezitten. Een geringer bezit van vaatwasmachine en grasmaaier bij jongeren is in dezelfde richting te interpreteren. Dat er bij oudere huishoudens meer naaimachines voorkomen lijkt ook logisch. Opmerkelijk is dat ongeveer de helft van de gezinnen in de leeftijdscategorie jaar in 2008 een computer én internetaansluiting hebben. Ook het bezit van gsm s bij 65- plussers en zelfs 75-plussers valt op nochtans bezit bijna 90 % van deze huishoudens ook een vast telefoontoestel. Oudere huishoudens hebben minder DVD-spelers en digitale fototoestellen, maar dat betekent niet dat dit zo zal blijven. Bij het doorschuiven van de generaties kan men zich ook verwachten aan een doorschuiven van deze goederen. De huishoudens met een referentiepersoon tussen 35 en 44 jaar of tussen 45 en 54 jaar hebben doorgaans de hoogste bezitscore, in die zin dat ze vaak een vrij goed inkomen 24 februari 2011

27 Achtergronddocument Sector Huishoudens hebben, maar vooral dat ze kinderen hebben die ook zulke goederen bezitten, zodat in die huishoudens 2 of meer fietsen voorkomen, televisies, computers, gsm s, enzovoort. Februari

28 Sector Huishoudens Achtergronddocument Tabel 16: Penetratiegraad voor privé-vervoermiddelen, elektrische apparaten, huisdieren en tweede verblijven in de Vlaamse huishoudens, naar leeftijdsgroep (Vlaanderen, 2008) fiets (excl. kinderfietsen) bromfiets, scooter motorfiets auto caravan (incl. opplooibaar) mobilhome boot aansluiting op teledistributie abonnement op betaaltelevisie paraboonlantenne televisie videorecorder dvd-speler (home video) desktop computer internetaansluiting fax vaste telefoon GSM - Smartphone digitaal fototoestel niet-digitaal fototoestel videocamera cassetterecorder cd-speler (ook draagbaar) hifiketen elektrisch fornuis fornuis op aardgas microgolfoven koelkast combinatie koeldiepvries (2 deuren) diepvries wasmachine droogkast vaatwasmachine stofzuiger strijkijzer of -machine elektrische naaimachine zonnebank grasmachine, motocultivator kat hond rijpaard 2e verblijf in België 2e verblijf in het buitenland <25 jaar 89,1 13,7 13,8 72,6 0,0 0,0 0,0 81,8 24,7 4,4 100,0 29,5 85,5 85,7 72,8 0,0 32,7 84,3 68,1 0,0 13,8 13,5 52,2 34,9 60,3 25,0 95,2 63,2 23,0 54,5 91,3 61,3 9,1 90,2 91,5 0,0 15,5 13,9 19,0 4,6 0,0 0,0 0, jaar 91,1 5,2 9,3 93,3 1,3 1,4 0,3 82,1 14,1 4,4 97,6 54,2 84,2 91,4 72,5 9,0 52,1 97,8 85,4 28,2 22,1 19,2 50,6 75,2 60,7 36,6 93,4 64,4 48,5 53,7 83,1 57,9 51,4 95,2 91,6 14,1 7,1 48,6 25,5 17,5 0,8 1,8 0, jaar 90,4 7,9 11,4 94,6 2,4 1,2 1,5 85,8 14,7 3,7 97,0 67,5 87,4 91,7 77,5 14,4 68,7 97,1 84,8 43,0 21,6 26,5 49,3 77,3 72,1 26,0 92,3 75,8 40,1 68,4 94,4 70,0 66,1 96,0 94,9 33,4 15,0 74,5 31,2 19,8 2,7 4,1 0, jaar 90,9 10,8 10,4 91,9 2,2 1,5 1,6 83,0 11,0 6,3 97,4 73,4 76,6 89,3 80,1 13,7 79,6 95,8 79,4 48,3 17,3 22,7 46,2 79,5 74,5 26,8 89,3 81,5 33,8 76,6 95,2 68,9 61,8 95,9 96,1 48,3 14,4 73,8 31,4 27,1 3,9 4,9 1, jaar 84,5 5,5 5,0 92,4 3,9 1,6 0,3 84,7 14,8 2,2 95,2 69,7 63,0 78,3 63,4 15,3 78,6 92,6 58,3 43,6 14,6 17,1 32,3 75,8 73,9 18,7 92,2 76,2 34,6 68,5 93,0 65,5 50,1 96,1 96,1 54,4 8,9 74,0 20,1 20,3 1,4 5,1 1, jaar 79,3 4,2 2,2 85,7 1,8 1,9 0,0 86,5 9,4 3,5 98,6 68,1 48,4 56,6 44,9 9,0 87,3 85,4 37,0 44,4 14,6 23,5 31,5 56,8 74,7 20,5 88,0 74,8 33,0 66,2 92,6 61,4 37,5 96,7 95,2 55,9 6,6 64,1 15,3 13,3 0,2 6,7 0,0 75 jaar en meer 60,5 0,0 0,0 78,2 0,0 0,0 1,2 92,6 5,1 0,0 95,0 50,6 26,8 28,5 15,6 7,9 89,9 73,6 14,3 38,9 3,8 26,6 30,6 37,2 66,3 23,8 82,1 75,4 36,3 57,5 89,8 44,1 31,5 97,4 94,8 51,8 0,0 57,1 11,5 2,4 1,2 6,5 2,6 Bron: Huishoudbudgetenquête, ADSEI 26 februari 2011