Bevolkingsprojecties voor de 13 grote en regionale steden van Vlaanderen, en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest,

Transcriptie

1 Bevolkingsprojecties voor de 13 grote en regionale steden van Vlaanderen, en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, 2-22 Didier Willaert en Ron Lesthaeghe Steunpunt Demografie, Vakgroep Sociaal Onderzoek Vrije Universiteit Brussel 1. Inleiding In het verlengde van de bevolkingsprojecties voor de Vlaamse migratiebekkens en hun zones (Willaert & Lesthaeghe, 21) werden op vraag van de Vlaamse Gemeenschap projecties aangemaakt voor de grote en regionale steden van Vlaanderen en voor Brussel. Het betreft in totaal 14 steden: het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (BHG), Antwerpen, Gent, Leuven, Brugge, Oostende, Kortrijk, Roeselare, Aalst, Sint-Niklaas, Mechelen, Turnhout, Hasselt en Genk 1. De projecties werden uitgevoerd met JANUS II (Surkyn, 2). 2. Input Vruchtbaarheid De totale vruchtbaarheidscijfers (TVC) werden geput uit Deboosere et al. (2). Het betreft gemeentelijke TVC's die via indirecte standaardisatie werden geschat op basis van het aantal geboorten in de periode Deze geschatte totale vruchtbaarheidscijfers (TVC*) (Tabel 1) volgen het lage vruchtbaarheidsscenario van de meest recente officiële nationale bevolkingsprojecties voor de periode (NIS en Planbureau, 1997). In dit lage scenario neemt het TVC na 2 verder toe tot een maximum in 21, om daarna geleidelijk af te nemen. Vermits de TVC's in onze projecties voor de grote en regionale steden tot 22 constant worden gehouden, liggen ze dus telkens iets onder het lage vruchtbaarheidsscenario van de projecties van het NIS. Wat de verdeling van de vruchtbaarheid over de moederschapsleeftijden van 15 tot 5 jaar betreft werd het Belgische vruchtbaarheidsprofiel van de periode (i.e. de meest recente gegevens) gebruikt (Tabel 2). 1 De projecties voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Gent, Kortrijk en Roeselare werden reeds eerder gepubliceerd (cf. Willaert & Lesthaeghe, 21; Lesthaeghe et al., 21). 2 Dit deel werd grotendeels overgenomen uit Willaert & Lesthaeghe (21). 1

2 Tabel 1: Geschat TVC door indirecte standaardisatie op basis van de geboorten in de periode TVC* Brussels Hoofdstedelijk Gewest 1,7 Antwerpen 1,77 Gent 1,57 Leuven 1,5 Brugge 1,51 Oostende 1,47 Kortrijk 1,6 Roeselare 1,58 Aalst 1,43 Sint-Niklaas 1,54 Mechelen 1,82 Turnhout 1,45 Hasselt 1,43 Genk 1,67 Tabel 2: Nationale leeftijdsspecifieke vruchtbaarheidscijfers voor de periode Leeftijd van de moeder Leeftijdsspecifieke vruchtbaarheid jaar, jaar, jaar, jaar, jaar, jaar, jaar,9 totaal 1, Levensverwachting Voor de levensverwachting werden volgende waarden als input gebruikt: een levensverwachting van 81 jaar voor vrouwen en 75 jaar voor mannen als startwaarde (in 2), en respectievelijk 83,5 en 77,5 jaar voor vrouwen en mannen als eindwaarde (in 22). Deze evolutie volgt het centraal scenario van de NIS-projecties. Omwille van de relatieve stabiliteit van het mortaliteitsverloop werden voor elke stad dezelfde levensverwachtingen ingevoerd. 2

3 2.3. Migratie Migratiehypothesen Drie migratiescenario s worden voorgesteld (zie Willaert & Lesthaeghe, 21): (i) scenario 1: einde stadsvlucht (nulsaldo) De totale migratiesaldi 3 van de meeste steden in dit scenario evolueren naar nul in 25. Enkel Oostende en Roeselare hebben in 25 een klein positief saldo omdat beide steden in de afgelopen 2 jaar overwegend een migratie-overschot hadden (Figuur 1). En in Kortrijk wordt uitgegaan van een klein negatief totaal migratiesaldo in 25, gezien de steeds negatieve en nog dalende saldi sinds halverwege de jaren '8. De totale migratiesaldi blijven na 25 constant. (ii) scenario 2: herneming van de stadsvlucht Het totaal migratiesaldo evolueert daarbij lineair tot een minimum in 22. Door een minder sterke stijging van het aantal huishoudens en een krimpende bouwgrondreserve in de nabije toekomst, nemen we aan dat deze stadsvlucht minder groot zal zijn dan in de voorbije twee decennia. Het migratiesaldo in 22 komt daarom overeen met ongeveer 8% van het minimale migratiesaldo in de periode (iii) scenario 3: matige verstedelijking Scenario 3 loopt gelijk met scenario 1 tot 25. Nadien nemen de totale migratiesaldi in de steden verder toe en worden daardoor positief. Daarbij is het saldo in 22 voor de grote steden gelijk aan de helft van dat saldo in scenario 2, maar met een tegengesteld teken. Enkele regionale steden wijken af van deze regel en hebben in 22 een totaal migratiesaldo dat bij benadering gelijk is aan het maximale saldo dat tijdens de voorbije 2 jaar opgetekend werd (cf. Figuur 1) Startwaarde totaal migratiesaldo Voor het startniveau van het totaal migratiesaldo (1 januari 2) voor mannen en vrouwen wordt het gemiddelde van het saldo van de jaren 1998 en 1999 genomen (Figuur 1). Tussen 2 en 25 evolueren de migratiesaldi naar gelijke waarden voor mannen en vrouwen. Enkel indien er in de periode steeds een overwicht van een bepaald geslacht was, wordt dat overwicht behouden. Dat is enkel het geval voor Antwerpen en Sint-Niklaas. Voor het verloop van de totale migratiesaldi tijdens de volgende projectie-intervallen verwijzen we naar de tabellen met de resultaten (p ). 3 d.i. de som van de leeftijdsspecifieke migratiesaldi 3

4 Figuur 1: Totale migratiesaldi (absolute cijfers) voor de 14 steden, Brussels Hoofdstedelijk Gewest Antwerpen Migratiesaldo Migratiesaldo Gent Leuven Migratiesaldo Migratiesaldo Brugge Oostende Migratiesaldo Migratiesaldo Kortrijk Roeselare Migratiesaldo Migratiesaldo

5 Aalst Sint-Niklaas Migratiesaldo Migratiesaldo Mechelen Turnhout Migratiesaldo Migratiesaldo Hasselt Genk Migratiesaldo Migratiesaldo Migratiesaldi naar leeftijd De migratiesaldi naar leeftijd voor de verschillende steden vertonen een typisch profiel (zie figuren p en Willaert, 1999b): (a) In Brussel, Antwerpen, Gent en vooral Leuven is er een hoog vestigingsoverschot van jonge volwassenen (18-28 jaar). Hieruit blijkt duidelijk de aantrekking van steden op studenten en jonge werknemers (onderwijs- en tewerkstellingsfunctie). In de kleinere steden, met een minder groot aanbod aan arbeidsplaatsen en een minder belangrijke onderwijsfunctie, is de grootte-orde van dat vestigingsoverschot meestal lager en manifesteert zich op een iets jongere leeftijd (18-22 jaar). 5

6 (b) Voor de andere leeftijdsklassen is het migratiesaldo in de steden overwegend negatief. Dat is voornamelijk het geval bij kinderen jonger dan 5 en personen tussen 3 en 4 (stadsvlucht van koppels met kinderen). Oostende bezit een afwijkend migratieprofiel, met een uitgesproken vestigingsoverschot rondom de leeftijd van 6 jaar (pensioenmigraties naar de kust) Input en schaling migratieprofielen Net zoals bij de startwaarde van de totale migratiesaldi wordt voor wat het migratieprofiel betreft een gemiddelde over twee jaren genomen. Dat gemiddelde is daarbij echter niet noodzakelijk dat van 1998 en 1999, maar van twee jaren waar het totaal migratiesaldo in de buurt ligt van het totaal migratiesaldo dat in de hypothese als eindwaarde wordt aangenomen. Zo wordt voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in scenario 1 (nulsaldo na 25) het gemiddeld migratieprofiel van 1994 en 1999 gebruikt. De totale migratiesaldi voor die twee jaren (respectievelijk +87 en +336) komen immers het dichtst in de buurt van nul. In scenario 2 (saldo bedraagt -5 in 22) is dat het gemiddelde profiel van de jaren 1993 en 1998 (saldo van respectievelijk en ). En in scenario 3 worden opnieuw dezelfde profielen als in scenario 1 gebruikt, vermits ze het dichtst het saldo van +25 benaderen (een hoger totaal migratiesaldo is in het BHG in de voorbije 2 jaar nog niet voorgekomen, cf. Figuur 1). In de jaren '9 blijft het migratieprofiel voor de meeste steden steeds ongeveer dezelfde typische vorm behouden (zie supra). In Brugge, Aalst, Sint-Niklaas en Genk is dat echter niet het geval. Hier werd dan ook het gemiddelde profiel van vier jaren (1995, 1996, 1998 en 1999) gebruikt, en dat voor alle drie scenario's. Merk op dat de ingevoerde migratieprofielen in de projecties worden geschaald zodat de som van de leeftijdsspecifieke migratiecijfers exact overeenkomt met het totaal migratiesaldo dat als start- en eindwaarde wordt opgegeven. Voor alle steden werd daarvoor een tweewegschaling toegepast (zie Willaert & Lesthaeghe, 21). Het grote voordeel van deze methode is dat positieve leeftijdsspecifieke saldi positief en negatieve saldi negatief blijven en de vorm van het migratieprofiel naar leeftijd daarbij niet verandert. In het geval van een afnemende stadsvlucht (een minder negatief totaal migratiesaldo) resulteert de tweewegschaling in iets hogere leeftijdsspecifieke positieve saldi en iets lagere negatieve saldi. De migratieoverschotten van twintigers nemen in dit voorbeeld dus toe, terwijl bvb. minder koppels met kinderen de stad verlaten. Bij een intensere stadsvlucht geldt dan juist het omgekeerde. Het is ook meestal op deze manier dat de migratieprofielen in realiteit van vorm veranderen (voorbeeld: Figuur 2). 4 In de jaren voor 1991 was het totaal migratiesaldi nog negatiever. We hadden echter alleen de migratieprofielen van de periode ter beschikking. 6

7 Figuur 2: Migratieprofielen van Gent, 1993 (driehoekjes) en 1999 (cirkeltjes) tot ms = tot ms = -295 migratiesaldo leeftijd 3. Samenvatting inputgegevens de startpopulatie is de populatie op 1 januari 2; het eindpunt van de projecties is 1 januari 22 vijfjaarlijkse leeftijds- en projectie-intervallen; de hoogste leeftijdscategorie is 95+ jaar vruchtbaarheidscijfers: geschatte TVC s voor de periode , constant tussen 2 en 22 levensverwachting: resp. 81 en 75 jaar voor vrouwen en mannen in het startjaar; en 83,5 en 77,5 jaar in het eindjaar 3 scenario s voor het verloop van het migratiesaldo: (1) Het eerste scenario gaat uit van een verdere afname van de stadsvlucht tot 25 met een evolutie naar een nulsaldo in de meeste steden, en constante waarden nadien; (2) In het tweede scenario neemt de stadsvlucht na 2 opnieuw toe, maar tot op een iets lager niveau dan in de periode ; (3) In scenario 3 blijft het totaal migratiesaldo in de steden na 25 verder stijgen en krijgt daardoor een positief teken (verstedelijking). 4. Resultaten 4.1. Algemene opmerkingen De uitkomst van de bevolkingsprojecties worden in hoofdzaak bepaald door de migratiehypothesen. Dat is een gevolg van twee redenen (cfr. Willaert & Lesthaeghe, 7

8 21). Ten eerste is er de vrij korte projectiehorizon van 2 jaar waardoor de effecten van vruchtbaarheid en mortaliteit relatief weinig tijd hebben om zich scherp af te tekenen in de leeftijdsstructuur. Daarenboven zal de veroudering na 22 nog versnellen, omdat rond die periode de grote geboortecohorten van de jaren 6 de leeftijd van 6 jaar bereiken. Dat effect is duidelijk te zien in de langere termijnprojectie tot 25 voor Vlaanderen in zijn geheel (zie Willaert & Lesthaeghe, 21). De tweede reden heeft te maken met de migratieprofielen naar leeftijd. Zo bezit de leeftijdsgroep tussen 2 en 3 jaar veruit de hoogste mobiliteit. De alternatieve migratiescenario s veroorzaken dus wel heel duidelijke effecten in de leeftijdsklassen van jonge volwassenen of jongere actieven op veel kortere termijn. Vermits de populatie in de projecties 2 jaar wordt doorgeschoven zullen deze jongere migranten ten hoogste 5 jaar oud zijn in 22. De sterkste verschuivingen zullen zich in de projecties dan ook manifesteren tussen de leeftijden van 2 en 5 jaar omwille van de beperkte projectieduur Evolutie van de bevolking tussen 2 en 22 De resultaten van de bevolkingsprojecties voor de 14 steden worden weergegeven in tabelvorm (zie p ). Deze tabellen omvatten voor elk van de drie migratiescenario s: (a) de mannelijke en vrouwelijke populatie per leeftijdsgroep en per projectie-interval van 5 jaar, (b) de proporties van de grote leeftijdsgroepen -19, 2-39, 4-59, 6+ en 8+ voor mannen en vrouwen afzonderlijk, en (c) de proporties en van dezelfde grote leeftijdsgroepen, maar voor mannen en vrouwen samen. Bovendien werden samenvattende tabellen aangemaakt met enerzijds de evolutie van de totale bevolking tussen 2 en 22 en anderzijds het aandeel van de grote leeftijdsgroepen in 2 en 22 (Tabellen 3 tot en met 8). Tenslotte wordt in annex (p. 6-64) de evolutie van de bevolking 5 naar leeftijdsgroep volgens scenario 1 grafisch weergegeven. De voornaamste conclusies hieruit zijn: A. Inzake totale bevolkingsomvang Van de drie grote steden (het BHG, Antwerpen en Gent) daalt de totale bevolking in scenario 1 enkel in Antwerpen (Tabel 3). Dit is echter grotendeels het gevolg van het nog duidelijk negatief totaal migratiesaldo tussen 2 en 25: na 25, wanneer dit saldo nul bedraagt, neemt de Antwerpse bevolking toe. De bevolkingsevolutie van deze grote steden wordt gunstig beïnvloed door een grote instroom van jongvolwassenen (cf. migratieprofiel) en een hoger dan gemiddeld TVC dankzij de hogere vruchtbaarheid van allochtonen. Ook in de regionale steden Genk, Mechelen, Leuven en Roeselare is er een bevolkingsstijging tussen 2 en 22. Opnieuw is dit hoofdzakelijk een gevolg van verjongende effecten zoals een aanzienlijk migratie-overschot van jongvolwassenen 5 mannen en vrouwen samen 8

9 (vooral in Leuven) en relatief hoge TVC-waarden (Genk en Mechelen). Roeselare heeft bovendien tijdens de hele projectieperiode een positief totaal migratiesaldo. In scenario 1 neemt de totale bevolking tussen 2 en 22 af in 8 steden. Uitschieters daarbij zijn Oostende (-14,8%) en Kortrijk (-9,4%). Een deel van de daling in Kortrijk is een gevolg van een klein vertrekoverschot (negatief totaal migratiesaldo) gedurende de loop van de projectie. Oostende heeft steeds een positief totaal migratiesaldo en toch is de bevolkingsafname er nog groter. De reden voor die forse daling moet gezocht worden in het typische migratieprofiel (voornamelijk positieve saldi in de leeftijdsklasse van 5 tot 6 jaar, een uitermate klein migratie-overschot van jonge adolescenten en een aanzienlijke stadsvlucht van jonge koppels met kinderen) en het lage TVC. Daardoor ontbreken de demografische vereisten om de omvang van de jongere cohorten op peil te houden. En de stijging van de populatie in de oudere leeftijdscategorieën - hier nog versterkt door de pensioenmigraties naar de kust - is daarbij onvoldoende om die daling bij de jongeren te compenseren. Resultaat is een nog meer door ouderen gedomineerde leeftijdsstructuur (zie verder). Tabel 3: Evolutie van de totale bevolking, 2 en 22 bevolkingsomvang () & index 2 22 (index=1) scenario 1 scenario 2 scenario 3 BHG 959,3 138,6 (18,3) 96, (1,1) 159,7 (11,5) Antwerpen 446,5 441,8 ( 99,3) 392,5 ( 87,9) 454,5 (11,8) Gent 224,2 226, (1,8) 26, ( 91,9) 231,1 (13,1) Leuven 88, 91,9 (14,5) 8,2 ( 91,2) 94,7 (17,6) Brugge 116,2 111,4 ( 95,8) 17,4 ( 92,4) 115,4 ( 99,3) Oostende 67,3 65,7 ( 87,2) 54,4 ( 8,9) 62,3 ( 92,5) Kortrijk 74,8 67,8 ( 9,6) 64,1 ( 85,7) 7,9 ( 94,8) Roeselare 54,2 55, (11,5) 52,1 ( 96,1) 57,4 (15,8) Aalst 76,3 72,4 ( 94,8) 68,4 ( 89,7) 73,9 ( 96,9) Sint-Niklaas 68,3 66,2 ( 96,9) 64,6 ( 94,6) 67,8 ( 99,3) Mechelen 75,4 77, (12,1) 7,5 ( 93,5) 78,7 (14,3) Turnhout 38,6 37,5 ( 97,1) 35,7 ( 92,6) 39,2 (11,6) Hasselt 68,1 64,9 ( 95,4) 62,1 ( 91,3) 66,5 ( 97,7) Genk 62,8 65,4 (14,) 57,4 ( 91,4) 67,8 (17,9) In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest neemt de bevolking toe van 959. tot en 1.6. (scenario 1 en 3). Maar zelfs indien na 2 een nieuwe cyclus van stadsvlucht start, zou de totale populatie op hetzelfde niveau blijven. In de overige steden neemt de bevolking in scenario 2 gemiddeld af met ongeveer 1 procent. De grootste daling vindt opnieuw plaats in Oostende en Kortrijk (resp. -19% en -14%); in Roeselare en Sint-Niklaas verloopt de teruggang het traagst (plusminus 5%). 9

10 In scenario 3 is er in de drie Westvlaamse steden, Sint-Niklaas, Aalst en Hasselt nog steeds een kleine bevolkingsafname, en dat ondanks de hogere positieve totale migratiesaldi na 25. De extremen zijn, net zoals in scenario s 1 en 2, Brussel (+1,5%) en Oostende (-7,5%). In scenario 3 bedraagt de totale populatie steeds ongeveer 2 à 4% meer dan in scenario 1. B. Inzake het aandeel van de jongeren (-19 jaar) In de grote steden Brussel, Antwerpen en Gent, en in Mechelen blijft het aandeel jongeren onder 2 gedurende de projectie op ongeveer hetzelfde niveau (Tabel 4). In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest neemt het absoluut aantal jongeren zelfs toe (zie. tabellen p en annex p. 6). In de overige steden daalt dat aandeel gestaag: in 22 zal minder dan 1/5 van de bevolking in deze steden (Genk uitgezonderd) uit tot 19-jarigen bestaan. Daarmee volgen ze de algemene Vlaamse trend (cfr. Tabel 2 in Willaert & Lesthaeghe, 21). In Leuven, Turnhout en Hasselt bedraagt de proportie jongeren in 22 amper 16 à 17%. In Oostende is dat nog minder: tussen 12 en 15%. De verschillen tussen de drie scenario s zijn meestal beperkt. Enkel in Oostende, Aalst en Genk is de afwijking tussen de scenario's groter dan 1,5 procentpunt. De proportie jongeren is over het algemeen het laagst in scenario 2. In dit scenario is de stadsvlucht van jonge kinderen (en hun ouders) immers het hoogst. De minder negatieve migratiesaldi van deze huishoudens in scenario 3 verklaren op hun beurt de iets hogere proporties jongeren in dat scenario. Tabel 4: Aandeel van de tot 19-jarigen in de totale bevolking, 2 en [%] scen. 1 scen. 2 scen. 3 BHG 23,4 23,1 22,9 23,4 Antwerpen 21,9 21,5 2,3 21,5 Gent 21,2 2,2 19,1 2,2 Leuven 19,9 16,4 16,5 17,4 Brugge 21,7 18,6 18,4 19,3 Oostende 18,7 13,6 12,2 15,1 Kortrijk 22,8 18,9 18,4 19,5 Roeselare 23,3 19,5 18,7 2,2 Aalst 2,6 17,2 16,5 18,1 Sint-Niklaas 22,7 19,4 19,1 2,1 Mechelen 23,7 23,3 22,1 22,3 Turnhout 21,7 16,5 16,7 17,2 Hasselt 2,9 16,6 16,1 17,4 Genk 26,5 21,9 2,8 22,9 1

11 C. Inzake het aandeel van de jongere volwassenen (2-39 jaar) Net als bij de jongeren blijft het aandeel van de jongere volwassenen in Brussel, Antwerpen, Gent en Mechelen ongeveer even groot (Tabel 5; annex). Dat geldt ook voor de stad Leuven. Leuven had in 2 het grootste aandeel 2 tot 39-jarigen van alle 14 steden en dat zal in 22 nog steeds zo zijn. Het wordt daarbij geholpen door het constant hoge migratie-overschot van jongvolwassenen gedurende de projectie. In de overige steden zal het aandeel jongere volwassenen in de komende twee decennia significant kleiner worden (van 27-3% in 2 tot 22-26% in 22). Opnieuw zijn de laagste proporties voor Oostende. Momenteel maken de jongere volwassenen er reeds minder dan één vierde van de bevolking uit. Over 2 jaar zal dat maar ten hoogste één vijfde zijn. De proporties jongere volwassenen zijn in vrijwel alle steden het laagst en het hoogst in respectievelijk scenario 2 en 3. In die scenario's is het vestigingsoverschot van jongvolwassenen immers resp. iets lager en hoger. Tabel 5: Aandeel van de 2 tot 39-jarigen in de totale bevolking, 2 en [%] scen. 1 scen. 2 scen. 3 BHG 31,4 3,1 29,6 3,5 Antwerpen 27,6 27,6 26,5 28,4 Gent 3,1 29,4 27,1 3, Leuven 34,7 32,2 3,4 31,7 Brugge 27,5 23,5 22,5 24,5 Oostende 24,3 18, 16,5 2,5 Kortrijk 27,1 23,5 23,5 24,6 Roeselare 28,3 25, 24,3 25,7 Aalst 28,7 23,5 22,6 24,1 Sint-Niklaas 27,6 23,7 23,1 24,2 Mechelen 28, 27,4 25,8 27,9 Turnhout 29,4 23,5 22,5 24,6 Hasselt 28,8 23,6 23, 23,2 Genk 29,7 25,4 22,4 26, D. Inzake het aandeel van de oudere volwassenen (4-59 jaar) In tegenstelling tot de overwegend afnemende proporties bij de jongeren en jongere volwassenen, zal het aandeel van de oudere volwassenen in de totale bevolking iets groter worden (Tabel 6). Enkel in scenario 3 is er een kleine daling voor Oostende. En in Hasselt is er een status-quo. De hoogste proporties in 22 zijn voor Aalst, Leuven, Hasselt en Turnhout. De toename in Leuven is opmerkelijk omdat het in 2 nog het laagste aandeel van alle steden had. Deze aanzienlijke toename is een gevolg van het 2 jaar doorschuiven van 11

12 de huidige omvangrijke groep jongere volwassenen in de projectie (zie annex p. 61 en Tabel 5). Tabel 6: Aandeel van de 4 tot 59-jarigen in de totale bevolking, 2 en [%] scen. 1 scen. 2 scen. 3 BHG 23,9 26,7 26,5 26,4 Antwerpen 24,8 25,4 25,4 25, Gent 24,9 25,7 27, 25,4 Leuven 23,5 28,2 26,9 28,8 Brugge 26,5 27,5 28,1 27,1 Oostende 26,6 26,7 26,9 25,5 Kortrijk 25,6 26,6 27,3 26,1 Roeselare 25,5 27,3 28,1 26,7 Aalst 26,7 28,8 29,6 28,5 Sint-Niklaas 26,5 27,1 27,4 26,8 Mechelen 24,8 25,7 25,4 25,4 Turnhout 26,8 27,8 28, 27,9 Hasselt 28, 28, 28,1 28, Genk 25,2 26,8 28,2 26,2 E. Inzake het aandeel van de bejaarden en hoogbejaarden (6- en 8-plussers) In de volgende 2 jaar is er in de meeste steden reeds een duidelijke toename van de proportie 6-plussers en 8-plussers (Tabellen 7 en 8). Na 22 versnelt de veroudering van de bevolking nog, gezien de grote instroom van de babyboomgeneratie (cfr. Tabel 3 in Willaert & Lesthaeghe, 21). Tabel 7: Aandeel van de 6-plussers in de totale bevolking, 2 en [%] scen. 1 scen. 2 scen. 3 BHG 21,2 2,1 21, 19,9 Antwerpen 25,7 25,4 27,8 25, Gent 23,8 24,7 26,9 24,3 Leuven 21,9 23,1 26,2 22,4 Brugge 24,3 3,3 31,1 29,6 Oostende 3,3 41,8 44,4 39,7 Kortrijk 24,5 3,9 3,9 3,2 Roeselare 22,9 28,1 28,9 27,7 Aalst 24, 3,4 31,2 3, Sint-Niklaas 23,2 29,8 3,4 29,4 Mechelen 23,5 24,9 26,7 24,5 Turnhout 22,1 32,3 32,9 3,8 Hasselt 22,3 31,9 32,7 32, Genk 18,6 25,8 28,6 25,2 12

13 In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (alle scenario s) en Antwerpen (scenario s 1 en 3) wordt de proportie 6-plussers, tegen de algemene trend in, iets kleiner. Ook in is er een afname, behalve in scenario 1 en 3 voor wat het BHG betreft (zie tabellen p ). Daarnaast blijft het aandeel bejaarden in Gent, Leuven en Mechelen in scenario 1 en 3 op vrijwel hetzelfde niveau. In scenario 2 is de toename van het aandeel in die steden iets groter. In de helft van de steden zal de proportie 6-plussers over twintig jaar 3 procent of meer bedragen. In Oostende is de veroudering het meest uitgesproken. Daar neemt het aandeel van de bejaarden toe van ongeveer 3% in 2 tot 4% of meer in 22. Dit is uiteraard het gevolg van het ouder worden van de omvangrijke groep gepensioneerden in deze kuststad (zie annex p. 61). De evolutie van de 8-plussers is nog opmerkelijker: in sommige steden (Oostende, Roeselare, Aalst, Sint-Niklaas, Turnhout en Hasselt) zal hun aandeel in 22 bijna dubbel zo veel bedragen als in 2. In Genk is dat bijna drie keer meer. Maar het aandeel hoogbejaarden was hier in 2 dan ook amper 2%. Oostende is de uitschieter met een stijging van 5,3 tot 9 à 1%. Net als bij de 6-plussers neemt het aandeel van de 8-plussers in Brussel iets af, terwijl de proportie hoogbejaarden in Antwerpen, Gent, Leuven en Mechelen slechts matig toeneemt. De proporties bejaarden en hoogbejaarden zijn voor elke stad het hoogst in scenario 2 en het laagst in scenario 3. In is dat echter over het algemeen het laagst in scenario 2 en het hoogst in scenario 3, en dat ten gevolge van resp. iets meer en iets minder negatieve migratiesaldi van bejaarden en hoogbejaarden (cfr. migratieprofielen). Tabel 8: Aandeel van de 8-plussers in de totale bevolking, 2 en [%] scen. 1 scen. 2 scen. 3 BHG 4,3 4, 4,2 3,9 Antwerpen 4,6 5,7 6,1 5,6 Gent 4,2 5,3 5,6 5,2 Leuven 4,1 4,7 5,3 4,7 Brugge 4, 6,5 6,5 6,3 Oostende 5,3 9,4 1,1 8,9 Kortrijk 4,2 7,2 7, 7,2 Roeselare 3,5 6,1 6,2 6, Aalst 3,4 6,5 6,4 6,5 Sint-Niklaas 3,6 6,4 6,5 6,4 Mechelen 4, 5,1 5,6 5, Turnhout 3,1 6, 6,6 5,8 Hasselt 3,2 6,4 6,8 6,5 Genk 2, 5,2 5,7 5,1 13

14 5. Conclusie De hier gepresenteerde stedelijke bevolkingsprojecties voor de periode 2-22 houden rekening met de meest recente demografische parameters. Drie alternatieve migratiescenario s werden voorgesteld: (1) einde van de stadsvlucht met een nulsaldo vanaf 25; (2) herneming van de stadsvlucht; en (3) matige verstedelijking. De projecties voor de 13 grote en regionale Vlaamse steden en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tonen een aantal duidelijke trends. De evolutie van de bevolking in de steden is daarbij verschillend voor (a) de grote steden Brussel, Antwerpen, Gent, en ook Leuven en Mechelen, en (b) de overige steden. In de eerste groep steden verandert de leeftijdsverdeling in de komende 2 jaar nauwelijks. Enkel in Leuven zijn die wijzigingen iets groter in de leeftijdsgroepen -19 en 4-59 jaar. De totale populatie blijft er op hetzelfde niveau (Antwerpen, Gent) of neemt iets toe (BHG, Leuven, Mechelen). In de tweede groep treden er wel duidelijke veranderingen in de leeftijdsstructuur op: het aandeel jongeren en jongere volwassenen wordt gevoelig kleiner en de proportie oudere volwassenen, bejaarden en vooral hoogbejaarden neemt aanzienlijk toe. Daarmee volgen deze steden de algemene tendens van ontgroening en veroudering die zich zowel in het overgrote deel van de migratiebekkens en hun zones, als in Vlaanderen in zijn geheel manifesteert (cfr. Willaert & Lesthaeghe, 21). De totale populatie neemt er in de komende 2 jaar af. Alleen in Roeselare en Genk is er in scenario 1 en 3 een kleine bevolkingstoename. De twee uitersten bij de projecties zijn telkens het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de stad Oostende. In het BHG zal de totale populatie volgens scenario 1 en 3 respectievelijk 8 en 1% meer bedragen. Zelfs indien na 2 de stadsvlucht opnieuw toeneemt, zal de totale bevolking in 22 nog iets hoger zijn dan in 2. Aan de periode van vrijwel constante bevolkingsafname sinds het einde van de jaren 6, zou in de komende 2 jaar dus een eind gemaakt worden. De leeftijdsverdeling van het BHG zal weinig veranderen: de proporties van elke grote leeftijdsgroep blijven op ongeveer hetzelfde niveau. Brussel is zelfs de enige stad met een toename van het aantal tot 19- jarigen tussen 2 en 22. De evolutie van de bevolking en de leeftijdsstructuur van Oostende is totaal verschillend. Enerzijds daalt de totale populatie in alle scenario s het meest van alle steden. Anderzijds wordt de leeftijdsstructuur nog meer door bejaarden en hoogbejaarden gedomineerd. Dit is een gevolg van (a) een constant hoge instroom van 5 tot 6-jarigen vanuit het hele land (aantrekkingskracht van de kust op gepensioneerden), (b) het ouder worden van die omvangrijke groep personen, en (c) een laag TVC in combinatie met een klein vestigingsoverschot van jongvolwassenen waardoor de daling van de jongere cohorten groter is dan in de andere steden. 14

15 6. Referenties Deboosere, P., R. Lesthaeghe en J. Surkyn (2), Evolutie van de nationale, regionale en gemeentelijke vruchtbaarheidsniveaus in België, , Steunpunt Demografie WP 2-7, Vakgroep SOCO, Vrije Universiteit Brussel. Lesthaeghe, R., P. Deboosere en D. Willaert (21), The Brussels Capital Region: Demographic and Social Futures, in: Urban Futures Anthology. Urban Futures: Urban Policy Development and Urban Social Transformations in Europe in the 21 st Century, proceedings van de Euro-conferentie over Urban Futures, Södertälje (Zweden), 1-12 mei 21, 41 p. Nationaal Instituut voor de Statistiek en Planbureau (1997), Bevolkingsvooruitzichten , Ministerie van Economische Zaken & NIS, Brussel. Surkyn, J. (2), Handleiding voor bevolkingsprojecties met JANUS II-software, Steunpunt Demografie WP 2-4, Vakgroep SOCO, Vrije Universiteit Brussel. Willaert, D. en R. Lesthaeghe (21), Bevolkingsprojecties voor de migratiebekkens en hun zones in Vlaanderen en Brussel, Steunpunt Demografie WP 1-3, Vakgroep SOCO, Vrije Universiteit Brussel. 15

16 Input en resultaten bevolkingsprojecties 16

17 Brussels Hoofdstedelijk Gewest (a) input totaal migratiesaldo: type migratieprofiel scenario scen.1 vr: -749,5 m: -733,5 scen.2 vr: -749,5-25 m: -733,5-25 scen.3 vr: -749, m: -733, migratiesaldo vrouw en mannen -5 TVC: 1, leeftijd (b) resultaten scenario 1 leeft jd leeftijd totaal totaal

18 aandeel van de grote leeftijdsgroepen (%) ,9 22,3 22,4 22,2 22, , 25,1 25,1 24,7 24, , 3,1 3, 29,7 29, , 32,5 31,6 3,8 3, ,4 24,8 25,3 25,9 26, ,5 25,8 26,6 27,5 27, ,7 22,9 22,3 22,1 22, ,5 16,7 16,7 17, 17,6 8+ 6, 6,3 6,1 5,7 5,2 8+ 2,4 2,8 2,9 2,8 2,7 totaal (mannen en vrouwen) leeftijd leeftijd ,4 23,6 23,7 23,4 23, ,4 31,2 3,8 3,2 3, ,9 25,3 25,9 26,7 26, ,2 19,9 19,6 19,6 2, ,3 4,6 4,5 4,3 4, totaal scenario 2 leeft jd leeftijd totaal totaal aandeel van de grote leeftijdsgroepen (%) ,9 22,3 22,4 22,2 21, , 25,1 24,9 24,4 24, , 29,7 29,5 29, 29, , 32,1 31,1 3,3 3, ,4 24,9 25,5 26, 25, ,5 26, 26,9 27,6 27, ,7 23,1 22,7 22,8 23, ,5 16,9 17,2 17,7 18,6 8+ 6, 6,3 6,2 5,9 5,4 8+ 2,4 2,9 3, 3, 2,9 18

19 totaal (mannen en vrouwen) leeftijd leeftijd ,4 23,6 23,6 23,3 22, ,4 3,9 3,2 29,6 29, ,9 25,4 26,2 26,8 26, ,2 2,1 2, 2,3 21, ,3 4,7 4,7 4,5 4,2 totaal scenario 3 leeft jd leeftijd totaal totaal aandeel van de grote leeftijdsgroepen (%) ,9 22,3 22,4 22,3 22, , 25,1 25, 24,7 24, , 3,1 3,1 29,9 3, , 32,5 31,7 31, 31, ,4 24,8 25,3 25,8 25, ,5 25,8 26,6 27,4 27, ,7 22,9 22,3 22, 22, ,5 16,7 16,7 17, 17,5 8+ 6, 6,3 6,1 5,7 5,1 8+ 2,4 2,8 2,9 2,8 2,7 totaal (mannen en vrouwen) leeftijd leeftijd ,4 23,6 23,7 23,4 23, ,4 31,2 3,9 3,4 3, ,9 25,3 25,9 26,6 26, ,2 19,9 19,6 19,6 19, ,3 4,6 4,5 4,3 3,9 totaal

20 Antwerpen (a) input totaal migratiesaldo: type migratieprofiel scenario scen.1 vr: m: -858, scen.2 vr: m: -858,5-14 scen.3 vr: m: -858, migratiesaldo vrouw en mannen -2-3 TVC: 1, leeftijd (b) resultaten scenario totaal totaal

21 aandeel van de grote leeftijdsgroepen (%) -19 2,8 21, 21, 2,8 21, , 22,7 22,5 22,2 22, ,2 25,8 25,7 26,2 26, ,2 28,4 27,8 28, 28, ,9 25,2 25,4 25,3 24, ,8 27,2 27,7 27,6 26, ,1 28,1 27,8 27,7 27, ,1 21,8 22, 22,2 22,8 8+ 6,4 7,2 7,5 7,6 7,3 8+ 2,8 3,6 4, 4,2 4,1 totaal (mannen en vrouwen) leeftijd leeftijd ,9 21,8 21,7 21,5 21, ,6 27, 26,7 27,1 27, ,8 26,1 26,5 26,4 25, ,7 25, 25, 25, 25, ,6 5,4 5,8 5,9 5,7 totaal scenario totaal totaal aandeel van de grote leeftijdsgroepen (%) -19 2,8 2,7 2,5 19,8 19, , 22,5 22,1 21,5 21, ,2 25,5 25,2 25,4 25, ,2 28,1 27,1 26,9 27, ,9 25,4 25,7 25,6 24, ,8 27,2 27,9 27,8 26, ,1 28,4 28,7 29,2 3, ,1 22,1 22,9 23,8 25,2 8+ 6,4 7,2 7,6 7,8 7,7 8+ 2,8 3,7 4,1 4,4 4,5 21

22 totaal (mannen en vrouwen) leeftijd leeftijd ,9 21,6 21,3 2,7 2, ,6 26,8 26,1 26,1 26, ,8 26,3 26,8 26,7 25, ,7 25,3 25,8 26,6 27, ,6 5,5 5,9 6,2 6,1 totaal scenario totaal totaal aandeel van de grote leeftijdsgroepen (%) -19 2,8 21, 21, 2,9 21, , 22,7 22,5 22,2 22, ,2 25,8 25,8 26,5 27, ,2 28,4 27,9 28,3 29, ,9 25,2 25,4 25,1 23, ,8 27,2 27,7 27,4 26, ,1 28,1 27,8 27,5 27, ,1 21,8 21,9 22,1 22,4 8+ 6,4 7,2 7,5 7,5 7,2 8+ 2,8 3,6 4, 4,2 4, totaal (mannen en vrouwen) leeftijd leeftijd ,9 21,8 21,8 21,5 21, ,6 27, 26,8 27,4 28, ,8 26,1 26,5 26,2 25, ,7 25, 24,9 24,8 25, ,6 5,4 5,8 5,9 5,6 totaal

23 Gent (a) input totaal migratiesaldo: type migratieprofiel scenario scen.1 vr: -335 m: -195 scen.2 vr: m: scen.3 vr: m: migratiesaldo mannen vrouw en -2 TVC: 1, leeftijd (b) resultaten scenario 1 leeft jd leeftijd totaal totaal

24 aandeel van de grote leeftijdsgroepen (%) leeft jd leeftijd ,2 2,1 19,9 19,6 19, ,3 21,8 21,3 2,7 2, ,6 27,8 27,8 28, 28, ,8 3,9 3,9 3,7 3, ,1 25,8 26, 26, 25, ,7 27,3 27,3 27,4 26, ,1 26,3 26,3 26,4 27,1 6+ 2,2 2, 2,5 21,1 22,2 8+ 5,7 6,3 6,6 6,9 6,7 8+ 2,6 3,2 3,4 3,7 3,8 totaal (mannen en vrouwen) leeft jd leeft jd ,2 2,9 2,6 2,2 2, ,1 29,3 29,3 29,3 29, ,9 26,6 26,6 26,7 25, ,8 23,2 23,5 23,8 24, ,2 4,8 5,1 5,3 5,3 totaal scenario 2 leeft jd leeftijd totaal totaal aandeel van de grote leeftijdsgroepen (%) leeft jd leeftijd ,2 2,1 2,1 19,6 19, ,3 21,8 21,4 2,8 2, ,6 27,8 27,3 26,8 26, ,8 3,9 3,3 29,2 28, ,1 25,8 26,3 26,8 26, ,7 27,3 27,5 28,3 27, ,1 26,3 26,4 26,9 28,2 6+ 2,2 2, 2,7 21,7 23,4 8+ 5,7 6,3 6,6 6,9 6,8 8+ 2,6 3,2 3,5 3,8 4, 24

25 totaal (mannen en vrouwen) leeft jd leeft jd ,2 21, 2,5 19,7 19, ,1 28,7 27,8 27,1 27, ,9 26,9 27,6 28,1 27, ,8 23,4 24,1 25,1 26, ,2 4,8 5,1 5,5 5,6 totaal scenario 3 leeft jd leeftijd totaal totaal aandeel van de grote leeftijdsgroepen (%) leeft jd leeftijd ,2 2,1 2, 19,7 19, ,3 21,8 21,3 2,8 2, ,6 27,8 27,9 28,2 28, ,8 3,9 3,9 31, 31, ,1 25,8 25,9 25,8 24, ,7 27,3 27,3 27,3 26, ,1 26,3 26,2 26,3 26,7 6+ 2,2 2, 2,5 21, 21,8 8+ 5,7 6,3 6,6 6,9 6,7 8+ 2,6 3,2 3,4 3,7 3,7 totaal (mannen en vrouwen) leeft jd leeft jd ,2 2,9 2,6 2,2 2, ,1 29,3 29,4 29,6 3, ,9 26,6 26,6 26,5 25, ,8 23,2 23,4 23,7 24, ,2 4,8 5,1 5,3 5,2 totaal

26 Leuven (a) input totaal migratiesaldo: type migratieprofiel scenario scen.1 vr: -133 m: -12 scen.2 vr: m: scen.3 vr: m: migratiesaldo vrouw en mannen -2 TVC: 1, leeftijd (b) resultaten scenario totaal totaal