Uw lokale sportgebeuren ingeblikt in een vzw of een AGB?

Transcriptie

1 Uw lokale sportgebeuren ingeblikt in een vzw of een AGB? Tijdens de werkgroep Uw lokale sportgebeuren ingeblikt in een vzw of een AGB werd er dieper ingegaan op deze vaak gebruikte vormen van verzelfstandiging. Vanuit de theoretische achtergrond werd via praktijkvoorbeelden de link met het werkveld gelegd. Samenstelling panel Winand Vandelaer voorzitter werkgroep, sportdienst Bilzen Wim Schuurmans sportdienst Evergem Katrijn Titeca sportdienst Waregem Steven Michiels GD+A advocaten Marc Verhulst Agentschap Binnenlands Bestuur Anneleen Christiaens Agentschap Binnenlands Bestuur Lien Van Belle moderator, ISB Zoals reeds duidelijk werd uit de plenumuiteenzetting van Mark Suykens over verzelfstandiging, heeft de overheid er via het gemeentedecreet voor gekozen om gemeentelijke verzelfstandigde structuren een wettelijke basis te geven. Daarnaast worden meer mogelijkheden gecreëerd om aan verzelfstandiging te kunnen doen, maar het uitgangspunt is wel dat daarbij niet (te veel) mag worden afgeweken van de gemeentelijke filosofie en richtlijnen. In de werkgroep werd gekozen voor de, op dit moment, meest gebruikte vormen van verzelfstandiging, namelijk de externe verzelfstandigingsvormen (EVA s) onder de vorm van vzw en AGB. Beide vormen bestaan voor beheer, sportpromotie of dagelijkse werking, maar de grote vraag is of dit in de toekomst nog verder gezet kan worden. De eindconclusie geven we u hier alvast mee: vroeger was veel mogelijk, nu wordt het iets moeilijker, maar met een gegronde motivatie is het niet nodig om uw hele structuur om te gooien. Juridisch kader bij externe verzelfstandiging We beperken ons hier tot enkele hete hangijzers die heel wat vragen doen rijzen bij de oprichting van een EVA. Oprichting Wanneer een gemeente een AGB wenst op te richten, dan dient het twee documenten te bezorgen. Een eerste document zijn de statuten. Het tweede document is een soort oprichtingsverslag, het verslag van burgemeester en schepenen. Dat verslag moet op zijn beurt twee onderdelen bevatten. Ten eerste de motivering waarom een AGB wordt opgericht en dan een bijzondere motivering. Belangrijk, er moet gemotiveerd waarom het beheer binnen de rechtspersoon van de gemeente of binnen de vorm van een IVA niet dezelfde voordelen biedt als binnen het beheer van het AGB. Hetzelfde geldt eigenlijk voor de oprichting van een privaatrechterlijke EVA. Wanneer de gemeente een privaatrechterlijke EVA wil oprichten, moet er eveneens een afweging gemaakt worden van de voor- en nadelen van een EVA. Hier gaat de bijzondere motivering nog een stap verder. Er moet immers aangetoond worden dat een beheer binnen de rechtspersoon van de gemeente én het beheer binnen de vorm van een AGB niet dezelfde voordelen biedt. Dit vraagt dus een strengere motivering dan bij de oprichting van een AGB. U heeft een vzw en weet niet of die in de toekomst nog mag blijven? Of u wil een AGB oprichten? Welke stappen dient u te nemen om te zorgen dat het binnenlands toezicht dit aanvaardt? Hiervoor verwijzen we graag naar het artikel AGB of vzw? De motiveringsplicht volgens het gemeentedecreet door Agentschap Binnenlands Bestuur dat in het volgende nummer van het Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer verschijnt. Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 57 N 205

2 Bepalingen overeenkomst EVA De nieuwe gemeentewet voorziet niet in een verplichting voor het opstellen van een beheersovereenkomst. In het gemeentedecreet is die verplichting er wel en is men gedetailleerder te werk gegaan voor de beheersovereenkomst bij AGB dan voor de samenwerkingsovereenkomst bij vzw. Een uitgebreid overzicht van de bepalingen van beide overeenkomsten vindt u in de tekst bij Het gemeentedecreet als instrument voor de verzelfstandiging van gemeentelijke sportinitiatieven pagina 45. Relatie tot gebruikers - Cultuurpact Het cultuurpact garandeert een participatie van alle representatieve ideologische en filosofische strekkingen aan het culturele (brede betekenis) gebeuren van de verschillende overheden. Heel veel samenstellingen van besturen van vzw s zijn gestrand op die artikels van het cultuurpact. Dit hoeft echter niet. Het cultuurpactdecreet (artikel 9) voorziet voor de samenstelling van de beheers- en bestuursorganen en de betrokkenheid van de gebruikers in drie verschillende initiatieven: - 9a: evenredige samenstelling met vertegenwoordiging van de politieke strekkingen, een zuiver politieke samenstelling. De gebruikers worden betrokken via een vaste commissie van advies die betrokken moet worden bij het beleid. Voor sport is dat vaak de sportraad die die functie vervult. - 9b: gemengde samenstelling met een afvaardiging van de overheid en vertegenwoordiging van de gebruikers. - 9c: zelfstandige vereniging van specialisten en gebruikers. In welke mate is dit verenigbaar met de richtlijnen voor de raad van bestuur van het AGB? Daarvoor moeten we een onderscheid maken tussen de samenstelling van de raad van bestuur van het AGB volgens de oude en nieuwe gemeentewet en de AGB s samengesteld volgens het gemeentedecreet. De manier van samenstellen is toch wel wat gewijzigd. Voor bestaande AGB s (opgericht voor 1 januari 2007): Maximum aantal = de helft van aantal gemeenteraadsleden; Absoluut maximum = 18 leden; Elke politieke groep vertegenwoordigd; Ministens de helft van het aantal leden van het bestuur, zijn gemeenteraadsleden. Voor AGB s opgericht volgens Gemeentedecreet (opgericht na 1 januari 2007): Maximum aantal = de helft van aantal gemeenteraadsleden; Absoluut maximum = 12 leden; Elke fractie mag vertegenwoordiger voordragen; Voorzitter van de raad van bestuur is verplicht een lid van het college. De regel is dus niet meer dat de helft van het bestuur gemeenteraadsleden moeten zijn, dit laat gemakkelijker toe om gebruikers te betrekken. Maar wanneer er een groot aantal fracties is, is het soms moeilijk om alle fracties te bedienen (aangezien het maximum aantal 12 is). En dan nog gebruikers toevoegen is niet evident. Samenstelling volgens 9a is dus meest voor de hand liggend in een AGB, 9b is mogelijk, maar niet altijd. 9c is niet mogelijk omdat de voorzitter als lid van het college moet gezien worden als een vertegenwoordiger van de overheid ook al is die specialist of gebruiker. AGB en BTW-optimalisatie AGB en BTW-optimalisatie worden vaak in één adem genoemd. Sinds medio 2006 was er toch wat onduidelijkheid ontstaan en zijn er verschillende AGB s in geschil beland met de BTW-administratie. Dit geschil draaide altijd om het begrip winstoogmerk. Als we kijken in de BTW-wetgeving naar de exploitatie van sportinfrastructuur, dan vinden we in artikel 18 dat het verlenen van het recht op toegang en het recht om gebruik te maken van sportinfrastructuur uitdrukkelijk een BTWplichtige dienst is. Daar wordt nergens verwezen naar een winstoogmerk. Pas op niveau van de vrijstelling, in artikel 44, is er een koppeling naar winstoogmerk. Het BTW-wetboek koppelt dus een vrijstelling aan het ontbreken van een winstoogmerk, en aan het feit dat inkomsten enkel worden gebruikt voor het dekken van de kosten van musea, bibliotheken, maar ook van sportinfrastructuur. Winstoogmerk is hier het cruciale woord. Een gemeente en een vzw hebben geen winstoogmerk, dus dat betekent dat automatisch die vrijstelling van toepassing is en dus dat ze hun exploitatie niet onder een BTW-regime kunnen brengen. Ze kunnen dan ook geen recht op aftrek hebben van de betaalde BTW. Een AGB kan wel een winstoogmerk opnemen in haar statuten, hierdoor kan BTW worden aangerekend op inkomgelden en heeft het AGB recht op aftrek zowel voor de investeringen als voor de exploitatiekosten. Standpunt van de BTW-administratie inzake BTWrecuperatie Toenmalig staatssecretaris Hervé Jamar heeft uitdrukkelijk bevestigd ( in de Kamercommissie Financiën) dat het winstoogmerk, en dus ook het recht op aftrek van een AGB, niet kan betwist worden wanneer dit uitdrukkelijk in de statuten vermeld wordt. Vroeger werd geredeneerd dat de prijssubsidie (vandaar dat er ook op vele plaatsen met prijssubsidie werd gewerkt) moest bijgeteld worden bij de ontvangsten om te kijken of de ontvangsten de kosten overtreffen. Is dat het geval, dan is het AGB BTW-plichtig. Werkingssubsidies mochten niet bij de ontvangsten gerekend worden. Vandaar dat er vroeger een groot onderscheid was tussen prijssubsidie en werkingssubsidie. Vandaag is dat onderscheid veel minder belangrijk geworden, omdat het voor de beoordeling van de BTW-plicht niet meer relevant is. 58

3 Om te vermijden dat dit in principe niet zou worden toegepast, is het noodzakelijk dat de BTW-administratie dit standpunt deelt. Half januari hebben de centrale diensten in een dossier een beslissing genomen in die lijn, en eind januari heeft ook de BTW-rulingcommissie (waar je een voorafgaande beslissing kan aanvragen) zelf een beslissing in die zin genomen. Die ruling is ook gepubliceerd op de website van financiën, dus is publiek toegankelijk (zie verder). Wat betekent BTW-plichtige exploitatie in een AGB? Het voordeel zit op het vlak van de tarieven. Er wordt 6% BTW toegepast op inkomgelden, terwijl er op de meeste kosten 21% BTW wordt betaald. Men realiseert daarmee dus een omzetting van een kostprijs van 21% BTW naar 6% en dat levert toch een aanzienlijk verschil op (zie voorbeeld). Voorbeeld exploitatie zwembad door gemeente uitgaven btw inkomsten 50 (vrijgesteld van btw) kostprijs exploitatie: -71 Voorbeeld exploitatie zwembad door AGB uitgaven btw inkomsten 47,17 + 2,83 btw = 50 kostprijs exploitatie: -52,83 Noot: De lonen werden niet ingerekend in het voorbeeld, aangezien zowel bij de inkomsten (via werkingssubsidies) als bij de uitgaven dan hetzelfde bedrag zou worden bijgerekend. Dit kan neutraal zijn op vlak van BTW. Wanneer de personeelskosten worden doorgerekend in uw tarieven of in uw prijssubsidies, dan betaalt u onrechtstreeks 6% BTW op personeelskosten en dan is dat een verlies omdat daar geen recht op aftrek tegenover staat. Maar mits een degelijke financiële planning, moet ook hier een optimalisatie mogelijk zijn. Praktijkvoorbeelden In de opvatting van de werkgroep werd gekozen om de hele thematiek op te splitsen in volgende thema s, zowel voor vzw als voor AGB: 1. Relatie tot het bestuur: hiermee wordt bedoeld hoe de gemeente vertegenwoordigd is in het EVA en op welke manier dit is vastgelegd. 2. Relatie tot de gebruiker: hiermee wordt bedoeld hoe de gebruikers vertegenwoordigd zijn in het EVA en op welke manier dit is vastgelegd. (Voor uitgebreide theoretische informatie: zie plenumtekst Suykens pagina 45). 3. Interne werking: Hiermee wordt de dagdagelijkse werking bedoeld zoals financiën, personeel, waarbij ook nog tips worden meegegeven voor uw eigen werking. 4. Sportpromotie: in het verleden werden heel wat vzw s opgericht voor sportpromotie. Gezien de specifieke aanpak werd hiervoor een apart onderdeel voorzien. Bedoeling is dat u per onderdeel een verschil kunt zien tussen de werking van de vzw en de werking van het AGB. Let wel op! Dit is natuurlijk één voorbeeld per vorm, de nietwettelijke bepalingen hoeven dan ook niet beschouwd te worden als enige mogelijk voorbeeld. Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 59 N 205

4 Voorbeeld 1: Autonoom Gemeentebedrijf Evergem Wim Schuurmans Sportdienst Evergem over AGB Evergem Historiek Evergem is een gemeente gelegen ten noorden van Gent en telt ongeveer inwoners verspreid over 3 deelgemeentes en verschillende woonkernen. In april 2003 werd het nieuwe sportcentrum bestaande uit een sporthal, cafetaria en het gerenoveerde zwembad in gebruik genomen. Eind 2005 werd het AGB opgericht voor de exploitatie van deze infrastructuur. Eén van de redenen voor de oprichting was de mogelijkheid tot btwrecuperatie. In 2007 werd het AGB uitgebreid met de exploitatie van de buitenterreinen van bovenvermeld sportcentrum en met het beheer van de andere sporthal. De redenen hiertoe waren de eenheid van beheer en de mogelijkheid tot btw-recuperatie op nieuwe investeringen voor deze infrastructuren. In 2008 werd het AGB uitgebreid met sportpromotie in het kader van de eenheid van werking zoals het zich kunnen richten tot één bestuur vanuit de sportdienst en de vereenvoudiging van de administratie tussen gemeentebestuur en AGB. Thema 1: relatie tot gemeentebestuur Beheersovereenkomst De beheersovereenkomst omschrijft enkel de grote lijnen van de verhouding tussen het gemeentebestuur en het AGB zoals de opdracht van het AGB, de wijze van ter beschikking stellen van de gebouwen en de financiering hiervan, de link met het gemeentelijk sportbeleid, de wijze van tariefbepaling door het AGB en de terugkoppeling naar het gemeentebestuur, het recht op inzage en controle door het gemeentebestuur van de boekhouding van het AGB en eventuele dotaties bij een exploitatiedeficit, de bepaling dat het personeel onder het gezag van de gemeente blijft, het steeds nastreven van consensus tussen gemeentebestuur en AGB, de sportraad als vaste adviescommissie en nog enkele algemene bepalingen. Financieel Financieel blijft het AGB afhankelijk van het gemeentebestuur. Ten eerste is er de prijssubsidie die toegekend wordt aan het AGB in het kader van het kunnen behouden van sociaal aanvaardbare tarieven. Ten tweede ontvangt het AGB een investeringssubsidie voor nieuwe investeringen. Ten derde betoelaagt het gemeentebestuur de kapitaalaflossingen en intresten van het AGB aan de bank voor de lening die werd aangegaan door het AGB om het vruchtgebruik van de infrastructuur te kunnen betalen aan het gemeentebestuur. Samenstelling bestuur In Evergem werd geopteerd om in de Raad van Bestuur en het directiecomité van het AGB enkel gemeenteraadsleden te laten zetelen waardoor er nog een duidelijke verankering is met het gemeentebestuur. Momenteel is de schepen van sport de gedelegeerd bestuurder van het AGB. Wim Schuurmans Besluitvorming De besluitvorming van het AGB wordt passend in een open communicatieve stijl aan het college ter kennis gegeven. Er is een interne nota waarin de bevoegdheden van beide besturen meer in detail zijn omschreven dan in de beheersovereenkomst om duidelijkheid te scheppen welke zaken door welk bestuur dienen beslist te worden. Thema 2: relatie tot de gebruiker De missie van de sportdienst van Evergem luidt: Samen Evergem in beweging brengen en houden. Zowel het AGB als het gemeentebestuur werken hier aan. Het AGB is dus een andere werkvorm zonder dat ze inhoudelijk andere doelstellingen nastreeft. Daarom is er ook geen uitdrukkelijke profilering van het AGB. Wel komen gebruikers vormelijk in aanraking met het AGB door bijvoorbeeld de facturatie of de brieven. Een verschil in werking is het niet openbaar zijn van de Raad van Bestuur van het AGB terwijl de gemeenteraad dit wel is. De notulen van de Raad van Bestuur zijn net als de notulen van de Gemeenteraad wel openbaar. Het vast adviesorgaan van het AGB is de sportraad net zoals bij het gemeentebestuur. Thema 3: interne werking Algemeen Hoewel het gemeentebestuur en het AGB afzonderlijke bestuursentiteiten zijn, wordt in Evergem in praktijk zoveel mogelijk gestreefd naar optimalisatie van de gehele werking. Op financieel gebied wil dit zeggen dat bij bepaalde keuzes of werkwijzes nagegaan wordt wat de meest voordelige oplossing is voor het geheel van het gemeentebestuur en het AGB in plaats van het optimaliseren van de financiën voor één instantie ten koste van de andere instantie. Tevens wordt gezocht naar de meest efficiënte samenwerking voor het uitvoeren van taken en het voeren van procedures. Zo Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 61 N 205

5 wordt voor bepaalde overheidsopdrachten het gemeentebestuur (desbetreffende dienst) gemachtigd de procedure tevens in naam van het AGB te voeren. Het zou inefficiënt zijn om procedures die normaal voor het volledige gemeentebestuur door een bepaalde dienst worden gevoerd (bv. levering gas, elektriciteit, aankoop informatica,.) nu te vervangen door twee procedures. Door kleinschaligheid van deze laatste opdrachten, zou dit ook veel nadeliger zijn. Er wordt binnen de gemeente duidelijk gecommuniceerd zodat het voor alle personeelsleden duidelijk is wat het AGB is, welke bevoegdheden het AGB heeft en wat verwacht wordt van personeelsleden ten aanzien van vragen en taken die vanuit het AGB komen. Op het bestuursniveau is er een sterke verankering tussen het AGB en het gemeentebestuur. Dit vertaalt zich in de samenstelling van de bestuursorganen die uitsluitend uit gemeenteraadsleden bestaan. Op operationeel niveau is er een grotere autonomie. Een groot deel van de taken van het AGB is ondergebracht binnen de sportdienst. Financieel Aanvankelijk werd de boekhouding gevoerd door een personeelslid van de financiële dienst van het gemeentebestuur. Heel wat praktische werkzaamheden met betrekking tot aankopen vallen ten laste van de sportdienst. Door het wegvallen van dit personeelslid wordt ook de boekhouding nu door de sportdienst gevoerd. De sportdienst wordt hierin bijgestaan door een boekhoudkundig kantoor. In het nieuw decreet dient de boekhouding verplicht ondergebracht te zijn in de financiële dienst van de gemeente. AGB s die opgericht werden vóór dit decreet hebben 3 jaar tijd, om zich aan het huidige decreet aan te passen. Hoe de taken met betrekking tot het voeren van de boekhouding van het AGB worden verdeeld, hangt af van de visie van de gemeenteontvanger en het bestuur. Personeel Het personeel van de sportdienst is gemeentepersoneel. Voordelen hiervan zijn dat er geen opsplitsing is in personeelsadministratie en dat er eenduidigheid is over het statuut van het personeel. Mogelijke nadelen kunnen zijn dat het gezag bij het gemeentebestuur blijft en dat er vaak wijzigingen zijn in de wetgeving ter zake. Personeelsleden kunnen dus zowel van het AGB als het gemeentebestuur taken ontvangen. Personeelsleden van andere gemeentelijke diensten worden gevraagd loyaal mee te werken aan uitvoering van taken die vanuit het AGB gevraagd worden. Praktische werking Een voordeel van het AGB is de flexibelere werking voor kleine aankopen. In Evergem heeft de gedelegeerd bestuurder de bevoegdheid om kleine bestellingen goed te keuren. Het AGB is minder gebonden aan budgetten die vastgelegd zijn per artikel. Gezien het AGB enkel uit beheer van sportinfrastructuur en sportpromotie bestaat, merken we meer betrokkenheid van de raadsleden en is er nauwer contact tussen de sportdienst en de bestuurders. Dossiers worden wel meer in detail bekeken. Nadelen aan de werking van het AGB zijn de minder frequente bestuursvergaderingen, de bijkomende administratieve taken (boekhouding, facturatie tussen AGB en gemeentebestuur, btw-wetgeving, specifieke wetgeving privébedrijven, ) en de vaak complexe structuur, ook op financieel gebied. Tips vanuit de sportdienst bij oprichting van AGB Vooraf dient gezegd te worden dat de oprichting van een AGB steeds maatwerk blijft afhankelijk van de grootte van het AGB en de gemeente en de lokale wensen en eisen. Daarbij dient ook rekening gehouden te worden met de vaak wijzigende wetgeving die van toepassing is. 1. Zorg ervoor, ook al is de materie complex, dat je als sportdienst betrokken wordt wanneer het bestuur beslist een AGB op te richten waarin het beheer/promotie van de sport wordt ondergebracht. 2. Inventariseer de praktische gevolgen voor uw dienst bij de oprichting van een AGB. Vaak wordt hier niet bij stilgestaan of hebben de oprichters weinig zicht op deze gevolgen. 3. Maak duidelijke afspraken met andere gemeentelijke diensten over de taakverdeling. Het is vaak aangewezen bestaande werkwijzes te behouden mits lichte aanpassingen. 4. Maak duidelijke afspraken met betrekking tot de organisatie van bestuursvergaderingen, het vastleggen van de beslissingsbevoegdheden en de verwachtingen ten aanzien van personeel. 5. Laat naast de studie van de financiële optimalisatie ook een studie maken van de bijkomende tijdsinvestering die de werking van het AGB met zich mee zal brengen. 6. Informeer derden die er belang bij hebben op de hoogte te zijn over de oprichting en de werking van het AGB. Tips werking 1. Het is belangrijk een evenwicht te zoeken in de communicatie met betrekking tot het AGB. Er dient een onderscheid gemaakt te worden tussen een uitgebreide interne communicatie die de goede werking dient te ondersteunen en een eerder beperkte externe communicatie voor die actoren die er weinig belang bij hebben. 2. Er dient de nodige aandacht geschonken te worden aan het mijden van dubbel werk zoals het nemen van dubbele beslissingen door beide besturen of het uitvoeren van dezelfde taken door verschillende diensten. 3. Het is ten zeerste aangeraden een goede samenwerking met andere diensten te hebben voor die zaken die omwille van de samenwerking de efficiëntie verhogen. Thema 4: sportpromotie Gezien het nieuwe decreet de integratie van sportpromotie in AGB mogelijk maakt zonder verlies van subsidies, werd sportpromotie vanaf 1 januari 2008 ondergebracht in het AGB. Hierdoor kan de sportdienst zich in hoofdzaak richten tot één bestuur voor goedkeuringen en valt een groot deel van de interne facturatie tussen AGB en gemeentebestuur weg. 62

6 Voorbeeld 2: VZW Sportbeheer Waregem Historiek De basis van de VZW Sportbeheer Waregem werd ruim 43 jaar geleden gelegd. In 1965 werd de VZW Stadion opgericht. Deze VZW kreeg de verantwoordelijkheid over het beheer van het Sportstadion. Deze VZW bleek snel moeilijk werkbaar zonder de tewerkstelling van een bediende. Eind 1966 werd een voltijdse bediende in dienst genomen als secretaris. Hij stond in voor het gebruik en het onderhoud van het gemeentelijk sportstadion en voor de sportieve vrijetijdsbesteding. Katrijn Titeca Sportdienst Waregem over VZW Sportbeheer Waregem Bij het ontstaan van deze eerste VZW was er van een stedelijke sportdienst nog geen sprake en er werd toen voornamelijk vanuit financieel oogpunt gekozen voor de VZWstructuur. Deze structuur liet toe om flexibeler en soepeler te werken dan de gemeentediensten zelf. Men was minder gebonden aan de strakke regels van de gemeentelijke boekhouding. Bovendien kon men via deze structuur de gebruiker makkelijker en beter betrekken bij het beheer. In 1975 opende het stedelijk zwembad van Waregem zijn deuren. De VZW Zwembad werd boven de doopvont gehouden. In 1978 werd gekozen om de bestaande VZW s te ontbinden en samen te voegen tot één VZW Sportbeheer Waregem. Die VZW kreeg het beheer over de totale sportinfrastructuur van de gemeente (op dat moment: 4 openlucht sportcentra, 2 zwembaden, 4 sporthallen). In totaal kwamen 15 personeelsleden in dienst van de VZW (redders, onderhoudspersoneel en groendienst). Eenheid van beheer was op dat moment de belangrijkste motivatie om naar deze grotere VZW over te gaan. Belangrijk bijkomend argument was de aanstelling van het personeel, wat in deze VZW-structuur een stuk makkelijker was (contractuele in plaats van statutaire aanstellingen). Het administratief personeel bleef in dienst van de gemeente omwille van het decreet van 1976 betreffende weddetoekenning aan sportfunctionarissen. Dit personeel werkte echter van in het begin in dienst van de VZW Sportbeheer. De grootste wijzigingen tussen 1978 en 2008 zijn te vinden in de statutenwijzigingen en de groei van het aantal accommodaties dat in het beheer werd opgenomen. Ook het aantal personeelsleden is door de jaren heen fiks toegenomen. Nota: sinds 1 januari 2000 draagt Waregem officieel de titel van stad. Thema 1: relatie tot gemeentebestuur Katrijn Titeca Beheersovereenkomst De beheersovereenkomst zelf van 1978 is zeer miniem en is doorheen de jaren nooit gewijzigd. De hoofdopdracht is het beheer van de infrastructuur. Bij de tariefbepaling (huurgelden) is een terugkoppeling naar het gemeentebestuur verplicht. Ook de begroting en de rekening dienen jaarlijks voorafgaand aan de gemeenteraad voorgelegd te worden. De VZW staat in voor het gewoon onderhoud van de accommodaties in haar beheer. Noodzakelijke investeringen worden door de VZW opgesteld en jaarlijks voorgesteld. Het is echter het stadsbestuur dat beslist welke investeringen men effectief uitvoert. De stedelijke dienst gebouwen staat in voor de investeringen zelf (opvolging komt wel vaak terug bij de sportdienst terecht). Over de promotionele opdracht is heel weinig opgenomen (in de beheersovereenkomst staat: zelf organiseren mocht zulks nodig zijn voor de animatie van het sportcentrum ). De stad verbindt zich ertoe jaarlijks de nodige fondsen ter beschikking te stellen om de werkingskosten van sportbeheer te dekken, overeenkomstig de door haar aanvaarde begroting van sportbeheer en binnen de perken van haar eigen begroting. Samenstelling bestuur De allerbelangrijkste wijziging in de statuten is het evenwicht in de samenstelling van de Algemene Vergadering en de Raad van Bestuur (evenwicht gebruiker politieke afvaardiging). Waar in 1965 (VZW Stadion) het overwicht duidelijk bij de gebruiker lag (7-5) over een evenwicht (20-20) in 1978 naar een politiek overwicht (16-17) vanaf De schepen van sport is sinds 2007 statutair vastgelegd als voorzitter van de VZW, het diensthoofd is de secretaris. Besluitvorming Over de besluitvorming en de wijze van communicatie hierover is weinig opgenomen in de beheersovereenkomst. Dit is dan ook geregeld een discussiepunt: wie beslist wat? Over de meeste zaken wordt democratisch gedebatteerd en beslist. Enkel over de begroting, de rekening, tariefwijzigingen en aanstellingen van personeel dient gestemd te worden. De verslagen van de Raad van Bestuur en de Algemene Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 63 N 205

7 Veiligheid & controle met toegangscontrole Syx Automations, uw partner in automatisering Rozendaalstraat 53 B-8900 Ieper Tel: +32 (0) Fax: +32 (0)

8 Vergadering gaan ter kennisgeving naar de stadssecretaris, maar worden niet opgenomen in de verslagen van het college. De schepen van sport als voorzitter van de VZW behoudt een goede link en een duidelijke communicatie tussen de VZW en het stadsbestuur. Het diensthoofd wordt om advies gevraagd en krijgt inzage in de beslissingen van het college, maar maakt geen deel uit van het stedelijk managementteam. Knelpunten De communicatie vormt het grootste knelpunt. Slechte of matige doorstroming van informatie en de afstand ten opzichte van andere stedelijke diensten zorgen soms voor wrevel of wantrouwen. Contact met het stadsbestuur gebeurt vaak in het licht van klachten of problemen. Ook de politieke vertegenwoordiging door fractieleden, niet noodzakelijk behorende tot de gemeenteraad, kan een knelpunt zijn daar de doorstroming van de informatie in dit geval minder verzekerd blijkt. De betrokkenheid bij investeringen wordt voor de beheerders soms ook als te miniem ervaren. Thema 2: relatie tot de gebruiker De afvaardiging van de gebruikers zelf binnen de VZW wordt gekozen door de sportraad. Volgens de statuten van de sportraad zetelen de verkozenen van de raad van bestuur van de sportraad in de algemene vergadering van de VZW Sportbeheer. De verkozenen van het dagelijks bestuur van de sportraad zijn tevens de vertegenwoordigers binnen de raad van bestuur van de VZW Sportbeheer. Op deze manier is een duidelijke link met de gebruiker zelf en met de adviesraad voor de sport verzekerd. De klant zelf kent de weg naar de VZW Sportbeheer. Dit omdat deze VZW zichzelf als zelfstandige entiteit ook altijd kenbaar gemaakt en zelfs gepromoot heeft. De sporter in Waregem weet dat hij of zij bij sportbeheer dient aan te kloppen voor de meeste sportaangelegenheden. De niet sporter komt bijna altijd automatisch bij het stadsbestuur terecht en dient dan doorgestuurd te worden. Thema 3: interne werking Financieel Op financieel vlak brengt de werking van de VZW Sportbeheer veel extra verantwoordelijkheid met zich mee. De VZW dient zelf in te staan voor de volledige boekhouding wat als extra werk op de schouders van de sportdienst terecht komt. Het is noodzakelijk dat een personeelslid zich hier minstens halftijds voor vrij kan maken. Het onderscheid tussen een gewone onderhoudskost en een investeringsuitgave is niet altijd duidelijk, wat tot discussie kan leiden. Bovendien vereist de werking (zeker de werking van een zwembad) dat bepaalde investeringen plots en snel kunnen gebeuren wat binnen de stedelijke boekhouding niet altijd evident is zodat dergelijke aankopen uiteindelijk toch bij de VZW terecht komen. De wetgeving op de overheidsopdrachten blijft voor een stedelijke VZW evengoed van toepassing. Personeel In Waregem is het personeel van de sportdienst in dienst van de VZW Sportbeheer. Uitzondering hierop zijn de drie sportfunctionarissen die in dienst zijn van het stadsbestuur. Het vzw-personeel valt onder het paritair comité 329. Concreet houdt dit in dat de verloning niet dezelfde is als de verloning aan de stad en ook de extra legale voordelen zijn niet identiek. Dit was zeker in de overgangsfase voer voor discussie. Het probleem zal steeds blijven sudderen zolang men op de werkvloer met twee verschillende statuten dient te werken. Voordeel van het werken met personeel onder de VZW is zeker de flexibelere werking. Er worden aan de VZW bijna dagelijks korte contracten van bepaalde duur afgesloten en deze kunnen zeer makkelijk gewijzigd of geannuleerd worden. Nadeel is dan weer dat men binnen de dienst iemand dient te hebben die goed op de hoogte is van alle personeelszaken wat niet altijd evident is. Bovendien is dit personeelsgebeuren een zeer tijdsintensief gebeuren. De VZW wordt hierbij ondersteund door een sociaal bureau. Praktische werking Echt vergelijken is moeilijk daar we in Waregem ook maar één zijde van de medaille kennen, toch denken we met zekerheid te kunnen stellen dat dergelijke vzw-structuur een flexibelere werking met meer betrokkenheid van de gebruiker mogelijk maakt. Dat het ook meer personeel vraagt (boekhouding, personeel) is dan weer een nadeel. Thema 4: sportpromotie De VZW Sportbeheer is op papier een vzw die het beheer van de infrastructuur regelt. Binnen de beheersovereenkomst vinden we geen duidelijk omschreven opdracht rond de promotie. Toch is de afdeling sportpromotie altijd aanwezig geweest en de werking is vanzelfsprekend steeds opgenomen geweest binnen de VZW. Binnen de begroting of de rekening zijn de budgetten voor de promotie-opdrachten in se voor handen, maar ze zijn niet duidelijk omschreven of afgebakend. Nadeel hiervan is dat dit budget niet altijd gevrijwaard is (vb. bij een jaar met veel onderhoudskosten kan de promotie-afdeling de dupe zijn door verschuivingen). We willen dit toekomstgericht vermijden door een betere omschrijving binnen de nieuw op te maken samenwerkingsovereenkomst. Wij zijn ervan overtuigd dat een blijvende integratie van de promotie-afdeling binnen de bestaande vzw een must is. Het versterkt en verrijkt het imago van de VZW en het is ook naar werkbaarheid een stuk makkelijker. Bovendien is het voor de gebruiker zelf een stuk eenvoudiger (één contactpersoon, één dienst). Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 65 N 205

9 Discussiemoment Gezien de AGB- en vzw-materie bij heel wat gemeentebesturen leeft, werden in de werkgroep ook levendige discussies gevoerd. Wij willen u dan ook de vragen en antwoorden niet onthouden. Indien men AGB wordt en BTW-plichtig is, stijgen de prijzen dan niet automatisch voor bevolking, wegens het aanrekenen van BTW? AGB 1 : De prijzen voor de bevolking moeten niet omhoog als gevolg van de BTW-plicht. Die 6% kan perfect ingecalculeerd worden door prijssubsidie vanuit de gemeente aan het AGB te geven. De clubs en de bevolking hoeven dat verschil niet te voelen. De prijzen kunnen dus gelijk blijven en worden dan prijzen inclusief BTW. In Evergem spreekt men van 3 financieringsbronnen vanuit de gemeente: investeringssubsidie, prijssubsidie en investeringtoelage. Mag men er van uitgaan dat deze subsidies bedoeld zijn om aan het einde van de rekening op breakeven te komen? Mag je een deficitire begroting hebben als AGB? AGB: Als we puur onze werking bekijken is het door de prijssubsidie dat onze werking positief draait. Door de afschrijvingen is er boekhoudkundig wel verlies en dat zal de eerste jaren niet veranderen. Dat tekort wordt niet gedekt door het gemeentebestuur en dat zou ook niet logisch zijn. Stel: De werking draait door prijssubsidie EUR positief; de afschrijvingen zijn EUR. Boekhoudkundig heb je dan verlies van EUR. Stel dat de gemeente ook die afschrijvingen terugbetaalt, dan krijg je een toelage van EUR. Dan stroomt er eigenlijk geld van de gemeente naar het AGB dat niet nodig is voor de werking. Uiteindelijk heeft het AGB dan veel geld dat ook moet beheerd worden, en dat gebeurt dus niet in Evergem. De prijssubsidie wordt dus gebruikt voor sociale correctie (tarieven laag houden) en exploitatiecorrectie (deficit van de werking van het AGB dekken). Kunnen die prijssubsidies omgebouwd worden naar werkingssubsidies om geen BTW te moeten betalen? GD&A 2 : Ook hier moet men opletten voor misbruikbepaling. Wanneer prijssubsidies systematisch nodig zijn om vaste kosten te financieren, dan kan men dit wel verantwoorden als werkingssubsidie. Wanneer men enkel de verantwoording geeft om minder BTW te betalen, dan wordt het moeilijk. Kan het AGB autonoom beslissen om tarieven te verhogen? AGB: Deze vraag wordt wel aan de gemeenteraad voorgelegd. Als de gemeenteraad dit tarief niet wil verhogen en het AGB wel, dan zal de gemeenteraad moeten beslissen om een hogere prijssubsidie te geven. Gezien in Evergem Lien Van Belle - Steven Michiels - Winand Vandelaer alle raadsleden ook gemeenteraadsleden zijn, hoeft men hier ook niet te vrezen voor een tegenstrijdige mening (daar heeft men dus vooraf wel bij stilgestaan). GD&A: Dit is de autonomie van het AGB, maar dit moet gebeuren volgens de bepalingen van de beheersovereenkomst. Als er in de beheersovereenkomst staat opgenomen dat het AGB kan beslissen over tarieven, dan heeft de gemeenteraad daar eigenlijk een toestemming voor gegeven. ABB 3 : Het is ook mogelijk om in de beheersovereenkomst een beperking op te leggen, dus dat er wel autonomie is voor het AGB om de tarieven te verhogen maar binnen bepaalde grenzen. In het verleden heeft een gemeente met een vzw altijd beroep gedaan op artikel 44 van het BTW-wetboek om vrijgesteld te zijn van BTW. Kun je zomaar, zonder iets te veranderen aan de werking, een AGB oprichten voor volledig dezelfde werking, enkel met als doel een fiscaal voordeel te verkrijgen. GD&A: Hier moet men wel rekening houden met de misbruikbepaling die werd toegevoegd. Indien men een AGB opricht enkel en alleen om het verkrijgen van een fiscaal voordeel, dan vervalt het recht op aftrek. Een omvorming naar AGB moet uitgebreid gemotiveerd worden en die afweging moet dan ook voorgelegd worden aan de BTW-administratie. Uit die afweging moet duidelijk blijken dat er ook andere redenen zijn voor omvorming. Het hof van Justitie heeft uitdrukkelijk bepaald dat de minst belaste weg mag gekozen worden van zodra er ook maar andere verklaringen zijn voor uw handeling. Dus als dit in de statuten wordt opgenomen, is dat dan voldoende of moet ook de werking veranderen? GD&A: De werking hoeft niet noodzakelijk te veranderen, maar de motivatie kan wel veranderen. Wanneer u 1 AGB: AGB Evergem Wim Schuurmans 2 GD+A: GD+A advocaten Steven Michiels 3 ABB: Agentschap Binnenlands Bestuur Marc Verhulst/Anneleen Christiaens 66

10 bijvoorbeeld vindt dat er meer toezicht nodig is vanuit de gemeente op de werking, dan kan dit een motivatie zijn om een AGB op te richten. De meest veilige weg is om via de ruling-commissie een voorafgaandelijk akkoord te vragen zodat u vooraf zeker bent van uw BTW-recuperatie. Echter enkel en alleen het voordeel van de BTW-recuperatie aanhalen, dan kan men terugvallen op de misbruikbepaling. ABB: Als BTW een grote rol speelt bij het motiveren van de oprichting van een AGB, dan vraagt ABB dat een BTWruling meegestuurd wordt met het motivatieverslag. Die moet er op wijzen dat de BTW niet het enige argument is voor de oprichting. Dit om te verhinderen dat er AGB s rondzwerven die inhoudelijk een lege doos zijn en waarbij dan ook de BTW-recuperatie nog mislukt. Indien een vzw al meer dan 20 jaar zeer goed werkt. Waarom zou men dan overgaan naar een omvorming van de vzw in een AGB of een andere vorm? ABB: Eigenlijk functioneren alle vzw s die nu bestaan in de illegaliteit. De grondwet van België zelf geeft daarvoor de basis aan door te stellen dat alles dat van gemeentelijke belang is, binnen de eigen gemeentelijke organisatie moet gerealiseerd worden tenzij er een andere wettelijke of decretale basis is die dat regelt. In de nieuwe gemeentewet werd de formule van het AGB opgenomen. Nu heeft men naast het AGB ook de formule van de vzw s toegevoegd om vzw s te kunnen behouden, maar mits een aantal voorwaarden. Dit is vooral voortgekomen uit het feit dat er in het verleden misbruiken werden vastgesteld, onduidelijkheden van structuur, terugkoppeling naar de gemeente, De vzw mag dus wel blijven bestaan, maar moet dus wel aangepast worden en aan een aantal voorwaarden voldoen. (Zie ook AGB of vzw? De motiveringsplicht bij verzelfstandiging volgens het gemeentedecreet in het volgend nummer). Binnen welke termijn moet een bestaande vzw of AGB zich regulariseren? ABB: De overgangsperiode voor de bestaande AGB s bedraagt 3 jaar. De periode is nog niet beginnen lopen. Pas vanaf wanneer de laatste bepalingen geschreven zijn, dan zal deze termijn starten. Bij vzw s kan men niet echt spreken van een overgangsperiode aangezien ze op zich niet wettelijk waren. Bij het doornemen van alle bepalingen inzake beheersovereenkomst, statuten en samenstellingen, lijkt er niet zo veel veranderd ten opzichte van vroeger. Maakt men het niet gewoon moeilijker dan voorheen in plaats van eenvoudige werkingsvormen te creëren? Welke vrijheid heeft een AGB als men én de rechtspositie van de gemeente moet overnemen, en de wet op overheidsopdrachten moet toepassen én geen personeel in dienst neemt (personeel blijft in dienst van de gemeente)? GD&A: Het beslissingsproces verloopt toch wel wat eenvoudiger, bij het bestuur met het voorafgaand visum en bij de betalingen met de dubbele handtekening. Er zijn ook minder strikte begrotingsregels. Het klopt wel dat het geen vrijgeleide is om gelijk wat te doen. AGB: Doordat een AGB BTW-plichtig is, is het saldo nog altijd een groot voordeel. Er werd EUR gerecupereerd op een nieuwbouw. Het is wel juist dat de overheid hier niet moet voor kiezen om meer duidelijkheid van uw organisatie en uw bestuur te creëren, want dat is inderdaad niet zo. In de raad van bestuur van een EVA in privaatrechtelijke vorm, dus een vzw, zetelen 3 deelnemers: gemeente als rechtspersoon, de sportraad (gebruikers), gemeenteraadsleden. Hoe wordt de vertegenwoordiger van de gemeente aangeduid of wie is de vertegenwoordiger van de gemeente bij een samenstelling van het bestuur van de vzw? Antwoord: Tot voorheen hebben de meesten de gemeenteraadsleden in de algemene vergadering gezet, en de gebruikers daartegenover. Voor het gemeentedecreet moeten de gemeenteraadsleden vertegenwoordigd zijn, maar dit naast de rechtspersoon van de gemeente. De gemeente is een rechtspersoon die je moet opnemen als lid van de algemene vergadering. Die rechtspersoon moet worden uitgenodigd om een afgevaardigde te sturen. De gemeenteraad of het college kan beslissen wie ze sturen, onafhankelijk van degene die er al zitten als vertegenwoordigers van de gemeente. Dit kan één van dezelfde personen zijn, maar de gemeenteraad moet expliciet meedelen wie de vertegenwoordiging zal doen voor de gemeente. In de samenstelling van het bestuur volgens 9a (evenredige vertegenwoordiging politieke strekkingen en vaste commissie van advies) is de sportraad adviescommissie. De sportraad zit dus niet rechtstreeks in het bestuur. Hoe is de betrokkenheid van de sportraad bij het medebeheer? Worden alle items uit het AGB op de agenda van de sportraad geplaatst? AGB: In Evergem wordt dezelfde werkwijze gehanteerd als vroeger. De zaken waarvoor advies nodig is, worden nog steeds gevraagd aan de sportraad. Dit is uiteraard afhankelijk van personen. Maar de sportraad blijft een adviesorgaan en kan geen beslissingen doordrukken indien het bestuur dit niet wenst te volgen. Je hebt volgende week sportkampen. Je vindt eindelijk een lesgever. Hoe kan je dit praktisch regelen? AGB: Voor lesgevers kan bijvoorbeeld samengewerkt met Vlabus. Dikwijls worden lesgevers zelf aangebracht door de gemeente en doorgegeven aan Vlabus, zij maken het contract op met de lesgever en dit kan tot de dag voordien. Op die manier kan je wel zeer flexibel werken. Er is geen voorafgaandelijke vastlegging van het budget nodig. Na een algemeen besluit vanuit de gemeente kan het AGB dit volledig zelf snel afhandelen. Ook voor redders wordt dit gebruikt. Er kan ook gewerkt worden met een interimbureau. Bij Vlabus is er een minimum aan diplomavereisten. Wens je een lesgever toch in een legaal circuit tewerk te stellen, dan wordt ook gebruik gemaakt van het interimbureau op dezelfde manier. Er is dus geen extra toestemming nodig van de gemeenteraad. Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 67 N 205

11 Reeds meer dan 30 jaar biedt Veldeman aan gemeentebesturen, recreatieparken, sportverenigingen of particuliere uitbaters de mogelijkheid om tegen een zeer aanvaardbaar budget de bouw van een overdekking te realiseren voor oa. tennis, voetbal, multisport, paardensport, schaatsen tot zelfs het overdekken van uw buitenzwembad. Uniek concept Door het unieke concept kunnen al onze overdekkingen tijdens de zomermaanden worden geopend aan de zijkanten. Dit laat u toe optimaal gebruik te maken van uw terreinen, ongeacht de weersomstandigheden. Ref.: TC La Palestre - Tennis Academy van Justin Henin Winterperiode Zomerperiode zijkanten geopend, bescherming tegen regen en zon Veldeman Structure Solutions Tel.: +32 (0) Industrieterrein Vostert 1220 Fax: +32 (0) Bree (Belgium) info@veldemangroup.be Website:

12 Dit kan ook voor vzw indien dit binnen de budgetafspraken in de samenwerkingsovereenkomst werd opgenomen. Als er een delegatie is van de overheid dan kan ook de vzw snel besteden binnen bepaalde budgetten. 1 Bedenkingen bij verzelfstandigingsvormen in de praktijk Uit de werkgroep een reactie van Johan Schepers, Sportdienst Genk. In Genk heeft men alle vzw s afgeschaft. Een vzw sport die een eigen leven begint te leiden, wil men niet meer binnen de stad. Reden hiervoor is dat die vzw personeel in dienst krijgt, men krijgt dan een verschil in rechtspositie, lonen, De ene krijgt 25% meer loon, maar de andere moet dan overtuigd worden dat ze meer zekerheid, vast statuut, hebben en dat dat evenveel waard is. En dit terwijl ze uiteindelijk bijna hetzelfde werk moeten doen. Binnen dezelfde sector creëert dit een onhoudbare situatie, maar ook over sectoren heen creëert dit afgunst binnen de gemeente. In Genk werkt men dus met één statuut voor al het personeel van de gemeente en is er geen discussie meer mogelijk, zij het via gesco (waar ook nog discriminatie in zit). Men heeft in Genk toch gekozen voor AGB, omdat het een manier is om BTW te recupereren. Alles van sport in Genk zit in het AGB, ook sportpromotie. De eerste insteek was de recuperatie van BTW. Bij de investering van een nieuwbouw is de recuperatie vrij duidelijk, maar voor een renovatie blijkt dit niet altijd mogelijk (Cfr. Stad Genk: Op een renovatie van EUR was de insteek ook om te kunnen recupereren, maar het werd niet goedgekeurd en er werd geen BTW gerecupereerd). Een grote autonomie van de BTW-administratie maakt dat men niet altijd zeker is dat men als AGB de BTW kan recupereren. En naar de werking van de dienst toe, naar de dienstverlening toe, naar de praktijk toe, betekent dit geen meerwaarde. Ook administratief en financieel is dit niet evident. Er wordt gewerkt met een dubbele boekhouding, één voor het AGB, één voor de stadsbegroting voor de delen die niet in het AGB zitten. En daarbij een constante controle door bedrijfsrevisor. Slotconclusie Verzelfstandiging kan leiden tot meer autonomie, maar de mate van autonomie wordt nog steeds bepaald door de gemeente zelf. Een goede beheers- of samenwerkingovereenkomst wordt belangrijk om die autonomie vast te leggen. Ook voor de sportdienst zelf kan dit positief zijn voor de werking, maar er worden toch wel extra inspanningen gevraagd voor een goede opvolging van structuur (bv. boekhouding), administratie en desgevallend personeelsbeleid. Daarnaast is er een tendens dat de gemeenten ook BTWplichtig worden voor bepaalde activiteiten. De meeste stadsbesturen hebben al een BTW-nummer. Zodra een activiteit concurrentieel kan zijn met de privésector, moeten ook gemeenten btw aanrekenen op de gevraagde vergoedingen. Lokale besturen die met eigen personeel bepaalde werken uitvoeren aan gebouwen die worden ingezet voor een reeks van btw vrijgestelde handelingen (zoals sportcentra, ), moeten op de waarde van die werken btw afdragen. We moeten dus kritisch blijven en de vraag stellen of nog veel voordelen zijn aan een AGB en op welke manier dit verder zal evolueren. Voor nieuwe investeringen blijft het AGB een zeer interessante formule omdat de recuperatie van btw meestal zeer de moeite loont. Maar laat dat nu net niet de enige motivatie mogen zijn om een AGB op te richten. Een goede verantwoording wordt dus zeer belangrijk, zowel voor het oprichten van AGB als voor vzw, en ook om uw bestaande structuren te regulariseren zal een gegronde motivatie nodig zijn. Voor beiden neemt u best eerst contact op met ABB zodat aan beide zijden duidelijk is wat de verwachtingen zijn. Met dank aan de panelleden Winand Vandelaer, Wim Schuurmans, Katrijn Titeca, Steven Michiels, Marc Verhulst, Anneleen Christiaens, Lien Van Belle Verslag: Lien Van Belle, stafmedewerker ISB Trefwoord(en): ISB-congres, verzelfstandiging, AGB, vzw, gemeentedecreet Achtergrondinformatie - Voorgaande rulings zijn terug te vinden op zoeken op gemeentebedrijf dan krijgt u een overzicht van rulings en parlementaire vragen. - Contactgegevens Agentschap Binnenlands Bestuur Anneleen Christiaens 02/ anneleen.christiaens@bz.vlaanderen.be GD+A Advocaten Steven Michiels 015/ steven.michiels@gdena-advocaten.be - Deze informatie is ook te vinden op bij het dossier verzelfstandiging. 1 Meer info m.b.t. tewerkstelling via Vlabus of een interimbureau vindt u in de bijdrage De sportdienst op zoek naar tijdelijk personeel op pagina 81. Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 69 N 205