LOON- EN ARBEIDSVOORWAARDEN IN DE BESCHUTTE WERKPLAATSEN

Transcriptie

1 Loon- en arbeidsvoorwaarden beschutte werkplaatsen

2

3 LOON- EN ARBEIDSVOORWAARDEN IN DE BESCHUTTE WERKPLAATSEN 1

4 Dit is een uitgave van de Landelijke Bedienden Centrale - Nationaal Verbond voor Kaderpersoneel (aangesloten bij het ACV), Sudermanstraat 5, 2000 Antwerpen Colofon Redactie: Kris De Block Eindredactie: Jan Deceunynck Vormgeving: Foto s: Daniël Rys Druk: Artoos Communicatiegroep Februari Loon- en arbeidsvoorwaarden in de sector van de beschutte werkplaatsen

5 Inhoud Solidariteit loont Voorwoord Arbeidsduur en arbeidstijd Inkomen Lonen Anciënniteit (enkel voor omkaderingspersoneel) Eindejaarspremie Vervoersonkosten Aanmoedigingspremies Vakantiegeld Leven is meer dan werken alleen Wettelijke vakantie Jeugdvakantie Feestdagen Vrijstelling van arbeidsprestaties Familiaal verlof of verlof om dwingende redenen Klein verlet of kort verzuim Tijdskrediet en loopbaanvermindering Zorgkrediet loopbaankrediet opleidingskrediet - landingsbaan Voltijds brugpensioen op achtenvijftig jaar Wettelijk pensioen Aanvullend pensioen Non-Profit Ontslag en outplacement Sociaal overleg en inspraak Wij hebben werk, geef ons jobs Blijf niet aan de zijlijn staan

6 4 Loon- en arbeidsvoorwaarden in de sector van de beschutte werkplaatsen

7 Solidariteit loont Eind jaren tachtig ontstond onder impuls van LBC-NVK (bediendencentrale ACV) de Witte Woede, dé beweging van de werknemers uit de Non-Profit. De eerste sectorale stakingen braken uit en de eerste betogingen met twintig- tot dertigduizend werknemers trokken door Brussel. Ook vandaag is LBC-NVK dé motor van de Non-Profit. Pas na een tweede reeks acties werd er een sociaal akkoord afgesloten in juli Voor de uitvoering ervan moest er betoogd en gestaakt worden in de ziekenhuizen, de rusthuizen en de revalidatiecentra. De sector van de beschutte werkplaatsen sloot zich pas later aan bij de Witte Woede. Deze sector is in Vlaanderen alleen al goed voor personeelsleden in achtenzestig instellingen. Daarvan werken er zo n als bediende of in de omkadering. Eind 2002 gingen we met ons Manifest voor de Non-Profit in debat met de werknemers uit alle sectoren van de Non-Profit. Zo gaven we iedereen inspraak in het schrijven van een nieuw eisenpakket. Daarna gingen we opnieuw de straat op. In 2005 schreven we geschiedenis door een nieuw Vlaams Intersectoraal Akkoord (VIA) af te sluiten. Voor het eerst bekwamen we, in navolging van de andere Vlaamse sectoren, het systeem van vrijstelling van arbeidsprestaties voor oudere werknemers vanaf vijfenveertig jaar. Een uniek en effectief systeem, eigen aan de Non-Profit. Ook werd de septemberpremie, die werken in de sector aantrekkelijker maakt, ingevoerd. Tenslotte zetten we met een spaarfonds een eerste stap naar een intersectoraal pensioenfonds. 1 april 2006 werd de volgende mijlpaal voor de sector. We stapten over van het Vlaamse beleidsdomein Welzijn naar Werk en Sociale Economie. De opstap naar een eenheidsdecreet sociale economie wordt de volgende uitdaging. Besprekingen in vier Ronde Tafels zullen het decreet vormgeven. LBC-NVK deelt er als gesprekspartner zijn bezorgdheden mee en helpt zoeken naar een sociale oplossing. Ook daar is vakbond zijn, samen met militanten en leden, een uitdaging. Dat het huidige akkoord nog tot 2010 loopt, is voor ons geen reden om stil te zitten. Op dit moment nemen we tal van initiatieven rond vorming en opleiding. We hebben meer dan euro vrijgemaakt om opleiding te voorzien voor én omkadering én doelgroepmedewerkers. Daarbij is er voortdurend overleg met de sector en werkplaatsen, zodat noden en opleidingen héél nauw aansluiting vinden bij elkaar. Het project Deeltijds Leren, Deeltijds Werken werd via het vormingsfonds van de sector op touw gezet, samen met VIVO (Vlaams Instituut Vorming en Opleiding). Hierdoor krijgen heel wat jongeren die deeltijds studeren de mogelijkheid om werkervaring binnen een beschutte werkplaats op te doen. En er liggen nog een paar dossiers op de onderhandelingstafel. Er is het eindeloopbaanvraagstuk, de functieclassificatie moet nodig herzien worden, we moeten verder werken aan het eenheidsdecreet, Voldoende opdrachten en uitdagingen dus, die we samen met jou en de militanten willen aanpakken. Kris De Block, sectorverantwoordelijke LBC-NVK Beschutte en sociale werkplaatsen 5

8 Voorwoord Deze brochure biedt je informatie over je loon- en arbeidsvoorwaarden in de sector van de beschutte werkplaatsen. Als werknemer is het belangrijk om je rechten en plichten te kennen. Dat geeft je steun en zekerheid. Deze brochure kan onmogelijk helemaal volledig zijn. Ze geeft de belangrijkste, vooral sectorale, elementen van de CAO s over de loon- en arbeidsvoorwaarden. De brochure is dan ook maar een deel van wat LBC-NVK (bediendecentrale ACV) je te bieden heeft. Je kan steeds terecht bij de LBC-NVKafgevaardigden op je werkplaats, op het LBC-NVK-secretariaat in je buurt en op Sinds kort vind je alle nieuws en nieuwtjes uit de Non-Profit op be. Ook die van de sector van de beschutte werkplaatsen. Alvast veel leesgenot en informatieplezier 6 Loon- en arbeidsvoorwaarden in de sector van de beschutte werkplaatsen

9 Arbeidsduur en arbeidstijd 38-urenweek? Misschien kan je je vandaag nog moeilijk voorstellen dat we ooit moesten opkomen om de voltijdse arbeidsduur in de sector op maximaal achtendertig uur per week vastgelegd te krijgen. Tot het akkoord van 1998 was dat nochtans de realiteit. Wie vandaag nog méér dan achtendertig uur werkt (of de deeltijdse werknemers in verhouding) moet daarvoor de overeenstemmende compensatiedagen krijgen. 7

10 Inkomen Lonen De barema s of weddenschalen zoals we die vandaag kennen zijn één van de grote realisaties van het vakbondswerk in de sector. Dankzij de langdurige Loon naar werk!-actie realiseerden we betere lonen, een specifieke baremastructuur en eindelijk meer waardering voor het werk. Achteruitstelling de wereld uit was voor LBC-NVK consequent en stap voor stap de weg naar een volledige loonharmonisatie. Alle werknemers hebben recht op dezelfde waardering. De zaak van de lonen is natuurlijk geen afgerond verhaal. De komende jaren zorgen we samen met jou ervoor dat de lonen op een aanvaardbaar peil blijven en mee evolueren met de tijd. Dat vraagt veel inzet en vastberadenheid. Een overzicht van de weddenschalen en alle andere toeslagen en vergoedingen aan de huidige index vind je in de bijlage van deze brochure. Anciënniteit (enkel voor omkaderingspersoneel) Anciënniteit, of de opgebouwde ervaring in de sector, is een belangrijk element in de stijging van het loon. De regels in verband met anciënniteit zorgen er ook voor dat je meeneemt wat je hebt opgebouwd als je van werk verandert. Tot slot bepalen ze in welke gevallen je je opgebouwde anciënniteit uit andere sectoren kan overnemen. Begon je na 1 januari 2001 in een beschutte werkplaats te werken, dan is je anciënniteit een derde van je effectief gepresteerde aan de RSZ onderworpen arbeidsdagen. Werkte je voordien al in eenzelfde functie in de Vlaamse welzijns- en gezondheidssector, dan is je anciënniteit gelijk aan je effectieve anciënniteit voor die functie. Werkte je voor 1 januari 2001 al in een beschutte werkplaats, dan is je anciënniteit de effectieve anciënniteit in je functie plus een derde van de effectieve anciënniteit in andere functies. Kreeg je promotie dan is je anciënniteit 8 Loon- en arbeidsvoorwaarden in de sector van de beschutte werkplaatsen

11 x ind. bruto-uurloon 114 x ind. bruto-uurloon 123,50 x ind. bruto-uurloon twee derde van de effectieve anciënniteit (voor zover je functie gevat is in de CAO van 21 november 1997) plus een derde van de effectieve anciënniteit buiten de beschutte werkplaats. Meer informatie over de berekening van je anciënniteit kan je krijgen bij je LBC-NVKafgevaardigde. Eindejaarspremie De eindejaarspremie wordt betaald in december. Voor het productiepersoneel is de eindejaarspremie gelijk aan achtennegentig keer het individueel bruto-uurloon. De komende jaren verhoogt dat getal volgens bovenstaande tabel. De eindejaarspremie van het begeleidingspersoneel is gelijk aan een dertiende maand. Die komt bovenop de septemberpremie. Die septemberpremie geldt enkel voor het omkaderingspersoneel en bestaat uit twee delen. Een eerste deel is vast geïndexeerd deel. Dat gedeelte wordt jaarlijks vastgesteld. Het bedrag vind je in de bijlage. Een tweede deel is een percentage van je brutojaarwedde. Dat deel is 0,39 percent van je brutojaarwedde. Dat is je brutomaandwedde van augustus maal twaalf. Dat percentage wordt de volgende jaren volgens onderstaande tabel verhoogd. Voor meer informatie over je eindejaarspremie of de septemberpremie, kan je terecht bij de LBC-NVK/ACV-afgevaardigden in jouw voorziening of in één van de talrijke secretariaten van LBC-NVK/ACV. Vervoersonkosten Woon-werkverkeer met de trein Het bedrag van de terugbetaling van je treinkosten vind je in de bijlage. Woon-werkverkeer met openbaar vervoer met uitzondering van het treinvervoer Kom je met het openbaar vervoer maar niet met de trein naar je werk, dan betaalt de werkgever je reiskosten in verhouding tot de afstand. Je vindt een tabel met de terugbetalingen volgens de afstand in de bijlage. Betaal je voor je vervoer een eenheidsprijs, dan is de werkgeversbijdrage gelijk aan zesenvijftig percent van de werkelijke vervoerprijs, maar nooit hoger dan de bedragen voor een afstand van zeven kilometer. Ook die vind je in de bijlage. Gecombineerd openbaar vervoer Indien je de trein combineert met andere verschillende gemeenschappelijke vervoermiddelen en je slechts één vervoerbewijs krijgt voor de volledige afstand, dan betaalt de werkgever enkel de tussenkomst in de treinkaart. In alle andere gevallen worden de bedragen van de verschillende vervoermiddelen opgeteld om het totaal voor de tussenkomst van de werkgever te bekomen. De terugbetaling gebeurt dan volgens de hierboven beschreven manieren ,60 % + 0,80 % + 1,02 % 9

12 Gratis abonnement van De Lijn voor personen met een handicap Het bedrag dat de werkgever elk jaar uitspaart omdat werknemers met een handicap een gratis abonnement krijgen van De Lijn moet integraal gebruikt worden om de verkeersveiligheid van de werknemers te verbeteren. Aanmoedigingspremies Bij het opnemen van tijdskrediet en loopbaanvermindering voorziet de RVA in een maandelijkse premie. Als deze stelsels tegelijk beantwoorden aan de voorwaarden van zorgkrediet, loopbaankrediet, vormingskrediet of landingsbaan heb je recht op een bijkomende Vlaamse aanmoedigingspremie. Meer informatie over de voorwaarden vind je in het volgende hoofdstuk. De actuele bedragen van de premies vindt je in de bijlage. Je kan bij LBC-NVK/ACV terecht voor een persoonlijke berekening. Vakantiegeld Alle werknemers hebben in regel recht op vakantie en vakantiegeld. Als bediende krijg je enkelvoudig en dubbel vakantiegeld. Je enkelvoudig vakantiegeld is je loon dat gewoon doorloopt tijdens je vakantie. Wanneer je uit dienst gaat (of ook bij contractverandering of bij tijdskrediet) of wanneer je vakantiedagen niet hebt kunt opnemen, wordt het enkelvoudig vakantiegeld uitbetaald. Je krijgt ook dubbel vakantiegeld. Dat bedraagt tweeënnegentig percent van je maandloon. Ook dit vakantiegeld wordt verrekend bij contractwijziging. 10 Loon- en arbeidsvoorwaarden in de sector van de beschutte werkplaatsen

13 Leven is meer dan werken alleen Wettelijke vakantie Elke werknemer heeft recht op vier weken of twintig dagen betaald verlof, als je het vorige jaar volledig gewerkt hebt. Jeugdvakantie Om recht te hebben op het volledig aantal vakantiedagen en vakantiegeld, moet je eerst een volledig jaar gewerkt hebben. Wanneer je pas van school komt, kan je natuurlijk aan die voorwaarde niet voldoen. Tenzij je beroep doet op het stelsel van jeugdvakantie. Om recht te hebben op jeugdvakantie in 2008, moet je: jonger zijn dan vijfentwintig jaar op 31 december 2007; je studies beëindigd of gestopt hebben in de loop van 2007; in het jaar dat je afstudeert (in dit geval 2007) minstens één maand gewerkt hebben. Werken als jobstudent telt daarvoor niet mee. Jeugdvakantie betekent dan dat je toch recht hebt op vier weken vakantie. Je krijgt natuurlijk de gewone vakantiedagen en het vakantiegeld voor de gewerkte periode in Daarnaast betaalt de RVA je bijkomende vakantiedagen tot een totaal van vier weken. Die uitkering van de RVA bedraagt ongeveer vijfenzestig percent van je gemiddeld dagloon. Je kan steeds terecht bij LBC-NVK voor meer info en nazicht van jou specifieke situatie. Feestdagen Er zijn tien wettelijke feestdagen waarop niet mag worden gewerkt: nieuwjaarsdag (1 januari), paasmaandag, feest van de arbeid (1 mei), Hemelvaartdag, pinkstermaandag, nationale feestdag (21 juli), Maria Hemelvaart (15 augustus), Allerheiligen (1 november), wapenstilstand (11 november) en Kerstmis (25 december). Voor de vervanging van een feestdag die samenvalt met een dag waarop je sowieso niet moet gaan werken gelden specifieke regels. Vrijstelling van arbeidsprestaties Vanaf vijfenveertig jaar heb je recht op zeven dagen vrijstelling van arbeidsprestaties. Je loon wordt tijdens die dagen gewoon doorbetaald. In het jaar waarin je vijfenveertig wordt, krijg je die dagen in verhouding. Bij die berekening telt de maand waarin je verjaart als een volledige maand. Vanaf vijfenvijftig jaar komt daar één dag vrijstelling van arbeidsprestaties met behoud van je loon bij. Deeltijdse werknemers hebben recht op een evenredig aandeel vrijstelling van arbeidsprestaties. De extra dagen moeten gespreid worden opgenomen met een maximum van twee dagen per drie maanden. 11

14 Familiaal verlof of verlof om dwingende redenen Je hebt recht op maximaal tien dagen familiaal verlof per jaar. Dat verlof is onbetaald en dient om noodsituaties in je gezin op te vangen. Een noodsituatie is een ongeval, ziekte of overlijden van iemand uit je gezin of van (één van) je ouders, of wanneer er plotse schade aan je woning optreedt. Het verlof duurt minimaal één en maximaal twee opeenvolgende dagen. In sommige instellingen kunnen gunstigere regelingen overeengekomen zijn. Klein verlet of kort verzuim Je moet niet gaan werken bij bepaalde gebeurtenissen in je privé-leven. Voorbeelden daarvan zijn een geboorte, een huwelijk of een begrafenis. Het gaat om korte periodes van afwezigheid die men klein verlet of kort verzuim noemt. Bij klein verlet lijd je geen loonverlies, op voorwaarde dat je je werkgever vooraf of in elk geval zo spoedig mogelijk verwittigt. Je kan enkel klein verlet nemen tijdens de normale werktijd. Tijdens je vakantie, ziekteverlof of inactiviteitsdagen geldt dat recht niet. De gebeurtenissen waarvoor klein verlet toegekend wordt en het aantal dagen zijn wettelijk vastgesteld. Zo heb je wanneer je trouwt, recht op twee dagen tijdens de week van je huwelijk of de week die erop volgt. Wanneer je broer of zus overlijdt, heb je recht op klein verlet op de dag van de begrafenis. Meer informatie over de lijst van gebeurtenissen die recht geven op klein verlet, kan je krijgen bij je LBC-NVK-afgevaardigde. Tijdskrediet en Loopbaanvermindering Er even volledig tussen uit kunnen, of de werktijd wat verminderen, kan soms heel welkom of nodig zijn. De CAO Tijdskrediet van de sector regelt de belangrijkste bepalingen. In heel wat instellingen zijn gunstigere regelingen overeengekomen. Meestal betreffen die het aantal werknemers dat gelijktijdig in tijdskrediet kan zijn. De RVA-premies bij tijdskrediet en loopbaanvermindering vind je in de bijlage. LBC-NVK kan zorgen voor een individuele berekening van je inkomen en premies. Recht op volledig tijdskrediet Je kan je loopbaan volledig onderbreken met een minimum van drie maanden en een maximum van drie jaar over je gehele loopbaan. In sommige plaatselijke CAO s wordt dat maximum verlengd tot vijf jaar. De RVA-premie voor volledig tijdskrediet (volledige onderbreking van de loopbaan) is beperkt tot maximaal twaalf maanden in de loopbaan. De periode nadien krijg je dus geen uitkering. In volgende situaties kan je de uitkering toch langer krijgen dan twaalf maanden: opvoeding van kinderen jonger dan acht jaar; zorg voor familieleden; bijscholing. Om in aanmerking te komen voor het nemen van tijdskrediet moet je in de laatste vijftien maanden voor de aanvraag minstens twaalf maanden tewerkgesteld geweest zijn bij de werkgever. Periodes van ouderschapsverlof, palliatief verlof of verlof wegens medische bijstand aan een zwaar ziek gezins- of familielid, worden 12 Loon- en arbeidsvoorwaarden in de sector van de beschutte werkplaatsen

15 niet afgetrokken van het krediet van één jaar en ook niet van het krediet van vijf jaar. De oorspronkelijke functie en tewerkstellingsplaats blijven gegarandeerd, tenzij werknemer en werkgever anders overeenkomen. Recht op loopbaanvermindering tot een halftijdse betrekking (halftijds tijdskrediet) Voor het recht op loopbaanvermindering tot een halftijdse betrekking (halftijds tijdskrediet) geldt eveneens een minimumduur van drie maanden en je moet in de vijftien maanden voor de aanvraag minstens twaalf maanden minimum drievierde gewerkt hebben bij de werkgever. Periodes van ouderschapsverlof, palliatief verlof of verlof wegens medische bijstand aan een zwaar ziek gezins- of familielid, worden niet afgetrokken van het krediet van één jaar en ook niet van het krediet van drie jaar. worden vanaf vijftig jaar wordt de termijn ingekort tot twee jaar. Voor werknemers die aangeworven worden vanaf vijfenvijftig jaar wordt de termijn ingekort tot één jaar; minstens twaalf maanden voor de aanvraag voltijds tewerkgesteld geweest zijn. Periodes van ouderschapsverlof, palliatief verlof of verlof wegens medische bijstand aan een zwaar ziek gezins- of familielid, worden niet afgetrokken van het krediet van drie jaar. De één vijfde loopbaanvermindering kan opgenomen worden in hele of halve dagen. Indien er geen akkoord is op ondernemingsniveau wordt de vermindering opgenomen in hele dagen. Vanaf de leeftijd van vijftig jaar kan het recht op loopbaanvermindering tot een halftijdse betrekking (halftijds tijdskrediet) opgenomen worden zonder beperking in duur. De werknemer vanaf vijftig jaar moet voldoen aan de loopbaanvoorwaarde van twintig jaar als werknemer. Recht op één vijfde loopbaanvermindering Voltijdse werknemers kunnen hun arbeidsduur verminderen met één vijfde met een minimumduur van zes maanden en gedurende maximaal drie jaar in de loopbaan. In sommige plaatselijke CAO s wordt dat maximum verlengd tot vijf jaar. Om in aanmerking te komen voor de één vijfde loopbaanvermindering, moet je: minstens vijf jaar voor de aanvraag tewerkgesteld zijn bij de werkgever. Voor werknemers vanaf vijftig jaar wordt deze termijn ingekort tot drie jaar voor de aanvraag. Voor werknemers die aangeworven 13

16 Vanaf de leeftijd van vijftig jaar kan het recht op één vijfde loopbaanvermindering opgenomen worden zonder beperking in duur. De werknemer vanaf vijftig jaar moet voldoen aan de loopbaanvoorwaarde van twintig jaar als werknemer. Bij de loopbaanvermindering met één vijfde of tot een halftijdse betrekking blijft de oorspronkelijke arbeidsovereenkomst behouden. Er wordt een bijlage bij de arbeidsovereenkomst opgesteld die de arbeidsregeling en het werkrooster volgens het arbeidsreglement bevat. Niet alle werknemers kunnen tegelijkertijd met tijdskrediet gaan. Om het aantal werknemers te bepalen dat gelijktijdig in tijdskrediet kan gaan, is er in vele gevallen een akkoord gesloten in de instelling. Heb je daarover vragen, dan neem je best contact op met je LBC-NVK-afgevaardigde of met het plaatselijk secretariaat van LBC-NVK. Aanvraag en bescherming De aanvraag moet drie maanden op voorhand gebeuren. In ondernemingen met minder dan twintig werknemers is dat zes maanden. Vroeger starten is evenwel mogelijk mits instemming van de werkgever. Intrekking van het tijdskrediet of de loopbaanvermindering is slechts mogelijk in uitzonderlijke gevallen en alleen met de toestemming van de werknemer. Uitstel van de ingangsdatum is slechts mogelijk binnen de maand na de aanvraag van de werknemer en uitsluitend om ernstige redenen. In ieder geval moet het tijdskrediet of de loopbaanvermindering uiterlijk zes maanden na de voorziene ingangsdatum indien er geen uitstel was geweest kunnen ingaan. Andere termijnen kunnen in wederzijds akkoord worden overeengekomen. Vanaf de schriftelijke kennisgeving van de aanvraag van tijdskrediet of loopbaanvermindering is de werknemer beschermd tegen ontslag dat het gevolg zou zijn van deze aanvraag. Indien dat toch gebeurt, moet de werkgever een forfaitaire schadevergoeding betalen van zes maanden loon. Alle problemen in verband met tijdskrediet en loopbaanvermindering kunnen door de vakbondsafvaardiging worden besproken. Indien noodzakelijk kan zelfs beroep worden gedaan op het verzoeningsbureau van de sector. Zorgkrediet - loopbaankrediet - opleidingskrediet - landingsbaan Voor al deze Vlaamse Aanmoedigingspremies zijn er specifieke aanvraagformulieren in te vullen, naast de aanvraagformulieren voor de premies van de RVA. De afgevaardigden of secretariaten van LBC-NVK zullen je er graag bij helpen. De bedragen van de premies vind je in de bijlage. LBC-NVK kan zorgen voor een individuele berekening van je inkomen en premies. Zorgkrediet Zorgkrediet is een extra Vlaamse premie per maand bij, geheel of gedeeltelijk, ouderschapsverlof palliatief verlof verlof voor de verzorging van een zwaar ziek gezins- of familielid. Ouderschapsverlof Onderbreking van je loopbaan voor de opvoeding van kinderen tot zes jaar (bij adoptie tot vier jaar na inschrijving en maximaal tot acht jaar, bij zesenzestig percent handicap tot acht jaar). Om recht te hebben op ouderschapsverlof moet je ten minste twaalf 14 Loon- en arbeidsvoorwaarden in de sector van de beschutte werkplaatsen

17 maanden in dienst zijn bij de werkgever in de vijftien maanden die de aanvraag voorafgaan. Duur: maximaal drie maanden volledige onderbreking (delen van minstens één maand); maximaal zes maanden halftijdse; onderbreking (delen van minstens twee maanden) (voltijdsen); maximaal vijftien maanden één vijfde vermindering (delen van minsten vijf maanden) (voltijdsen). Onder bepaalde voorwaarden kan ook gewisseld worden tussen de systemen van opname. Palliatief verlof Gehele of gedeeltelijke onderbreking voor bijstand van personen die ongeneeslijk/terminaal ziek zijn. Duur één maand, verlenging mogelijk met een tweede maand. Medische bijstand Gehele of gedeeltelijke onderbreking voor bijstand en verzorging van een zwaar ziek gezins- of familielid tot de tweede graad. Maximale duur per patiënt in periodes van minimum één maand tot drie maanden: twaalf maanden bij volledige onderbreking vierentwintig maanden bij gedeeltelijke on derbreking met één vijfde of met een tweede voor eenoudergezinnen: verdubbeling van de termijnen voor verzorging van kinderen tot zestien jaar Ongeacht de duurtijd van deze verloven, kan je de extra premie voor zorgkrediet krijgen gedurende maximum één jaar tijdens je loopbaan. Dat kan in meerdere periodes zijn, tot maximaal twaalf maanden in de totale loopbaan. Het kan van belang zijn, afhankelijk van je persoonlijke levenssituatie, om uit te maken op welke ogenblikken het aanvragen van zorgkrediet het meest aangewezen of voordeligste is. Zo telt de lagere premie bij een maand één vijfde ouderschapsverlof bijvoorbeeld evenveel door als een voltijdse maand in het maximum van twaalf maanden. De extra Vlaamse premie wordt steeds aangevraagd nadat je aanvraag bij de RVA reeds in orde is gebracht. Tijdens de onderbrekingsperiode mag je geen ander werk uitoefenen, geen winstgevende activiteit hebben en geen werkloosheidsuitkering krijgen. Loopbaankrediet Loopbaankrediet is een extra Vlaamse premie per maand, bovenop de RVA-premie, voor wie volledig tijdskrediet neemt. Je hebt recht op drie maanden extra premie per vijf gewerkte jaren in de Vlaamse Non-profit sectoren, tot maximaal twaalf maanden voor twintig gewerkte jaren. Als je aan de voorwaarden voldoet, kan je het recht opnemen in delen van drie, zes, negen of twaalf maanden. Bij terugkeer is je oorspronkelijke functie en tewerkstellingsplaats gegarandeerd. Opleidingskrediet Opleidingskrediet is een extra Vlaamse premie per maand, bovenop de RVA-premie, voor wie volledig of halftijds tijdkrediet opneemt om een erkende opleiding van minimaal 120 uur te volgen. Je hebt in de loopbaan maximaal recht op vierentwintig maanden extra premie, dertig maanden vanaf een loopbaan van minstens twintig jaar, of op de volledige duur van de opleiding in het geval van opleiding voor knelpuntberoepen. Landingsbaan Landingsbaan is het recht om vanaf vijftig jaar je loopbaan te verminderen door: 15

18 ofwel halftijds te gaan werken (voor wie vooraf minstens drie vierde werkte gedurende minstens twaalf maanden voor de aanvraag); ofwel één vijfde minder te gaan werken (voor wie vooraf voltijds werkte gedurende minstens twaalf maanden voor de aanvraag). Overstappen van het één vijfde systeem naar het halftijdse is mogelijk. Je moet voor de premie landingsbaan voldoen aan een specifieke loopbaanvoorwaarde: ofwel twintig jaar voltijds en/of deeltijds (géén omrekening, een jaar is een jaar) gewerkt hebben in de Vlaamse of gelijkgestelde Non-Profit; ofwel vijfentwintig jaar als voltijds en/of deeltijds (géén omrekening, een jaar is een jaar) gewerkt hebben, waarvan minstens tien voltijdse jaren in de Vlaamse of gelijkgestelde Non-Profit (voor deze tien jaar moeten deeltijdse jaren wel worden omgerekend naar voltijdse jaren). De loopbaanvoorwaarde kan voldaan worden door effectieve prestaties of door een specifieke regeling van gelijkgestelde prestaties. Bij grensgevallen in de berekening vraag je best raad aan de LBC-NVK-afgevaardigden. Bij een landingsbaan heb je recht op een extra Vlaamse premie per maand, bovenop de RVA-premie wegens loopbaanvermindering. De landingsbaan blijft behouden tot aan de brugpensioenleeftijd of de leeftijd van het wettelijk pensioen. De werknemer behoudt steeds zijn oorspronkelijke arbeidsovereenkomst. In een bijlage wordt de nieuwe toepasselijke uurrooster en de ingangsdatum overeengekomen. De oorspronkelijke functie en tewerkstellingsplaats blijven behouden, tenzij schriftelijk anders wordt overeengekomen. De werknemers in landingsbaan behouden het recht op de vrijstelling van arbeidsprestaties. Voltijds brugpensioen op 58 jaar Om in brugpensioen te gaan, moet je door de werkgever ontslagen worden met het oog op brugpensioen. Voorafgaand aan het brugpensioen is er daardoor ook een opzegtermijn. Die opzegtermijn wordt geschorst zoals een normale opzegtermijn, bij periodes van onder andere ziekte, jaarlijkse vakantie enzovoort. Je kan er dus rekening mee houden dat door periodes van jaarlijkse vakantie de totale duur van de opzegtermijn in de meeste gevallen langer zal zijn dan de strikte berekening. De CAO s die het brugpensioen regelen moeten om de twee of drie jaar verlengd wor- 16 Loon- en arbeidsvoorwaarden in de sector van de beschutte werkplaatsen

19 Vanaf MAN BP 58 jaar VROUW BP 58 jaar MAN BP 60 jaar VROUW BP 60 jaar 1/1/ jaar 30 jaar 30 jaar 26 jaar 1/1/ jaar 33 jaar 30 jaar 26 jaar 1/1/ jaar 35 jaar 35 jaar 28 jaar 1/1/ jaar 38 jaar den. Je doet er dus goed aan om de looptijd van de CAO s na te vragen en ook na te gaan of je aan alle voorwaarden voldoet. Brugpensioen loopt steeds door tot vijfenzestig jaar, de leeftijd van het wettelijk pensioen. Voor vrouwen is dat tot 1 januari 2009 nog vierenzestig jaar. Daarna wordt ook de pensioengerechtigde leeftijd voor vrouwen op vijfenzestig gebracht. Vervroegd wettelijk pensioen aanvragen vanaf zestig jaar met een loopbaan van minimum vijfendertig jaar is vanuit brugpensioen niet mogelijk. Recente wijzigingen in de wetgeving laten toe om na brugpensioen toch opnieuw het werk te hervatten (bij een andere werkgever), of een zelfstandige activiteit uit te oefenen. De aanvullende vergoeding van de vroegere werkgever blijft dan behouden, de RVA-uitkering uiteraard niet. Hieronder zetten we de voorwaarden om in brugpensioen te kunnen gaan op een rijtje: een arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur, niet ontslagen zijn om dringende redenen; tien jaar in de onderneming van aanvraag gewerkt hebben; de leeftijd van achtenvijftig jaar bereikt hebben binnen de looptijd van de CAO en uiterlijk op de laatste effectieve werkdag; de opzegtermijn mag eindigen na de looptijd van de CAO, voor zover de leeftijd van achtenvijftig jaar wél bereikt is in de looptijd van de CAO; recht hebben op werkloosheidsuitkeringen; voldoen aan de loopbaanvoorwaarde: door het generatiepact stijgt de loopbaanvoorwaarde als volgt: (zie tabel boven) In specifieke gevallen zoals bij een zwaar beroep en bij bepaalde medische redenen, kan de loopbaanvoorwaarde voor brugpensioen toch op vijfendertig jaar blijven. Dat wordt vanaf 1 januari 2010 voor mannen en vanaf 1 januari 2014 voor vrouwen van belang, omdat op dat ogenblik de loopbaanvoorwaarde verzwaart. Onder zwaar beroep wordt een bepaalde omschrijving van wisselende ploegen verstaan. Voor meer informatie hierover kan je terecht bij de LBC-NVK-afgevaardigden of de LBC-NVK-secretariaten. We zullen hierover zeker nog specifieke informatie verspreiden. Het inkomen bij brugpensioen bestaat uit twee delen: een werkloosheidsuitkering van de RVA; een aanvullende vergoeding betaald door de werkgever. De aanvullende vergoeding is de helft van het verschil tussen het netto refertemaandloon en de normale werkloosheidsuitkering. Het netto refertemaandloon bereken je door je jaarloon te delen door twaalf. Er 17

20 bestaat echter een loongrens van maximaal jaarloon. Als je voorafgaand aan het brugpensioen niet volledig gewerkt hebt bijvoorbeeld door ziekte, of je maakt de overgang naar brugpensioen vanuit halftijds tijdskrediet of loopbaanvermindering met één vijfde, dan wordt de aanvullende vergoeding berekend volgens het loon van de oorspronkelijke arbeidsduur. Een plaatselijke CAO kan eventueel voorzien in betere financiële voorwaarden. LBC-NVK kan zorgen voor een berekening van je inkomen als bruggepensioneerde. Voor leden van LBC-NVK (ACV) staat onze dienstverlening in voor het volledig behartigen van je belangen, inclusief de uitbetaling van de uitkeringen. De aanvullende vergoedingen ten laste van de werkgever worden door de werkgever gestort. Wettelijk pensioen Je wettelijk pensioen gaat in vanaf vijfenzestig jaar. Voor vrouwen is dat tot 1 januari 2009 vierenzestig. Een degelijk wettelijk pensioen moet voor LBC-NVK de basis zijn en blijven. Anderzijds kan het niet dat een gepensioneerde werknemer uit de Non-Profit het moet stellen zonder aanvullend pensioen, terwijl vele werknemers uit andere sectoren dat wel hebben. Naar de toekomst toe is het sectoraal Pensioenfonds zeer belangrijk. Om het stelsel verder op te bouwen tot een volwaardig aanvullend pensioen zijn verdere stappen nodig. Waarschijnlijk zullen ze afgedwongen moeten worden. De eerste uitkeringen van aanvullende pensioenrechten, rekening houdend met de looptijd van het Vlaams Akkoord, zijn voorzien vanaf Concrete regels zijn op dit ogenblik nog niet bekend. Sinds 2006 worden de voorbereidende middelen samengebracht in een spaarfonds. Van LBC-NVK krijg je daarover zeker meer informatie. Indien je een loopbaan hebt van vijfendertig jaar dienst is het mogelijk om tussen zestig en vijfenzestig jaar met vervroegd pensioen te gaan. Dat recht geldt niet voor bruggepensioneerden. Om op wettelijk pensioen te gaan, zijn er verkorte opzegtermijnen. Specifieke informatie daarover kan je bekomen via LBC-NVK. Aanvullend pensioen Non-Profit In het Intersectoraal Akkoord voor de Vlaamse Non-Profit voor de periode hebben we de eerste stap gezet naar een aanvullend sectorpensioen voor de Non-Profit. Die stappen blijven voorlopig bescheiden, maar betekenen toch een belangrijke principiele doorbraak. 18 Loon- en arbeidsvoorwaarden in de sector van de beschutte werkplaatsen

21 Ontslag en outplacement De rechten en plichten bij ontslag worden geregeld door de wet. In dergelijke moeilijke omstandigheden is het aan te bevelen je goed te informeren over je rechten. In een aantal gevallen voorziet de wet in beperkingen van het ontslagrecht, bijvoorbeeld bij zwangerschap, tijdskrediet en andere. Elke werknemer heeft steeds het recht om zich te laten bijstaan door een syndicale afgevaardigde. Naast de wet, bestaan er ook nog specifieke afspraken. Ontslag Om de werknemers te beschermen en om zoveel mogelijk een eerlijke behandeling van de werknemers te garanderen, hebben we al in heel wat instellingen in Vlaanderen ontslagprocedures onderhandeld. Waar die er nog niet zijn, willen we er werk van maken om ze te bekomen. Outplacement Outplacement is ondersteunende dienstverlening die de ontslagen werknemer helpt om zo vlug mogelijk een andere job te vinden. Outplacement is mogelijk en in principe overeen te komen voor iedereen, maar voor werknemers vanaf vijfenveertig jaar bestaat er een afdwingbaar recht: niet ontslagen zijn om dringende redenen; vijfenveertig jaar zijn op het ogenblik van het ontslag; minstens één jaar ononderbroken anciënniteit hebben bij de werkgever op het ogenblik van het ontslag. De werknemer die aan de voorwaarden voldoet, heeft recht op een outplacementbegeleiding van maximum twaalf maanden in een erkende dienst voor outplacement (periodes van twee, vier en zes maanden met een totaal van minimaal twintig uur in elke periode). Binnen de vijftien dagen na het einde van de arbeidsovereenkomst moet de werkgever de ontslagen werknemer schriftelijk een geldig aanbod doen. De kosten zijn ten laste van de werkgever en mogen niet verrekend worden op de lonen of opzegvergoedingen. Indien de werkgever geen aanbod doet binnen die termijn, stelt de werknemer hem binnen de maand na die termijn in gebreke. De werkgever moet dan een aanbod doen binnen de maand. De werknemer heeft dan een maand om al dan niet zijn schriftelijke instemming te laten weten. Na opzegging kan de werknemer ook zelf al om een outplacementaanbod verzoeken. Bij het vinden van een nieuwe job, wordt de begeleiding onderbroken. Bij verlies van die job binnen de drie maanden kan de begeleiding worden hervat. Deeltijdse werknemers die gemiddeld minder dan negentien uur per week werken moeten zelf uitdrukkelijk hun recht op een outplacementbegeleiding vragen aan de werkgever, en dat uiterlijk twee maanden na de kennisgeving van het ontslag. 19

22 Sociaal overleg en inspraak In de sector van de beschutte werkplaatsen vertegenwoordigen de afgevaardigden de stem van de werknemers, onder meer in het voorbereiden van eisenprogramma s, het opvolgen van onderhandelingen met de werkgeversorganisaties en met de overheid, het opvolgen van de sectoractualiteit. Het vakbondswerk in de sector is een stevige waarde voor LBC-NVK. Samenwerken met alle sectoren in één solidaire LBC-NVK Non-Profit-beweging maakt ons sterk en representatief. Maar sociaal overleg en inspraak van werknemers is niet alleen een zaak van de sector of van de Non- Profit-beweging in haar geheel. LBC-NVK/ACV: actief in de instellingen en diensten zelf De LBC-NVK-afgevaardigden spelen een heel belangrijke rol in de instellingen en diensten. Zij zorgen voor informatie en ondersteuning. Jij kan erbij terecht met allerlei vragen over je tewerkstelling en je sector, maar ook over heel wat andere thema s inzake sociale rechten en voordelen. LBC-NVK-afgevaardigden kunnen rekenen op de ondersteuning van LBC-NVK-secretarissen en een netwerk van secretariaten in alle regio s van Vlaanderen, alsook van ondersteunende diensten zoals onder andere de vormingsdienst en de juridische dienst. LBC-NVK-afgevaardigden spelen een belangrijke rol in het sociaal overleg en in de onderhandelingen met je werkgever. Op instellingsvlak kunnen er drie vormen van overlegstructuur bestaan: het Comité Preventie en Bescherming op het Werk, de Ondernemingsraad en de Vakbondsafvaardiging. Het Comité en de Ondernemingsraad worden elke vier jaar verkozen in sociale verkiezingen. De werknemersafgevaardigden in de vakbondsafvaardiging worden aangesteld door de vakbond. Hieronder stellen we de overlegstructuren voor. Het Comité Preventie en Bescherming op het Werk Vanaf vijftig werknemers wordt een Comité Preventie en Bescherming op het Werk verkozen. De naam zegt het zelf al grotendeels. Alle aspecten kunnen aan bod komen om het welzijn op het werk te verzekeren en ervoor te zorgen dat iedereen kan werken onder veilige en gezonde werkomstandigheden. ENKELE VOORBEELDEN voorkomen van arbeidsongevallen en het aanpakken van veiligheidsproblemen; omgaan met stress en arbeidsdruk; verbeteren van de werkomstandigheden; milieuwetgeving; het goed functioneren van de preventiediensten (veiligheidsdienst, arbeidsgeneeskundige dienst); moederschapsbescherming en andere gezondheidsthema s. Onze afgevaardigden kunnen alle thema s ter bespreking op de agenda brengen en zoeken naar gepaste antwoorden en oplossingen. 20 Loon- en arbeidsvoorwaarden in de sector van de beschutte werkplaatsen

23 De Vakbondsafvaardiging De vakbondsafvaardiging is de rechtstreekse spreekbuis en belangenverdediger van de werknemers. Zij kunnen zowel individuele thema s als collectieve thema s (die al het personeel aangaan, of soms van een bepaalde groep of een afdeling), aankaarten bij de werkgever. De vakbondsafvaardiging onderhandelt met de werkgever en kan daarbij duidelijke eisen stellen tot verbetering. De afgevaardigden zien er ook op toe dat de sociale wetgeving en de wetgeving in het algemeen, de CAO s van de sector en de akkoorden in de instelling worden toegepast. De vakbondsafvaardiging is bevoegd bij individuele en collectieve onderhandelingen en conflicten. Indien er in de instelling of dienst geen Comité Preventie en Bescherming op het Werk in de instelling bestaat, neemt de vakbondsafvaardiging alle bevoegdheden van het Comité over. Dat is ook het geval voor een aantal bevoegdheden van de Ondernemingsraad. De Ondernemingsraad Vanaf honderd werknemers wordt een Ondernemingsraad verkozen. De Ondernemingsraad vergadert maandelijks en heeft recht op informatie, toezicht en advies alsook een aantal beslissende bevoegdheden over de werking van de instelling. Bijvoorbeeld over de inhoud van het arbeidsreglement, de collectieve vakantiedagen, de tewerkstelling, de uurroosters en allerlei werkregelingen en afspraken. Het informatierecht van de ondernemingsraad is belangrijk. Zo krijgen onze afgevaardigden informatie over de financiële situatie, de tewerkstelling in het algemeen, de sociale maribel, de evoluties en plannen van de instelling. Onze afgevaardigden kunnen daardoor de stem van de werknemers vertolken en alle thema s aankaarten die nodig zijn. De vakbondsafvaardiging heeft ook het recht om de werknemers op allerlei manieren te informeren en personeelsvergaderingen te houden. Interesse in onze werking? Neem vrijblijvend contact met ons op voor meer informatie! 21

24 Wij hebben werk, geef ons jobs Werken in de Non-Profit is werken voor en met mensen. Een waardevolle job die veel waardering verdient. Opkomen voor een zorgzame samenleving is een kostbaar goed. De eis voor meer jobs is van in het begin een belangrijke eis in de LBC-NVK Non-Profit acties en onderhandelingen. Om de werkdruk te verminderen, om de werkomstandigheden leefbaar te maken en te houden, maar ook om de noodzakelijke groei van de sector mogelijk te maken. Ontwikkeling van de sector is het samengaan van meer mensen aan het werk met volwaardig werk aan degelijke loon- en arbeidsvoorwaarden. De strijd voor meer jobs bracht geen windeieren Door elk Non-Profit akkoord van de voorbije jaren kwamen er heel veel jobs bij. Voor de hele Non-Profit samen zijn dat er tienduizenden. Elk van die jobs is broodnodig. akkoorden zijn de financiële middelen voor vorming de laatste jaren zeker toegenomen. Maar ook de zorg om de arbeidscontracten zelf vraagt terecht aandacht. Kwaliteit van tewerkstelling betekent dat de arbeidsduur zo goed mogelijk aangepast is aan de persoonlijke verwachtingen en aan het gezinsleven. Wie dat wenst moet meer uren of voltijds kunnen werken. Omgekeerd kunnen persoonlijke omstandigheden het ook nodig maken de gelegenheid te krijgen om minder uren te werken. Daarnaast is uitzicht op vast werk en geen jarenlange verplichte opeenstapeling van tijdelijke contracten en vervangingen voor LBC-NVK een belangrijk strijdpunt. Ook via de akkoorden over de sociale maribel hebben we duizenden bijkomende jobs, met gelijke loonvoorwaarden voor iedereen, kunnen afdwingen. Ondanks al die bijkomende jobs is méér werkgelegenheid vandaag nog steeds volop aan de orde van de dag. De uitdaging van voldoende handen om aan de noden te voldoen, blijft ook de komende jaren brandend actueel. Een belangrijk aandachtspunt is de aard en de kwaliteit van de tewerkstelling. Door de VOLWAARDIGE TEWERKSTELLING IN DE NON-PROFIT: WE HOUDEN DE WIND STEVIG IN DE ZEILEN! 22 Loon- en arbeidsvoorwaarden in de sector van de beschutte werkplaatsen

25 Blijf niet aan de zijlijn staan LBC-NVK is als vakbond in de Non-Profit al vele jaren heel actief. Door volgehouden inspanningen en talloze onderhandelingen en acties zorgden we voor resultaten die kunnen tellen. Dat is mogelijk dankzij heel veel solidariteit. Door de inzet en de steun van de werknemers uit de Non-Profit zetten we samen stappen vooruit. Zonder twijfel zal dat ook in de toekomst méér dan nodig zijn. Hoe zou de sector er anders uitzien zonder betekenisvolle akkoorden? LBC-NVK Non-Profit is de actieve spreekbuis en onderhandelaar bij de overheid en bij de werkgeversorganisaties. Maar ook in de instellingen en diensten zelf kan je op ons rekenen. Voor alle informatie en ondersteuning kan je terecht bij onze afgevaardigden en in onze secretariaten. Uit de talrijke brochures en publicaties kan je zeker iets opsteken. We garanderen je specifieke en actuele informatie. Opkomen voor de belangen van onze sector, voor meer tewerkstelling, voor goede en toekomstgerichte loon- en arbeidsvoorwaarden: daar gaan we voor! Met een sterke vakbond zetten we samen stappen vooruit. Sluit je nu aan bij LBC-NVK en blijf niet aan de kant staan! Ik blijf niet aan de kant staan en sluit aan bij LBC-NVK! Naam: Adres: Plaats en sector van tewerkstelling: Functie: Ik kan rekenen op de informatie, de dienstverlening en de ondersteuning van de LBC-NVK. Datum: Handtekening: LBC-NVK respecteert de Wet op de bescherming van de privacy. Deze gegevens dienen enkel voor de aansluiting bij LBC-NVK en niet voor derden.! STROOKJE terugbezorgen aan de LBC-NVK-afgevaardigden in de instelling of dienst, aan het LBC-NVK-secretariaat in je regio of terugzenden naar LBC-NVK, Sudermanstraat 5, 2000 Antwerpen. Je kan ook lid worden via 23

26 Plaatselijke secretariaten 9300 AALST, HOPMARKT 45 Tel , Fax ANTWERPEN, NATIONALESTRAAT , Tel , Fax BRUGGE, OUDE BURG 17 Tel , Fax BRUSSEL, PLETINCKXSTRAAT 19 Tel /25/30, Fax DENDERMONDE, OUDE VEST 146 Tel , Fax GENT-EEKLO-ZELZATE, POEL 7 Tel , Fax lbc-nvk.gent@acv-csc.be 1500 HALLE, VANDEN EECKHOUDTSTRAAT 11 Tel , Fax lbc-nvk.halle@acv-csc.be 3500 HASSELT, MGR. BROEKXPLEIN 6 Tel , Fax lbc-nvk.hasselt@acv-csc.be 8900 IEPER, ST. JACOBSSTRAAT 34 Tel , Fax lbc-nvk.ieper@acv-csc.be 8500 KORTRIJK, PRESIDENT KENNEDYPARK 16D Tel , Fax lbc-nvk.kortrijk@acv-csc.be 3000 LEUVEN, L. VANDERKELENSTRAAT 32 Tel , Fax lbc-nvk.leuven@acv-csc.be 2800 MECHELEN-RUPEL, ONDER DEN TOREN 5 Tel , Fax lbc-nvk.mechelen@acv-csc.be 8400 OOSTENDE, KAN. DR. COLENSSTRAAT 7 Tel , Fax lbc-nvk.oostende@acv-csc.be 9700 OUDENAARDE, BURGSCHELDE 5 Tel , Fax lbc-nvk.oudenaarde@acv-csc.be 8800 ROESELARE, H. HORRIESTRAAT 31 Tel , Fax lbc-nvk.roeselare@acv-csc.be 9100 SINT-NIKLAAS, H. HEYMANPLEIN 7 Tel , Fax lbc-nvk.sint-niklaas@acv-csc.be 2300 TURNHOUT, KORTE BEGIJNENSTRAAT 20 Tel , Fax lbc-nvk.turnhout@acv-csc.be 1800 VILVOORDE, TOEKOMSTSTRAAT 17 Tel , Fax lbc-nvk.vilvoorde@acv-csc.be Algemeen Secretariaat 2000 ANTWERPEN, Sudermanstraat 5 Tel , Fax lbc-nvk@acv-csc.be 24 Loon- en arbeidsvoorwaarden in de sector van de beschutte werkplaatsen

27 LBC-NVK Centrum voor Loopbaanontwikkeling denkt met je mee Voor je loopbaan een roetsjbaan wordt Het Centrum voor Loopbaanontwikkeling van de LBC-NVK geeft mensen die aan het werk zijn de kans om onder professionele begeleiding na te denken over hun job en/of loopbaan. Wil je eens grondig nadenken over je toekomstplannen? Heb je het gevoel dat je talenten op je werk niet voldoende aan bod komen? Ben je de controle kwijt geraakt en neemt het werk een loopje met jou? Ben je op zoek naar een harmonieus evenwicht tussen werk en privé? Dan is loopbaanbegeleiding wellicht iets voor jou Interesse? Kom dan naar één van de startbijeenkomsten bij jou in de buurt. De data vind je op de Voor leden is deze service gratis, niet-leden betalen een minimale bijdrage. Meer info op tel. 03/

28 Dit is een uitgave van de Landelijke Bedienden Centrale - Nationaal Verbond voor Kaderpersoneel (aangesloten bij het ACV), Sudermanstraat 5, 2000 Antwerpen