Ons kenmerl< U Beh. door l.f.m. Franken-Leenaars. Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, Economie

Transcriptie

1 ~ J Geme Bergen op Z oom --:::::-- ~ Aan de leden en duoburgerleden van de gemeenteraad van Bergen op Zoom 11111m1111r m Uw kenmefl( Uw brief Onderwerp. horeca-adviesrapport Van Spronsen Ons kenmerl< U Beh. door l.f.m. Franken-Leenaars Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, Economie 1 7 JAN Datum Doorl<iesnr B11lage(n) Beste leden en duoburgerleden van de gemeenteraad, Zoals afgesproken tijdens onze inloopsessie kwartaalrapportage in het Binnenstadslab bieden wij u hierbij het horecaadviesrapport van bureau Van Spronsen aan en de presentatie zoals die door het bureau is gegeven. Wij streven er naar om in het tweede kwartaal te komen met een integrale visie op de binnenstad, waarbij niet alleen het horeca-advies wordt verwerkt, maar ook de eerder met u gedeelde gebiedsprofielen, en alle andere onderzoeken en lessons leamed uit de Brede Aanpak Binnenstad. In de tussentijd zullen wij handelen naar de geest van dit horeca-advies. Met vriendelijke groet, <..._ 4"\J. -~. --De heer P.A.M. van der Velden Wethouder Binnenstad Jacob Oll<ed'IUaan AR Bergen op Zoom Contact V.WN beryeoopzoom nl Posttlus 35 4SOO AA Bergen op Zoom 1 V.WN betg~""oom nl T F (0164) KvK 201óft'S' B nv BNG rek. rv B!BAN NL41BNGH B BIC BNGHM.2G

2 1 Advies ten behoeve van Horecavisie Gemeente Bergen op Zoom 2016-R-011/ januari 2018 Samenstellers Hans van Spronsen Guido Verschoor Nick ten Hove Michiel Dröge

3 Inleiding & leeswijzer 2 Inleiding De Ondernemers Vereniging Grote Markt, KHN en de gemeente Bergen op Zoom hebben gezamenlijk Van Spronsen & Partners horeca-advies benaderd om een advies op de horecamarkt van Bergen op Zoom uit te werken. Aanleiding hiervoor is dat er volgens de Ondernemersvereniging de afgelopen jaren regelmatig horeca is bijgekomen, tegenstrijdig met het voorliggende horecabeleid en dat er momenteel een overcapaciteit aan horeca dreigt. Zoals het grootschalige wereldrestaurant in De Zeeland, de commerciële exploitatie van gebouw T en de nabij gelegen horeca in de Blokstallen. Belangrijke vraag die in het onderzoek beantwoord moet worden is of er nog ruimte is voor uitbreiding van de horeca, voor welk type horeca en op welk locatie. De basis van deze beoordeling ligt hierbij ook in de ontwikkeling van de verschillende doelgroepen en de hierbij verwachte vraag naar horeca. Leeswijzer Het doel van dit rapport is een advies op de gewenste horecaontwikkeling in Bergen op Zoom voor de periode Het advies maakt duidelijk welke horecaontwikkelingen in welk deel van de stad wenselijk zijn en welke niet. De focus ligt op de binnenstad, aangezien hier de meeste horeca is gevestigd. In hoofdstuk 1 is een benchmark opgenomen waarin het horeca-aanbod wordt vergeleken met dat van andere steden in de regio (Breda, Roosendaal, Goes) en steden met enigszins vergelijkbaar profiel (Gouda, Hoorn). In de hoofdstukken 2 en 3 is het huidige horeca-aanbod (kwantitatief en kwalitatief) in Bergen op Zoom en de te verwachten horeca vraag tot en met 2022 uiteengezet (kwantitatief en kwalitatief). Hoofdstuk 4 gaat in op de indeling van de verschillende horecacategorieën (huidig). In hoofdstuk 5 vindt u de ruimtelijk economische advies waarin wordt aangegeven welk uitbreidingspotentieel er nog is in de horeca, in welke gebieden uitbreiding kan plaatsvinden en waar niet, daarnaast worden actielijnen geformuleerd om de kwaliteit en beleving van de horeca in de verschillende gebieden te verbeteren.

4 Inhoudsopgave 3 Inhoudsopgave Inleiding & Leeswijzer Samenvatting 1. Benchmark 1.1 Inleiding 2.2 Horecatotaal 2.3 Drankensector 2.4 Restaurantsector 2.5 Fastservicesector 2.6 Logiessector 2. Analyse horeca-aanbod 2.1 Inleiding 2.2 Profiel gemeente Bergen op Zoom 2.3 Profiel stad Bergen op Zoom 2.4 Profiel oude stad 2.5 Profiel Bergen op Zoom Oost 2.6 Profiel Bergen op Zoom Noord 2.7 Profiel Bergen op Zoom West 2.8 Profiel Halsteren 2.9 Profiel Lepelstraat 2.10 Horecagebieden Van Spronsen & Partners 2.11 Grote Markt 2.12 Beursplein e.o Winkelgebied 2.14 Het Vierkantje 2.15 Dwaalmilieu 2.16 Havenkwartier 2.17 Stationsgebied 2.18 Ontwikkelgebied: De Boulevard 2.19 Toekomstig aanbod 2.20 Horecanetwerk 2.21 Horecanetwerk verbeteringen Analyse horeca vraag 3.1 Inleiding 3.2 Particuliere vraag 3.3 Toeristische vraag 3.4 Zakelijke vraag 3.5 Logies 4. Huidige horeca categorieën 4.1 Categorieën 5. Ruimtelijk economische advies 5.1 SWOT vraag & aanbod horecamarkt 5.2 Inleiding 5.3 Toekomstig stedelijke ontwikkelingen 5.3 Horecabezoeken 5.4 Horecabesteding en omzet 5.5 Ontwikkelingsgebieden 5.6 Uitbreidingspotentieel Uitbreidingspotentieel diverse scenario s 5.8 Uitbreidingspotentieel hotelsector 5.9 Ontwikkelingsadvies per gebied 5.10 Advies Grote Markt 5.11 Advies Beursplein e.o Advies Winkelgebied 5.13 Advies Het Vierkantje 5.14 Advies Dwaalmilieu 5.15 Advies Havenkwartier 5.16 Advies Stationsgebied 5.17 Advies De Boulevard 5.18 Uitzonderingen uitbreidingsplafond Bijlage Bijlage I Werking plafond in ontwikkeling Bijlage II Werking plafond en gebiedsvisies bij vergunning aanvraag

5 Samenvatting 4 Samenvatting In de benchmark (bron Horeca DNA) is het aanbod (bedrijven en vierkante meters) afgezet tegen het aantal inwoners teneinde een vergelijking te kunnen maken met steden in de regio en steden met een enigszins verglijkbaar profiel. Hieruit blijkt onder andere dat: Het aantal vierkante meters verkoopvloeroppervlakte (v.v.o) ligt in Bergen op Zoom hoger dan in de vergelijkbare steden en op een vergelijkbaar niveau met de steden in de regio. De drankensector ligt op alle vlakken hoger dan nagenoeg alle de steden uit de benchmark. De restaurantsector is over de linie ondervertegenwoordigd ten opzichte van de benchmark- en regiosteden. NB: Het daadwerkelijk aanbod anno 2017 laat overigens zien dat het restaurantaanbod in Bergen op Zoom fors hoger ligt. De fastservice sector is ten opzichte van vergelijkbare steden oververtegenwoordigd. Ten opzichte van de regio is het aanbod echter relatief laag. Het aantal kamers per banen in Bergen op Zoom ligt fors hoger dan in de vergelijkbare steden en de steden in de regio. Alleen Breda kent een vergelijkbaar beeld. Uit de analyse van de huidige marktsituatie (bron: Horeca DBNA aangevuld met inventarisatie naar aanleiding van fysiek bezoek aan alle bedrijven) blijkt het volgende: Bergen op Zoom telt 175 horecabedrijven met een totale verkoopoppervlakte van ruim m². Qua bedrijfstype is met name de drankensector (veelal café/bar bedrijven) ruim vertegenwoordig (77 bedrijven), ook qua oppervlakte is de drankensector het grootst (ruim m²). Ruim 60% van de horecabedrijven (109) is gevestigd in het centrum. Binnen het centrum zijn diverse horecagebieden vastgesteld, waarbij met name naar het karakter van het gebied en de functie van de horeca is gekeken. Sommige gebieden zijn uitgestrekt (Winkelgebied en Dwaalmilieu), andere beperken zich tot één straat (bijvoorbeeld de Grote Markt). 80% van de horecameters in het centrum bevindt zich in één van deze gebieden. Van ieder gebied zijn de kwaliteiten en beperkingen in beeld gebracht. Doel van het benoemen van deze gebieden is dat er richting de toekomst op micro gebied kan worden ingezet op bepaalde ontwikkelingsstrategieën. Met dezelfde achterliggende gedachten zijn ontwikkellocaties geïnventariseerd (de Boulevard). Vervolgens is gekeken naar de verschillende doelgroepen en de ontwikkelingen hiervan richting 2022 (vijf jaar vooruit). Hierbij is gekeken naar omvang en horecagedrag (bezoekfrequentie, bestedingen in de verschillende horecasectoren). Dit dient als basis voor de bepaling van de toekomstige marktruimte voor horeca. Mede door een verwachte voortzetting van de ingezette toeristische groei bedraagt de verwachte horecaomzet in 2022 circa 52 miljoen. Op basis van deze omzetpotentie wordt een vertaling gemaakt naar de potentiële horeca capaciteit (aantal m² en bedrijven). De gemeente kan op deze manier sturen op de gewenste ontwikkeling van horeca. Er wordt een richtinggevend kader geadviseerd in plaats van het vrijgeven van de markt voor horeca initiatieven, omdat het vrijgeven van de markt schadelijk is voor de kwaliteit van het aanbod op termijn: Door overaanbod komt het rendement van bedrijven onder druk te staan. Een gevolg hiervan is o.a. dat goedkoper personeel wordt aangetrokken, de kwaliteit onder druk komt te staan en concepten uithollen. Er komt steeds minder ruimte voor vervangingsinvesteringen. Op middellange termijn betekent dit dat zwakke bedrijven om zullen vallen en de sterke bedrijven overleven. Het is derhalve niet realistisch te veronderstellen dat het vrijgeven van de markt leidt tot kwaliteitsverbetering, echter eerder het tegenovergestelde. De uitbreidingsruimte is vastgesteld op bijna 800m² v.v.o. (circa 1.200m² b.v.o). Dit impliceert een uitbreiding van bijna 3,5% ten opzichte van het huidige aanbod. Dit betreft een plafond per saldo (er zullen ook bedrijven verdwijnen, het betreft immers een dynamische markt). In het advies is een bandbreedte uitgewerkt. Het is hierbij zaak om jaarlijks te monitoren in welke mate, met name het toeristisch bezoek, aan de stad zich ontwikkeld. Kijkend naar de gemiddelde oppervlakte per bedrijfstype komt de uitbreidingsruimte neer op ongeveer 8 bedrijven. Aangezien er reeds zeven nieuwe bedrijven in de planning liggen, impliceert dit dat er na realisatie van deze uitbreiding per saldo nauwelijks ruimte resteert. Ook als we kijken naar vierkante meters van de plannen voor nieuw aanbod (minimaal 800m² v.v.o,) is te zien dat er eigenlijk geen overall uitbreidingsruimte meer is. Het kan echter een politieke keuze zijn om meer uitbreiding op bepaalde plekken toe te staan die het desbetreffende gebied versterken. Daarom is in het advies per gebeid aangegeven welke ontwikkelingsrichtingen mogelijk zijn. Een buitensporige uitbreiding ten opzichte van het uitbreidingspotentieel zal tot gevolg hebben dat op bepaalde plekken in de gemeente het niet meer bedrijfseconomisch rendabel is om horeca te exploiteren. Er zullen prioriteiten moeten worden gesteld aan de ontwikkeling en versterking van de verschillende gebieden, in samenspraak met andere branches (retail, cultuur, leisure) en functies (wonen, werken).

6 1. Benchmark 5

7 2. Benchmark 2.1 Inleiding 6 Inleiding In dit hoofdstuk is een benchmark opgenomen waarin de gemeenten in de omliggende regio (Roosendaal, Breda en Goes) en een aantal vergelijkbare steden elders in het land (Hoorn en Gouda) met de gemeente Bergen op Zoom worden vergeleken. In de benchmark is het aanbod, dichtheid en ontwikkelingen van het huidige horecaaanbod in beeld gebracht. Hierbij zijn cijfers vanuit HorecaDNA gebruikt die meest recent beschikbaar zijn ( ). Om een indicatie te geven is de ontwikkeling van het aanbod gegeven in de periode van NB: In hoofdstuk 2 (Horeca-aanbod) is actuelere informatie voor Bergen op Zoom gebruikt n.a.v. fieldresearch. Hierdoor wijken de werkelijke actuele cijfers over Bergen op Zoom enigszins af. Bij iedere tabel zijn alle belangrijke positieve en negatieve ontwikkelingen samengevat. De uitkomsten dienen als een soort graadmeter echter zijn niet leidend voor het bepalen van de marktruimte, aangezien iedere stad een eigen profiel heeft en afwijkende toeristische en zakelijke vraag.

8 2. Benchmark 2.2 Horecatotaal 7 HORECA TOTAAL (HorecaDNA 2017) Bergen op Zoom Gouda Hoorn Gemiddeld Breda Goes Roosendaal Gemiddeld Totaal aantal horecabedrijven (excl. partycatering) Totale oppervlakte Totaal aantal horecabedrijven per inwoners Totaal aantal m² per inwoners Ontwikkeling m² ( ) 0,1% 13,9% -10,3% 0,3% 5,7% -7,4% -1,5% 1,9% Ondanks een daling in Bergen op Zoom ligt het aantal vierkante meters horeca per inwoners fors hoger dan in de twee vergelijkbare gemeenten. In vergelijking met de steden in de regio telt Bergen op Zoom relatief gezien bijna evenveel vierkante meters horeca als Breda. Alleen in Goes ligt het aantal vierkante meters per inwoners fors hoger. Bron: VSP foto archief

9 2. Benchmark 2.3 Drankensector 8 DRANKVERSTREKKERS (HorecaDNA 2017) Bergen op Zoom Gouda Hoorn Gemiddeld Breda Goes Roosendaal Gemiddeld Totaal aantal bedrijven Ontwikkeling ( ) -8% -8% -2% -5% 0% 2% -8% -2% Bedrijven per inwoners Totaal verkoopoppervlakte m² Ontwikkeling m² ( ) -6% -1% -16% -10% 4% -12% -7% -2% Gemiddelde m² capaciteit Aantal m² per inwoners Totaal café/bar Ontwikkeling ( ) -12% -14% -8% -10% -1% 0% -8% -3% Aantal per inwoners Totaal coffeecorners Ontwikkeling ( ) 25% -9% 67% 7% 19% 20% 0% 13% Aantal per inwoners 0,8 1,4 0,7 1,0 1,4 1,6 0,6 1,2 Aantal discotheken Ontwikkeling ( ) 0% 0% 0% 0% -67% 0% 0% -40% Aantal per studenten 0,0 0,0 0,0 0,0 0,9 26,1 0,0 2,2 Aantal zalen/partycentra Ontwikkeling ( ) -17% 100% -20% 0% 0% 100% -14% 0% Aantal per inwoners 0,8 0,3 0,6 0,4 0,3 0,3 0,8 0,4 Aantal overig drankverstrekkers Ontwikkeling ( ) 0% 0% 10% 5% 0% -6% 0% -1% Aantal per inwoners 3,5 1,7 1,5 1,6 2,1 4,3 1,9 2,4 Het aantal drankverstrekkende bedrijven en vierkante meters per inwoners ligt in Bergen op Zoom ruim twee keer zo hoog als in de vergelijkbare gemeenten. Ook ten opzichte van de steden in de regio is het aanbod in Bergen op Zoom fors hoger en alleen vergelijkbaar met Goes. Kijkend naar de specifieke bedrijfstypes dan is te zien het relatieve overaanbod over de linie zichtbaar is. Ondanks een forse daling ligt het aantal café- en zaalbedrijven per inwoners nog altijd relatief hoog, zowel ten opzichte van de vergelijkbare gemeenten als de steden in de regio. Ook het aantal overige drankverstekkers (horeca bij recreatie, horeca bij sport, kiosken) ligt relatief fors hoger. Bron: VSP foto archief

10 2. Benchmark 2.4 Restaurantsector 9 RESTAURANTS (HorecaDNA 2017) Bergen op Zoom Gouda Hoorn Gemiddeld Breda Goes Roosendaal Gemiddeld Totaal aantal bedrijven Ontwikkeling ( ) 0% 5% -6% -1% 6% -6% 2% 3% Restaurants per inwoners Totaal verkoopoppervlakte m² Ontwikkeling ( ) 13% 20% -8% 6% 8% -6% 6% 6% Gemiddelde m² capaciteit Aantal m² per inwoners Keukenrichting % Nederlands-Frans 38% 41% 43% 42% 41% 48% 27% 39% % Italiaans 12% 7% 7% 7% 10% 7% 5% 8% % Zuid-Europees 12% 14% 2% 8% 7% 14% 16% 10% % Chinees-Indisch 6% 11% 16% 14% 15% 14% 20% 16% % Overig Aziatisch 6% 11% 11% 11% 8% 3% 7% 7% % Overig buitenlands 26% 16% 20% 18% 19% 14% 25% 20% Restaurants score 8+ IENS (minimaal 10 recensies) 56% 41% 57% 49% 52% 24% 16% 40% Restaurants in Lekker Restaurants met Bib Gourmand Restaurants met 1 Michelinster AirDnD aanbod Het aantal vierkante meter restaurant en het aantal restaurantbedrijven per inwoners ligt, zowel in relatie tot de vergelijkbare steden als de steden in de regio, lager. Dit ondanks de positieve ontwikkeling van het aantal vierkante meters de afgelopen vijf jaar (schaalvergroting). Bergen op Zoom kent, in relatie tot nagenoeg alle benchmark steden een extreem hoog aandeel Nederlands-Franse en Italiaanse restaurants. De Aziatische sector is fors ondervertegenwoordigd De restaurants in Bergen op Zoom worden bijzonder goed beoordeeld (Iens). Bergen op Zoom heeft 1 Bib-Gourmand restaurant (Hemingway van Grand Hotel de Draak). Bron: VSP foto archief

11 2. Benchmark 2.5 Fastservicesector 10 FASTSERVICEBEDRIJVEN (HorecaDNA 2017) Bergen op Zoom Gouda Hoorn Gemiddeld Breda Goes Roosendaal Gemiddeld Totaal aantal bedrijven Ontwikkeling ( ) 9% 25% -5% 9% 17% 0% 3% 11% Bedrijven per inwoners Totaal verkoopoppervlakte m² Gemiddelde m² capaciteit Ontwikkeling m² ( ) 12% 49% -12% 12% 12% -9% 4% 8% Aantal m² per inwoners Aantal lunchrooms Ontwikkeling ( ) 13% 71% -31% 0% 4% 33% 17% 10% Aantal per inwoners 1,4 1,7 1,5 1,6 2,6 2,1 2,7 2,6 Aantal ijssalons Ontwikkeling ( ) 0% 0% 50% 25% 0% -67% -50% -27% Aantal per inwoners 0,3 0,3 0,4 0,3 0,3 0,3 0,1 0,3 Aantal shoarma/grillrooms Ontwikkeling ( ) 14% 40% 75% 56% 57% -17% 13% 29% Aantal per inwoners 1,2 1,0 1,0 1,0 1,2 1,3 1,2 1,2 Aantal cafetaria Ontwikkeling ( ) 20% 0% 6% 3% 4% 25% -8% 2% Aantal per inwoners 3,6 2,2 2,3 2,3 3,2 2,7 3,1 3,1 Aantal fastfoodrestaurants Ontwikkeling ( ) 0% 100% 0% 50% 11% 0% 67% 23% Aantal per inwoners 0,2 0,3 0,1 0,2 0,5 0,3 0,6 0,5 Aantal pannenkoekenrestaurants Ontwikkeling ( ) -50% 0% 0% 0% 200% 0% 0% 33% Aantal per inwoners 0,2 0,3 0,0 0,1 0,2 0,5 0,4 0,3 Aantal overig spijsvertrekkend en restauratie Ontwikkeling ( ) -33% 33% -50% -14% 129% -50% -33% 58% Aantal per inwoners 0,3 0,6 0,3 0,4 0,9 0,3 0,3 0,6 Zowel het aantal bedrijven als het aantal vierkante meters per inwoners ligt hoger dan in de verglijkbare gemeenten. Ten opzichte van de steden in de regio scoort Bergen op Zoom lager. Dit komt doordat Breda en Roosendaal (outlet center) veel dagbezoekers trekken (interessant voor daghoreca). In lijn met het beeld in de benchmarksteden is zowel het aantal bedrijven als het aantal vierkante meters de afgelopen vijf jaar fors gestegen. Bergen op Zoom telt relatief weinig lunchrooms en fastfood restaurants. Het aantal cafetaria s is oververtegenwoordigd.

12 2. Benchmark 2.6 Logiessector 11 HOTELS (HorecaDNA 2017) Bergen op Zoom Gouda Hoorn Gem. Breda Goes Roosendaal Gem. Totaal aantal bedrijven Ontwikkeling ( ) 0% 0% 29% 17% 0% 40% 0% 6% Totaal aantal kamers Ontwikkeling ( ) -4% -3% 78% 33% 13% 16% 1% 12% Aantal per banen Airbnb aanbod (airbnb.nl) In tegenstelling tot de meeste benchmarksteden is het aantal kamers de afgelopen vijf jaar licht gedaald. Desondanks ligt het aantal kamers per banen in Bergen op Zoom nog steeds fors hoger dan in de vergelijkbare steden en de steden in de regio. Alleen Breda kent een vergelijkbaar beeld. Bron: Grand hotel de Draak Bron: Zoover Bron: Grand café hotel de Bourgondiër

13 2. Horeca-aanbod 12

14 2. Horeca-aanbod 2.1 Inleiding 13 Inleiding In dit hoofdstuk vindt de analyse van het huidig horeca-aanbod plaats (peildatum april 2017). De uitkomsten bieden input voor het advies om de tekortkomingen en kansen naar de toekomst in beeld te brengen, karakters van concentratiegebieden te versterken en het horecanetwerk binnen de stad te verbeteren. In de benchmark is reeds gekeken naar de ontwikkelingen op gemeentelijk niveau binnen de restaurantsector (aanbod, ontwikkelingen van keukenrichtingen en van het culinair niveau), drankensector, fastservicesector en hotelsector (aanbod, ontwikkelingen van de diverse bedrijfstypes). In de benchmark ligt het aantal horecabedrijven hoger dan de uitkomsten in voorliggend hoofdstuk. Dit wordt mede veroorzaakt door correcties op het bestand op basis van fysiek bezoek aan de stad. Voor de benchmark zijn de cijfers van Horeca DNA aangehouden om vergelijking met de andere steden mogelijk te maken vanuit dezelfde bron. In dit hoofdstuk wordt nader gekeken naar de profielen van de verschillende gebieden van Bergen op Zoom, het horeca-aanbod, het aantal vierkante meters verkoop vloeroppervlakte (v.v.o) en de horecadichtheid (aantal vierkante meters per inwoners). Vervolgens wordt gekeken welke horecagebieden zich bevinden in de Oude Stad van Bergen op Zoom, welk karakter deze individuele gebieden hebben (type aanbod, product- en uitstralingsniveau, capaciteit) en hoe de verbindingen zijn (netwerk) tussen de gebieden. Behalve specifieke aandacht voor de horecagebieden in de binnenstad is er ook aandacht voor ontwikkellocaties binnen en buiten het centrum, zodat in het advies een goed beeld geschetst kan worden van de ontwikkelingsmogelijkheden binnen de gehele stad. Bron: bergenopzoom.nl

15 2. Horeca-aanbod 2.2 Gemeente Bergen op Zoom Horecasector Aantal Oppervlakte Dichtheid Aandeel Restaurant % Drank % Fastservice % Hotel % Totaal % 14 Bergen op Zoom Impressie Bergen op Zoom ( inwoners) - Horecaprofiel Bergen op Zoom telt in totaal ruim 175 horecabedrijven met een totale v.v.o van ruim m². Het restaurantaanbod vertegenwoordigt 25% van de totale horecacapaciteit, met een grote diversiteit aan keukenrichtingen. Het aantal vierkante meters ligt fors hoger dan in de benchmark. Dit komt doordat er recent nieuwe (grote) restaurants geopend zijn. De drankensector vertegenwoordigt 50% van de totale horecacapaciteit. Binnen de drankensector zijn met name de café/barbedrijven ruim vertegenwoordigd (77% van het aanbod). De fastservicesector vertegenwoordigt slechts 15% van de totale horecacapaciteit. In de fastservicesector zijn met name cafetaria s ruim vertegenwoordigd. In totaal telt de gemeente 11 hotels/hostels (319 kamers). De restaurants en zalen van deze bedrijven hebben een totale oppervlakte van 2.359m². Bron: VSP Bron: Horeca DNA

16 Bergen op Zoom Impressie 2. Horeca-aanbod 2.3 Stad Bergen op Zoom Horecasector Aantal Oppervlakte Dichtheid Aandeel % Bergen op Zoom 15 Restaurant % 94% Drank % 87% Fastservice % 90% Hotel % 93% Totaal % 90% Bergen op Zoom ( inwoners) - Horecaprofiel Bergen op Zoom telt in totaal 159 horecabedrijven met een totale v.v.o van ruim m² (90% van het totaal). Het restaurantaanbod vertegenwoordigt 26% van de totale horecacapaciteit, met een grote diversiteit aan keukenrichtingen. De drankensector vertegenwoordigt 49% van de totale horecacapaciteit. Binnen de drankensector zijn met name de café/barbedrijven ruim vertegenwoordigd (77% van het aanbod). De fastservicesector vertegenwoordigt slechts 15% van de totale horecacapaciteit. In de fastservicesector zijn met name cafetaria s ruim vertegenwoordigd. In totaal telt Bergen op Zoom 10 hotels/hostels (314 kamers). De restaurants en zalen van deze bedrijven hebben een totale oppervlakte van 2.200m². Bron: VSP Bron: Horeca DNA

17 Oude stad Impressie 2. Horeca-aanbod 2.4 Oude Stad Horecasector Aantal Oppervlakte Dichtheid Aandeel % Bergen op Zoom 16 Restaurant % 51% Drank % 49% Fastservice % 42% Hotel % 84% Totaal % 52% Oude stad ( inwoners) - Horecaprofiel De Oude Stad telt in totaal 108 horecabedrijven met een totale v.v.o. van circa m². Het restaurantaanbod vertegenwoordigt 25% van de totale horecacapaciteit, met een grote diversiteit aan keukenrichtingen. De drankensector vertegenwoordigt 48% van de totale horecacapaciteit in de Oude Stad. Binnen de drankensector zijn met name de café/bar bedrijven ruim vertegenwoordigd (90% van het aanbod). Dit is kenmerkend voor een stadscentrum. De fastservicesector vertegenwoordigt slechts 12% van de totale horecacapaciteit. In de fastservicesector zijn met name lunchrooms/ coffeecorners ruim vertegenwoordigd (48%). In totaal telt de Oude Stad 7 hotels (286 kamers). De restaurants en zalen van deze hotels hebben een totale oppervlakte van bijna 2.000m². Bron: VSP Bron: Horeca DNA

18 2. Horeca-aanbod 2.5 Bergen op Zoom Oost Horecasector Aantal Oppervlakte Dichtheid Aandeel % Bergen op Zoom 17 Restaurant % 20% Drank % 34% Fastservice % 24% Hotel % 10% Totaal % 27% Bergen op Zoom Oost Impressie Bergen op Zoom Oost ( inwoners) - Horecaprofiel Bergen op Zoom Oost telt 34 horecabedrijven met een totale v.v.o. van ruim 6.500m². Het restaurantaanbod vertegenwoordigt slechts 19% van de totale horecacapaciteit, met uitsluitend een vertegenwoordiging van de Nederlands-Franse en de overig buitenlandse keukenrichtingen (internationaal). De drankensector vertegenwoordigt 64% van de totale horecacapaciteit. Binnen de drankensector zijn de café/bar bedrijven (41%), de zalencentra (23%) en de overige drankverstrekkers (24%) ruim vertegenwoordigd. De fastservicesector vertegenwoordigt slechts 13% van de totale horecacapaciteit. In de fastservicesector zijn met name cafetaria s ruim vertegenwoordigd. In Bergen op Zoom Oost zijn drie hotels/hostels gevestigd (28 kamers). De restaurants en zalen van deze bedrijven hebben een totale oppervlakte van 230m². Bron: VSP Bron: Horeca DNA

19 2. Horeca-aanbod 2.6 Bergen op Zoom Noord Horecasector Aantal Oppervlakte Dichtheid Aandeel % Bergen op Zoom 18 Restaurant % 8% Drank % 3% Fastservice % 4% Hotel % 0% Totaal % 4% Bergen op Zoom Noord Impressie Bergen op Zoom Noord ( inwoners) - Horecaprofiel Bergen op Zoom Noord telt in totaal 8 horecabedrijven met een totale v.v.o. van ruim 1.000m². Het restaurantaanbod vertegenwoordigt 50% van de totale horecacapaciteit, met uitsluitend een vertegenwoordiging van de Nederlands-Franse keukenrichting. De drankensector vertegenwoordigt 37% van de totale horecacapaciteit. De fastservicesector vertegenwoordigt slechts 13% van de totale horecacapaciteit. In de fastservicesector is uitsluitend het cafetaria bedrijf met een wijkvoorzienende functie vertegenwoordigd. Bron: VSP Bron: Horeca DNA

20 2. Horeca-aanbod 2.7 Bergen op Zoom West Horecasector Aantal Oppervlakte Dichtheid Aandeel % Bergen op Zoom 19 Restaurant % 14% Drank % 1% Fastservice % 21% Hotel % 0% Totaal % 7% Bergen op Zoom West Impressie Bergen op Zoom West (8.716 inwoners) - Horecaprofiel Bergen op Zoom West telt in totaal 9 horecabedrijven met een totale verkoopoppervlakte van ruim 2.000m². NB: De horeca bij de bowling is hierin niet meegenomen aangezien dit ondersteunende horeca betreft. Het restaurantaanbod vertegenwoordigt 49% van de totale horecacapaciteit, met uitsluitend een vertegenwoordiging van de Nederlands-Franse en overig buitenlandse keukenrichtingen. De drankensector vertegenwoordigt slechts 8% van de totale horecacapaciteit (één café/bar bedrijf). De fastservicesector vertegenwoordigt 42% van de totale horecacapaciteit en kent een grote diversiteit. Dit zijn met name horecabedrijven bij De Boulevard. Bron: VSP, Tripadvisor Bron: Horeca DNA

21 Halsteren Impressie 2. Horeca-aanbod 2.8 Halsteren Horecasector Aantal Oppervlakte Dichtheid Aandeel % Bergen op Zoom 20 Restaurant % 6% Drank % 8% Fastservice % 10% Hotel % 7% Totaal % 8% Halsteren ( inwoners) - Horecaprofiel Halsteren telt in totaal 13 horecabedrijven met een totale v.v.o. van circa 1.875m². Het restaurantaanbod vertegenwoordigt 21% van de totale horecacapaciteit en kent een traditioneel beeld, met uitsluitend een vertegenwoordiging van de Nederlands-Franse en Chinees- Indische keukenrichtingen. De drankensector vertegenwoordigt 51% van de totale horecacapaciteit. Binnen de drankensector zijn met name de café/barbedrijven ruim vertegenwoordigd (67% van het aanbod). De fastservicesector vertegenwoordigt 19% van de totale horecacapaciteit. In de fastservicesector zijn met name cafetaria s ruim vertegenwoordigd. In Halsteren ligt één hotel met vijf kamers. Bron: VSP Bron: Horeca DNA

22 Lepelstraat Impressie 2. Horeca-aanbod 2.9 Lepelstraat Horecasector Aantal Oppervlakte Dichtheid Aandeel % Bergen op Zoom 21 Restaurant % 0% Drank % 5% Fastservice % 0% Hotel % 0% Totaal % 2% Lepelstraat (1.906 inwoners) - Horecaprofiel Lepelstraat telt in totaal 4 horecabedrijven met een totale verkoopoppervlakte van ruim 600m². De drankensector vertegenwoordigt 98% van de totale horecacapaciteit. Binnen de drankensector zijn twee café/bar bedrijven en één zalencentrum vertegenwoordigd. De fastservicesector telt slechts één bedrijf (cafetaria). Bron: VSP Bron: Horeca DNA

23 2. Horeca-aanbod 2.10 Horecagebieden Van Spronsen & Partners 22 Horecagebieden binnenstad Bergen op Zoom Van Spronsen & Partners heeft voor het vaststellen van de horecagebieden in de binnenstad van Bergen op Zoom gekeken naar het bestaande horeca-aanbod. De gebieden zijn ingedeeld op basis van structuur in de stad en de specifieke functie van de horeca binnen die gebieden. Doel van de specifieke benoeming is dat een gebied met een bepaald DNA richting de toekomst met gericht beleid kan worden versterkt. In de binnenstad van Bergen op Zoom worden zeven horecagebieden onderscheiden. 40% van alle horeca m² in de gemeente Bergen op Zoom bevindt zich in één van deze gebieden. Bij ieder gebiedsoverzicht is een opsomming weergeven van zowel sterktes als zwaktes van het horecagebied, input voor de opsommingen komt uit diverse meetings met de horecaondernemers. In nevenstaande tabel volgt een toelichting op deze gebieden. Grote Markt Alle horeca gelegen aan de Grote Markt. Dwaalmilieu Straten: Kloosterstraat, Korte Bosstraat, Bosstraat, Potterstraat, Penstraat, Kortemeestraat, Het Markiezenhof, Sint-Annastraat, Kerkstraat, en de Huijbergsestraat Beursplein e.o. Straten: Beursplein, Moeregrebstraat, Hofstraat, Lievevrouwestraat en de Steenbergstraat. Winkelgebied Straten: Zuivelstraat, Wouwsestraat, Sint-Josephstraat, Sint-Josephplein, Voetboog, Rozemarijnstraat, Koevoetstraat, Zuivelplein, Paradeplaats, Lambardenstraat, Havenkwartier Straten: Blokstallen, Spui, Dubbelstraat en de Zuidzijde Haven m² m² Stationsgebied Straten: Stationsstraat en gedeelte Stationsplein. Het Vierkantje Straten: Kremerstraat, Kortemeestraat, Sint-Annastraat en de Fortuinstraat 750m² m² 300 m² 793 m² m² Bron: Google Maps

24 Bron: VSP 2. Horeca-aanbod 2.11 Grote Markt 23 Horeca in kaart Belangrijkste kenmerken Niveau Laag Hoog Diversiteit Rol horeca Terras Eenzijdig Ondersteunend Geen Divers Leidend Allemaal Aanbod en oppervlakte Gebied met een hoge naamsbekendheid en duidelijke signatuur. Aantrekkelijke terraslocatie. Aantrekkelijke, historische uitstraling gevels en panden. Geen schreeuwende reclame/ uithangborden. Directe aansluiting op het winkelgebied. Goede mix van horeca. Grote lantaarn is misplaatst, doet afbreuk aan uniciteit. s Nachts route voor veel stapvolk; potentiële overlast locatie. Bereikbaarheid, parkeren. Ontbreken van groenvoorzieningen. Overdag gesloten gevels, bedrijven openen pas rond uur de deuren (voornamelijk in winterseizoen). Bedrijfssector Aantal Oppervlakte Aandeel % Oude Stad Restaurant % 27% Drank % 16% Fastservice % 7% Hotel % 38% Totaal % 21% Grote Markt: Voornaamste horeca concentratie gebied van Bergen op Zoom. Groot aantal terrassen. Tevens is het plein uitermate geschikt voor evenementen.

25 Bron: VSP 2. Horeca-aanbod 2.12 Beursplein e.o. 24 Horeca in kaart Belangrijkste kenmerken Niveau Laag Hoog Diversiteit Rol horeca Terras Eenzijdig Ondersteunend Geen Divers Leidend Allemaal Aanbod en oppervlakte Bedrijfssector Aantal Oppervlakte Aandeel % Oude Stad Restaurant % 19% Drank % 19% Fastservice % 4% Hotel % 15% Totaal % 16% Beursplein e.o.: Gebied met schitterende terraslocatie in historische setting. Steenbergsestraat kent eigen identiteit door middel van café/bar bedrijven, barbier en tattoo artist shops Zowel overdag als avond een sfeervol plein. Aantal sterke formules met hoge aantrekkingskracht. Aantrekkelijke, historische uitstraling gevels en panden. Positionering als kwalitatief restaurant- en cafégebied. Mix van aanbieders van restaurantconcepten en specialiteitencafé. Prettig gebied qua sfeer en uitstraling. Goede uitstraling van terrassen. Aanwezigheid parkeerplein. Geeft gevoel van veiligheid. Gemoedelijke sfeer. Steenbergsestraat kent eigen identiteit door middel van café/bar bedrijven, barbier en tattoo artist shops s Nachts route voor veel stapvolk; potentiële overlast locatie. Wild parkeren op de Steenbergsestraat. Routing, signalering, aanduiding van monumenten.

26 Bron: VSP 2. Horeca-aanbod 2.13 Winkelgebied 25 Horeca in kaart Belangrijkste kenmerken Niveau Laag Hoog Diversiteit Rol horeca Terras Eenzijdig Ondersteunend Geen Divers Leidend Allemaal Aanbod en oppervlakte Bedrijfssector Aantal Oppervlakte Aandeel % Oude Stad Restaurant 0 0 0% 0% Drank % 6% Fastservice % 29% Hotel 0 0 0% 0% Totaal % 6% Winkelgebied: voornaamste concentratie van retail, aangevuld met voornamelijk fastservice bedrijven die een winkelondersteunende functie hebben. Horeca sluit goed aan op winkelfunctie van gebied. Markt zorgt voor levendigheid. Voldoende parkeerfaciliteiten met goede bereikbaarheid. Op diverse schakelpunten in het winkelgebied (pleintjes, splitsingen) is horeca gelegen. Deze vormen herkenningspunten voor bezoekers en zorgt tevens voor levendigheid op de pleinen. Deze kleine horecazones hebben een eigen gezicht en zorgen voor segmentatie in gebruikers. Daghoreca heeft overhand. Uitstraling terrassen wisselvallig. Kwaliteit is laag. Slechte doorstroming publiek op marktdagen. Straatvoegen zijn niet goed gevuld waardoor het voor vrouwen moeilijk is om de stad te betreden op hakken. Problematiek ontstaat op weekenddagen als de fietsstalling sluit rond uur. Bezoekers aan de stad kunnen de fiets niet meer kwijt. Leegstaande panden worden zeer slecht schoon gehouden.

27 Bron: VSP 2. Horeca-aanbod 2.14 Het Vierkantje 26 Horeca in kaart Belangrijkste kenmerken Niveau Laag Hoog Diversiteit Rol horeca Terras Eenzijdig Ondersteunend Geen Divers Leidend Allemaal 8 Aantrekkelijke uitstraling gevels en panden. Aantrekkelijke horecaformules. Sterke vertegenwoordiging winkelondersteunende horeca. Matige aansluiting met Grote Markt, slechte doorloop. Bewegwijzering laat te wensen over. Bezoekers raken gedesoriënteerd. Leegstand Kortemeestraat. Slechte informatievoorziening voor bezoeker aan de stad, zouden meer informatiezuilen geplaatst moeten worden (met info, plattegronden e.d.). Aanbod en oppervlakte Bedrijfssector Aantal Oppervlakte Aandeel % Oude Stad Restaurant % 12% Drank 0 0 0% 0% Fastservice % 24% Hotel 0 0 0% 0% Totaal % 6% Het Vierkantje: aangenaam retail klimaat door onderscheidende kleinschalige winkelformules en aantrekkelijke uitstraling van panden.

28 Bron: VSP 2. Horeca-aanbod 2.15 Dwaalmilieu 27 Horeca in kaart Belangrijkste kenmerken Niveau Laag Hoog Diversiteit Rol horeca Terras Eenzijdig Ondersteunend Geen Divers Leidend Allemaal Aanbod en oppervlakte Bedrijfssector Aantal Oppervlakte Aandeel % Oude Stad Restaurant % 20% Drank % 20% Fastservice % 17% Hotel 0 0 0% 0% Totaal % 16% Dwaalmileu: grote diversiteit aan horeca gelegen in groot netwerk van goed verzorgde stegen en straatjes. Aantrekkelijke uitstraling gevels en panden. Steegjes met aantrekkelijke specialty shops. Geen duidelijke signatuur. Mix van cafés, shoarma, luxe restaurants en reguliere restaurants. Merendeel van de horeca heeft een avondfunctie, dit komt overdag de levendigheid in het gebied niet ten goede. Niet duidelijk waar het centrum precies stopt, de westkant van centrum is teveel onderbelicht.

29 Bron: VSP 2. Horeca-aanbod 2.16 Havenkwartier 28 Horeca in kaart Belangrijkste kenmerken Niveau Laag Hoog Diversiteit Rol horeca Terras Eenzijdig Ondersteunend Geen Divers Leidend Allemaal Aantrekkelijke historische uitstraling gevels en panden. Ruime parkeergelegenheid. Aantrekkelijke horecaformules. Matige aansluiting met gebied Beursplein e.o., slechte doorloop. Toegankelijkheid vanaf het water is slecht. Aanbod en oppervlakte Bedrijfssector Aantal Oppervlakte Aandeel % Oude Stad Restaurant % 17% Drank % 11% Fastservice % 3% Hotel 0 0 0% 0% Totaal % 10% Havenkwartier: Aangenaam ruim opgezet verblijfsklimaat met royale parkeervoorzieningen. Aantrekkelijke en eigentijdse restaurant formules gecombineerd met buurtcafés.

30 Bron: VSP 2. Horeca-aanbod 2.17 Stationsgebied 29 Horeca in kaart Belangrijkste kenmerken Niveau Laag Hoog Diversiteit Rol horeca Terras Eenzijdig Ondersteunend Geen Divers Leidend Allemaal Aanbod en oppervlakte Bedrijfssector Aantal Oppervlakte Aandeel % Oude Stad Restaurant 0 0 0% 0% Drank % 2% Fastservice 0 0 0% 0% Hotel % 10% Totaal % 2% Stationsgebied: kenmerkend voor het gebied is de aanwezigheid van twee hotels. Goed gesitueerd door zowel toegankelijk te zijn vanaf de snelweg als het openbaar vervoer. Stationsstraat zorgt voor aangename entree van de binnenstad. Voldoende parkeergelegenheid. Eenrichtingsverkeer zorgt voor beperkte drukte. Horeca sluit goed aan op functionaliteit van gebied. Doorloop voor stadsbezoekers is positief. De welkomstfunctie is goed. Wordt gewerkt aan de groenvoorziening. Het station zelf heeft weinig uitstraling en heeft geen toegevoegde waarde voor de stad. Slechte bewegwijzering. Ontbreekt aan levendigheid, reuring.

31 Bron: VSP 2. Horeca-aanbod 2.18 Ontwikkelgebied: De Boulevard 30 Horeca in kaart Belangrijkste kenmerken Niveau Laag Hoog Diversiteit Rol horeca Terras Eenzijdig Ondersteunend Geen Divers Leidend Allemaal Ruime parkeergelegenheid. Aantrekkelijke, functionele horecaformules in moderne kiosken. Mogelijkheid tot evenementen. Enigszins kale opzet. Water waar niet in gezwommen kan worden door blauwalg. Aanbod en oppervlakte Bedrijfssector Aantal Oppervlakte Aandeel % Oude Stad Restaurant % 3% Drank % 2% Fastservice % 47% Hotel 0 0 0% 0% Totaal % 7% De Boulevard: Ruim opgezet en uitgestrekt verblijfsklimaat met zeer royale parkeervoorzieningen.

32 2. Horeca-aanbod 2.19 Toekomstig horeca aanbod 31 Toelichting Onderstaande initiatieven zijn bekend bij de gemeente. Deze dienen meegenomen te worden in de bepaling van het toekomstperspectief (hoofdstuk 5). Het is niet zeker dat alle initiatieven gerealiseerd worden. Steenbergstraat 9 Horeca bestemd Gesitueerd in Beursplein e.o. Oase Tapas restaurant Gesitueerd in Het Vierkantje 80m² VVO Opening zomer Voormalige Febo locatie Horeca bestemd Gesitueerd in winkelgebied. Brownies & Downies Daghoreca Gesitueerd in winkelgebied 120m² VVO Opening deze zomer. Gouvernementsplein Duthlerpand Geen horeca bestemming, wel lopende aanvragen bekend Gesitueerd in winkelgebied. La Place St. Josephplein Circa 215m² VVO Overig buiten centrum: Café (Kladde) Café in voormalige horecaexploitatie. Tegenover oude molen in Kladde (nabij Lepelstraat). Van der Valk Hotel langs A58 bij Bergen op Zoom. Het nieuwe hotel moet tussen de 130 en 160 kamers gaan tellen. Restaurant 300 tot 450 couverts.

33 2. Horeca-aanbod 2.20 Horecanetwerk 32 Havenkwartier H Beursplein e.o. G Vierkantje E F Grote Markt D B Winkelgebied A Stationsgebied C Dwaalgebied

34 2. Horeca-aanbod 2.21 Horecanetwerk verbeteringen 33 Methodiek verbeteringen netwerk Open & transparant Schoon Groen Op de volgende pagina is per verbinding tussen de horecaconcentratiegebieden de mogelijke verbetering aangegeven; Mogelijke verbeteringen vallen binnen één van de zeven categorieën zoals aangegeven op deze pagina. Geen fietsen Geen reclameborden Uitnodigend Transparante gevels Geen graffiti Geen afval Een schone omgeving zorgt voor een aantrekkelijke verbinding. Natuurlijke uitstraling Groen als trekker Invulling Zichtlijn Bewegwijzering Verlichting Boetiekjes en ateliers in doorgangen Pop-up concepten toestaan tegen leegstand. Aantrekkelijk ogende gevels en terrassen creëren een natuurlijke loop van stadsbezoekers. Duidelijke bewegwijzering Sfeervolle en duidelijke verlichting Goede verlichting zorgt voor een gevoel van veiligheid

35 2. Horeca-aanbod 2.21 Horecanetwerk verbeteringen 34 Open & transparant Schoon Groen Invulling Zichtlijnen Bewegwijzering Verlichting A B C D E F G H Stationsgebied- Winkelgebied Winkelgebied Grote Markt Winkelgebied Dwaalgebied Dwaalgebied Grote Markt Dwaalgebied Beursplein e.o. Grote Markt Vierkantje Vierkantje Beursplein e.o. Beursplein e.o. Havenkwartier

36 3. Horecavraag 35

37 3. Horeca vraag 3.1 Inleiding 36 Inleiding In dit hoofdstuk vindt de analyse van de vraag naar horeca in de gemeente Bergen op Zoom plaats. Per doelgroep zijn de omvang, horecabezoek en -besteding en toekomstige ontwikkelingen in beeld gebracht. De uitkomsten worden in het hoofdstuk van het advies toegepast om te bepalen wat de potentiële horeca omzet is. Dit wordt vervolgens vertaald naar eventuele uitbreidingsruimte per horecasector. De segmenten zijn op hoofdlijnen ingedeeld in vier categorieën: Particuliere vraag Toeristische vraag Zakelijke vraag Logies Er is rekening gehouden met dubbeltellingen. Voorbeeld: de doelgroep jongeren/scholieren valt ook in de groep gezinnen met oudere kinderen. Er is vastgesteld hoeveel horecabezoeken een scholier doet vanuit deze specifieke hoedanigheid en hoeveel bezoeken er plaatsvinden vanuit de thuissituatie met het gezin. Voor de vraag vanuit de toeristische markt heeft het aantal bezoeken aan de benchmarksteden vanuit het Toeristisch bezoek aan steden (Themarapport CVO) als basis gediend, waarbij bezoeken door inwoners vanuit de eigen stad niet zijn meegeteld (deze vallen onder de particuliere segmenten). Daarnaast is gekeken naar de resultaten van City Traffic (wifi tellingen in de binnenstad). Bron: VSP foto archief

38 3. Horeca vraag 3.2 Particuliere vraag 37 Scholieren/jongeren Eenpersoonshuishoudens Studenten Tweepersoonshuishoudens laag opgeleid Omvang doelgroep Huidig (2016) Groei Toekomstig (2022) Particuliere segmenten Eenpersoonshuishoudens % Tweepersoonshuishoudens laag opgeleid % Tweepersoonshuishoudens hoog opgeleid % Gezinnen met jongere kinderen % Gezinnen met oudere kinderen % Empty nesters % Actieve senioren % Passieve senioren % Subtotaal % Aanvullende segmenten Scholieren % Jong volwassenen (thuiswonend) % Subtotaal % Grand totaal particulier % Conclusies Bergen op Zoom telt in inwoners. Dit aantal zal tot en met 2022 met 1,2% stijgen. Dit is gebaseerd op prognoses van het CBS. De verdeling van de totale bevolking naar de verschillende segmenten is gebaseerd op leeftijdsverdeling en huishoudsamenstelling. De gezinnen vertegenwoordigen het grootste aandeel. De toename vindt hoofdzakelijk plaats binnen de bevolkingsgroep 55+. Het aantal scholieren is de afgelopen vijf jaar licht gedaald. De verwachting voor de toekomst is dat deze lijn zich doorzet. Tweepersoonshuishoudens hoog Gezinnen met jonge kinderen Passieve senioren 9% Jong volwassenen (thuiswonend) 7% Scholieren 7% Eenpersoonshuishoudens 8% Tweepersoonshuishoudens laag opgeleid 5% Tweepersoonshuishoudens hoog opgeleid 1% Het aantal jong volwassenen (thuiswonend) daalt met 6%, gebaseerd op prognoses van het CBS. Gezinnen met oude kinderen Empty nesters Actieve senioren 11% Empty nesters 6% Gezinnen met oudere kinderen 25% Gezinnen met jongere kinderen 21% Actieve senioren Passieve senioren Bron: CBS, BRP (Basisregistratie personen, Wonen als student)

39 3. Horeca vraag 3.3 Toeristische vraag 38 Bepaling dagbezoeken Toeristisch bezoek aan steden nbtc nipo research (CVO) Het aantal dagbezoeken aan Bergen op Zoom is onder andere gebaseerd op het aantal bezoeken in de benchmarksteden (Gouda, Hoorn). Beide steden kennen in 2016 rond de toeristische bezoeken per jaar. Hierbij speelt met name de verhouding in type bezoek een belangrijke rol gezien de verschillende uitgavepatronen per type bezoeker en bezoekfrequentie aan de horeca. Hoe groot is het aandeel funshoppers? Hoe groot is het aandeel bezoekers met een culturele dagbesteding? Jaaroverzicht Citytraffic Daarnaast is gekeken naar het totaal aantal unieke passanten in Bergen op Zoom (bijna 5,5 miljoen in 2016). Hiervan is echter niet bekend wat de herkomst van de bezoeker exact is en hoe deze verhoudingen liggen Enquête DTNP De enquête (steekproef op een zonnige zaterdag op de Grote Markt) uitgevoerd door DTNP geeft inzicht in de verhouding van de herkomst van de bezoekers aan de stad. Hierop is door Van Spronsen & Partners een correctie doorgevoerd. Wij gaan er vanuit dat jaarrond over de gehele gemeente genomen het aandeel bezoekers woonachting in Bergen op Zoom hoger is dan de uitkomst van de steekproef. Het aantal bezoeken aan de stad door bezoekers van buiten Bergen op Zoom komt hiermee op circa te liggen. NB: De uitkomst qua diverse herkomst (binnenland/buitenland) van buiten Bergen op Zoom is niet maatgevend (immers kleine steekproef) en heeft op onderhavig advies geen invloed. Wij gaan voor de nulmeting (2016) uit van het gemiddelde van beide cijfers. Hierdoor is de verwachting dat het aantal dagbezoeken aan de stad rond de ligt. Gezien het grote aantal aanwezige variabelen is er met betrekking tot het aantal toeristische dagbezoeken een bandbreedte vastgesteld, verdere toelichting hierop volgt in het hoofdstuk Ruimtelijk economisch Advies.

40 3. Horeca vraag 3.3 Toeristische vraag 39 Positieve impuls toerisme Bergen op Zoom Vanuit de gemeente Bergen op Zoom zijn diverse belangrijke aandachtspunten en criteria bepaald om richting toekomst meer bezoekers naar de stad te trekken. Onderstaand enkele ideeën/denklijnen. Toevoegen toeristische trekker Markiezenhof omtoveren tot verhalenpaleis en toerismepoort voor de Brabantse wal. Toeristische attractie/trekker in het centrum toevoegen. Leukste binnenstad voor kinderen worden Binnenstadsbezoek leuk maken voor kinderen Vuilnisbakken maken geluidjes a la Holle Bolle Gijs Kinderrestaurant Spannende speelelementen in de winkelacht Storytelling in de openbare ruimte gericht op kinderen Versterken Krabbenfoor en Winterfoor Marketing versterken Citymarketing versterken (meer mensen, budget en sterke social media strategie) Extra marketing op jonge gezinnen, modaal plus Sinds dit jaar extra marketing naar toeristen in Zeeland (waar onder de grote aantallen Duitsers). Volgend jaar verder vergroten.

41 3. Horeca vraag 3.3 Toeristische vraag 40 Dagtoerist horeca Dagtoerist cultuur Toekomstig Omvang doelgroep Huidig (2016) Groei (2022) Dagtoeristische segmenten (van buiten gemeente) Dagtoeristen % Verblijfstoeristische segmenten Hotel % Hostel en camping % Subtotaal % Grand totaal toeristisch % Conclusies Voor de groei van dagbezoek gaan we uit van drie scenario s. In nevenstaande tabel gaan we uit van het gemiddelde scenario. Gezien de economische ontwikkelingen verwachten we tot 2022 verdere groei van het aantal bezoeken (20%) aan Bergen op Zoom. Verdere toelichting met betrekking tot de toeristische verblijfsgast is te vinden in hoofdstuk 3.5 Logies. Dagtoerist winkelen Dagtoerist evenementen e.d. Verblijfstoerist Attractie, evenementen e.d. 13% Verblijfstoerisme 12% Horeca 33% Dagtoeristen Dagtoeristen zijn onderverdeeld naar vier categorieën op basis van belangrijkste reden voor bezoek. Horeca: lunchen, dineren, terrasje pakken, uitgaan, nachtleven. Cultuur: bezoek aan museum, theater, concert, bioscoop of maken van een stadswandeling. Winkelen: winkelen voor plezier. Overig: bezoek evenement, sportwedstrijd, attractie, wellness of geen specifieke reden. Winkelen 19% Cultuur 23% Bron: CVO, gemeente Bergen op Zoom, DTNP

42 3. Horeca vraag 3.4 Zakelijke vraag 41 Financiële sector Creatieve sector Omvang doelgroep Huidig (2016) Groei Toekomstig (2022) Zakelijke segmenten Werkende massa ,8% Creatieve sector ,7% Financiële sector ,8% Overheid, onderwijs & gezondheidszorg ,5% Topsegment ,5% Subtotaal ,5% Conclusies Bergen op Zoom telde in 2016 ruim werkplekken. De verwachting is dat dit aantal tot 2022 met 2,5% zal stijgen. Rekening houdend met de landelijke prognose die per sector is geïndiceerd en de historische ontwikkelingen in West Noord-Brabant en Bergen op Zoom. Overheid, onderwijs & gezondheidszorg Werkende massa Zakelijke segmenten Topsegment werkenden Zakelijke hotelgast De werkzame personen in Bergen op Zoom worden onderverdeeld in vijf segmenten. Financiële sector: financiële instellingen zoals banken, onroerend goed en financiële dienstverlening. Creatieve sector: informatie en communicatie branche en architecten, reclame en marktonderzoek sector. Overheid, onderwijs & gezondheids- en welzijnszorg: overheidsinstanties, scholen en universiteiten, ziekenhuizen, medische praktijken, verpleging en welzijnsopvang. Topsegment werkenden: diverse sectoren Werkende massa: overige werkzame personen. Aanvullende segmenten Zakelijke hotelgast % Subtotaal % Grand totaal zakelijk % Overheid, onderwijs & gezondheidszorg 33% Financiële sector 9% Topsegment 4% Creatieve sector 4% Zakelijke hotelgast 1% Werkende massa 49% In de grafiek is de zakelijke hotelgast teruggerekend naar het aantal gasten dat ongeveer per dag (260 dagen/jaar ma-do) aanwezig is. Binnen de financiële- en creatieve sector verwacht men landelijk een sterke groei. Ook in Bergen op Zoom vertaalt dit zich in een groeipercentage van 5,8% in de financiële sector en 5,7% in de creatieve sector. Binnen de overheid, onderwijs & gezondheids- en welzijnszorg verwachten wij een verdere lichte daling van 0,5%. Het topsegment stijgt mee met de stijging van de totale werkzame personen. De werkende massa is de rest van de werkzame personen in Bergen op Zoom en stijgt met 3,8%. Verdere toelichting met betrekking tot de zakelijke verblijfsgast is te vinden in hoofdstuk 3.5 Logies. Bron: CBS, Gemeente Bergen op Zoom/BRP, Bedrijvenregister

43 3. Horeca vraag 3.5 Logies 42 Bron: Grand hotel de Draak Overnachtingen Hotel Hostel en camping Totaal Conclusies Op basis van de geheven toeristenbelasting zijn de overnachtingen berekend over de afgelopen jaren. Dit betreft het totaal aantal overnachtingen in logiesaccommodaties in gemeente Bergen op Zoom, bestaande uit hotels, pensions, B&B, hostels, groepsaccommodaties, huisjesterreinen, vakantiebungalows, campings. Bergen op Zoom heeft in 2016 ruim overnachtingen gehad. De verhouding hotel en camping/groepsaccommodaties is 53% hotelovernachtingen (tarief 1,54) en 47% camping/ groepsaccommodaties (tarief 1,28). De verdeling toeristische-zakelijke overnachtingen voor de regio is circa 43% toeristisch en 57% zakelijk. Het aandeel zakelijk zal in de gemeente Bergen op Zoom iets hoger uitvallen (buitengebieden meer gericht op toerisme), waarbij we uitgaan van een verdeling 42,5%-57,5%. Bron: Zoover Hotel overnachtingen Ontwikkeling Op basis van de historische ontwikkeling van het aantal overnachtingen is een verwachting voor de komende vijf jaar uitgezet. Hierbij gaan wij uit van verder herstel van de markt en houden wij rekening met een stabiele groei van het aantal overnachtingen. Wij achten een toename in overnachtingen aannemelijk gezien het landelijk economisch herstel. Bron: Tulip Inn Bron: StayOkay Zakelijk Toeristisch

44 4. Huidige horeca categorieën 43

45 4. Huidige horeca categorieën 4.1 Categorieën 44 Categorieën Om de toekomstige ruimte toe te passen richting 2022 is het allereerst van belang onderscheid te maken in de volgende begrippen uit de oude horecanota: lichte, middelzware en zware horeca: Categorie 1 "lichte horeca": Bedrijven die in beginsel alleen overdag en 's avonds behoeven te zijn geopend (vooral verstrekking van etenswaren en maaltijden) en daardoor slechts beperkte hinder voor omwonenden veroorzaken. Binnen deze categorie worden de volgende subcategorieën onderscheiden: Sector 1a. Aan de detailhandelsfunctie verwante horeca Automatiek, broodjeszaak, cafetaria, croissanterie, koffiebar, lunchroom, ijssalon, snackbar, tearoom, traiteur. Fastservice 1b. Overige lichte horeca Bistro, restaurant (zonder bezorg- en/of afhaalservice), hotel; Restaurant Hotel 1c. Bedrijven met een relatief grote verkeersaantrekkende werking - Bedrijven genoemd onder 1a en 1b met een bedrijfsoppervlak van meer dan 250 m²; - Restaurant met bezorg- en/of afhaalservice (onder andere pizza, chinees, McDrives). Fastservice Restaurant Hotel Categorie 2 "middelzware horeca": Bedrijven die normaal gesproken ook delen van de nacht geopend zijn en die daardoor aanzienlijke hinder voor omwonenden kunnen veroorzaken: - bar, bierhuis, biljartcentrum, café, proeflokaal, shoarma/grillroom, zalenverhuur (zonder regulier gebruik ten behoeve van feesten en muziek-/dansevenementen). Drank Fastservice Categorie 3 "zware horeca": Bedrijven die voor een goed functioneren ook 's nachts geopend zijn en die tevens een groot aantal bezoekers aantrekken en daardoor grote hinder voor de omgeving met zich mee kunnen brengen: - dancing, discotheek, nachtclub, partycentrum (regulier gebruik ten behoeve van feesten en muziek-/dansevenementen). Drank Met de huidige categorisering (gebaseerd op overlast) is het lastig om gebiedsgericht te sturen op ontwikkelingen die het karakter van gebied versterken. Dit wordt veroorzaakt dat verschillende type horeca nu binnen één categorie vallen.

46 5. Ruimtelijk economisch advies 45

47 5. Ruimtelijk economisch advies 5.1 SWOT vraag & aanbod horecamarkt 46 Toelichting De SWOT-analyse is tot stand gekomen middels input vanuit de projectgroep en de expertmeeting. Sterktes Aanbod Diversiteit, korte cirkel, centrum zeer compleet. Waardering voor horeca ligt hoog. Recensies op Iens liggen zeer hoog in Bergen op Zoom. Gastvrijheid staat hoog in het vaandel. Laagdrempelig, iedereen is welkom. Iedere gelegenheid bedient zijn eigen doelgroep, goed verdeeld over de stad. Ruim aanbod. Goede prijs-kwaliteit verhouding. Goede ondersteuning tijdens evenementen. Beperkte overlast (sinds 2001 afgenomen na invoering van cameratoezicht in de binnenstad). Ruime openingstijden. Kansen Positieve flow benutten van de stijging van bezoekersaantallen. Betere samenwerking met buurtgemeenten om Brabantse Wal te promoten. Historische schoonheid van de binnenstad over het voetlicht brengen. Duitse en Belgische markt aanspreken. Samenwerking tussen ondernemers onderling, meer saamhorigheid creëren. Acquisitie op horeca gericht op jonge gezinnen (bovenmodaal), doelgroep van de gemeente voor de toekomst. Zwaktes Aanbod Stad heeft geen regiofunctie meer. Te veel horeca buiten het centrum. Openingstijden van horeca op de Grote Markt in (met name) het winterseizoen sluiten niet op elkaar aan. Hierdoor ontstaan overdag gesloten gevels. Samenwerking tussen horeca onderling is slecht. Horeca wil voor dubbeltje op de eerste rang zitten. Ondernemers willen wel profiteren maar niet investeren zodra er iets georganiseerd wordt. Verruimde openingstijden Gebouw-T zorgt voor minder live muziek in de binnenstad. Horeca speelt met beperkte mate in op landelijke trends (weinig innovatie). Tekort aan horeca voor jeugd. Aansluiting met jeugd ontbreekt. Trekt naar Antwerpen/Breda jarigen wordt niet gefaciliteerd, komt met name door verhoging alcohol leeftijd. Bedreigingen Veel nieuwe horeca buiten het centrum zet horeca in de stad onder druk. Spanning relatie ondernemersvereniging en horeca ondernemers

48 5. Ruimtelijk economisch advies 5.2 Inleiding 47 Inleiding In dit hoofdstuk is het ruimtelijk economisch advies uitgewerkt. Er is een vertaalslag gemaakt vanuit de verschillende vraagsegmenten, waarbij op basis van horecagedrag (bezoekfrequentie, bestedingen) een financiële projectie wordt gedaan naar de omzetpotentie van de horecamarkt in Bergen op Zoom. Op basis van deze omzetpotentie wordt een vertaling gemaakt naar de potentiële horeca capaciteit (aantal m² en bedrijven). De gemeente kan op deze manier sturen op de gewenste ontwikkeling van horeca. Door naar m² te kijken en niet enkel naar het aantal bedrijven, houden we rekening met het verschil in impact van bedrijven met grote schaalgrootte, versus kleine bedrijven. Indien de vastgestelde capaciteit hoger ligt dan het huidig aanbod en er derhalve ruimte is voor uitbreiding, geven we aan waar deze uitbreiding bij voorkeur plaatsvindt. Hierbij wordt gekeken naar de mogelijke versterking van een gebied, waardoor een duidelijkere en sterkere signatuur ontstaat, of wordt bijvoorbeeld ergens het tekort aangevuld. Er wordt in dat geval ingezet op ontwikkeling. Indien de vastgestelde capaciteit gelijk of lager ligt dan het huidig aanbod, adviseren wij consolidatie of terugdringen. Met consolidatie adviseren wij feitelijk het aanbod op gelijk niveau te laten, aangezien dit nu en in de toekomst aansluit bij de verwachte vraag. Met terugdringen adviseren we op termijn, binnen het mogelijke instrumentarium en regelgeving, het aanbod terug te dringen. Het kader dient inzicht te geven in de ruimte die ontstaat in de markt bij een toename van de toeristische vraag. Omdat de toekomstige behoefte niet exact voorspelbaar is, geven we een bandbreedte aan voor het uitbreidingspotentieel. Het is raadzaam de uitbreiding frequent te monitoren (overzicht) en na circa twee jaar opnieuw te bepalen wat voor de toekomst mogelijk is qua ontwikkeling. Per concentratiegebied worden verschillende actielijnen uiteengezet, welke als basis kunnen dienen voor een toekomstig uitvoeringsprogramma per gebied. Richtinggevend kader versus vrije markt Wij adviseren een richtinggevend kader in plaats van het vrijgeven van de markt voor horeca initiatieven, omdat het vrijgeven van de markt in onze optiek schadelijk is voor de kwaliteit van het aanbod op lange termijn. Door overaanbod komt het rendement van bedrijven onder druk te staan. Een gevolg hiervan is dat goedkoper personeel wordt aangetrokken, de kwaliteit onder druk komt te staan en concepten uithollen. Er komt steeds minder ruimte voor vervangingsinvesteringen. Op korte/middellange termijn betekent dit dat zwakke bedrijven om zullen vallen en de sterke bedrijven overleven. Het is derhalve niet realistisch te veronderstellen dat het vrijgeven van de markt leidt tot kwaliteitsverbetering, echter eerder het tegenovergestelde.

49 5. Ruimtelijk economisch advies 5.3 Toekomstig stedelijke ontwikkelingen 48 Lepelstraat 4 Halsteren 6 Bergen op Zoom Onderstaande stedelijke ontwikkelingen staan de komende jaren op de planning: 1. Ontwikkelgebied Scheldevesting: Grootschalig project, waaronder het inmiddels opgeleverde winkelcentrum De Zeeland. Tot 2026 zullen hier woningen en een aantal bedrijventerreinen gerealiseerd worden. 2. Nieuwbouwwijk De Markiezaten: Bouw van circa woningen tot Nieuwbouwwijk het groene gordijn: Bouw van eengezinswoningen en bungalows. 4. Ontwikkelgebied Schans/oude Molen: Bedrijventerrein in ontwikkeling. 5. Herstructurering Gageldonk-West: Investering Stedelijke Vernieuwing. Ondernemen activiteiten om kwaliteit leefomgeving te verbeteren. 6. Randweg Zuidwest: Aanpassing randweg zuidwest om bereikbaarheid Scheldevesting/De Zeeland te verbeteren.

50 5. Ruimtelijk economisch advies 5.4 Horecabezoeken 49 Toelichting Omvang doelgroep De omvang van de verschillende doelgroepen richting 2022 zijn reeds bepaald in het voorgaande hoofdstuk (vraag), gebaseerd op verschillende demografische, economische en stedelijke ontwikkelingen. Zoals aangegeven in het voorgaande hoofdstuk (vraag), wordt de particuliere vraag aangevuld met de segmenten scholieren (met specifiek horecagedrag vanuit die hoedanigheid) en jong volwassenen die nog thuis wonen. Bezoekfrequentie In de tabel is per segment (overeenkomstig met de vraagsegmenten) de gemiddelde bezoekfrequentie per jaar weergegeven aan de verschillende horecasectoren. De frequentie van het toeristische segment hostel en camping ligt lager gezien de gemiddeld langere verblijfsduur van dit type gast, waardoor de frequentie niet op een vergelijkbaar niveau ligt als van de hotelgast. Bezoeken Op basis van de bezoekfrequentie en de omvang van de doelgroep is het aantal bezoeken per sector vastgesteld. Het totaal aantal horecabezoeken per jaar aan de horeca in Bergen op Zoom in 2022 bedraagt bijna 5,5 miljoen. Omvang doelgroep 2022 Bezoekfrequentie Aantal bezoeken Particuliere segmenten Restaurant Dranken Fastservice Restaurant Dranken Fastservice Totaal Eenpersoonshuishoudens Tweepersoonshuishoudens laag opgeleid Tweepersoonshuishoudens hoog opgeleid Gezinnen met jongere kinderen Gezinnen met oudere kinderen Empty nesters Actieve senioren Passieve senioren Scholieren Jong volwassenen (thuiswonend) Subtotaal ,9 10,5 18, Toeristische segmenten Dagtoerist ,4 0,6 0, Hotel ,9 0,6 0, Hostel en camping ,2 0,1 0, Subtotaal ,4 0,5 0, Zakelijke segmenten Werkende massa Creatieve sector Financiële sector Overheid, onderwijs & gezondheidszorg Topsegment Zakelijke hotelgast Subtotaal ,5 1,4 4, Grand Totaal

51 5. Ruimtelijk economisch advies 5.5 Horecabestedingen en omzet 50 Toelichting Besteding Per segment is aangegeven hoe hoog de gemiddelde besteding per bezoek per persoon is, gespecificeerd naar de verschillende horecasectoren. Omzet Op basis van de gemiddelde besteding en het aantal bezoeken wordt de omzetpotentie van de horecasectoren in Bergen op Zoom bepaald. Hieruit blijkt dat de totale omzet in 2022 voor de horeca in Bergen op Zoom ruim 52 miljoen bedraagt. Deze omzet wordt vertaald naar een horecacapaciteit waarbij als uitgangspositie wordt genomen dat een gezonde omzet per vierkante meter verkoopoppervlakte dient te worden gerealiseerd. Binnen de particuliere markt zorgen met name de actieve senioren, gezinnen en jong volwassenen voor een relatief groot omzetaandeel. Binnen het toeristisch segment zijn dit met name de dagtoeristen en binnen de zakelijke markt met name de werkende massa voor een groot omzetaandeel. Omvang doelgroep Besteding Omzetprognose Particuliere segmenten Restaurant Dranken Fastservice Restaurant Dranken Fastservice Totaal Eenpersoonshuishoudens 16,50 12,50 5, Tweepersoonshuishoudens laag opgeleid 14,00 7,50 4, Tweepersoonshuishoudens hoog opgeleid 22,50 12,00 6, Gezinnen met jongere kinderen 12,50 6,50 3, Gezinnen met oudere kinderen 14,00 7,50 4, Empty nesters 22,50 12,00 6, Actieve senioren 22,50 9,00 5, Passieve senioren 14,00 3,00 3, Scholieren 10,00 5,00 2, Jong volwassenen (thuiswonend) 15,00 10,00 4, Subtotaal 15,22 7,77 4, Toeristische segmenten Dagtoerist 20,00 8,50 7, Hotel 27,50 7,50 7, Hostel en camping 17,50 7,50 5, Subtotaal 19,01 8,08 7, Zakelijke segmenten Werkende massa 20,00 10,00 5, Creatieve sector 22,50 12,50 6, Financiële sector 22,50 12,50 6, Overheid, onderwijs & gezondheidszorg 20,00 12,50 6, Topsegment 40,00 15,00 10, Zakelijke hotelgast 30,00 12,50 10, Subtotaal 27,13 12,13 8, Grand Totaal

52 5. Ruimtelijk economisch advies 5.6 Uitbreidingspotentieel Uitbreidingspotentieel Restaurant Dranken Fastservice Totaal Omzetpotenti eel Bergen op Zoom tota a l Norm omzet per m² vvo Plafond aantal m² vvo M² vvo Huidig (incl. horeca bij hotels) Uitbreidingsruimte m² Perspectief: Ontwikkeling m² (bron Horeca DNA) 13,5% -5,7% 12,1% 0,0% Ontwikkeling ,6% -0,3% 11,8% 3,4% Vertaling naar aantal bedrijven Gemi ddel de bedri jfs grootte hui di g Bedri jven hui di g Indicatief: Ruimte extra aantal bedrijven 2,1-0,3 5,9 7,7 Toelichting Voor de huidige vierkante meters is uitgegaan van de horeca-analyse, gebaseerd op de informatie van HorecaDNA, aangevuld met informatie van eigen bezoek. In het aantal restaurant m² huidig is tevens de restaurantcapaciteit van hotels die zich op externe markt richten opgenomen (zoals De Bourgondiër, Hemingway en De Ram). De norm omzet per m² vvo is gebaseerd op ervaringscijfers voor horecabedrijven in middelgrote stedelijke toeristische omgeving. Hierbij wordt rekening gehouden met het toeristische karakter van de stad en gemiddeld omzetniveau van een bedrijfstype in Nederland. Door een omzet per m² te hanteren, gaan we uit van een gemiddeld bedrijfseconomisch gezonde exploitatie (individuele bedrijven kunnen daarbij boven- of ondermaats presteren). Op basis van het toekomstig omzetpotentieel en de minimale omzet per m² is de ruimte voor de oppervlakte (m²) en het aantal bedrijven per sector bepaald. Op basis van deze uitkomsten is er per saldo ruimte voor circa 789m² v.v.o. Dit komt neer op circa 1.200m² b.v.o. Bij de restaurants is ruimte voor circa 400m² v.v.o. Bij de drankensector is het huidig aanbod eigenlijk te groot en is geen uitbreidingsruimte. De drankensector laat over de afgelopen vijf jaren ook al een terugloop zien. In de fastservice sector is uitbreidingsruimte voor circa 431m² v.v.o. De uitbreidingsruimte is vertaald naar het aantal bedrijven (op basis van de gemiddelde bedrijfsgrootte) zodat hier tevens, indien gewenst, vinger aan de pols gehouden kan worden. Gezien de trend van schaalvergroting zal naar alle waarschijnlijkheid het werkelijk aantal bedrijven lager uitvallen. Wij adviseren hierbij een bandbreedte te hanteren met het oog op enige flexibiliteit (toelichting volgt op de volgende pagina s). NB1: De uitbreiding betreft de ontwikkeling per saldo (groei = nieuw minus gesloten bedrijven). NB2: Horeca uitbreiding op verdiepingen dient voor 50% meegerekend te worden, aangezien hier doorgaans lagere omzetten per m² worden gerealiseerd.

53 5. Ruimtelijk economisch advies 5.6 Uitbreidingspotentieel Mogelijke ontwikkelingen Bergen op Zoom totaal Restaurant Dranken Fastservice Totaal Oase - Het Vierkantje Brownies & Downies - Winkelgebied Duthlerpand, Gouvernements plein - Winkelgebied Onbekend 0 Steenbergs traat 9 - Beurs plein e.o La Place - Winkelgebied Voormalige Febo locatie - Winkelgebied Onbekend Onbekend Onbekend 0 Café bij oude molen (Kladde) Onbekend 0 Van der Valk A Totaal aanbod plannen Bergen op Zoom Totaal (huidig aanbod + toekoms tige plannen) Resterende ruimte (uitbreidingsplafond - huidig aanbod + bekende plannen) Toelichting Van der Valk Toekomstige ontwikkelingen: Van de huidig bekende mogelijke toekomstige uitbreidingsplannen is gedeeltelijk bekend of deze ook gerealiseerd worden. Een aantal plannen is de afgelopen maanden reeds gerealiseerd. Dit betreft Oase, Brownies & Downies en de Bistro Club (voormalig Febo Pand). Er is niet bij alle plannen bekend om hoeveel m² en welk type horeca het gaat. Van de plannen die duidelijk zijn gaat het om circa 805m² v.v.o. ontwikkeling. Dit betekent dat bij de realisatie van de genoemde plannen geen ruimte meer resteert. Dit komt met name door overaanbod in de restaurant- en drankensector. Het kan een politieke keuze om op bepaalde plekken, waar het past binnen de gebiedsvisie, bepaalde type horeca toch toe te staan. Dit impliceert dat op termijn het elders mogelijk gaat wringen en bedrijven het moeilijk krijgen het hoofd boven water te houden. Van der Valk is voornemens een nieuw hotel te realiseren langs de A58 nabij het plaatsje Heimolen zodra/indien de nieuwe afslag is gerealiseerd. Het nieuwe hotel zal tussen de 130 en 160 kamers tellen. Het restaurant moet tussen de 300 tot 450 couverts herbergen. Hierbij gaan we uit van circa 400m². Gezien de ligging nabij de A58 gaan we er vanuit dat circa 50% van de omzet gerealiseerd wordt door passanten. De correctiefactor van 50% is toegepast op de oppervlakte van de uitbreidingsplannen waardoor deze op 200m² uitkomt.

54 5. Ruimtelijk economisch advies 5.6 Uitbreidingspotentieel Perspectief: m² per inwoners Restaurant Dranken Fastservice Totaal M² per i nwoners Pers pecti ef: m² per i nwoners Bergen op Zoom Gouda - Hoorn 2017 Benchma rk l a a g Benchma rk gemi ddel d Benchma rk hoog Breda - Goes - Roosendaal 2017 Benchma rk l a a g Benchma rk gemi ddel d Benchma rk hoog Toelichting Indien de beoogde ontwikkelingen gerealiseerd worden, is het aanbod nog altijd fors in relatie tot de vergelijkbare steden Gouda en Hoorn. Dit wordt mede verklaard doordat Bergen op Zoom meer dag- en verblijfstoerisme kent. Daarnaast is het restaurantaanbod tevens de capaciteit van restaurants bij de hotels meegenomen in Bergen op Zoom. Ten opzichte van de regio ligt Bergen op Zoom nog steeds onder het gemiddelde. In de restaurant sector ligt het aantal vierkante meters per inwoners in 2022 op 1.133, dit ligt onder het gemiddelde van de regio steden. Het aantal vierkante meters per inwoners in de drankensector ligt in 2022 op een vergelijkbaar niveau met de laagste dichtheid in de regio steden. Ondanks de stijging blijft het aantal vierkante meters per inwoners in de fastservice sector onder het gemiddelde van de regio steden.

55 5. Ruimtelijk economisch advies 5.7 Uitbreidingspotentieel diverse scenario s 54 Bandbreedte toeristische vraag Bandbreedte toeristische dagbezoeken LAAG GEMIDDELD HOOG Toelichting Gezien het grote aantal variabelen is er met betrekking tot het aantal toeristische dagbezoeken een bandbreedte vastgesteld. In nevenstaande grafiek is hiervan een overzicht weergeven. Het scenario LAAG gaat uit van kleine groei van het aantal dagbezoeken. Scenario HOOG geeft aan dat het aantal bezoeken weer richting het oude niveau van 2012 zal terugkeren. De diverse groeiscenario s hebben gevolgen voor de horecaomzet in de stad. Hier is uitgegaan van eenzelfde bezoek frequentie en besteding. De totale omzet in scenario LAAG ligt rond de 50 miljoen euro. De totale omzet in scenario HOOG ligt rond de 54 miljoen euro. Hieronder schematisch weergeven hoeveel ruimte ieder scenario biedt per sector. Restaurantsector Drankensector Fastservicesector Totaal Laag: Ruimte voor circa 100m² vvo Circa 1 bedrijf. Laag: Terugdringen van circa 530m² Circa -3 bedrijven. Laag: Ruimte voor circa 280m² vvo Circa 4 bedrijven. Laag: -150m² 0 bedrijven. Gemiddeld: Ruimte voor circa 400m² vvo Circa 2 bedrijven. Gemiddeld: Geen ruimte voor groei (-42m²) Circa 0 bedrijven. Gemiddeld: Ruimte voor circa 430m² vvo Circa 6 bedrijven. Gemiddeld: 789m² 8 bedrijven. Hoog: Ruimte voor circa 700m² vvo Circa 4 bedrijven. Hoog: Ruimte voor circa 450m² vvo 3 bedrijven. Hoog: Ruimte voor circa 580m² vvo Circa 8 bedrijven. Hoog: 1.730m² 15 bedrijven.

56 5. Ruimtelijk economisch advies 5.8 Uitbreidingspotentieel hotelsector 55 Toelichting & randvoorwaarden Hotel Bij het huidig kameraanbod en de overnachtingen (57,5% zakelijk, 42,5% toeristisch) bedraagt de kamerbezetting in %, uitgaande van circa 1,4 personen per kamer (1,2 zakelijk, 1,9 toeristisch). Binnen het hotelsegment wordt een groei verwacht richting de overnachtingen in Uitgaande van bijna 1,4 personen per kamer bedraagt het aantal verkochte kamers in 2022 bijna Uitgaande van ondergrens in kamerbezetting van 62% bedraagt de jaarlijkse benodigde kamercapaciteit ruim kamers, oftewel 366 kamers per dag. Dit impliceert een uitbreidingsruimte van circa 67 hotelkamers (huidig aanbod 299 hotelkamers) voor de komende vijf jaar. Hierdoor komt het aantal kamers per banen boven dat van de benchmarksteden en de steden in regio te liggen. Uitbreidingsruimte hotelkamers Overnachtingen Personen per kamer 1,4 1,4 Verkochte kamers Kamerbezetting 65% 62% Beschikbare kamers per jaar Per dag Ruimte voor uitbreiding 67 Perspectief: Kamers per banen Bergen op Zoom Bergen op Zoom Gouda - Hoorn 2017 Benchmark laag 58 Benchmark gemiddeld 73 Benchmark hoog 101 Breda - Goes - Roosendaal 2017 Benchmark laag 54 Benchmark gemiddeld 92 Benchmark hoog 109

57 5. Ruimtelijk economisch advies 5.9 Ontwikkelingsadvies per gebied Ontwikkelen Consolideren Terugdringen 56 Overig Gebied Centrumgebieden Overig centrum Noord Oost West (ex. Boulevard) Halsteren Lepelstraat Toelichting & randvoorwaarden Categorie 1A: Categorie 1B: Categorie 1B: Categorie 1C: Categorie 1C: Categorie 1C: CATEGORIE 2: CATEGORIE 2: CATEGORIE C2: Fastservice <250m² Restaurant <250m² Hotel <250m² Fastservice >250m² Restaurant >250m² Hotel >250m² Dranken (café e.d.) Fastservice (grill) Dranken (club) Grote Markt Beursplein e.o. Winkelgebied 2 Het Vierkantje 3 Dwaalmilieu Havenkwartier Stationsgebied Ontwikkelgebieden De Boulevard 1 In de tabel is de gewenste ontwikkelstrategie per vastgesteld gebied weergegeven. Zie de volgende pagina s voor verdere uitwerking per gebied. Voor de gewenste groei of terugdringen in m² geldt dat het totale saldo van ontwikkelingen (groot en klein) gezamenlijk moeten leiden tot het gewenste groeiresultaat. Dit laat de vrijheid om per gebied specifieke zaken of ontwikkelingen toe te staan. Het kan echter een politieke keuze zijn om meer uitbreiding op bepaalde plekken toe te staan die het desbetreffende gebied versterken. Een buitensporige uitbreiding ten opzichte van het uitbreidingspotentieel zal tot gevolg hebben dat op bepaalde plekken in de gemeente het niet meer bedrijfseconomisch rendabel is om horeca te exploiteren. In onze optiek zou een aanpassing in categorieën zinnig zijn zodat er per gebeid op type horeca gestuurd kan worden (niet op overlast gebaseerd maar op kwaliteit en karakter van gebied De categorisering is gebaseerd op de huidige situatie, daadwerkelijke differentiatie is nog niet mogelijk (bijvoorbeeld binnen categorie 1C) Om zoveel mogelijk open gevels overdag te stimuleren, adviseren wij terugdringen van café/bar bedrijven op de Grote Markt. Mits deze overdag geopend zijn. Discussie: Verplaatsing huidige shoarma/grillroom richting Beursplein e.o. Discussie: Verplaatsing huidige lunchroom richting Winkelgebied.

58 5. Ruimtelijk economisch advies 5.10 Advies Grote Markt 57 Ontwikkelingsvisie centrumgebieden Categorie 1A: Categorie 1B: Categorie 1B: Categorie 1C: Categorie 1C: Categorie 1C: CATEGORIE 2: CATEGORIE 2: CATEGORIE C2: Gebied Fastservice <250m² Restaurant <250m² Hotel <250m² Fastservice >250m² Restaurant >250m² Hotel >250m² Dranken (café e.d.) Fastservice (grill) Dranken (club) Grote Markt Hét kloppende hart van Bergen op Zoom. Op alle dagen bruisende horeca en terrassen! Advies Grote Markt beleid: stimuleren van concepten die overdag lunch/borrel aanbieden. Doel moet zijn om zo min mogelijk gesloten gevel meer aan de Grote Markt te hebben. Aanjagen van ambachtelijke/bourgondische concepten en ondersteunen van lokaal ondernemerschap. Routing: Samenspel met winkelgebied verbeteren door betere looproutes te realiseren. Signing verbeteren voor vindbaarheid en doorverwijzing naar winkelstraten (met name Het Vierkantje). Concepten Algemeen: Bourgondisch, van ontbijt tot borrelcafé.

59 5. Ruimtelijk economisch advies 5.11 Advies Beursplein e.o. 58 Ontwikkelingsvisie centrumgebieden Categorie 1A: Categorie 1B: Categorie 1B: Categorie 1C: Categorie 1C: Categorie 1C: CATEGORIE 2: CATEGORIE 2: CATEGORIE C2: Gebied Fastservice <250m² Restaurant <250m² Hotel <250m² Fastservice >250m² Restaurant >250m² Hotel >250m² Dranken (café e.d.) Fastservice (grill) Dranken (club) Beursplein e.o. Het best bewaarde geheime broertje van de Grote Markt Advies Signatuur versterken: Inzetten op versterking en ontwikkeling van de signatuur door toestaan of stimuleren van onderscheidende midden en hoog segment restaurants Fastservice (categorie 2): Daarnaast faciliteren van uitgaanspubliek, versterken van ontnuchteringszaken, van belang om te sturen op kwaliteit en niet op kwantiteit. Hoogwaardige shoarma/grill room is een mogelijkheid. zwakke concepten doen afbreuk aan historische elan van gebied. Routing: Samenspel met Het Vierkantje verbeteren door betere looproutes te realiseren. Signing verbeteren voor vindbaarheid en doorverwijzing naar Markiezenhof Concepten Drank: Hoog niveau bar concepten zoals: Bar & Kitchen / Pub food concepten. Restaurant: Terrassen. Fastservice: hoogwaardige shoarma/grill room aanbieders.

60 5. Ruimtelijk economisch advies 5.12 Advies Winkelgebied 59 Ontwikkelingsvisie centrumgebieden Categorie 1A: Categorie 1B: Categorie 1B: Categorie 1C: Categorie 1C: Categorie 1C: CATEGORIE 2: CATEGORIE 2: CATEGORIE C2: Gebied Fastservice <250m² Restaurant <250m² Hotel <250m² Fastservice >250m² Restaurant >250m² Hotel >250m² Dranken (café e.d.) Fastservice (grill) Dranken (club) Winkelgebied Het winkelgebied is de sleutel naar een gezonde toekomst voor Bergen op Zoom Advies Verbetering routing: Focus op verbeteren signing en looproutes. Op de strategische plekken kan horeca met transparante gevels, terrassen zorgen voor natuurlijke loop. Stimuleren: Van daghoreca, stimuleren van open gevels gedurende de dag. Sturen op ambachtelijke (lunch) concepten, stimuleren van lokaal ondernemerschap. onskent-ons mentaliteit creëren/stimuleren en waarborgen. Detailhandel & horeca: De rol van horeca is niet het opvullen van lege panden. Bezoekersaantallen: De bezoekersaantallen aan het winkelgebied en het centrum zijn van levensbelang voor de (dag)horeca in het centrum. Hier profiteert horeca 1- op-1 van. Concepten Healthy: inspelen op healthy-trend (EAT / EXKI) Mengvormen: shop in shop formules, mengvormen met winkelformules. Horeca is belangrijker onderdeel voor retail formules (fashion, living, brands) Fastservice: IJssalons, coffee & juice formules, specifieke nicheformules mogelijk maken.

61 5. Ruimtelijk economisch advies 5.13 Advies Het Vierkantje 60 Ontwikkelingsvisie centrumgebieden Categorie 1A: Categorie 1B: Categorie 1B: Categorie 1C: Categorie 1C: Categorie 1C: CATEGORIE 2: CATEGORIE 2: CATEGORIE C2: Gebied Fastservice <250m² Restaurant <250m² Hotel <250m² Fastservice >250m² Restaurant >250m² Hotel >250m² Dranken (café e.d.) Fastservice (grill) Dranken (club) Het Vierkantje Sfeervolle entree voor Grote Markt én winkelgebied met trekkers! Advies Dagconcepten: De noordelijke zijstraten van de Grote Markt zijn met name geschikt voor dagconcepten. Avond: Met name in Fortuinstraat toestaan van avond horeca (drank en restaurant) om s avonds geen sfeerloos gat te krijgen tussen de Grote Markt en het Beursplein. Shoarma/grillroom: terugdringen van shoarma/grillroom concepten, overdag aanmoedigen van open formules. Gebied leent zich niet goed voor nacht gerelateerde horeca. Concepten Restaurant: beperkt ontwikkelen. Met name dagformules of healthy formules of concepten. Bijvoorbeeld Take-away & sitdown Pizza (Sugo) of SLA (healthy lunch en diner); Fastservice: fast-casual, specifieke niches zoals ijs (frozen yoghurt), desserts, chocolade. Coffee & tea met (gevel)terrassen (indien mogelijk).

62 5. Ruimtelijk economisch advies 5.14 Advies Dwaalmilieu 61 Ontwikkelingsvisie centrumgebieden Categorie 1A: Categorie 1B: Categorie 1B: Categorie 1C: Categorie 1C: Categorie 1C: CATEGORIE 2: CATEGORIE 2: CATEGORIE C2: Gebied Fastservice <250m² Restaurant <250m² Hotel <250m² Fastservice >250m² Restaurant >250m² Hotel >250m² Dranken (café e.d.) Fastservice (grill) Dranken (club) Dwaalmilieu Dwalen vol verrassingen richting de markt.. Advies: Verbindingen: de verbinding met het winkelgebied verbeteren. Kwaliteit: de eigen dynamiek van goede restaurants, type straten met afwisseling winkel, wonen en horeca zorgt voor goede kwaliteitsbeleving en leefbaarheid. Groei: Enkel groei van avondhoreca (drank) toestaan, met oog op specialisatie en ambacht; speciaalbiercafé, eetcafé in kleinschalige vorm. Gebied richt zich met name op de doelbezoeker. Terugdringen: gebied leent zich niet goed voor dagzaken, weinig bezoekersstromen gedurende de dag.

63 5. Ruimtelijk economisch advies 5.15 Advies Havenkwartier 62 Ontwikkelingsvisie centrumgebieden Categorie 1A: Categorie 1B: Categorie 1B: Categorie 1C: Categorie 1C: Categorie 1C: CATEGORIE 2: CATEGORIE 2: CATEGORIE C2: Gebied Fastservice <250m² Restaurant <250m² Hotel <250m² Fastservice >250m² Restaurant >250m² Hotel >250m² Dranken (café e.d.) Fastservice (grill) Dranken (club) Havenkwartier Gebied met historische waarde en aantrekkingskracht Advies Signatuur versterken: Inzetten op versterking en ontwikkeling van de signatuur door toestaan van onderscheidende midden en hoog segment restaurants (zowel klein- als grootschalig). Faciliteren buurt cafés, Toeristische vraag faciliteren: mogelijkheid hotels te ontwikkelen in historische panden. Concept moet aansluiten bij historische karakter van het Havenkwartier. Entreefunctie: Royale parkeergelegenheid communiceren. Toerisme via Havenkwartier stad in laten gaan, aangename entree (Gevangenpoort). Entree Moeregrebstraat dient aangepakt te worden om natuurlijke loop richting Beursplein en Markiezenhof te stimuleren.

64 5. Ruimtelijk economisch advies 5.16 Advies Stationsgebied 63 Ontwikkelingsvisie centrumgebieden Categorie 1A: Categorie 1B: Categorie 1B: Categorie 1C: Categorie 1C: Categorie 1C: CATEGORIE 2: CATEGORIE 2: CATEGORIE C2: Gebied Fastservice <250m² Restaurant <250m² Hotel <250m² Fastservice >250m² Restaurant >250m² Hotel >250m² Dranken (café e.d.) Fastservice (grill) Dranken (club) Stationsgebied De gastvrije en duidelijk entree van de stad Advies Station als het startpunt zien van de gastvrijheid in Bergen op Zoom. De bezoeker voelt zich thuis en wordt aangemoedigd om de stad te betreden. Stationsstraat is aanzet, maar station heeft nog geen aansluiting op het historische centrum. Gastbeleving creëren: Etalages gebruiken; Mengvormen en popup integreren voor levendigheid; Loopstromen optimaliseren richting binnenstad met betere signing, bewegwijzering, verlichting; Concepten Moderne vorm van to-go retail of shops (Stach) of mengvormen; Sfeervolle interieurs met zitgelegenheid en take-away (togo); Bar concepten: dag-georiënteerde concepten met coffeebar.

65 5. Ruimtelijk economisch advies 5.17 Advies De Boulevard 64 Ontwikkelingsvisie ontwikkelgebieden Categorie 1A: Categorie 1B: Categorie 1B: Categorie 1C: Categorie 1C: Categorie 1C: CATEGORIE 2: CATEGORIE 2: CATEGORIE C2: Gebied Fastservice <250m² Restaurant <250m² Hotel <250m² Fastservice >250m² Restaurant >250m² Hotel >250m² Dranken (café e.d.) Fastservice (grill) Dranken (club) De Boulevard De Boulevard relevant klaarmaken voor de toekomst Advies: Toekomstperspectief: Klaarstomen om in de toekomst grootschalige evenementen te huisvesten. Ruimte voor grootschalige uitgaansgelegenheid. Huidige horeca-aanbod Uitbreiding beperkt, maar draagt wel bij aan de levendigheid van het gebied. Vernieuwing en innovatie toe staan: denk aan trendy strandpaviljoens, mengvormen leisure / shop / horeca en dergelijke.

66 5. Ruimtelijk economisch advies 5.18 Uitzonderingen uitbreidingsplafond 65 Uitzonderingen uitbreidingspotentieel Er is een aantal uitzonderingen op het uitbreidingspotentieel. Als nieuwe initiatieven voldoen aan onderstaande criteria dan zijn de vierkante meters additioneel op het vastgestelde uitbreidingspotentieel. Pareltjes Voor nieuwe innovatieve concepten die een initiële aantrekkingskracht hebben op nieuwe doelgroepen is ten alle tijden ruimte (concepten met een autonome vraag). Hierbij kan gedacht worden aan sterrenrestaurants of een grootschalig multifunctioneel uitgaanscomplex. Voorwaarde is dat het bedrijf een aanzienlijk deel van de bezoekers trekt van buiten Bergen op Zoom en omgeving waardoor het aantal bezoekers aan de stad zal toenemen. Bron: De Librije Toetsingskader pareltjes Pareltjes zijn bedrijven die qua karakter, uitstraling, ligging, concept bijdragen aan een sterke uitstraling van het gebied. Pareltjes hebben een bovenregionale koopmoeitebereidheid en trekken derhalve een overgroot deel van de bezoekers van buiten de stad. Hoe toetst men een pareltje? Het is niet wetenschappelijk te onderbouwen. Hieronder enige handvatten om grip te krijgen op de toetsing. Toetsingskader 1. Het concept dient iets toe te voegen aan het bestaande aanbod (uniciteit). 2. Kopstukken qua ondernemer/gezicht (sterrenchef, top dj). 3. Het betreft een topmerk (ook branchevreemd). 4. Concept komt veelvuldig voor in de vakliteratuur en andere media. 5. s Werelds/ s lands grootste/hoogste/diepste/eerste. Periferie Eventuele nieuwe horeca met ligging aan de snelweg valt voor circa 50% binnen het uitbreidingspotentieel. Deze bedrijven trekken deels bezoekers vanuit weggebruikers, waarvan het type horecabezoek geen vraag wegneemt bij de horeca elders in de stad. Dit is echter wel formule afhankelijk en zal per geval specifiek bekeken moeten worden. Clustering van snelweg horeca werkt versterkend voor de aantrekkingskracht op potentiele bezoekers. Prethoreca Ondersteunende horeca aan leisure en recreatiegebieden, zoals wellnesscentra, pretparken en natuurparken, valt niet binnen het uitbreidingspotentieel. Leisurebedrijven trekken een eigen markt naar zich toe. Daarbij is het horecapubliek voornamelijk gekoppeld aan de bezoekers. Bron: McDonald s Bron: Sauna Leliehof Voorbeeld: Reuzenrad met horeca op de Pier Scheveningen.