Advies ten behoeve van de Horecavisie Gemeente Leiden R-033/ juni 2015

Transcriptie

1 Advies ten behoeve van de Horecavisie Gemeente Leiden 2014-R-033/ juni 2015

2 Inhoudsopgave 2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Benchmark 2.1 Inleiding 2.2 Consumenten 2.3 Arbeid & detailhandel 2.4 Attracties en cultuur 2.5 Congressen en toerisme 2.6 Restaurantsector 2.7 Drankensector 2.8 Fastservicesector 2.9 Hotelsector 2.10 Regionale vergelijkingen 2.11 Samenvatting 3. Horeca-aanbod 3.1 Inleiding 3.2 Profiel Stadsdelen - Midden 3.3 Profiel Stadsdelen - Noord 3.4 Profiel Stadsdelen Zuid 3.5 Profiel Stadsdelen West 3.6 Sfeergebieden Binnenstad Leiden 3.7 Horecagebieden 3.8 Horecagebieden t.o.v. Sfeergebieden 3.9 Horecagebieden Centrum Stationsplein - Beestenmarkt e.o Horecagebieden Centrum: Winkelgebied 3.11 Horecagebieden Centrum: Breestraat en Noordeinde 3.12 Horecagebieden Centrum: Nieuwe Rijn en omgeving 3.13 Horecagebieden Centrum: Pieterskerk en omgeving Horecanetwerk binnenstad 3.15 Horecanetwerk verbeteringen 3.16 Ontwikkelgebieden met horeca buiten concentratiegebieden 3.17 Entrees van de binnenstad 3.18 Horecaconcentraties buiten het centrum 4. Horecavraag 4.1 Inleiding 4.2 Particuliere vraag 4.3 Toeristische vraag 4.4 Zakelijke vraag 5. Advies 5.1 Inleiding & toelichting 5.2 Horecabezoeken 5.3 Horecabestedingen en omzet 5.4 Uitbreidingspotentieel Uitbreidingspotentieel Dichtheid en perspectief 5.6 Uitbreidingspotentieel per gebied: restaurantsector 5.7 Uitbreidingspotentieel per gebied: drankensector 5.8 Uitbreidingspotentieel per gebied: fastservicesector 5.8 Actielijnen concentratie- en ontwikkelgebieden 5.9 Uitzonderingen uitbreidingsplafond 6. Horecacategoriën 6.1 Inleiding 6.2 Ervaring andere segmenten 6.3 Visie op huidige situatie 6.4 Advies Van Spronsen & Partners horeca-advies. Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder uitdrukkelijke toestemming van de rechthebbenden VSP-Groep te Warmond en de gemeente Leiden niets uit deze uitgave worden vermenigvuldigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op de gehele of gedeeltelijke bewerking. Van Spronsen en Partners te Warmond, Herenweg 83, 2361 EJ Warmond, Telefoon: , Fax: , info@spronsen.com. Website:

3 1. Inleiding 3 Inleiding Met enige regelmaat ontvangt de gemeente Leiden aanvragen voor het uitbreiden van bestaande of het starten van nieuwe horecagelegenheden. Als de aanvraag strijdig is met een bestemmingsplan moet onder andere worden beoordeeld of een nieuwe horecavestiging past binnen een wenselijke spreiding van de verschillende soorten horecavestigingen. Voor dit laatste aspect, de spreiding van de verschillende soorten horeca, is er op dit moment geen algemeen kader waaraan horeca-aanvragen kunnen worden getoetst. Dit betekent dat ondernemers niet weten waar ze aan toe zijn bij het uitwerken van horecaplannen. Ook andere belanghebbenden, zoals bewoners, weten onvoldoende wat ze kunnen verwachten in hun omgeving qua horeca. Kortom, er bestaat behoefte aan een duidelijk horecaconcentratiebeleid. Zulk beleid heeft zowel een kwalitatieve als een kwantitatieve component. De kwalitatieve component houdt in dat het beleid moet bijdragen aan de ruimtelijke kwaliteit en identiteit van de verschillende gebieden van de stad. De kwantitatieve component houdt in dat de omvang van de horecaontwikkeling gebaseerd moet zijn op een realistische vergelijking tussen vraag en aanbod. Om het horecabeleid in beide opzichten goed te kunnen onderbouwen, heeft de gemeente Van Spronsen & Partners horeca-advies benaderd. Hoofdstuk 2 bevat een benchmark waarin de Leidse horeca wordt vergeleken met die van andere steden. Vervolgens wordt in de hoofdstukken 3 en 4 het bestaande horeca-aanbod in Leiden en de te verwachten vraag in de periode tot en met 2020 geanalyseerd (kwantitatief en kwalitatief). In hoofdstuk 5 geven we aan welk uitbreidingspotentieel wij nog zien voor de horeca, in welke gebieden uitbreiding kan plaatsvinden en waar niet en formuleren we actielijnen om de kwaliteit en beleving van de horeca in de verschillende gebieden te verbeteren. Hoofdstuk 6 gaat in op de indeling van de verschillende horecacategorieën omdat de gemeente in toekomstige bestemmingsplannen een geactualiseerde en uniforme indeling wil opnemen. Dit rapport bevat een advies voor de horecaontwikkeling in Leiden voor de periode Het advies maakt duidelijk welke horecaontwikkelingen in welk deel van de stad wenselijk zijn en welke niet. De meeste aandacht wordt besteed aan de binnenstad, omdat hier de meeste horeca is gevestigd. Het advies is tot stand gekomen via diverse bijeenkomsten met o.a. horecaondernemers, belangrijke marktspelers, bewoners, centrummanagement en gemeente.

4 2. Benchmark

5 2. Benchmark 2.1 Inleiding 5 Inleiding In dit hoofdstuk is een benchmark opgenomen waarin de vergelijkbare gemeenten (Delft, Dordrecht en Haarlem) en de G-3 (Rotterdam, Den Haag en Utrecht) met elkaar worden vergeleken. Er is naar ontwikkelingen gekeken die de vraag naar horeca beïnvloeden, zoals inwoners, arbeidsmarkt, toerisme, cultuur, congressen, attracties en evenementen. Daarnaast worden aanbod, dichtheid en ontwikkelingen van het horeca-aanbod in beeld gebracht. Hierbij zijn cijfers vanuit het bedrijfschap Horeca & Catering gebruikt die beschikbaar zijn tot en met NB: Voor de vergelijking zijn geen actuelere cijfers beschikbaar. In de benchmark gaat het specifiek om de onderlinge vergelijking. In hoofdstuk 3 (analyse Leidse horeca-aanbod) is wel de actuele informatie voor Leiden gebruikt. Er is hierbij ook gekeken naar de kwaliteiten van de regio. Ook worden specifieke bedrijfstypes afgezet tegen voor dit type belangrijke doelgroepen. Zo is het bij een discotheek interessant relaties te leggen met het aantal studenten en jongeren, en bij een lunchroom met inwoners, werknemers en dagtoeristen. Op pagina 15 zijn alle belangrijke positieve en negatieve ontwikkelingen samengevat. Hierbij wordt Leiden afgezet tegen de andere zes steden om te komen tot een conclusie. De uitkomsten zullen een effect hebben op de mogelijke ontwikkelingsruimte richting de toekomst, welke in hoofdstuk 5 Toekomstvisie uiteen wordt gezet.

6 2. Benchmark 2.2 Consumenten 6 CO NSUMENT Bev olk ing G -3 G emiddeld Hoogs t G emiddeld Aantal inwoners Ontwikkeling % 2% 3% 5% Hoger opgeleid Aandeel 46% 33% 40% 37% Eenpersoonshuishoudens Aandeel 36% 46% 53% 25% 65 jaar en ouder Aandeel 13% 16% 17% 13% Niet westerse allochtonen Aandeel 9% 9% 12% 33% Aantal studenten (HBO +WO) Aandeel 22% 7% 21% 9% Ink omen Leiden Vergelijk bare gemeenten Per huishouden Per inwoner Belangrijkste uitkomsten Leiden kent relatief veel hoger opgeleiden hetgeen een positief effect heeft op vraag naar horeca (hogere bezoekfrequentie en hogere bestedingen). Het aantal eenpersoonshuishoudens ligt laag. Dit heeft een positief effect op de vraag naar horeca (alleenstaanden bezoeken minder vaak horeca dan mensen die samenwonen). Het aandeel 65+ ligt relatief laag in Leiden. Dit heeft een positief effect op de vraag naar horeca (bezoekfrequentie en besteding nemen af naarmate mensen ouder worden). Het aantal studenten is sterk vertegenwoordigd in Leiden, hetgeen eveneens positief is voor de vraag naar horeca (zeer hoge bezoekfrequentie). De bevolkingssamenstelling in Leiden is gunstig voor de vraag naar horeca met oververtegenwoordiging van groepen met een hoge bezoekfrequentie en/of besteding en ondervertegenwoordiging van groepen met beperkte bezoekfrequentie en besteding.

7 2. Benchmark 2.3 Arbeid & detailhandel 7 ARBEID Bedrijv en en branc hev erdeling Leiden Vergelijk bare gemeenten G -3 G emiddeld Hoogs t G emiddeld Bedrijven (2013) Bedrijvigheid (per inwomners) Aandeel zorg 5% 3% 3% 3% Aandeel onderwijs 2% 2% 2% 2% Aandeel Zakelijke en financiële diensten 37% 37% 42% 37% Aandeel ZZP-ers 67% 64% 67% 66% Aantal starters (2012) Aandeel starters van totaal 4% 3% 4% 5% Werk gelegenheid Aantal werkplekken Werkplekken tov bevolking 58% 47% 53% 54% Retail Aantal winkels Oppervlakte winkels (m²) M² per inwoners M² per toeristische bezoeken Belangrijkste uitkomsten Leiden telt relatief veel bedrijven binnen de gezondheids- en welzijnszorg. In Leiden is 25% van de werkgelegenheid binnen deze bedrijfstak, fors meer dan in andere steden. 15% van de arbeidsplaatsen bevindt zich in het onderwijs, eveneens relatief veel ten opzichte van andere steden. Het aandeel ZZP-ers is sterk vertegenwoordigd in Leiden. Leiden kent relatief veel werkgelegenheid en daarmee een hoge ratio van werkplekken ten opzichte van inwoners. Het aantal m² winkels per inwoners ligt relatief laag in Leiden. Leiden heeft veel werkplekken, wat positief is voor de zakelijke vraag naar horeca. Het relatief beperkte winkelaanbod is daarentegen weer negatief voor de vraag naar horeca.

8 2. Benchmark 2.4 Attracties en cultuur 8 ATTRACTIES EN CULTUUR Attrac ties en ev enementen G -3 G emiddeld Hoogs t G emiddeld Aantal top 50 dagattracties (2012) Attractiebezoeken top 50 totaal Aantal evenementen in top 100 (2012) Bezoekersaantal top 100 evenementen Gemiddeld per evenement Cultuur Museumbezoek totaal (2012) Ontwikkeling % 12% 35% 6% Gemiddeld per museum Bioscoopbezoeken totaal (2012) Ontwikkeling % 17% 41% 28% Stoeldichtheid ( inwoners) Bezoeken per stoel Podiumkunsten bezoeken totaal Ontwikkeling bezoers podiumkunsten 2% Onbekend 12% -29% Bezoek/inwoners 1,65 1,33 2,00 2,42 Stads beoordeling Mic helin Leiden Vergelijk bare gemeenten Aantal sterren voor de stad ** ** ** ** Aantal bezienswaardigheden 3 sterren Aantal bezienswaardigheden 2 sterren Aantal bezienswaardigheden 1 ster Belangrijkste uitkomsten Leiden trekt relatief veel bezoekers met twee grootschalige evenementen. Het aantal museumbezoeken ligt in Leiden relatief zeer hoog. Bioscoopbezoek is relatief beperkt. Met relatief veel stoelen en weinig bezoekers is de bezetting van bioscopen relatief laag. Het aantal bezoeken aan podiumkunsten ligt relatief hoog. Leiden telt relatief veel bezienswaardigheden. Leiden heeft een sterk cultureel karakter en trekt hierdoor ook relatief veel bezoekers met een

9 De congressen zorgen voor positieve spin-off voor hotellerie en horeca. Dagtoerisme in Leiden is relatief beperkt, mede door een lage bezoekfrequentie. De stad wordt het afgelopen jaar door bezoekers wel zeer positief beoordeeld. 2. Benchmark 2.5 Congressen en toerisme 9 CO NG RESSEN EN TO ERISME Congres s en (2013) G -3 G emiddeld Hoogs t G emiddeld Internationale congressen Groot UIA Internationale congressen Klein ICCA 13 2, Toeris me Bezoekers (CVO 2012) Bezoeken (CVO 2012) Ontwikkeling bezoeken ( ) -2% -7% -3% -26% Gemiddelde bezoekfrequentie 2,1 2,6 3,1 2,6 Gemiddelde besteding Omzet (besteding x bezoeken) Ontwikkeling besteding ( ) 11,8% -2,2% 6,9% -10,2% Gemiddelde besteding aan horeca 18,51 17,55 20,12 18,88 Mees t G as tv rije Stad Leiden Vergelijk bare gemeenten Ranking Gemiddelde ranking Ranking horecaconcentratiegebieden 3,99 2,53 3,98 3,88 Score terrassen 4,09 2,57 3,92 3,77 Score diversiteit restaurants 4,04 2,54 3,95 3,90 Score diversiteit cafés 3,95 2,49 3,91 3,86 Belangrijkste uitkomsten Leiden scoort zeer hoog op congressen (ICCA). De bezoekfrequentie van dagtoeristen is in Leiden relatief laag, waardoor ook het aantal bezoeken relatief laag ligt. Het aantal bezoeken van dagtoeristen neemt het afgelopen jaar af, maar minder hard dan in vergelijkbare steden. Horecabestedingen liggen relatief hoog wat positief is voor de sector. Leiden scoort het afgelopen jaar zeer goed bij de Meest Gastvrije Stad (beoordeling van bezoekers aan de stad).

10 2. Benchmark 2.6 Restaurantsector 10 RESTAURANTSECTO R Aanbod res taurants G -3 Gemiddeld Hoogs t Gemiddeld Nederlands/Frans Italiaans Zuid-Europees Chinees/Indisch Overig Aziatisch Overig Buitenlands Totaal Verkoop oppervlakte Gemiddelde oppervlakte Culinair niv eau Aantal sterrenrestaurants Aantal sterren Bib Gourmands O ntwik k eling 5 jaar ( ) Nederlands/Frans 3% 0% 8% 0% Italiaans 0% 3% 24% 17% Zuid-Europees 50% -15% 13% 12% Chinees/Indisch 17% -17% 17% -3% Overig Aziatisch -11% 61% 100% 37% Overig Buitenlands 4% 5% 17% 9% Totaal 7% 1% 6% 8% Verkoop oppervlakte 9% -1% 2% 8% Dic htheid (per inwoners ) Leiden Vergelijk bare gem. Nederlands/Frans 3,2 2,8 3,7 2,6 Italiaans 1,3 1,0 1,4 1,0 Zuid-Europees 1,3 0,6 0,9 0,7 Chinees/Indisch 1,2 0,9 1,2 1,3 Overig Aziatisch 0,7 0,8 1,2 1,1 Overig Buitenlands 2,3 1,8 2,3 2,6 Totaal 9,8 7,9 9,9 9,3 Belangrijkste uitkomsten Leiden telt relatief veel restaurants (hoge dichtheid). Het ontbreekt aan restaurants met een culinair niveau (sterren of bib gourmand) De afgelopen vijf jaar is het aantal restaurants met 7% toegenomen en de totale oppervlakte met 9% gestegen. Dit is een relatief sterke ontwikkeling. De toename zat met name in de Zuid-Europese keukenrichting. Opvallend in Leiden is de afname van Overig Aziatische restaurants (moderne Aziatische formules) waar dit in andere steden juist fors toeneemt en een toename van Chinees-Indische restaurants (traditionele Chinees) waar dit in andere steden juist afneemt. Leiden heeft relatief veel restaurants waarbij alle keukenrichtingen goed vertegenwoordigd zijn (divers aanbod). Het ontbreekt aan culinaire niveau.

11 2. Benchmark 2.7 Drankensector 11 DRANKENSECTO R Leiden Vergelijk bare gem. G -3 Gemiddeld Hoogs t Gemiddeld Aanbod drank ens ec tor Café/Bar Discotheek Coffeecorner Zalen-/party-/ontmoetingscentrum Overige drankverstrekkers Totaal Verkoop oppervlakte Gemiddelde oppervlakte O ntwik k eling 5 jaar ( ) Café/Bar 7% 5% 14% 0% Discotheek 33% -33% 0% -45% Coffeecorner 4% 0% 20% 5% Zalen-/party-/ontmoetingscentrum -30% 3% 60% 4% Overige drankverstrekkers 0% -19% 27% 2% Totaal 4% -1% 0% 0% Verkoop oppervlakte -3% -2% 5% 3% Dic htheid (per inwoners ) Café/Bar 7,7 6,1 7,1 7,0 Discotheek 0,3 0,1 0,3 0,1 Coffeecorner 2,1 1,5 2,1 2,0 Zalen-/party-/ontmoetingscentrum 0,6 1,1 2,1 1,0 Overige drankverstrekkers 1,5 1,5 2,0 1,8 Totaal 12,2 10,3 12,1 12,0 Dic htheid s pec ifiek Aantal studenten (HBO +WO) Cafés per studenten Discotheken per studenten 1,5 1,5 8,4 1,3 Aantal jongeren Café/bar per jongeren 29,2 28,8 40,0 30,9 Discotheek per jongeren 1,3 0,5 1,5 0,6 Belangrijkste uitkomsten Leiden heeft een relatief hoge dichtheid binnen de drankensector, waarbij alleen de dichtheid van zaalbedrijven relatief laag ligt. Opvallend is een toename van het aantal bedrijven, waar dit in andere steden afneemt of gelijk is gebleven. De oppervlakte is wel afgenomen, wat duidt op schaalverkleining. Dit wordt veroorzaakt door het wegvallen van een aantal zaalbedrijven (relatief grote oppervlakte per bedrijf). Leiden telt relatief veel bedrijven binnen de drankensector, waarbij de dichtheid zelfs vergelijkbaar is met de G3.

12 2. Benchmark 2.8 Fastservicesector 12 FASTSERVICESECTO R Leiden Vergelijk bare gem. G -3 Gemiddeld Hoogs t Gemiddeld Aanbod fas ts erv ic es ec tor IJssalon Cafetaria Fastservicerestaurant Shoarmazaak Lunchroom Pannenkoekenrestaurant Restauratie Overige Spijsverstrekkers Totaal Verkoop oppervlakte Gemiddelde oppervlakte O ntwik k eling 5 jaar ( ) IJssalon 33% -17% 20% 43% Cafetaria -17% -4% 0% -8% Fastservicerestaurant -20% 0% 100% -7% Shoarmazaak -21% 5% 30% 16% Lunchroom 25% 18% 33% 20% Pannenkoekenrestaurant 0% -33% 0% 42% Restauratie -50% 0% 0% -21% Overige Spijsverstrekkers -14% 114% 400% 31% Totaal -5% 6% 13% 7% Verkoop oppervlakte -6% 8% 23% 10% Dic htheid (per inwoners ) IJssalon 0,3 0,3 0,4 0,4 Cafetaria 2,4 2,5 2,7 2,9 Fastservicerestaurant 0,3 0,3 0,4 0,4 Shoarmazaak 0,9 1,1 1,3 1,2 Lunchroom 2,5 2,3 2,9 2,3 Pannenkoekenrestaurant 0,4 0,1 0,2 0,1 Restauratie 0,1 0,1 0,1 0,1 Overige Spijsverstrekkers 0,5 0,4 1 0,7 Totaal 7,5 7,1 7,8 8,0 Dic htheid s pec ifiek Aantal bezoeken dagtoerisme Lunchrooms per dagbezoeken 3,4 3,2 3,8 5,4 Belangrijkste uitkomsten Leiden heeft een relatief hoge dichtheid qua aantal fastservice bedrijven, maar een relatief lage totale oppervlakte. De oppervlakte van de bedrijven is dus relatief klein. De dichtheid van shoarmazaken is relatief beperkt en met name pannenkoekenrestaurants zijn sterk oververtegenwoordigd. Opvallend is de afname van het totaal aantal fastservice bedrijven en de oppervlakte over de afgelopen vijf jaar, waar dit in andere steden juist is toegenomen. Leiden telt relatief veel fastservice bedrijven met een relatief kleine oppervlakte waarbij het aanbod de afgelopen jaren daalde. Meetmoment: oktober 2014

13 2. Benchmark 2.9 Hotelsector 13 Aanbod hotels ec tor Hotels Kamers Hotels Kamers Hotels Kamers Hotels Kamers Totaal hotelaanbod Totaal NHC classificatie Overig hotelaanbod Ontwikkeling % 42% 12% 17% 20% 50% 4% 18% Absolute ontwikkeling Eénsterren aanbod 6% 1% 0% 0% 0% 0% 5% 1% Tweesterren aanbod 18% 9% 9% 4% 40% 13% 15% 4% Driesterren aanbod 35% 37% 35% 28% 71% 60% 29% 21% Viersterren aanbod 29% 52% 24% 54% 40% 80% 25% 50% Vijfsterren aanbod 0% 0% 0% 0% 0% 0% 4% 13% G emiddelde omv ang NHC classificatie Overig aanbod Totaal hotelaanbod Kamerdic htheid Per inwoners Per bedrijven Meetmoment: oktober 2014 Belangrijkste uitkomsten Leiden Vergelijk bare gemeenten G - 3 G emiddelde Hoogs t G emiddelde Het aantal hotels en het aantal hotelkamers in Leiden is de afgelopen jaar relatief sterk gegroeid. De kamerdichtheid is daarmee relatief hoog komen te liggen. De vertegenwoordiging van sterniveaus is vergelijkbaar met andere steden. Leiden heeft relatief weinig overig aanbod. Dit overig hotelaanbod bestaat logiesvertrekkers zonder sterclassificatie zoals Bed & Breakfast bedrijven en pensions. Het hotelaanbod in Leiden is de afgelopen jaren fors toegenomen, waardoor een relatief hoge dichtheid is ontstaan. Hierdoor is de hotelkamerbezetting en kamerprijs onder druk komen te staan. De hotellerie wordt in deze studie verder buiten beschouwing gelaten. Er wordt een aparte hotelonderzoek uitgevoerd.

14 2. Benchmark 2.10 Regionale vergelijkingen 14 Inc l. Regio Cons umenten G emiddeld Hoogs t Inwoners Gemiddeld inkomen Arbeid Aantal bedrijfen in de regio Res taurants ec tor Dichtheid per inwoners 7,9 6,7 8,1 Ontwikkeling 5 jaar ( ) 25% 15% 16% Drank ens ec tor Dis c othek en Dichtheid per inwoners 2,4 0,7 0,9 Ontwikkeling 5 jaar ( ) 13% -46% 0% Café Dichtheid per inwoners 4,3 4,3 4,8 Ontwikkeling 5 jaar ( ) 2% 0% 4% Coffeec orner Dichtheid per inwoners 0,9 0,8 1,1 Ontwikkeling 5 jaar ( ) 10% 8% 46% Fas ts erv ic es ec tor IJ s s alon Dichtheid per inwoners 0,4 0,3 0,4 Ontwikkeling 5 jaar ( ) 55% -10% 6% Fas ts erv ic e- res taurants Dichtheid per inwoners 0,2 0,2 0,3 Ontwikkeling 5 jaar ( ) 0% 0% 100% Lunc hroom Dichtheid per inwoners 1,7 1,5 1,9 Ontwikkeling 5 jaar ( ) 15% 13% 18% Totaal Fastservicesector Dichtheid per inwoners 6,1 5,7 6,5 Ontwikkeling 5 jaar ( ) 4% 5% 7% Reis tijd Leiden Vergelijkbare gem. Gemiddelde reistijd tot centrum Belangrijkste uitkomsten Er is tevens op hoofdlijn gekeken naar de regio van Leiden en de vergelijkbare gemeenten. De Leidse regio telt relatief veel inwoners met een gemiddeld hoog inkomen. Dit is positief voor de vraag naar horeca. De regio van Leiden heeft een bovengemiddeld aantal restaurants, discotheken en fastservice bedrijven (gerelateerd aan het aantal inwoners). Het aantal cafés, coffeecorners en ijssalons gerelateerd aan het aantal inwoners ligt rond het gemiddelde. Over het algemeen kan gesteld worden dat Leiden bovengemiddeld kan profiteren van de aanbod- en vraagverhoudingen in de regio.

15 2. Benchmark 2.11 Samenvatting 15 POSITIEF VOOR DE VRAAG NAAR HORECA Relatief veel hoger opgeleiden. Zeer sterke vertegenwoordiging van studenten. Relatief weinig alleenstaanden. Beperkt aantal senioren. Relatief veel werkgelegenheid. Veel attractie en evenementbezoekers. Zeer veel museumbezoek. Veel bezoekers podiumkunsten. Veel bezienswaardigheden voor toeristen. Veel internationale congressen voor een stad van dergelijke omvang. Goede beoordeling van gastvrijheid in de stad door bezoekers. NEGATIEF VOOR DE VRAAG NAAR HORECCA Veel ZZP ers binnen de bedrijvigheid. Beperkt aantal winkels en winkeloppervlakte. Beperkt bioscoopbezoek. Lage bezoekfrequentie van dagtoeristen. Laag aantal bezoeken van dagtoeristen. POSITIEVE HORECA ONTWIKKELINGEN Totaal aantal restaurants neemt afgelopen jaren toe Positieve ontwikkeling van Zuid-Europese en Chinees-Indische restaurants. Aantal bedrijven in de drankensector nam afgelopen jaren toe. Positieve ontwikkeling van cafés, discotheken en coffee-corners Positieve ontwikkeling van ijssalons en lunchrooms. NEGATIEVE HORECA ONTWIKKELINGEN Afname van overig Aziatische restaurants. Verkoopoppervlakte drankensector neemt afgelopen jaren af. Forse afname van het aantal zaal- en partycentra. Aantal bedrijven en verkoopoppervlakte in fastservice neemt af. Afname van het aantal cafetaria, fastfood restaurants, shoarmazaken, restauraties en overige spijsverstrekkers.

16 3. Horeca-aanbod

17 3. Horeca-aanbod 3.1 Inleiding 17 Inleiding In dit hoofdstuk vindt de analyse van het huidig horeca-aanbod plaats (peildatum oktober 2014). De uitkomsten bieden input voor de toekomstvisie om de tekortkomingen naar de toekomst in beeld te brengen, karakters van concentratiegebieden te versterken en het horecanetwerk binnen de stad te verbeteren. Stadsdelen Leiden Stadsdeel Midden Stadsdeel Noord Stadsdeel Zuid Stadsdeel West In de benchmark is reeds gekeken naar de ontwikkelingen op gemeentelijk niveau binnen de diverse horecasectoren van restaurantsector (ontwikkelingen van keukenrichtingen en van het culinair niveau), drankensector en fastservicesector (ontwikkelingen van de diverse bedrijfstypes). In dit hoofdstuk wordt nader gekeken naar de profielen van de verschillende stadsdelen van Leiden en het horeca-aanbod en de horecadichtheid (aantal bedrijven per inwoners). Om aansluiting te vinden met de Horecacategorieën in Leiden (bestemmingsplannen) zijn in de analyse de coffeecorners verplaatst naar de fastservice sector (i.p.v. drankensector) en is het pannenkoekenrestaurant ondergebracht bij de restaurantsector (i.p.v. fastservice). Vervolgens wordt gekeken welke horecagebieden zich bevinden binnen het stadscentrum van Leiden, welk karakter deze individuele gebieden hebben (type aanbod, product- en uitstralingsniveau, capaciteit) en hoe de verbindingen zijn (netwerk) tussen de gebieden. Behalve specifieke aandacht voor de horecagebieden in de binnenstad is er ook aandacht voor ontwikkellocaties en voor de horecaconcentraties buiten het centrum, zodat in de toekomstvisie een goed beeld geschetst kan worden van de ontwikkelingsmogelijkheden binnen de gehele stad. In de bijlage is een overzicht opgenomen van de districten en wijken van de stadsdelen.

18 3. Horeca-aanbod 3.2 Profiel Stadsdelen - Midden 18 Midden - Inwoners en bedrijven Het focusgebied Midden wordt gekenmerkt door: Weinig kinderen en senioren en veel studenten en werkenden (20-64 jaar). Veel westerse- en relatief weinig niet westerse allochtonen. Veel alleenstaanden en weinig gezinnen. Midden Leiden Inwoners Aantal inwoners Leeftijd 0-19 jaar 13% 20% jaar 79% 66% > 65 jaar 7% 14% Herkomst Autochtoon 67% 71% Westers-Allochtoon 21% 14% Niet-Westers-Allochtoon 12% 15% Inkomen Gemiddeld persoonlijk inkomen Lage inkomensklasse 40% 39% Midden inkomensklasse 36% 37% Hoge inkomensklasse 24% 24% Huishoudens Eenpersoonshuishouden 20% 17% Samenwonend alleenstaand 37% 18% Samenwonend zonder kinderen 8% 14% Samenwonend met kinderen 10% 26% Eenoudergezin 9% 15% Overig 15% 9% Bedrijven Aantal bedrijven Aantal werkplekken Werkplekken per inwoner 0,68 0,49 Gemiddelde bedrijfsgrootte 9,1 11,3 Veel bedrijvigheid, met relatief weinig werknemers per bedrijf Hoog aantal werkplekken per inwoner. Midden - Horecaprofiel Bedrijfssector Aantal Dichtheid Oppervlakte Aandeel % Leiden Restaurant , % 89% Drank 92 36, % 77% Fastservice 70 27, % 75% Totaal , % 81% Bedrijfssector Aantal Dichtheid Kamers Aandeel % Leiden Hotel ,3 373 N.v.t. 45% Conclusies 81% van de vierkante meters horeca in Leiden is gevestigd in het stadsdeel Midden, verdeeld over 270 horecabedrijven. Met name het restaurantaanbod is sterk vertegenwoordigd (89% van de Leidse restaurant vierkante meters), met een grote diversiteit aan keukenrichtingen. Binnen de drankensector zijn met name de café/barbedrijven goed vertegenwoordigd. 88% van de Leidse cafés (81 van de 92) is gevestigd in het stadsdeel Midden. Bijna 66% van de Leidse fastservicebedrijven en 75% van de totale oppervlakte is gevestigd in het stadsdeel Midden Dit komt met name door het forse aantal lunchrooms, ijssalons en shoarmazaken. 45% van het hotelkamer aanbod is gevestigd in het stadsdeel Midden, verdeeld over 10 hotels.

19 3. Horeca-aanbod 3.3 Profiel Stadsdelen - Noord 19 Noord - Inwoners en bedrijven Het focusgebied Noord wordt gekenmerkt door: Hoog aandeel samenwonend met kinderen en eenoudergezinnen. Hoog aandeel lage inkomensklasse.hoog aandeel niet westerse allochtonen. Noord Laag aantal werkplekken per inwoner. Leiden Inwoners Aantal inwoners Leeftijd 0-19 jaar 23% 20% jaar 62% 66% > 65 jaar 14% 14% Herkomst Autochtoon 67% 71% Westers-Allochtoon 12% 14% Niet-Westers-Allochtoon 21% 15% Inkomen Gemiddeld persoonlijk inkomen Lage inkomensklasse 41% 39% Midden inkomensklasse 35% 37% Hoge inkomensklasse 24% 24% Huishoudens Eenpersoonshuishouden 16% 17% Samenwonend alleenstaand 14% 18% Samenwonend zonder kinderen 15% 14% Samenwonend met kinderen 31% 26% Eenoudergezin 17% 15% Overig 8% 9% Bedrijven Aantal bedrijven Aantal werkplekken Werkplekken per inwoner 0,24 0,49 Gemiddelde bedrijfsgrootte 7,4 11,3 Gemiddeld kleinschalige bedrijven. Noord - Horecaprofiel Bedrijfssector Aantal Dichtheid Oppervlakte Aandeel % Leiden Restaurant 6 1, % 4% Drank 9 2, % 10% Fastservice 12 3, % 7% Totaal 27 8, % 7% Bedrijfssector Aantal Dichtheid Kamers Aandeel % Leiden Hotel 1 2,8 9 N.v.t. 1% Conclusies Slechts 7% van de vierkante meters horeca in Leiden is gelegen in het stadsdeel Noord, verdeeld over 27 horecabedrijven. Het restaurantaanbod is beperkt en kent alleen restaurants met een Nederlands-Franse, Italiaanse en Chinees-Indische keukenrichting. Binnen de drankensector is het aanbod beperkt, echter met vertegenwoordiging van verschillende bedrijfstypes wel divers. Ruim 60% van het aantal vierkante meters horeca valt onder de drankensector. Dit komt voornamelijk door Partycentrum Groenoord van 950m². Binnen het horeca-aanbod zijn de fastservice bedrijven het sterkst vertegenwoordigd. Sector kent redelijke diversiteit met een sterke vertegenwoordiging van cafetaria.

20 3. Horeca-aanbod 3.4 Profiel Stadsdelen - Zuid 20 Zuid - Inwoners en bedrijven Het focusgebied Zuid wordt gekenmerkt door: Hoog aandeel kinderen en senioren. Sterke vertegenwoordiging van hoge inkomensklasse. Zuid Leiden Inwoners Aantal inwoners Leeftijd 0-19 jaar 22% 20% jaar 62% 66% > 65 jaar 16% 14% Herkomst Autochtoon 73% 71% Westers-Allochtoon 12% 14% Niet-Westers-Allochtoon 14% 15% Inkomen Gemiddeld persoonlijk inkomen Lage inkomensklasse 39% 39% Midden inkomensklasse 36% 37% Hoge inkomensklasse 26% 24% Huishoudens Eenpersoonshuishouden 18% 17% Samenwonend alleenstaand 13% 18% Samenwonend zonder kinderen 16% 14% Samenwonend met kinderen 28% 26% Eenoudergezin 17% 15% Overig 8% 9% Bedrijven Aantal bedrijven Aantal werkplekken Werkplekken per inwoner 0,33 0,49 Gemiddelde bedrijfsgrootte 8,6 11,3 Relatief veel samenwonenden en gezinnen. Kleinschalige bedrijven en een laag aantal werkplekken per inwoner. Zuid - Horecaprofiel Bedrijfssector Aantal Dichtheid Oppervlakte Aandeel % Leiden Restaurant 10 2, % 4% Drank 14 3, % 9% Fastservice 14 3, % 10% Totaal 38 9, % 7% Bedrijfssector Aantal Dichtheid Kamers Aandeel % Leiden Hotel 3 12,2 49 N.v.t. 6% Conclusies Slechts 7% van de vierkante meters horeca in Leiden is gelegen in het stadsdeel Zuid, verdeeld over 38 horecabedrijven. Het restaurantaanbod is beperkt maar biedt wel een gevarieerd aanbod van keukenrichtingen en een sterke vertegenwoordiging van Chinees-Indische restaurants. Binnen de drankensector zijn het met name de overige drankverstrekkers die goed vertegenwoordigd zijn (57% van het drankenaanbod in het stadsdeel Zuid). Dit betreft hoofdzakelijk horeca bij sportaccommodaties. De dichtheid van fastservicebedrijven is in dit stadsdeel het laagst van heel Leiden. Binnen de fastservice sector zijn uitsluitend cafetaria, shoarmazaken en lunchrooms vertegenwoordigd.

21 3. Horeca-aanbod 3.5 Profiel Stadsdelen - West 21 West - Inwoners en bedrijven Het focusgebied West wordt gekenmerkt door: Beperkt aantal allochtonen. Hoog aandeel middelste inkomensklasse Zeer hoog aandeel samenwonend met kinderen. West Leiden Inwoners Aantal inwoners Leeftijd 0-19 jaar 21% 20% jaar 64% 66% > 65 jaar 15% 14% Herkomst Autochtoon 77% 71% Westers-Allochtoon 10% 14% Niet-Westers-Allochtoon 13% 15% Inkomen Gemiddeld persoonlijk inkomen Lage inkomensklasse 38% 39% Midden inkomensklasse 41% 37% Hoge inkomensklasse 21% 24% Huishoudens Eenpersoonshuishouden 14% 17% Samenwonend alleenstaand 11% 18% Samenwonend zonder kinderen 18% 14% Samenwonend met kinderen 35% 26% Eenoudergezin 17% 15% Overig 6% 9% Bedrijven Aantal bedrijven Aantal werkplekken Werkplekken per inwoner 0,92 0,49 Gemiddelde bedrijfsgrootte 26,5 11,3 Relatief weinig, maar grootschalige bedrijven. Veel werkplekken per inwoner. West - Horecaprofiel Bedrijfssector Aantal Dichtheid Oppervlakte Aandeel % Leiden Restaurant 3 1, % 3% Drank 4 1, % 3% Fastservice 9 3, % 8% Totaal 16 6, % 4% Bedrijfssector Aantal Dichtheid Kamers Aandeel % Leiden Hotel 4 171,1 402 N.v.t. 48% Conclusies 4% van de vierkante meters horeca in Leiden is gelegen in het stadsdeel West, verdeeld over 16 horecabedrijven. Het restaurantaanbod is beperkt en biedt uitsluitend de Nederlands-Franse en Chinees- Indische keukenrichting. Het aantal drankverstrekkers is zeer beperkt met 1 café en 3 drankverstrekkers bij sport en recreatie. Binnen het horeca-aanbod zijn de fastservice bedrijven het sterkst vertegenwoordigd. Veel bedrijfstypes zijn vertegenwoordigd (alleen shoarmazaak en pannenkoekrestaurant niet) met een sterke vertegenwoordiging van cafetaria. 48% van het aantal hotel kamers is gevestigd in het stadsdeel West, verdeeld over 4 hotels. Stadsdeel West vertegenwoordigt het grootste aandeel hotelkamers in Leiden.

22 3. Horeca-aanbod 3.6 Sfeergebieden Binnenstad Leiden 22 Sfeergebieden binnenstad Leiden De gemeente Leiden heeft de visie op de ontwikkeling van de binnenstad vastgesteld en uitgewerkt in het document Verder met de Binnenstad, Gebruikshandleiding voor ontwikkelingen in de binnenstad van Leiden. Deze uitwerking beschrijft de samenhang tussen verschillende functies van en in de binnenstad, met de gewenste ontwikkelingen, met het karakter van de verschillende gebieden. Hiervoor is een aantal sfeergebieden vastgesteld op basis van structuur en functie-invulling. Tevens is een groot aantal ontwikkellocaties vastgesteld. Onderstaand volgt een korte toelichting op de sfeergebieden. Kernwinkelgebied Het kernwinkelgebied is het economisch hart van de binnenstad. Het kernwinkelgebied is het drukst bezochte gebied van de stad, waar de grootste bestedingen plaatsvinden. Zwerfmilieu Het zwerfmilieu is een aanvulling op het kernwinkelgebied. Het is het gebied waar de beste menging tussen de historische kwaliteit, het winkelen en het recreëren plaatsvindt. Academische cultuur In dit gebied is de universiteit het meest vergroeid met de stad. De musea in dit gebied zijn gerelateerd aan de universiteit en vormen een belangrijk bezoekmotief voor de stad. Stedelijke cultuur Het stedelijke cultuurgebied is het belangrijkste centrum van cultuur en uitgaan in de binnenstad. Een ontmoetingsplek met veel activiteit en dynamiek. Nieuwe stadscultuur De nieuwe stadscultuur is aanvullend aan het gebied met de stedelijke cultuur met de focus op (nieuwe vormen van) werken en cultuur. Stationsgebied Het station is het grootste bronpunt voor de stad. Het moet een aantrekkelijk gebied zijn om doorheen te lopen, in te verblijven, in te werken en te wonen.

23 3. Horeca-aanbod 3.7 Horecagebieden 23 Horecagebieden binnenstad Leiden Van Spronsen & Partners heeft voor het vaststellen van de horecagebieden in de binnenstad van Leiden gekeken naar het bestaande horeca-aanbod. De gebieden zijn ingedeeld op basis van structuur in de stad en de specifieke functie van de horeca binnen die gebieden. Gebieden zijn voor een groot deel vergelijkbaar met de winkelgebieden zoals vastgesteld door Centrummanagement Leiden. De horecagebieden verschillen van de sfeergebieden, maar zijn wel voor een groot deel overlappend. Op de volgende pagina worden de verschillen aangegeven. In de binnenstad van Leiden worden vijf horecagebieden onderscheiden. Bijna 80% van alle horeca in het stadsdeel Midden bevindt zich in één van deze gebieden. Onderstaand volgt een toelichting op deze gebieden. Stationsplein - Beestenmarkt en omgeving (leisure and pleasure) Gebied strekt zich uit vanaf het station (Stationsplein) en vanaf de Morspoort tot het begin van het winkelgebied. Stationsplein, Stationsweg, Steenstraat, Morsstraat, Beestenmarkt, Nieuwe Beestenmarkt, Lammermarkt, Turfmarkt en Prinsessekade. Winkelgebied (algemeen en compleet) Het winkelconcentratiegebied van de binnenstad van Leiden. Haarlemmerstraat, Lange Mare, Vrouwenkerkkoorstraat, Aalmarkt en tussenliggende verbindingsstegen. Breestraat en Noordeinde (intellectueel en kosmopolitisch) Doorgaande weg vanaf Noordeinde tot de Garenmarkt Korevaarstraat, Breestraat, Noordeinde en Kort Rapenburg. Nieuwe Rijn en omgeving (historisch en levendig) Gebied rondom de Nieuwe Rijn, ook bekend als het marktgebied. Nieuwe Rijn, Vismarkt, Botermarkt, Hoge Woerd, Nieuwstraat en tussenliggende stegen. Pieterskerk en omgeving (intiem en artistiek) Netwerk van stegen rondom de Pieterskerk. Gebied wordt begrenst door de Breestraat, Steenschuur, Rapenburg en Doezastraat.

24 3. Horeca-aanbod 3.8 Horecagebieden t.o.v. Sfeergebieden 24 Verschillen tussen gebieden Stationsplein - De Beestenmarkt en omgeving is één van de voornaamste horecagebieden in de stad en valt deels binnen het Sfeergebied Stationsbuurt (met daarin bijvoorbeeld de ontwikkellocatie Rijnburgerblok). Het horecagebied Winkelgebied en het sfeergebied Kernwinkelgebied zijn vrijwel identiek aan elkaar. Het horecagebied Breestraat en Noordeinde loopt door vier van de sfeergebieden heen. Omdat de straat op het gebied van horecafunctionaliteit afwijkend is aan de aangrenzende stegen en gebieden is dit binnen de horecavisie als apart gebied aangeduid. Nieuwe Rijn en omgeving valt als horecagebied binnen het sfeergebied Zwerfmilieu. Het horecagebied beperkt zich echter tot het deel waar zich reeds horeca bevindt. Qua horeca-identiteit is dit gebied absoluut afwijkend aan de Breestraat of de Pieterskerk en omgeving die beide ook deels in het Zwerfmilieu vallen. Pieterskerk en omgeving valt binnen vier sfeergebieden maar wordt qua horecaconcentratie begrensd door de Breestraat, het Rapenburg en de Steenschuur. Dit is het gebied waar de horeca zich concentreert. Sfeergebieden Kernwinkelgebied Zwerfmilieu Academische cultuur Stationsbuurt Stedelijke cultuur Nieuwe stadscultuur Horecaconcentratiegebieden Winkelgebied Nieuwe Rijn en omgeving Pieterskerk en omgeving Stationsplein-Beestenmarkt e.o. Breestraat en Noordeinde

25 3. Horeca-aanbod 3.9 Horecagebieden Centrum Stationsplein -Beestenmarkt e.o. 25 Horeca in kaart Niveau Diversiteit Rol horeca Terras Belangrijkste kenmerken Laag Eenzijdig Ondersteunend Geen Hoog Divers Leidend Allemaal Sector Aantal m² Restaurant Drank Fastservice Hotel Totaal Aanbod en oppervlakte Stationsweg: entree van de stad vanaf het station met mix van fastservice en restaurants. Beestenmarkt: één van de weinige pleinen in Leiden met voornamelijk fastservicebedrijven en een aantal grootschalige restaurants (met name avondopenstelling). Nieuwe Beestenmarkt: Concentratie van kroegen. Morsstraat: Voornamelijk restaurants en enkele cafés. TOP De terrassen op de Beestenmarkt hebben een redelijk homogene uitstraling. Sfeervolle herontwikkeling buitenruimte van Beestenmarkt. Sfeervolle entree Morspoortgebied met goede bereikbaarheid (parkeergarage). Aantal sterke formules met bovenlokale aantrekkingskracht. Beestenmarkt In beeld FLOP Geen echte terrasconcepten op de Beestenmarkt (retailers, veel fastservice en/of restaurants alleen s avonds geopend). Leegstand en verpauperde aanblik van Coffee & Dreams op zichtlocatie. Fietsenwinkel Oldenburger misstaat in horecastrip Nieuwe Beestenmarkt. Overlast gestalde fietsen Morsstraat Rijen voor coffeeshops om17.00uur. Steenstraat geen welkome entree. Steenstraat

26 3. Horeca-aanbod 3.10 Horecagebieden Centrum: Winkelgebied 26 Horeca in kaart Niveau Diversiteit Rol horeca Terras Belangrijkste kenmerken Laag Eenzijdig Ondersteunend Geen Hoog Divers Leidend Allemaal TOP Weinig tot geen avondhoreca in de voornaamste winkeladers (geen gesloten gevels overdag). Ontwikkeling van Aalmarkt met sterke winkelformules moet in toekomst zorgen voor meer rondloop van winkelend publiek. FLOP Winkelgebied is één lange straat. Winkelend publiek kan niet rond lopen. Begin en eind van Haarlemmerstraat krijgt steeds meer laag segment winkels. Aanbod en oppervlakte In beeld Sector Aantal m² Restaurant Drank Fastservice Hotel Totaal Langgerekt gebied dat zich uitstrekt rondom de voornaamste winkelader, de Haarlemmerstraat en de verbindingen met de Aalmarkt. Voornamelijk fastservicebedrijven ondersteunend aan de winkels. Haarlemmerstraat Stille Mare

27 3. Horeca-aanbod 3.11 Horecagebieden Centrum: Breestraat en Noordeinde 27 Horeca in kaart Niveau Diversiteit Rol horeca Terras Belangrijkste kenmerken Laag Eenzijdig Ondersteunend Geen Hoog Divers Leidend Allemaal TOP Aantrekkelijke uitstraling gevels en panden. Sterke restaurantconcentratie op Noordeinde met hoge diversiteit. Recente herontwikkeling maakt straat nog aantrekkelijker. Sting is trekker voor winkelend publiek. FLOP Gestalde fietsen geven Noordeinde met name s avonds een rommelige uitstraling. Relatief veel leegstand van winkelpanden in de Breestraat. Aanbod en oppervlakte In beeld Sector Aantal m² Restaurant Drank Fastservice Hotel 0 0 Totaal Voornaamste verkeersader door de binnenstad met de volgende subconcentraties: Breestraat: Mix van retail en horeca met veel fastservice formules. Noordeinde: mix van restaurants en cafés, met name een avondfunctie. Breestraat Noordeinde

28 3. Horeca-aanbod 3.12 Horecagebieden Centrum: Nieuwe Rijn en omgeving 28 Horeca in kaart Belangrijkste kenmerken Niveau Diversiteit Rol horeca Terras Laag Eenzijdig Ondersteunend Geen Hoog Divers Leidend Allemaal Sector Aantal m² Restaurant Drank Fastservice Hotel 0 0 Totaal Aanbod en oppervlakte Voornaamste terrasconcentratie van de stad met de terrasboten in de Nieuwe Rijn. Bedrijven met zowel dag-, avond- als uitgaansfunctie. TOP Terrasconcentratiegebied met hoge naamsbekendheid en uniciteit. Aantrekkelijke uitstraling panden, met name stadhuis en Koornbrug. Burcht, Hooglandse kerk en markt als trekkers voor dagtoerisme. Steegjes met aantrekkelijke specialty shops. Levendig gebied met watertoerisme. Aantal sterke formules met hoge aantrekkingskracht. In beeld FLOP Slechte doorstroming publiek op marktdagen. s Nachts route voor veel stapvolk; leidt tot overlast. Toenemende leegstand van winkelruimtes. Nieuwe Rijn Botermarkt

29 3. Horeca-aanbod 3.13 Horecagebieden Centrum: Pieterskerk en omgeving 29 Horeca in kaart Niveau Diversiteit Rol horeca Terras Belangrijkste kenmerken Laag Eenzijdig Ondersteunend Geen Hoog Divers Leidend Allemaal TOP Aantrekkelijk gebied om rustig rond te lopen met verrassende formules (zowel horeca als retail). FLOP Aanbod sterk gefragmenteerd over een relatief groot gebied. Geen duidelijke signatuur. Mix van cafés, discotheek, luxe restaurants en reguliere restaurants. Sector Aantal m² Restaurant Drank Fastservice Hotel Totaal Aanbod en oppervlakte Netwerk van stegen rondom de Pieterskerk met mix van luxe restaurants, reguliere restaurants en cafés. Horeca ligt verspreid binnen het gebied waardoor geen sprake is van sub-concentraties. Pieterskerk zelf is horecabedrijf van 3.100m² (zalen-/party-/congrescentrum en valt in de drankensector). In beeld Pieterskerk Langebrug

30 3. Horeca-aanbod 3.14 Horecanetwerk binnenstad 30 Stationsplein Steenstraat (nieuwe) Beestenmarkt Primair winkelgebied Morsstraat A Noordeinde B C D Nieuwe Rijn en omgeving Breestraat E G Pieterskerk enomgeving F F F

31 3. Horeca-aanbod 3.15 Horecanetwerk verbeteringen 31 Methodiek verbeteringen netwerk Open & transparant Schoon Groen Op de volgende pagina is per verbinding tussen de horecaconcentratiegebieden de mogelijke verbetering aangegeven; Mogelijke verbeteringen vallen binnen één van de zeven categorieën zoals aangegeven op deze pagina; In de tabel is uitsluitend aangegeven wat verbeterd kan worden, middels een rode stip bij desbetreffende verbinding en verbetercategorie. Geen fietsen Geen reclameborden Uitnodigend Transparante gevels Geen graffiti Geen afval Een schone omgeving zorgt voor een aantrekkelijke verbinding. Natuurlijke uitstraling Groen als trekker Invulling Zichtlijn Bewegwijzering Verlichting Boetiekjes en ateliers in doorgangen Pop-up concepten toestaan tegen leegstand. Aantrekkelijk ogende gevels en terrassen creëren een natuurlijke loop van stadsbezoekers. Duidelijke bewegwijzering Sfeervolle en duidelijke verlichting Goede verlichting zorgt voor een gevoel van veiligheid

32 3. Horeca-aanbod 3.15 Horecanetwerk verbeteringen 32 Verbinding A Vanaf de Beestenmarkt bestaat een natuurlijke looproute richting de Haarlemmerstraat via de Blauwpoortsbrug. Het is duidelijk en herkenbaar dat hier het winkelgebied begint. Minpunt is ophoping van vuilniszakken op de hoek van de straat. Verbinding B Vanaf de Beestenmarkt richting Noordeinde bestaat een duidelijke verbinding. Er is duidelijke bewegwijzering voor bezienswaardigheden in die richting. Verbinding C Tussen winkelgebied en Breestraat bevindt zich een drietal stegen. De Vrouwensteeg en de Mandenmakerssteeg zijn matige verbindingen met beperkte invulling en voornamelijk gebruik voor stalling van fietsen. De Maarsmansteeg vormt een aantrekkelijke verbinding. Verbinding D Verbinding tussen Winkelgebied en Nieuwe Rijn is duidelijk met goede zichtlijnen en bewegwijzering (echter niet specifiek naar Nieuwe Rijn).. Verbinding A. Blauwpoortsbrug B. Kort Rapenburg C. Diverse stegen D. Stille Mare en Donkersteeg E. Diverse stegen en Gangetje Open & transparant Schoon Groen Invulling Zichtlijnen Bewegwijzering Verlichting Verbinding E Verbinding tussen Nieuwe Rijn en Breestraat wordt gevormd door diverse stegen, waarbij de Koornbrugsteeg en het Gangetje een aantrekkelijke verbinding vormen en de Choorlammersteeg en Mosterdsteeg minder aantrekkelijk zijn (geen invulling, veel fietsen, slechte zichtlijnen). Verbinding F Verbinding tussen Breestraat en Pieterkerk en omgeving is tevens middels diverse stegen, waarbij de Pieterskerk-Choorsteeg en de Diefsteeg de meest aantrekkelijke verbinding vormen (invulling zichtlijnen, open en transparant). Overige stegen ontbreekt invulling, goede verlichting, aantrekkelijke zichtlijnen en bestaat overlast door rommelige stalling van fietsen. F. Diverse stegen G. Rapenburg Verbinding G Verbinding tussen Noordeinde en Rapenburg is duidelijk met goede zichtlijnen en bewegwijzering.

33 3. Horeca-aanbod 3.16 Ontwikkelgebieden met horeca buiten concentratiegebieden 33 Ontwikkelgebieden met horeca binnen de singel Ontwikkelgebied - De Meelfabriek De Meelfabriek is een stedelijk herontwikkelingsproject op de plek van het oude meelfabriek-complex aan de rand van de binnenstad. Het masterplan omvat een mix van wonen, werken, leren, recreëren, cultuur en winkelen. Op het gebied van horeca en recreatie omvat het plan een hotel van 7.600m² (67 kamers, een fitness & spa van 4.100m², een café van 350m² en een restaurant van 690m². Volgens de planning wordt er gestart vanaf eind De ontwikkelaar voorziet een ontwikkelingstermijn van ca. 5 jaar. Aalmarkt Ontwikkelgebied - Haven De Haven is de waterentree van de binnenstad. Hier komen mensen met hun pleziervaartuigen de stad in. De Haven is op dit moment niet echt onderdeel van de binnenstad. De ontwikkeling van met name de Zijlpoort tot een horecalocatie heeft wel een stimulans aan het gebied gegeven, maar ligt toch te geïsoleerd. Ontwikkelprogramma: Meer ontwikkelingen in de horeca en eventueel retail aan de haven kunnen het gebied tot een echte bestemming maken die het kernwinkelgebied aan de singelrand verbindt. Concrete omvang en tijdspad van deze ontwikkeling is niet bepaald. Ontwikkelgebied Groene singelroute De groene singelroute is eigenlijk niet één ontwikkellocatie, maar een verzameling van locaties. Er is wel een gemeenschappelijk doel, de singelrand moet over de hele lengte beloopbaar zijn en als park te gebruiken. Ook moet de singel geheel bevaarbaar worden. Aan de parken worden functies toegevoegd om de levendigheid te verhogen zoals bijvoorbeeld horeca en speelvoorzieningen. Ontwikkelgebied Aalmarkt Bestemming Gemengd ligt reeds vast Voor horeca: lunchrooms, restaurants, café Ontwikkelgebied Nuon terrein Lunchroom, café, hotel Ontwikkelgebied Kaasmarkt Lunchrooms, restaurants, café, hotel Ontwikkelgebied Garenmarkt Lunchroom, café, restaurants Ontwikkelgebied Hooigracht Lunchroom, restaurants, café, hotel

34 3. Horeca-aanbod 3.16 Ontwikkelgebieden met horeca buiten concentratiegebieden 34 Ontwikkelgebieden met horeca buiten de singel Rijnsburgerblok Ontwikkelgebied - Entreegebied Leiden Bio Science Park In het deelgebied Kop van Leeuwenhoek zijn een vijftal kavels beschikbaar gemaakt voor ontwikkeling van bedrijven in de life science & health sector. Het betreft een totaal BVO van m². Voor het entreegebied bestaat een programma voor ontwikkeling van stedelijke voorzieningen op het gebied van horeca, specifieke retail, sport, zorg, wonen en parkeren. Op het gebied van horeca betreft het: foodcourt, grand-café, restaurant, bar en conferentieruimte met een totale oppervlakte van 1.900m² tot maximaal 5.600m². Deels mogelijk n.a.v. uitplaatsing kantines universiteit Aanvullend bevat het programma ruimte voor een zakelijk hotel (3 tot 4 sterren) van 5.000m² tot maximaal m². Totale ontwikkeling van het entreegebied Kop van Leeuwenhoek omvat m² tot maximaal m². Ontwikkelgebied Stationsgebied Fase 1 Stationsplein/Rijnsburgerblok ( ) 1.800m2 bvo voor de functies detailhandel, maatschappelijk, horeca en dienstverlening. Er kan maximaal m2 BVO voor restaurant worden toegepast (categorie III), maximaal 400m2 BVO voor daghoreca (categorie I) en maximaal 400m2 BVO voor fastfood (categorie II). Hotel met 125 kamers.

35 3. Horeca-aanbod 3.17 Entrees van de binnenstad 35 Entrees van de binnenstad Met uitzondering van de parkeergarage aan de Langegracht staan alle entrees in de binnenstad in directe verbinding met één of meerdere horecaconcentratiegebieden. De routing vanaf entrees is daarmee zeer goed. 1. Parkeergarage Morspoort Parkeerterrein Morssingel Parkeerterrein Lammermarkt Parkeergarage Langegracht Parkeerterrein Kaasmarkt Parkergarage Haarlemmerstraat Parkeerterrein Garenmarkt Parkeergarage Breestraat 340 Totaal Buiten de binnenstad bevinden zich nog de parkeergarage van het LUMC met parkeerplekken en het parkeerterrein aan de Haagweg met 750 parkeerplekken en een gratis shuttleverbinding met de binnenstad. Toekomstige ontwikkelingen Garenmarkt: het belangrijkste bronpunt voor automobilisten aan de zuidkant van de binnenstad. Er bestaan plannen voor ontwikkelingen van een ondergrondse parkeergarage met 425 parkeerplekken. De Garenmarkt moet een aantrekkelijk stadsplein worden, waarop groen, maar ook terrassen mogelijk moeten zijn. Lammermarkt: het grootste bronpunt voor automobilisten aan de noordkant van de binnenstad. Onder de grond kan een grote parkeergarage gerealiseerd worden voor 525 auto s. Boven de grond kan het gebied als een echt groen bolwerk worden ingericht dat onderdeel is van de singelrand. Kaasmarkt: De huidige Kaasmarkt kan bebouwd worden voor met name woonfunctie. Onder de Kaasmarkt moet een parkeergarage worden gemaakt ter vervanging van de huidige bovengrondse parkeerplaatsen en voor de accommodatie van de parkeerplaatsen van de nieuwbouw. Toekomstige ontwikkelingen leiden tot uitbreiding van de parkeergelegenheid met 950 parkeerplaatsen, waarmee de bereikbaarheid van de stad aanzienlijk verbetert. Het station CS betreft eveneens een entree van de stad. Ook voor dit gebied zullen diverse ontwikkelingen de entree naar de stad moeten verbeteren. Met uitzondering van het station zijn de bronpunten uitsluitend geschikt voor horeca met doelbezoek. Voor impulsbezoek zijn het strategisch slechte locaties (bezoekers aan de stad consumeren zeer beperkt direct na aankomst of vlak voor vertrek).

36 3. Horeca-aanbod 3.18 Horecaconcentraties buiten het centrum 36 A. Kopermolen (Noord) Winkel-ondersteunende en wijkvoorzienende horeca in het winkelcentrum van de Merenwijk. 5 horecabedrijven Lunchroom, cafetaria, Chinees-Indisch restaurant, buurtcafé en toko. B. Lage Rijndijk (Noord) Wijkvoorzienende horeca. 7 horecabedrijven Diverse buurtcafés, cafetaria en een Chinees- Indisch restaurant. C. Hoge Rijndijk Wijkvoorzienende horeca. 6 horecabedrijven Cafetaria, poolcentrum, pizzeria, en buurtcafé. D. Herenstraat Wijkvoorzienende horeca. 8 horecabedrijven Cafés, pizzeria, cafetaria, Chinees-Indisch restaurant en shoarmazaak E. Vijf Meiplein Winkel-ondersteunende en wijkvoorzienende horeca in winkelcentrum Lijnbaan. 7 horecabedrijven Lunchroom, cafetaria, shoarmazaak en Chinees- Indisch restaurant.

37 4. Horecavraag

38 4. Horecavraag 4.1 Inleiding 38 Inleiding Dit hoofdstuk bevat de analyse van de vraag naar horeca in de stad Leiden. Per doelgroep is een specifieke segmentkaart gemaakt, met hierop de belangrijkste data, zoals omvang, kritische succesfactoren, horecabezoek en besteding in eigen stad, kansen en mogelijkheden, bezoekmotief en toekomstige ontwikkelingen. Deze segmentkaarten zijn in de bijlage opgenomen. Voor de particuliere segmenten heeft het aantal inwoners zoals bekend bij de Gemeentelijke Basis Administratie als basis gediend. Er is rekening gehouden met dubbeltellingen. De doelgroep jongeren/ scholieren valt namelijk ook in de groep gezinnen met oudere kinderen. Er is vastgesteld hoeveel horecabezoeken een scholier doet vanuit deze specifieke hoedanigheid en hoeveel bezoeken er plaatsvinden vanuit de thuissituatie met het gezin. Ook van studenten die wel in Leiden studeren maar niet woonachtig zijn in Leiden is bepaald hoeveel bezoeken en bestedingen plaatsvinden in Leiden. Voor de vraag vanuit de toeristische markt heeft het aantal bezoeken vanuit het Continue Vakantie Onderzoek als basis gediend, waarbij bezoeken door inwoners vanuit de eigen stad niet zijn meegeteld (deze vallen onder de particuliere segmenten). Bezoeken aan de stad van mensen uit de regio vallen ook in dit segment. Voor de zakelijke segmenten is het aantal werkzame personen binnen bedrijfsvestigingen in Leiden gebruikt, zoals bekend bij het Bedrijvenregister Zuid-Holland. De vraag vanuit dit segment betreft uitsluitend horecabezoek en bestedingen vanuit het zakelijk motief. Werkzame personen kunnen ook woonachtig zijn in Leiden en vanuit particulier motief horeca bezoeken, dat valt binnen de particuliere vraag. In het volgende hoofdstuk (toekomstvisie) wordt op basis van de bezoekfrequenties en bestedingen in de horeca, in combinatie met de toekomstige ontwikkelingen de omzetpotentie van de horeca in 2020 bepaald. Dit wordt vervolgens vertaald naar eventuele uitbreidingspotentie per horecasector.

39 4. Horeca vraag 4.2 Particuliere vraag 39 Scholieren/jongeren Studenten Omvang doelgroep Huidig (2014) Groei Toekomstig (2020) Particuliere segmenten Studenten ,7% Eenpersoonshuishoudens ,7% Tweepersoonshuishoudens laag opgeleid ,9% Tweepersoonshuishoudens hoog opgeleid ,9% Gezinnen met jongere kinderen ,8% Gezinnen met oudere kinderen ,8% Empty nesters ,2% Actieve senioren ,2% Passieve senioren ,9% Subtotaal ,2% Conclusies Leiden telt momenteel ruim inwoners. Dit aantal zal tot 2020 met 4,2% groeien. Dit is gebaseerd op prognoses van het CBS. De verdeling van de totale bevolking naar de verschillende segmenten is gebaseerd op leeftijdsverdeling en huishoudsamenstelling. De toename vindt hoofzakelijk plaats binnen de bevolkingsgroep 55+. Eenpersoonshuishoudens Tweepersoonshuishoudens laag opgeleid Aanvullende segmenten Dagtoerisme directe regio ,4% Scholieren ,0% Studenten van buiten de stad ,1% Subtotaal ,6% Het ministerie van OCW verwacht tot 2020 een stijging van het aantal HBO en WO studenten van circa 8,4%. Dit zorgt voor de toename van het aantal studenten in Leiden tot een totaal van circa in Tweepersoonshuishoudens hoog Gezinnen met jonge kinderen Grand totaal Particulier ,0% Het aantal scholieren is de afgelopen vijf jaar relatief constant. De verwachting voor de toekomst is dat dit zo blijft. Dagtoerisme directe regio bedraagt 45% van het aantal dagtoeristen dat de stad bezoekt. Gezinnen met oude kinderen Empty nesters Actieve senioren Passieve senioren

40 4. Horeca vraag 4.3 Toeristische vraag 40 Dagtoerist horeca Dagtoerist winkelen Dagtoerist cultuur Dagtoerist overig Omvang doelgroep Huidig (2013) Groei Toekomstig (2020) Dagtoeristische segmenten Dagtoerist horeca % Dagtoerist cultuur % Dagtoerist winkelen % Dagtoerist overig % Subtotaal dagtoeristen ,6% Verblijfstoeristische segmenten Verblijfstoerist (overnachtingen) ,0% Watertoerisme (verblijfsdagen) ,0% Subtotaal ,4% Grand totaal Toeristisch ,3% Conclusies Het aantal toeristische dagbezoeken aan Leiden is de afgelopen 5 jaar met circa 20% gedaald naar 1,7 miljoen in % hiervna komt van buiten de regio (45% binne de regio is opgenomen op de vorige pagina). Gezien de economische ontwikkelingen verwachten we tot 2020 stagnatie van deze afname en lichte groei van het aantal bezoeken. Gezien de herontwikkelingen in de binnenstad van horecaconcentraties verwachten we een lichte toename van horecatoeristen. Het aantal cultuurbezoekers nam de afgelopen jaren al toe, met name bij musea. Door uitbreidingsplannen Naturalis en focus op kennis en cultuur verwachten we verdere stijging. Verblijfstoerist Dagtoeristen Watertoerisme Dagtoeristen zijn onderverdeeld naar vier categorieën op basis van belangrijkste reden voor bezoek. Horeca: lunchen, dineren, terrasje pakken, uitgaan, nachtleven. Cultuur: bezoek aan museum, theater, concert, bioscoop of maken van een stadswandeling. Winkelen: winkelen voor plezier. Overig: bezoek evenement, sportwedstrijd, attractie, wellness of geen specifieke reden. Het aantal winkeltoeristen is sinds 2007 meer dan gehalveerd. De verwachting is dat deze daling nog verder doorzet de komende jaren (toename online winkelen), al zal door ontwikkelingen als de Aalmarkt en parkeerfaciliteiten de aantrekkelijkheid toenemen. Het aantal overnachtingen in logiesaccommodaties is de afgelopen vijf jaar met fors gestegen. Door het toegenomen aantal kamers en door verwacht economisch herstel verwachten een verdere toename van dit aantal van 13% tot Verblijfsdagen op het water zijn de afgelopen jaren relatief constant rond de Verwachting is dat dit de komende vijf jaar zo blijft.

41 4. Horeca vraag 4.4 Zakelijke vraag 41 Werkende massa Gezondheids- en welzijnszorg LBSP commercieel Onderwijs Omvang doelgroep Huidig (2014) Groei Toekomstig (2020) Zakelijke segmenten Bio Science Park (commercieel) ,8% Gezondheids- en welzijnszorg ,5% Onderwijs ,0% Topsegment werkenden ,2% Werkende massa ,7% Subtotaal ,2% Aanvullende segmenten Zakelijke hotelgast ,0% Subtotaal ,0% Grand totaal Zakelijk ,2% Conclusies Leiden biedt op dit moment een werkgelegenheid van circa werkplekken. De verwachting is dat dit aantal tot 2020 met 6,2% zal toenemen, o.a. gebaseerd op groei afgelopen 5 jaar (bijna 4% in crisis). De verwachting is dat het aantal werkplekken binnen het Leiden Bio Science Park zal toenemen van in 2011 naar in Tot 2020 gaan we uit van lineaire groei. 80% van deze werkgelegenheid is commercieel, het overige deel valt onder onderwijs en gezondheidszorg. Binnen de gezondheids- en welzijnszorg is de werkgelegenheid in Leiden de afgelopen vijf jaar met 2,6% gedaald. Door verdere bezuinigingsplannen voor de zorg verwachten we voor de komende vijf jaar een vergelijkbaar beeld. Topsegment werkenden Zakelijke segmenten Zakelijke hotelgast De werkzame personen in Leiden worden onderverdeeld in vijf segmenten. Bio Science Park (commercieel): life science en hoog technische bedrijven en ondersteunende commerciële bedrijven. Gezondheids- en welzijnszorg: ziekenhuizen, medische praktijken, verpleging en welzijnsopvang. Onderwijs: scholen en universiteiten. Topsegment: diverse sectoren Werkende massa: overige werkzame personen. In de grafiek is de zakelijke hotelgast teruggerekend naar het aantal gasten wat ongeveer per dag ((260 dagen/jaar ma-do) aanwezig is. Voor de werkgelegenheid in het onderwijs verwachten in Leiden we een lichte groei door het groeiend aantal studenten. Het topsegment groeit mee met de groei van de totale werkzame personen. De werkende massa is de rest van de werkzame personen in Leiden. Door de recessie is het aantal zakelijke overnachtingen in Nederland de afgelopen vijf jaar met 6% gedaald. In Leiden is de vraag echter toegenomen. Door aantrekkende economie en groei van het aantal kamers verwachten we tot % groei voor dit segment.