Een alcohol- en drugbeleid voor het secundair onderwijs
|
|
- Dries Verlinden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Een alcohol- en drugbeleid voor het secundair onderwijs V E R E N I G I N G V O O R A L C O H O L - E N A N D E R E D R U G P R O B L E M E N ( V A D ) W W W. V A D. B E
2 Een beleid opzetten Middelengebruik heeft een directe invloed op het sociaal, emotioneel, cognitief en fysiek functioneren van de leerling op school Het kan de kansen op een succesvolle schoolloopbaan hypothekeren Middelengebruik houdt risico s in voor de gezondheid, het welzijn en de veiligheid van de leerling én de schoolomgeving
3 Beleidsmatige aanpak Drugpreventie vereist een beleidsmatige aanpak Gekaderd binnen het pedagogisch project van de school Werking op verschillende niveaus Drugbeleid op school (DOS) is opgebouwd rond: Regelgeving Begeleiding Educatie Structurele maatregelen
4 Anticiperen Een drugbeleid laat toe te anticiperen op mogelijke problemen met drugs of druggebruik VOET Vakoverschrijdende eindtermen VAD concretiseerde welke combinaties van eindtermen kunnen worden nagestreefd Verfijning of verbreding van het ontwerp op maat van het eigen schoolproject
5 Regelgeving Zie Juridische handvatten De school bepaalt de regels m.b.t. bezit, gebruik, onder invloed zijn, delen en dealen op school Welke situaties en plaatsen vallen binnen de schoolcontext (aan de schoolpoort, activiteiten extra muros, ) Regelgeving alleen is onvoldoende Ook procedures uitwerken met een taakverdeling rond wie en hoe er gereageerd wordt bij (vermoeden van) regelovertreding
6 Regelgeving De school bepaalt idealiter ook de communicatie met de diverse partners: CLB, ouders, justitie, Houvast: Juridische handvatten voor het gebruik en misbruik van alcohol en andere drugs op school
7 Begeleiding Welke stappen moeten worden ondernomen wanneer de school bezorgd is over een leerling die minder goed functioneert Wie neemt welke taak en rol op zich bij het opvolgen en het signaleren van verminderd functioneren, het begeleiden en eventueel doorverwijzen van leerlingen met drugproblemen Belangrijke partner: CLB VAD ontwikkelde de SEM-J (individueel Screeningsinstrument Ervaringen met Middelengebruik Jongeren) Daarnaast: een vorming Motiverende gespreksvoering
8 SEM-J in cijfers AnD tijdschrift van de VAD, maart 2014 In 2009 ontwikkeld, om te gebruiken tijdens individuele begeleidingen in de bijzondere jeugdzorg, CLB of in andere settings. Een ernstschatting van het middelengebruik van een jongere en van de nood aan verdere alcohol- of drugspecifieke begeleiding Evaluatie na vier jaar: respondenten vulden het in, waarvan 761 volledig en betrouwbaar.
9 SEM-J in cijfers Respondenten: 64,5% jongens, 76,6% van 16 tot 18 jaar 41% uit de Bijzondere Jeugdzorg, 18,7% uit CLB en 2,8% JAC, daarnaast verslavingsinstellingen, voorzieningen in de schoolomgeving, Twee schalen: probleemernst en gebruiksgeschiedenis. Een rode vlag op minstens één van beide, betekent een rode vlag als eindresultaat op problematisch gebruik 83,4% van de respondenten scoort een rode vlag (87,5% van de jongens; 75,8% van de meisjes)
10 SEM-J in cijfers Goed screeningsinstrument om problemen met middelengebruik in kaart te brengen Wordt nu vooral gebruikt bij de oudere leeftijdsgroepen De SEM-J wordt blijkbaar meestal afgenomen wanneer men al quasi zeker is van problematisch gebruik Online versie:
11 Educatie Kwaliteitscriteria Corrigeren van verkeerde beeldvorming: jongeren overschatten systematisch het middelengebruik bij leeftijdsgenoten ( Social Norms Approach ) Werken aan persoonlijke en sociale vaardigheden: jongeren komen vaak in situaties waar het niet zozeer gaat om een stellingname voor of tegen drugs maar om een veel gecompliceerdere keuze (zich manifesteren in een bepaalde situatie, respect krijgen van vrienden, ). Omgaan met druk van leeftijdsgenoten, eigen beslissingen nemen, assertiviteit zijn belangrijke vaardigheden De leefwereld van de jongere centraal stellen (aansluiten bij kennis en het ervaringsniveau en interactief werken)
12 Didactisch materiaal Enkele voorbeelden Leefsleutels van De Sleutel Maat in de shit (Christophe Kino) cannabis
13 Structurele maatregelen Voorbeelden Opstarten en ondersteunen van een leerlingenraad Zorgen voor een aangename infrastructuur Positieve contacten tussen leerkracht en leerling bevorderen
14 VAD-leerlingenbevraging Audit van de situatie van de school m.b.t. de alcohol- en andere drugthematiek (frequentie en hoeveelheid van gebruik, motieven, houding van vrienden, beschikbaarheid van illegale drugs, ) Opgesteld volgens de pijlers van een drugbeleid (regelgeving, begeleiding, educatie, structurele maatregelen) Informatie over elk van deze onderdelen, zodat het beleid kan worden uitgewerkt of bijgestuurd Rapport op maat en uitnodiging voor een vorming
15 Norm voor aanvaardbaar alcoholgebruik VAD, 2009 Jongeren onder de 16 jaar: geen alcohol Jongeren onder de 18 jaar: geen sterke drank 16- tot 17-jarigen: niet meer dan 1-2 (meisjes) of 2 (jongens) standaardglazen per keer en niet meer dan 2 dagen/week en geen wekelijkse gewoonte
16 Leerkrachten Hebben geen beroepsgeheim. Ze zijn niet wettelijk verplicht gevoelige informatie geheim te houden Ook de vertrouwensleerkrachten en de schooldirectie niet! Ze kennen wel een ambtsgeheim of discretieplicht, gebaseerd op hun arbeidscontract/statuut: ze moeten discreet en zorgvuldig omgaan met de informatie die ze als leerkracht krijgen en mogen geen geheimen prijsgeven buiten de school. Maar ze hebben geen zwijgrecht
17 Leerkrachten Geen zwijgrecht. Zij moeten relevante feiten melden aan hun hiërarchische oversten de directie Bovendien moeten leerkrachten als ze ondervraagd worden door de politie, spreken Hulpverleners kunnen zich op dat moment op hun beroepsgeheim beroepen, en dit zelfs ten opzichte van een rechter
18 De CLB-medewerker Als CLB-medewerker is men werkzaam in één van de sectoren van de Integrale Jeugdhulp en dus kent men wel een beroepsgeheim
19 Wat zeggen richtlijnen? Maak alcohol- en andere drugeducatie een integraal onderdeel van het curriculum Diegenen die educatie geven, moeten het vertrouwen en respect van de betrokken jongeren hebben. Deze preventiewerkers moeten adequate training hebben ontvangen en in staat zijn om accurate informatie te geven gebruikmakend van passende technieken
20 Wat zeggen de richtlijnen? Stem alcohol- en andere drugeducatie af op de leeftijd van de jongeren en houd rekening met een verschil in leerbehoeften (gebaseerd op b.v. individuele, sociale en omgevingsfactoren). Het programma moet, wat alcoholgebruik betreft, tot doel hebben jongeren aan te moedigen niet te drinken, de leeftijd waarop jongeren beginnen met drinken te verhogen en schade te beperken onder degenen die drinken
21 Wat zeggen de richtlijnen? Educatieve programma s moeten: Kennis verhogen over de potentiële schade van middelengebruik op lichamelijk, mentaal en sociaal vlak (inclusief de juridische gevolgen) De gelegenheid bieden om de houdingen en perceptie t.o.v. het gebruik van alcohol en andere drugs te exploreren Helpen bij het ontwikkelen van besluitvorming, assertiviteit, coping en verbale/non-verbale vaardigheden Bijdragen tot de ontwikkeling van zelfrespect Jongeren bewust maken van de impact van de media, advertenties, rolmodellen en de standpunten van ouders, peers en de samenleving op hun middelengebruik
22 Wat zeggen richtlijnen? Hoewel bepaalde individuen kwetsbaarder zijn dan anderen, is het niet aangewezen om de preventie alleen te richten op die personen. Jongeren van alle achtergronden en in alle schooltypen kunnen schadelijke hoeveelheden alcohol drinken
23 Wat zeggen de richtlijnen? Introduceer een whole school approach (integrale of schoolomvattende aanpak) m.b.t. alcohol- en andere drugeducatie. Een dergelijke benadering betrekt zowel personeel als ouders en leerlingen bij dit thema en omvat alle aspecten gaande van beleidsontwikkeling tot de professionele ontwikkeling van (en steun voor) het personeel
24 Wat zeggen de richtlijnen? Een voorbeeld van een kader voor een beleidsmatige, integrale aanpak van de tabak-, alcohol- en drugthematiek voor zowel het lager als secundair onderwijs in Vlaanderen, is te vinden op de website van de VlOR over gezondheidsbeleid op school:
25 Wat zeggen de richtlijnen? Indien aangewezen, geef ouders advies waar ze terecht kunnen voor meer informatie en hulp m.b.t. het ontwikkelen van ouderlijke vaardigheden. Deze vaardigheden omvatten probleemoplossende- en communicatievaardigheden, het stellen van grenzen aan kinderen en het leren van kinderen om aan eventuele groepsdruk van peers te weerstaan
26 Wat zeggen de richtlijnen? Geef jongeren van wie men vermoedt dat ze schadelijke hoeveelheden alcohol drinken of andere drugs gebruiken, kort individueel advies over de schadelijke effecten van dit misbruik, over hoe ze de risico s kunnen verminderen en waar ze hulp kunnen krijgen. Bied een follow-upgesprek aan of verwijs naar externe diensten waarmee de scholen samenwerken
27 Wat zeggen de richtlijnen? Indien aangewezen, verwijs deze jongeren direct naar externe diensten (zonder eerst kort advies te geven) Voor deze jongeren is ook online hulp beschikbaar, b.v.
28 Wat zeggen de richtlijnen? Neem de regelgeving m.b.t. de bescherming van de rechten van de jongere, toestemming en vertrouwelijkheid in acht. Indien mogelijk, betrek ouders in de consultatie of de verwijzing naar externe diensten
29 Decreet betreffende de Rechtspositie van de Minderjarige in de Jeugdhulp Enkele uittreksels: Een minderjarige vanaf 12 jaar wordt geacht handelingsbekwaam te zijn In elke situatie wordt naar de beste oplossing gezocht in het belang van de minderjarige Minderjarigen hebben recht op kennis van alle gegevens die hem of haar betreffen. Hulpverleners moeten de informatie spontaan geven en niet wachten tot de minderjarige er zelf om vraagt
30 Decreet betreffende de Rechtspositie van de Minderjarige in de Jeugdhulp Participatie staat voor de actieve betrokkenheid van de minderjarigen bij zaken die hen aanbelangen. Hoe meer de minderjarige wordt betrokken, hoe beter Elke minderjarige die hulp krijgt, heeft recht op een zorgvuldig bijgehouden en veilig bewaard dossier. Het dossier wordt samengesteld door de hulpverlener(s) en is voor hen een werkinstrument. Het nodigt de hulpverlener uit om de minderjarige cliënt ook hierin te laten participeren Dit is niet van toepassing op het schooldossier, waarin de evaluaties op school (rapporten), de signalen van mogelijke problemen op school en de schoolloopbaan gedocumenteerd staan.
31 Decreet betreffende de Rechtspositie van de Minderjarige in de Jeugdhulp Een minderjarige die hulp zoekt, mag zich altijd laten bijstaan door iemand die hij vertrouwt. Een bijstandspersoon kan enkel een werknemer van de school of iemand met beroepsgeheim zijn Elke minderjarige heeft recht op een eigen meningsuiting, een eigen seksuele geaardheid en een ruimte om zich terug te trekken (privacy). De ouders en de preventiewerkers moeten altijd respect opbrengen voor het privéleven van de minderjarige
32 Decreet betreffende de Rechtspositie van de Minderjarige in de Jeugdhulp Niemand mag wreed behandeld of vernederd worden. Elke vorm van geweld is verboden. De vrijheid van de minderjarige beperken mag slechts uitzonderlijk en op bepaalde voorwaarden Meer informatie op
33 Wat zeggen de richtlijnen? Bouw samenwerkingsverbanden uit met relevante, externe actoren ten behoeve van de alcohol- en andere drugeducatie op school Pleeg overleg met families (ouders of verzorgers, kinderen en jongeren) over initiatieven om alcohol- en ander drugmisbruik te reduceren en om participatie in deze initiatieven te stimuleren Controleer en evalueer de werking ervan en maak afspraken rond het toepassen van good practice bij de implementatie van educatieve programma s Brochure over ouderparticipatie, uitgegeven door de VlOR:
34 Opzetten van een beleid
35 Indicatorenmeting VIGeZ Indicatorenmeting 2012 van het gezondheidsbeleid in Vlaamse scholen Komt alcohol aan bod in de leerjaren? (312 middelbare scholen) Ja, in elk leerjaar Ja, in verschillende leerjaren Ja, in één leerjaar Nee % Weet niet
36 Indicatorenmeting VIGeZ Komt alcohol aan bod in de leerjaren? (618 lagere scholen) Ja Nee Weet niet %
37 Indicatorenmeting VIGeZ In welk leerja(a)r(en) komt alcohol aan bod? (359 lagere scholen) 1 ste 2 de 3 de 4 de 5 de 6de Weet niet %
38 Indicatorenmeting VIGeZ Komt illegale drugs aan bod in de leerjaren? (312 middelbare scholen) Ja, in elk leerjaar Ja, in verschillende leerjaren Ja, in één leerjaar Nee % Weet niet
39 Materialen en acties Middelbare scholen werken het meest met het Draaiboek Drugbeleid op School (VAD) (28%), de educatieve pakketten Maat in de shit (VAD) (17%) en Unplugged 2 de graad (De Sleutel) (14%) en de brochure Juridische handvatten voor het gebruik en misbruikt van alcohol en andere drugs op school (VAD) (13%)
40 Indicatorenmeting VIGeZ Komt drugs aan bod in de leerjaren? (618 lagere scholen) Ja Nee Weet niet %
41 Indicatorenmeting VIGeZ In welk leerja(a)r(en) komt drugs aan bod? (417 lagere scholen) 1 ste 2 de 3 de 4 de 5 de 6de Weet niet %
42 Materialen en acties Lagere scholen werken het meest met het MEGAproject (18%). Het educatief pakket LOL zonder alcohol (VAD) en de verschillende pakketten van Contactsleutels (De Sleutel), worden gebruikt in 3 à 5% van de basisscholen.
43 Schoolreglement Beschikt de school over een reglement/afspraken m.b.t. bezit, gebruik, dealen en delen van alcohol en/of illegale drugs? (311 middelbare scholen) Ja, er is een schriftelijk reglement opgenomen in het schoolreglement Ja, er is een schriftelijk reglement dat niet is opgenomen in het schoolreglement Ja, maar enkel mondelinge of impliciete afspraken Illegale drugs 96% 95% 2% 1% 0% 1% Nee 1% 2% Weet niet 1% 1% Alcohol
44 Schoolreglement Beschikt de school over een reglement/afspraken m.b.t. bezit, gebruik, dealen en delen van alcohol en/of illegale drugs? (617 lagere scholen) Ja, er is een schriftelijk reglement opgenomen in het schoolreglement Ja, er is een schriftelijk reglement dat niet is opgenomen in het schoolreglement Ja, maar enkel mondelinge of impliciete afspraken Alcohol 18% 7% 10% Nee 61% Weet niet 5%
45 Confrontatie met problemen Is uw school het laatste jaar geconfronteerd met problemen i.v.m. alcohol en/of illegale drugs? (310 middelbare scholen) Vermoeden van bezit, gebruik, delen of dealen Eénmalig Meerdere keren Vaak Nee Weet niet 31% 39% 3% 21% 6% Onder invloed op school 29% 27% 0% 34% 10% Bezit op school 22% 20% 1% 40% 18% Gebruik op school 16% 13% 1% 52% 18% Delen op school 15% 9% 1% 52% 22% Dealen op school 15% 6% 1% 55% 22% Overlast in de schoolbuurt 11% 19% 1% 53% 16%
46 Confrontatie met problemen Is uw school het laatste jaar geconfronteerd met problemen i.v.m. alcohol en/of illegale drugs? (615 lagere scholen) Eénmalig Meerdere keren Vaak Nee Weet niet Bezit op school 0% 0% 0% 98% 1% Gebruik op school 0% 0% 0% 98% 2% Delen op school 0% 0% 0% 98% 1% Dealen op school 0% 0% 0% 99% 1% Overlast in de schoolbuurt 3% 9% 0% 84% 4% Andere 1% 1% 1% 88% 10%
Een alcohol- en drugbeleid voor het secundair onderwijs
Een alcohol- en drugbeleid voor het secundair onderwijs V E R E N I G I N G V O O R A L C O H O L - E N A N D E R E D R U G P R O B L E M E N ( V A D ) W W W. V A D. B E Een beleid opzetten Middelengebruik
Nadere informatiebrugge.be/preventie PREVENTIE sherrie smith Dreamstime Stock Photos CHECKLIST DOS of TAD-beleid
brugge.be/preventie PREVENTIE sherrie smith Dreamstime Stock Photos CHECKLIST DOS of TAD-beleid Is ons Tabak, alcohol- en drugbeleid nog up-to-date? CHECKLIST DOS of TAD-beleid 1 Als school heeft u de
Nadere informatiebrugge.be/preventie PREVENTIE sherrie smith Dreamstime Stock Photos CHECKLIST DOS of TAD-beleid
brugge.be/preventie sherrie smith Dreamstime Stock Photos PREVENTIE CHECKLIST DOS of TAD-beleid Is ons Tabak, alcohol- en drugbeleid nog up-to-date? CHECKLIST DOS of TAD-beleid 1 Als school heeft u de
Nadere informatieIndicatorenmeting 2012 Secundair Onderwijs
Indicatorenmeting 2012 Secundair Onderwijs Gezondheidsbeleid in Vlaamse scholen VIGeZ 2013 i.s.m. VAD en Logo s Guido Van Hal Indicatorenmeting 2012 Rapport te raadplegen op www.vigez.be Op welke gezondheidsthema
Nadere informatieCHECKLIST DOS (DRUGBELEID OP SCHOOL) Is ons Tabak, alcohol- en drugbeleid nog up-to-date?
CHECKLIST DOS CHECKLIST DOS (DRUGBELEID OP SCHOOL) Is ons Tabak, alcohol- en drugbeleid nog up-to-date? Als school heeft u de opdracht om te werken rond verschillende gezondheidsthema s, gekaderd in een
Nadere informatieAanbod voor secundair onderwijs
Aanbod voor secundair onderwijs Schooljaar 2015 2016 Hanne Van Eeckhout 0485/91 00 11 Hanne.vaneeckhout@drugpunt.be www.drugpunt.be @Drugpunt Alcohol- en drugpreventie Wat is Drugpunt? Drugpunt Lokeren
Nadere informatieLeerlijnen per drug : ALCOHOL Onderwijsvorm: KLEUTER EN LAGER
Leerlijnen per drug : ALCOHOL Onderwijsvorm: KLEUTER EN LAGER kleuter 2,5-6j 1 ste graad LO 6-8j 2 de graad LO 8-10j 3 de graad LO 10-12j doelstelling doelstelling doelstelling doelstelling Versterken
Nadere informatieAan de slag met de leerlingenbevraging
Aan de slag met de leerlingenbevraging Programma Introductie Resultaten VAD- leerlingenbevraging Actieplan DOS Introductie Vlaams Expertisecentrum Alcohol en andere Drugs Preventie en hulpverlening Methodiek
Nadere informatieCROSS-OVER 2/12/2014
CROSS-OVER 2/12/2014 SKILLVILLE: Alcohol, tabak en cannabis Historiek Start Projectmatig Wetenschappelijk Onderzoek (PWO) september 2012 Impact van het ontwikkelen en inzetten van een educatieve game ter
Nadere informatieYou bet! Educatief pakket over gokken voor 16-18-jarigen
You bet! Educatief pakket over gokken voor 16-18-jarigen V.U. Paul Van Deun VAD, Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel - januari 2016 D/2016/6030/3 De DrugLijn is een initiatief van VAD - VAD wordt gefinancierd
Nadere informatieLeerlijn alcohol, tabak, gamen, cannabis en andere illegale drugs: de context
Leerlijn alcohol, tabak, gamen, cannabis en andere illegale drugs: de context Doelstelling De leerlijn is een praktisch instrument dat het schoolteam wil ondersteunen bij het preventief werken rond alcohol,
Nadere informatieDe SEM-J in cijfers. Wat is de SEM-J?
De SEM-J in cijfers 12-18 jaar Wat is de SEM-J? individuele begeleidingscontext op eenvoudige en gebruiksvriendelijke manier: een ernstinschatting maken van het middelengebruik van de jongere & nood aan
Nadere informatieTABAK ALCOHOL GAMEN. algemene sociale vaardigheden
Leerlijnen per graad : 3 de graad LO 10-12j Doelstelling: Versterken van de kennis en vaardigheden die kinderen nodig hebben om gezonde keuzes te maken en niet te roken, geen alcohol te drinken en op een
Nadere informatieInfobundel Alcohol-, tabak-, en drugspreventie
Presenteert Infobundel Alcohol-, tabak-, en drugspreventie (9 september 2014) http://www.skillville.be 1 Doelstelling van het pakket Alcohol-, tabak-, en drugspreventie... 4 1.1 Alcohol... 4 1.2 Tabak...
Nadere informatieAlcohol- en drugpreventie op school.
Alcohol- en drugpreventie op school. Aan de slag! Voor leerkrachten in het secundair onderwijs Alcohol, cannabis, psychoactieve medicatie, gokken en gamen zijn niet weg te denken uit de leefwereld van
Nadere informatieDrugbeleidsplan KOGEKA
Drugbeleidsplan KOGEKA September 2012 Visie De scholengemeenschap KOGEKA is zich bewust van druggebruik bij jongeren en wil hier uitgesproken begrenzend en begeleidend mee omgaan. In dit drugbeleid hebben
Nadere informatieDOS-BELEIDSPLAN
DOS-BELEIDSPLAN 2017-2018 DRUGS OP SCHOOL Inhoud 1 Visie DOS... 2 2 Vier pijlers... 3 2.1 Regelgeving met duidelijke grenzen en consequenties... 3 2.2 Begeleiding... 6 2.2.1 Wie doet wat bij VERMOEDEN
Nadere informatieLeerlijn alcohol, tabak, gamen, cannabis en andere illegale drugs: de context
Leerlijn alcohol, tabak, gamen, cannabis en andere illegale drugs: de context Doelstelling De leerlijn is een praktisch instrument dat het schoolteam wil ondersteunen bij het preventief werken rond alcohol,
Nadere informatieAlcohol- en drugpreventie op school.
Alcohol- en drugpreventie op school. Aan de slag! Voor leerkrachten in het secundair onderwijs Alcohol, cannabis, psychoactieve medicatie, gokken en gamen zijn niet weg te denken uit de leefwereld van
Nadere informatieGezondheidsbeleid in scholen in kaart gebracht Stand van zaken beleid mentaal welbevinden
Gezondheidsbeleid in scholen in kaart gebracht Stand van zaken beleid mentaal welbevinden Eline De Decker Saidja Steenhuyzen Tineke Vansteenkiste Seminarie welbevinden Vlor - 22 februari 2017 1 VIGeZ vzw,
Nadere informatieEN STRUCTURELE MAATREGELEN...
1 Inhoud 1. Visietekst verslavende middelen VTI Tielt... 3 2. Uitwerking van de eerste pijler:... 5 A. REGELS... 5 B. PROCEDURES... 7 3. Uitwerking van de tweede pijler: BEGELEIDING... 11 4. Uitwerking
Nadere informatieLeerlijn alcohol, tabak, gamen, cannabis en andere illegale drugs: de context
Leerlijn alcohol, tabak, gamen, cannabis en andere illegale drugs: de context Doelstelling De leerlijn is een praktisch instrument dat het schoolteam wil ondersteunen bij het preventief werken rond alcohol,
Nadere informatieEen preventief A&D-beleid in maatwerkbedrijven
Een preventief A&D-beleid in maatwerkbedrijven Marie-Claire Lambrechts Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs KU Leuven, Omgeving en Gezondheid Seminarie Gezondheid op de werkvloer, 22/2/18 Brussel
Nadere informatieAlcohol- en druggebruik bij Vlaamse jongeren
Alcohol- en druggebruik bij Vlaamse jongeren VAD-leerlingenbevraging Doel: aanvullend bij educatieve pakketten een zicht geven op middelengebruik bij leerlingen Survey, o.b.v. vragenlijst Gebaseerd op
Nadere informatiePreventie Tabak, Alcohol en Drugs
Preventie Tabak, Alcohol en Drugs Deelwerking Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg Doelgroep: sleutelfiguren uit diverse sectoren Aanbod: Ondersteunen van organisaties bij het opstellen van een drugbeleid
Nadere informatieGezonde School Stand van zaken, anno 2015
Gezonde School Stand van zaken, anno 2015 Gezonde School Aan de slag, een praktijkdag - 17 maart 2017 Tineke Vansteenkiste 1 VIGeZ vzw, 2017, indicatorenbevraging Indicatorenmeting Hoe de voorbije 3 schooljaren
Nadere informatieWe stellen voor deze vragenlijst één maal per jaar te gebruiken.
Vragenlijst Lokaal Drugoverleg Inleiding Binnen de alcohol- en drugpreventiesector weten we dat een dynamisch lokaal drugoverleg een belangrijke basis en voorwaarde vormt om binnen de gemeente een werkbaar
Nadere informatieGezondheidsbeleid in scholen in kaart gebracht.
Gezondheidsbeleid in scholen in kaart gebracht. Eline De Decker Saidja Steenhuyzen Tineke Vansteenkiste Gezondheidsconferentie 16 december 2016 1 VIGeZ vzw, 2016, Inhoud presentatie Kadermethodiek Gezonde
Nadere informatieUnplugged, van intentie tot implementatie. Hoe laten we alle puzzelstukjes samenvallen?
Unplugged, van intentie tot implementatie Hoe laten we alle puzzelstukjes samenvallen? Drugbeleid op school Regelgeving Persoonlijke normen en waarden van de begeleiders Begeleiding Visie Educatie en structurele
Nadere informatieuitgave december 2011 beroepsgeheim
uitgave december 2011... met thet beroepsgeheim ... met het beroepsgeheim Sommige problemen, ziektes, kan je niet in je eentje oplossen. Om deze problemen aan te pakken, heb je hulp nodig van mensen die
Nadere informatieRECHT OP BIJSTAND. Artikel 24
RECHT OP BIJSTAND Artikel 24 1. De minderjarige heeft het recht om zich in alle contacten met de jeugdhulpaanbieders, de toegangspoort en de trajectbegeleiding en in de uitoefening van zijn rechten, opgesomd
Nadere informatieDRUGBELEID INTERNAAT KSO TIELT-RUISELEDE
Admin. Adres en ligging internaat 2: Ieperstraat 32, 8700 Tielt Ligging internaat 1: Oude Stationstraat 59, 8700 Tielt Tel: 051 42 71 91 DRUGBELEID INTERNAAT KSO TIELT-RUISELEDE inhoudstafel 1 visie internaat
Nadere informatie6 Leerlingenbegeleiding 1
6 Leerlingenbegeleiding 1 6.1 Beeldvorming V2, B1, B2, B3 en B4 Kent het schoolteam voldoende de beginsituatie van de leerlingen, hun mogelijkheden en behoeften? Worden de specifieke onderwijsbehoeften
Nadere informatiebrugge.be preventie Drugeducatief
brugge.be preventie Drugeducatief aanbod voor scholen 2014-2015 Beste directies en ander onderwijzend personeel, Het onderwijs krijgt de belangrijke taak om jongeren mee te ondersteuning in hun ontwikkeling.
Nadere informatieMaat in de shit Studievoormiddag vvsg 17 juni 2009
Maat in de shit Studievoormiddag vvsg 17 juni 2009 Christophe Kino Preventiewerker CAT Infopunt, deelwerking CGG ECLIPS Gent vzw Maat in de shit Situering CGG Eclips vzw CAT Infopunt Preventiehuis Curatiehuis
Nadere informatiePWO. Impact van het ontwikkelen en inzetten van een educatieve game ter preventie van alcohol- en drugsmisbruik: a two-way street
PWO Impact van het ontwikkelen en inzetten van een educatieve game ter preventie van alcohol- en drugsmisbruik: a two-way street Jasmine Buntinx, KHLimburg/Dpt Gezondheidszorg, Hasselt Sebastiaan Jans,
Nadere informatieIk wil die mensen niet lastigvallen Behoeften, drempels en deuren voor jongeren als slachtoffer van geweld
Ik wil die mensen niet lastigvallen Behoeften, drempels en deuren voor jongeren als slachtoffer van geweld Symposium Slachtofferhulp Grenzen in het geding Den Haag, 20 februari 2015 Bruno Vanobbergen Kinderrechtencommissaris
Nadere informatiePrijs Gezondheid en Onderneming 2010 Resultaten vragenlijst Q-ADO 1.0 na 1 jaar online
Prijs Gezondheid en Onderneming 2010 Resultaten vragenlijst Q-ADO 1.0 na 1 jaar online (18-12-2009 18-12-2010) Om organisaties te ondersteunen bij de uitwerking van een preventief alcohol- en drugbeleid
Nadere informatieGenees- en genotsmiddelen (tabak, alcohol en drugs)
Genees- en genotsmiddelen (tabak, alcohol en drugs) GENEES EN GENOTSMIDDELEN Het thema genot -en geneesmiddelen niet evenwichtig gespreid is over het basis- en het secundair onderwijs. In het secundair
Nadere informatieProcedure bij alcohol- en druggebruik in de instelling.
ALCOHOL - en DRUGBELEID Procedure bij alcohol- en druggebruik in de instelling. De Raad van Bestuur van is zich ten volle bewust van zijn verantwoordelijkheid als werkgever. Vandaar dat hij richtlijnen
Nadere informatieBELEIDSNOTA DRUGBELEID VAGGA
BELEIDSNOTA DRUGBELEID VAGGA INHOUD Inleiding 1. Waarom een drugbeleid? 2. Uitgangspunten 3. Regelgeving 4. Procedures 5. Hulpverlening 6. Vorming & Voorlichting 7. Evaluatie Inleiding In onze samenleving
Nadere informatieNODENBEVRAGING HORECA
NODENBEVRAGING HORECA VAD, de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen, wil nagaan hoe er in horecazaken in Vlaanderen omgegaan wordt met alcohol en andere drugs. Daarnaast willen we weten of u,
Nadere informatieVerstandelijke beperking en middelengebruik. Een folder voor mantelzorgers en begeleiders van mensen met een verstandelijke beperking
Verstandelijke beperking en middelengebruik Een folder voor mantelzorgers en begeleiders van mensen met een verstandelijke beperking Johan woont al enkele jaren zelfstandig. Als begeleider ga jij twee
Nadere informatieRegionaal overleg: Alcohol en andere drugs. CGG Kempen Ellen Van Eynde 17 maart 2015
Regionaal overleg: Alcohol en andere drugs CGG Kempen Ellen Van Eynde 17 maart 2015 Kennismaking Preventiewerker van het Alcohol- en drugteam De Meander De Meander is onderdeel van het Centrum voor Geestelijke
Nadere informatieVerslag bijeenkomst alcoholgebruik jongeren thema aandacht voor alcoholmatiging in het Hardenbergse onderwijs 19 januari 2010
Verslag bijeenkomst alcoholgebruik jongeren thema aandacht voor alcoholmatiging in het Hardenbergse onderwijs 19 januari 2010 Aanwezig: Nicole Buné, Mark Gortemaker, Dirk Hoek, Rolanda Dijkman, Ineke Odink,
Nadere informatiebrugge.be preventie Drugeducatief
brugge.be preventie Drugeducatief aanbod voor scholen 2014-2015 Beste directies en ander onderwijzend personeel, Het onderwijs krijgt de belangrijke taak om jongeren mee te ondersteuning in hun ontwikkeling.
Nadere informatieAdvies opgemaakt door Vlaams Instituut Gezond Leven, VAD, Sensoa en VWVJ
Advies op het voorontwerp van decreet betreffende de leerlingenbegeleiding in het basisonderwijs, het secundair onderwijs en de centra voor leerlingenbegeleiding. Advies opgemaakt door Vlaams Instituut
Nadere informatieLeerlijn drugs. 1 ste graad. tabak alcohol Illegale drugs Kennis aanbrengen Basiskennis aanbrengen Herkomst alcohol Verslavende stof
Leerlijn drugs Kennis aanbrengen Basiskennis aanbrengen Herkomst tabak Samenstelling tabak(srook) Verslavende stof nicotine Sociale, gezondheids- en financiële effecten: - korte termijn effecten - lange
Nadere informatieAlcohol en drugbeleid
Alcohol en drugbeleid Probleemstelling Er waren in de organisatie verschillende meldingen van problemen rond drankmisbruik. Het arbeidsreglement was niet voldoende uitgewerkt om tot een duidelijke aanpak
Nadere informatieColofon. Auteur. Nina De Paepe, stafmedewerker VAD. Verantwoordelijke uitgever. F. Matthys, Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel
Colofon Auteur Nina De Paepe, stafmedewerker VAD Verantwoordelijke uitgever F. Matthys, Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel 2014 VAD, Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen vzw Vanderlindenstraat
Nadere informatieKHB Kwaliteitsbeleid: Visietekst Drugsbeleid
KHB Kwaliteitsbeleid: Visietekst Drugsbeleid De hulpverlening in KIDS is gericht op de maximale ontplooiing van de totale persoon. Communicatie neemt daarin een belangrijke plaats, en is zowel middel als
Nadere informatieAlcohol -en drugspreventie aanbod voor de sector Bijzondere Jeugdzorg
brugge.be drug preventie Alcohol -en drugspreventie aanbod voor de sector Bijzondere Jeugdzorg - 1 - Beste directies en medewerkers, Naar goede gewoonte willen we voorzieningen en diensten binnen de bijzondere
Nadere informatieAan de slag met het decreet rechtspositie van de minderjarige in de integrale jeugdhulp DE WETTELIJKE IJKPUNTEN 10 OKTOBER 2006
Aan de slag met het decreet rechtspositie van de minderjarige in de integrale jeugdhulp DE WETTELIJKE IJKPUNTEN 10 OKTOBER 2006 1 Inhoud voorstelling Toelichting bij de artikelen van het decreet Hoe aan
Nadere informatieGenotmiddelen. Genotmiddelen. Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 1
zijn er altijd al geweest en zullen er ook altijd blijven. Veel jongeren experimenteren in de puberteit met roken, alcohol en drugs en een deel laat zich verleiden tot risicovol gedrag. Jongeren zijn extra
Nadere informatieStudienamiddag 21/04/2015
Studienamiddag 21/04/2015 SKILLVILLE: online leerplatform in de klas Hoe SKILLVILLE je kan helpen bij de vakoverschrijdende eindtermen Aanloop Start Projectmatig Wetenschappelijk Onderzoek (PWO) september
Nadere informatieContextbegeleiding breedsporig. Onthaalbrochure voor ouders
Contextbegeleiding breedsporig Onthaalbrochure voor ouders 2 Inhoudstafel Voorwoord 4 Wie zijn we? 5 Voor wie? 7 Hoe kan je ons bereiken? 8 Wie is wie? 9 Belangrijke nummers 10 Wat is contextbegeleiding?
Nadere informatieWat is skillville? Online multimediatool voor ontwikkelen van levensvaardigheden
Wat is skillville? Online multimediatool voor ontwikkelen van levensvaardigheden Toepasbaar in diverse situaties: Lager onderwijs Secundair onderwijs Buitengewoon onderwijs Hulpverlening. Skillville in
Nadere informatieHandelen van school en CLB bij kindermishandeling gesitueerd in het zorgcontinuüm
BBRIO Internettenoverleg Centra voor Leerlingenbegeleiding Vlaams-Brabant en Brussels Hoofdstedelijk Gewest Handelen van school en CLB bij kindermishandeling gesitueerd in het zorgcontinuüm Zorg op school!
Nadere informatieThema Subthema Benaming Wat? Omschrijving Foto
Thema Subthema Benaming Wat? Omschrijving Foto Alcohol Alcohol en jongeren: een bundel voor iedereen die rond dit thema aan de slag wil Werkmap Achtergrondinformatie over alcoholgebruik, productinformatie,
Nadere informatieDrugsinterventieplan
1. Toepassingsgebied Drugsinterventieplan Het reglement is van toepassing voor alle leerlingen. Het reglement is van toepassing op school of binnen schoolverband. D.w.z. voor, tijdens en na de schooluren
Nadere informatieGezondheid, onderwijs, politie & justitie, vrije tijd Drugbeleid, druggebruik, drugspreventie, klasklimaat, school, schoolklimaat
1. Referentie Referentie Kinable, H. (1999). Bevraging van Vlaamse leerlingen in het kader van een drugbeleid op school. Syntheserapport. Onuitgegeven onderzoeksrapport, VAD. Taal Nederlands ISBN / Publicatievorm
Nadere informatieverslavingspreventie binnen het onderwijs
verslavingspreventie binnen het onderwijs In dit overzicht is per type onderwijs en de verschillende leeftijdsfasen te zien welke preventieve interventies er ingezet kunnen worden. De richtlijnen geven
Nadere informatievzw Steunpunt Jeugdhulp februari 2011 Het Decreet Rechtspositie minderjarigen in de VAPH-praktijk
vzw Steunpunt Jeugdhulp februari 2011 Het Decreet Rechtspositie minderjarigen in de VAPH-praktijk Wat staat er op het menu? DRM in vogelvlucht Focus op bekwaamheid en participatie Focus op belang van het
Nadere informatieGIDS VOOR EEN DRUGBELEID OP SCHOOL
GIDS VOOR EEN DRUGBELEID OP SCHOOL Hoe gaat de school op de beste manier om met alcohol, illegale drugs, genotsmiddelen, psychoactieve medicatie, gokken en problematisch gamen? Colofon Auteurs Nina De
Nadere informatieSESSIE ONDERWIJS (ONDERWIJS IN GEZONDHEID)
SESSIE ONDERWIJS (ONDERWIJS IN GEZONDHEID) VLAAMSE GEZONDHEIDSDOELSTELLINGEN > Decreet van 21/11/2003 betreffende het preventieve gezondheidsbeleid > Gezondheidsconferentie bespreekt voorstellen van: gezondheidsdoelstelling
Nadere informatieDrugsactieplan. Visietekst drugbeleid Jeugddorp
Drugsactieplan Visietekst drugbeleid Jeugddorp Binnen onze begeleiding willen we iedereen een kans geven te groeien als persoon. We gaan op weg in een wederzijdse dialoog waarin we het ook het thema drugs
Nadere informatieCannabis en andere illegale drugs zijn ten allen tijde verboden op de school, in de naaste omgeving van de school en op uitstappen en schoolreizen.
Alcohol- en drugbeleid ( pijler sanctioneren ) Cannabis en andere illegale drugs Cannabis en andere illegale drugs zijn ten allen tijde verboden op de school, in de naaste omgeving van de school en op
Nadere informatieIk wil die mensen niet lastigvallen Behoeften, drempels en deuren voor jongeren als slachtoffer van geweld
Ik wil die mensen niet lastigvallen Behoeften, drempels en deuren voor jongeren als slachtoffer van geweld Symposium Slachtofferhulp Grenzen in het geding Den Haag, 20 februari 2015 Bruno Vanobbergen Kinderrechtencommissaris
Nadere informatieMeldcode bij signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling
Reusel, 16 oktober 2018 Meldcode bij signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling Het bevoegd gezag van basisschool de Leilinde overwegende dat basisschool de Leilinde verantwoordelijk is voor een
Nadere informatie2. Rechtsbekwaamheid en handelingsbekwaamheid
Visie van de netoverstijgende werkgroep DRM m.b.t. bekwaamheid 1. Inleiding Het Decreet Rechtspositie van de Minderjarige in de Integrale Jeugdhulp (DRM) is geen doel op zich, maar een werkingsprincipe
Nadere informatieEen drugbeleid op onze school
Een drugbeleid op onze school 1. Waarom een drugbeleid? We zijn het er allemaal over eens dat jongeren het zeker niet gemakkelijk hebben in onze samenleving. Jongeren met problemen zijn zeer vatbaar voor
Nadere informatieContextbegeleiding kortdurend intensief. Onthaalbrochure voor ouders
Contextbegeleiding kortdurend intensief Onthaalbrochure voor ouders 2 Inhoudstafel Voorwoord 3 Wie zijn we? 4 Voor wie? 7 Hoe kan je ons bereiken? 8 Wie is wie 9 Belangrijke nummers 10 Wat? 11 Goed om
Nadere informatieSTRATEGISCHE DOELSTELLING 1: DE BEVOLKING VERANTWOORD EN KRITISCH LEREN OMGAAN MET GENOTSMIDDELEN
Actieplan voor Drugpunt, & 2013 STRATEGISCHE DOELSTELLING 1: DE BEVOLKING VERANTWOORD EN KRITISCH LEREN OMGAAN MET GENOTSMIDDELEN Locatie Meetpunten / indicatoren O.D. 1.1. De bevolking heeft kennis mbt
Nadere informatieMiddelenbeleid in een onderneming
Team psychosociaal welzijn Middelenbeleid in een onderneming Deel 1: Motieven (Waarom?) Inhoud Deel 2: Wat kun je er aan doen? (Wat?) Deel 3: Ontwikkeling beleid (Hoe?) 1 Deel 1: Waarom moet uw organisatie
Nadere informatieRook-, Alcohol- en Drugsbeleid het Bouwens
Rook-, Alcohol- en Drugsbeleid het Bouwens Vastgesteld in de MR-vergadering van 8 juni 2015. 1 Inleiding Per 1 januari 2014 is wettelijk vastgelegd dat geen alcohol verkocht mag worden aan jongeren jonger
Nadere informatieAanbod CAD Limburg Jeugdwerk
Aanbod CAD Limburg Jeugdwerk Voorstelling CAD Limburg Hulpverlening Enerzijds hebben wij bij de CAD verschillende hulpverleners ter beschikking. Dit zijn mensen die iedere dag bezig zijn met de begeleiding
Nadere informatieWaar staan we na drie jaar Cao 100?
Waar staan we na drie jaar Cao 100? Update resultaten vragenlijst Q-ADO 1.0 (18-12-2009 tot 01-04-2013) Om organisaties te ondersteunen bij de uitwerking van een preventief alcohol- en drugbeleid ontwikkelde
Nadere informatieAlcohol- en drugpreventie op de werkvloer
Alcohol- en drugpreventie op de werkvloer M A A I K E D E C O N I N C K C G G VA G G A B O O M G A A R D S T R A A T 7 2018 A N T W E R P E N 0 3. 2 5 6. 9 1. 4 1 W W W. V A G G A. B E Eigen normen en
Nadere informatieLeerlingenbegeleiding inzake leerplichtcontrole in het secundair onderwijs
Samenwerkingsovereenkomst - bijlage 9B Leerlingenbegeleiding inzake leerplichtcontrole in het secundair onderwijs Prioritaire CLB- opdracht conform het CLB-decreet Doelgroep: Elke leerplichtige minderjarige
Nadere informatieNOG TIJD ZAT voor een enquête
13/11/2014 NOG TIJD ZATvoor een enquête Waarom? Wie? Voorstelling resultaten enquêtes en geplande acties NOG TIJD ZAT voor een enquête Enquête jongeren - algemeen 1668 jongeren 62% van 12 tot 15 jaar 29%
Nadere informatieDecreet Rechtspositie van de Minderjarige in de Integrale Jeugdhulp. Een gids voor ouders
Decreet Rechtspositie van de Minderjarige in de Integrale Jeugdhulp Een gids voor ouders Verantwoordelijk uitgever: Permanente Ondersteuningscel voor de CLB s GO! 2 CLB & Integrale Jeugdhulp? Centra voor
Nadere informatiepreventie regels sancties voorlichting hulpverlening tabak alcohol medicatie illegale drugs gokken
D R U G S preventie B E L E I D regels sancties voorlichting hulpverlening tabak alcohol medicatie illegale drugs gokken inleiding Het drugspreventiebeleid handelt over het bezit, gebruik en verspreiden
Nadere informatieZO HERKEN JE DRUGPROBLEMEN (uit draaiboek drugbeleid op school van de VAD)
ZO HERKEN JE DRUGPROBLEMEN (uit draaiboek drugbeleid op school van de VAD) Hoe kunnen drugproblemen zich manifesteren? Drugbezit of onder invloed zijn op school, is slechts één manier waardoor een drugprobleem
Nadere informatiemet het beroepsgeheim
met het beroepsgeheim 1 met het beroepsgeheim Sommige problemen, ziektes, kan je niet in je eentje oplossen. Om deze problemen aan te pakken, heb je hulp nodig van mensen die meer ervaring hebben, of die
Nadere informatieTAD-BELEID OP SCHOOL E-SIGARET. Leen De Rooms
1 TAD-BELEID OP SCHOOL E-SIGARET 13 okt 2017 Leen De Rooms 2 Drugbeleid op school (DOS) Waar denken jullie aan als je deze term hoort? 3 De zin van een DOS 4 Opbouw DOS 5 Succesfactoren 6 Werkgroep Mandaat
Nadere informatieDrugs Expertise Team
brugge.be DRUG PREVENTIE Drugs Expertise Team Aanbod deskundigheidsbevordering Wanneer men geconfronteerd wordt met illegaal middelengebruik bij cliënten roept dit vaak heel wat vragen, twijfels en/of
Nadere informatieContextbegeleiding i.f.v. positieve heroriëntering
Contextbegeleiding i.f.v. positieve heroriëntering Onthaalbrochure voor jongeren 2 Inhoudstafel Voorwoord 4 Wie zijn we? 5 Voor wie? 7 Hoe kan je ons bereiken? 8 Wie is wie? 9 Belangrijke nummers 10 Wat
Nadere informatieWat doet NIM Maatschappelijk Werk?
Wat doet NIM Maatschappelijk Werk? Hulp, informatie en advies voor iedereen die het nodig heeft Bij NIM Maatschappelijk Werk kan iedereen die het nodig heeft (in Nijmegen en de regio) aankloppen voor gratis
Nadere informatieENQUÊTE NO BLAME EN PESTPREVENTIE IN DE VLAAMSE BASISSCHOLEN
ENQUÊTE NO BLAME EN PESTPREVENTIE IN DE VLAAMSE BASISSCHOLEN 1. Inleiding Sinds 2002 biedt Leefsleutels vormingen aan over de No Blame-methode bij pesten. Omdat er na vijf jaar nog geen cijfers bestaan
Nadere informatieInleiding TAD. Inhoud. 1. Drinken onze jongeren teveel? 1. Drinken onze jongeren teveel? 2. Kadering TAD-gebruik. 3. Aanpak op school. 4.
Inleiding TAD Studiedag gezonde school 17/03/2017 Joyce Borremans & Gwen Maris Inhoud 1. Drinken onze jongeren teveel? 2. Kadering TAD-gebruik 3. Aanpak op school 4. Rolmodel 1. Drinken onze jongeren teveel?
Nadere informatieCompetenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject
Competenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject Deze lijst is het onderzoekresultaat van een PWO-traject binnen de lerarenopleidingen van de KAHO Sint-Lieven,
Nadere informatieContextbegeleiding laagintensief. Onthaalbrochure voor jongeren
Contextbegeleiding laagintensief Onthaalbrochure voor jongeren 2 Inhoudstafel Voorwoord 4 Wie zijn we? 5 Voor wie? 7 Hoe kan je ons bereiken? 8 Wie is wie 9 Belangrijke nummers 10 Wat is contextbegeleiding?
Nadere informatiePreventie Wat werkt? Shereen Shaban
Preventie Wat werkt? Shereen Shaban Wie zijn wij? Preventie alcohol en drugsgebruik, gamen en gokken Jellinek preventie Jeugd/MBO is er voor ouders, professionals en jongeren. Doel : Jongeren stimuleren
Nadere informatieGeschiedenis en VOET
Geschiedenis en VOET Per 1 september 2010 traden de nieuwe vakoverschrijdende eindtermen (VOET) in werking en vanaf 1 september 2011 zal de doorlichting de VOET meenemen in de focus van de scholen. De
Nadere informatieMenukaart Gezonde School basisonderwijs: Relaties & Seksualiteit
Menukaart Gezonde basisonderwijs: Relaties & Seksualiteit : Plaats: Locatie: Contactpersoon: Telefoonnummer: E-mailadres: Datum invullen: Inhoud: Om op een effectieve manier invulling te geven aan gezondheidsthema
Nadere informatiecursusaanbod voor professionals september 2011 - februari 2012
gratis september 2011 - februari 2012 Signaleren en begeleiden bij verslaving Tienermoeders Ouderschap en gezag Meldcode Kindermishandeling Seksuele diversiteit Verwijsindex en privacy Niets doen is geen
Nadere informatieMINDER LANG STILZITTEN: CHECKLIST LANG STILZITTEN OP SCHOOL (uitgebreide versie)
MINDER LANG STILZITTEN: CHECKLIST LANG STILZITTEN OP SCHOOL (uitgebreide versie) Met deze checklist kan je in kaart brengen hoe het gesteld is met lang stilzitten op je school. Met lang stilzitten of sedentair
Nadere informatieIntensieve Kortdurende Thuisbegeleiding. Onthaalbrochure voor ouders
Intensieve Kortdurende Thuisbegeleiding Onthaalbrochure voor ouders 2 Inhoudstafel Voorwoord 3 Wie zijn we? 4 Voor wie? 7 Hoe kan je ons bereiken? 8 Wie is wie 9 Belangrijke nummers 10 Wat is IKT? 11 Goed
Nadere informatieREACTIEPLAN LOKAAL NIVEAU. groen geel rood zwart Inschatten mate van ernst bij vermoeden, onthulling of vaststelling
WAT? Dit plan beschrijft de stappen die een lokale groep kan zetten bij een vermoeden, onthulling of vaststelling van seksueel (grensoverschrijdend) gedrag of seksueel misbruik t.a.v. de leden. Het is
Nadere informatieDrugpunt 24 februari 2015. Drugpunt Drugs Druggebruik begrijpen Vroeginterventie Opvallende verschijnselen In de praktijk Vragen
Drugpunt 24 februari 2015 Drugpunt Drugs Druggebruik begrijpen Vroeginterventie Opvallende verschijnselen In de praktijk Vragen DRUGPUNT TEAM Filip Claeys filip.claeys@drugpunt.be 09/381 86 63 of 0498
Nadere informatie