Rapportage. Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie West- Brabant

Transcriptie

1 Rapportage Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie West- Brabant Verkennend onderzoek Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina 1 1

2 Uitgevoerd in opdracht van de regio West-Brabant & Calibris Concept Rapportage RAO Tilburg, april 2013 Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina 2 2

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Doelstelling en onderzoeksverantwoording Doelstelling Onderzoeksverantwoording Analyse arbeidstekorten en arbeidspotentieel West-Brabantse arbeidsmarkt Arbeidstekorten Sectorale tekorten Arbeidspotentieel Arbeidspotentieel geregistreerde werkzoekenden in West-Brabant Potentieel binnen opleidingen Inventarisatie (inter)sectorale instrumenten en initiatieven (Inter)sectorale instrumenten en initiatieven Bevindingen interviews sleutelinformanten vier prioritaire sectoren Bevindingen interviews lectoren Conclusies en aanbevelingen Conclusies arbeidstekorten en arbeidspotentieel Conclusies aanbod LOB Aanbevelingen Voorstel intersectorale beroepenoriëntatie West-Brabant Bijlagen Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina 3 3

4 Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina 4 4

5 1. Inleiding Door een groeiende zorgvraag heeft Nederland steeds meer zorgpersoneel nodig. Om aan deze zorgvraag te voldoen dient er jaarlijks ongeveer 3% meer personeel bij te komen. De vijver waarin gevist moet worden wordt de komende jaren echter steeds kleiner. Als gevolg van vergrijzing en ontgroening neemt de beroepsbevolking af. Nu al zijn de eerste tekenen hiervan in delen van Nederland, waaronder West-Brabant, zichtbaar. In de komende jaren zal dit proces zich versterkt voortzetten. Voor de arbeidsmarkt Zorg en Welzijn geldt dat er bij ongewijzigd beleid in West-Brabant grote personeelstekorten zullen ontstaan. Naast de sector Zorg en Welzijn doet deze ontwikkeling zich eveneens voor in de sectoren Groen, Zakelijke Dienstverlening en Techniek. Gezamenlijk vormen zij dan ook de vier prioritaire sectoren in de regio West-Brabant. Binnen deze vier sectoren is er een aantal beroepen waar de tekorten het grootst zullen zijn en waarvoor het belangrijk is voldoende nieuwe instroom te realiseren. De vier prioritaire sectoren hebben ieder afzonderlijk reeds diver se instrumenten en producten ontwikkeld om de instroom te bevorderen, maar tussen de sectoren is er nog relatief weinig afstemming op dit punt. De vier sectoren willen in de regio West -Brabant de krachten bundelen om gezamenlijk een grotere kweekvijver te creëren voor nieuwe instroom. Concreet willen de vier sectoren, uiteraard aansluitend bij bestaande instrumenten en trajecten voor de vier sectoren in de regio, een intersectorale oriëntatie voor kansrijke beroepen in de regio neerzetten om de instroom in deze beroepen structureel te vergroten. Voordat de contouren van een dergelijke intersectorale beroepenoriëntatie nader kunnen worden uitgewerkt, is het van belang om middels een analyse meer zicht te krijgen op de specifieke kansen en knelpunten in de r egio. In opdracht van de regio West-Brabant en Calibris is in de afgelopen periode hiertoe een verkennend onderzoek verricht. Onderhavige rapportage beschrijft de bevindingen. Onderzoeksvragen Het verkennend onderzoek is uitgevoerd aan de hand van de volgende onderzoeksvragen: Waar liggen de grootste kansen voor de regio West-Brabant in relatie tot het beschikbare en te verwachten arbeidspotentieel? Op welke doelgroep(en) kan de intersectorale beroepenoriëntatie zich het beste richten om adequaat in te kunnen spelen op de verwachte tekorten in de vier prioritaire sectoren? o Voor welke beroepen/beroepsgroepen binnen de vier prioritaire sectoren zijn de verwachte personeelstekorten in de regio het grootst? o Onder welke doelgroepen is het arbeidspotentieel in de regio in de komende jaren het grootst? Welke doelgroepen kennen het grootste aanbod van arbeidskrachten in de regio? Welke doelgroepen kiezen relatief vaak voor een opleiding voor de gouden lijst van beroepen/beroepsgroepen in de vier sectoren? Welke doelgroepen kiezen nog relatief (te) weinig voor een opleiding voor de gouden lijst van beroepen/beroepsgroepen in de vier sectoren? Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina 5 5

6 o Welke doelgroepen vormen het grootste en meest kansrijke potentieel voor een intersectorale beroepenoriëntatie? Welke mbo opleidingen zijn er in West-Brabant voor de beroepen/beroepsgroepen op de gouden lijst van het uitvoeringsprogramma West-Brabant? Welke instrumenten/initiatieven zijn reeds ter beschikking voor (inter)sectorale beroepenoriëntatie voor de gouden lijst van beroepen/beroepsgroepen in de vier prioritaire sectoren in West-Brabant? Op welke doelgroep(en) richten deze instrumenten/initiatieven zich en hoe kunnen relevante instrumenten/initiatieven met elkaar worden verbonden? o Welke instrumenten/initiatieven zijn er in West-Brabant voor sectorale beroepenoriëntatie voor de gouden lijst van beroepen/beroepsgroepen in de vier prioritaire sectoren? Wat zijn de kenmerken van deze instrumenten/initiatieven (doelstelling, focus, doelgroep etc.)? o Welke instrumenten/initiatieven zijn er in West-Brabant voor intersectorale beroepenoriëntatie, waarbij tenminste één van de vier prioritaire sectoren betrokken is? Waar kan het project m.b.t. intersectorale beroepenoriëntatie zich concreet op richten (doelstelling)? Op welke doelgroep(en) kan een dergelijk project zich richten, van welke beschikbare instrumenten/initiatieven kan daarbij gebruik worden gemaakt, hoe kunnen deze instrumenten/initiatieven met elkaar worden verbonden tot een intersectorale beroepenoriëntatie en welke eventuele blinde vlekken zijn er in het beschikbare instrumentarium (en moeten nog ontwikkeld worden)? Opbouw rapport Hoofdstuk twee beschrijft de doelstelling en de onderzoeksverantwoording. Hoofdstuk drie presenteert de resultaten van de verrichtte analyse met betrekking tot huidige en toekomstige arbeidstekorten en het beschikbare arbeidspotentieel met de focus op de vier prioritaire sectoren. Aansluitend geeft hoofdstuk vier inzage in reeds bestaande (inter)sectorale instrumenten en initiatieven op het gebied van beroepen/loopbaanoriëntatie in de regio West-Brabant. Hoofdstuk vijf omvat tot slot de conclusies en de aanbevelingen. Aan het rapport zijn de volgende bijlagen toegevoegd: - Interviewleidraad stakeholders; - Interviewleidraad lectoren onderwijs; - Richtlijnen aanleveren informatie ; - Matrices initiatieven in instrumenten loopbaanoriëntatie West-Brabant; - Aanvullende cijfers arbeidsmarkt West-Brabant. Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina 6 6

7 2. Doelstelling en onderzoeksverantwoording Dit hoofdstuk beschrijft de doelstelling en de onderzoeksverantwoording van het verrichtte verkennend onderzoek naar intersectorale beroepenoriëntatie in de regio West-Brabant. 2.1 Doelstelling De doelstelling van dit verkennend onderzoek luidt als volgt: Het middels analyse en verkenning meer zicht krijgen op specifieke kansen en knelpunten in de regio West-Brabant op het gebied van intersectorale beroepenoriëntatie voor de vier prioritaire sectoren (zorg, techniek, groen en zakelijke dienstverlening). 2.2 Onderzoeksverantwoording Het onderzoek is uitgevoerd in de volgende stappen: 1. Analyse; 2. Verkenning; 3. Rapportage. De stappen worden hieronder toegelicht. Stap 1 Analyse In deze stap is middels deskresearch het volgende in kaart gebracht: arbeidstekorten voor de vier prioritaire sectoren in de regio West-Brabant (nu en verwachtingen voor de komende vijf jaar), uitgesplitst naar (opleidings)niveau en beroep(sgroep); het beschikbare arbeidspotentieel voor de vier prioritaire sectoren in de regio West- Brabant (nu en verwachtingen voor de komende vijf jaar); het arbeidspotentieel dat momenteel in de regio West-Brabant onvoldoende wordt benut voor de vier prioritaire sectoren; subsectoren/onderdelen van de vier prioritaire sectoren waar een overschot aan arbeidspotentieel bestaat in de regio West-Brabant; aanpalende sectoren waar een overschot aan arbeidspotentieel bestaat in de regio West - Brabant. Stap 2 Verkenning In stap 2 heeft een nadere verkenning plaatsgevonden van bestaande (inter)sectorale instrumenten en initiatieven voor de gouden lijst van beroepen/beroepsgroepen binnen de vier prioritaire sectoren in West-Brabant op het gebied van beroepenoriëntatie. De verkenning is uitgevoerd middels deskresearch en interviews met sleutelinformanten namens de vier prioritaire sectoren. Om meer diepte-informatie met betrekking tot beroepenoriëntatie en keuzeprocessen in het algemeen te Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina 7 7

8 genereren, zijn interviews gehouden met de lectoren van Avans en het ROC West-Brabant (de interviewleidraden zijn opgenomen in bijlage 1 en 2). Tevens zijn onder de samenwerkende partijen bestaande instrumenten en initiatieven geïnventariseerd. Hiertoe is een korte instructie opgesteld voor de samenwerkende partijen met richtlijnen voor het aanleveren van informatie (zie bijlage 3). Op basis van deskresearch zijn aanvullende instrumenten en initiatieven in kaart gebracht en geanalyseerd. Stap 3 Rapportage De resultaten van de analyse en de verkenning zijn, evenals concrete aanbevelingen voor de invulling van een project intersectorale beroepenoriëntatie West-Brabant, vastgelegd in onderhavige rapportage. Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina 8 8

9 3. Analyse arbeidstekorten en arbeidspotentieel Dit hoofdstuk beschrijft de analyse naar arbeidstekorten en arbeidspotentieel voor de regio West- Brabant, waarbij ingezoomd wordt op de vier prioritaire sectoren genoemd in het uitvoeringsprogramma van de Regio West-Brabant , te weten Techniek, Zorg, Zakelijke Dienstverlening en Groen. 3.1 West-Brabantse arbeidsmarkt Huidige arbeidsmarkt 1 De werkgelegenheid in West-Brabant is in 2012 ten opzichte van 2011 met 2,3% afgenomen. Waar in voorgaande jaren de sector Industrie de grootste banenverstrekker was, was in 2012 de sector Gezondheids- en welzijnszorg de grootste werkgever in West-Brabant. De Top 5 (zie figuur A1 bijlage A) omvangrijkste werkgelegenheidssectoren in West-Brabant in 2012 is als volgt: 1. Gezondheids- en Welzijnszorg, 2. Industrie, 3. Detailhandel, 4. Groothandel en 5. Advisering en Onderzoek. Het banenverlies in West-Brabant was in 2012 het grootst binnen de sectoren Industrie, Horeca, Landbouw, Bouwnijverheid en Openbaar Bestuur en Overheid. Toename van het aantal banen in West- Brabant in het jaar 2012 was het grootst binnen de sector Gezondheidszorg. De sectoren Advisering en Onderzoek, Informatie en Communicatie en Detailhandel lieten een relatief meer bescheiden groei zien. Gekeken naar het aantal vacatures, zijn in 2012 in West-Brabant de meeste vacatures ontstaan binnen de Detailhandel gevolgd door de sectoren Zakelijke Dienstverlening, Groothandel, Zorg/Welzijn en Industrie. In de collectieve sectoren (Openbaar bestuur en Onderwijs) zijn verhoudingsgewijs weinig vacatures ontstaan. De meeste vacatures ontstaan door een vervangingsvraag. Op gemeentelijk niveau is in 2012 het aantal banen in West-Brabant procentueel het sterkst afgenomen in de gemeente Baarle-Nassau, gevolgd door de gemeenten Zundert, Moerdijk, Alphen- Chaam en Oosterhout. De gemeente Halderberge en Woensdrecht laten een groei van het aantal banen zien. Voor de gemeente Halderberge geldt dat deze toename met name plaatsvindt binnen de economische sector overige zakelijke dienstverlening (1 van de 4 gedefinieerde prioritaire sectoren, zie tabel A1 bijlage A). Algemene verwachtingen arbeidsmarkt 2 De beroepsbevolking van West-Brabant vergrijst sterk, ruim mensen zullen de komende jaren de arbeidsmarkt verlaten als gevolg van het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Daarnaast zal het aandeel 45-plussers tussen 2010 en 2020 met 14% toenemen tot personen en wordt het aandeel ouderen in 2020 geschat op 45%. Toch wordt voor de periode 2010 tot 2020 in West- 1 Regio West-Brabant, Uitkomsten Werkgelegenheidsenquête November rpa West-Brabant, Monitor ontwikkeling Arbeidsmarkt West-Brabant Juni Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina 9 9

10 Brabant verwacht dat de werkgelegenheid met 3,5% zal stijgen tot ongeveer banen 3. Na 2020 wordt verwacht dat het aantal banen met 6% zal afnemen tot banen. Verwacht wordt dat in 2020 ruim 35% van de beroepsbevolking hoger opgeleid is en 43% een mbo opleiding heeft afgerond. De vooruitzichten (kans op betaalde arbeid) zijn slecht voor ongeschoolden en iets minder gunstig voor academici. Voor hbo-afgestudeerden en gediplomeerden op lager en middelbaar niveau zijn de gemiddelde vooruitzichten beter. 3.2 Arbeidstekorten 4 De arbeidsmarkt in West-Brabant is op dit moment relatief sterk vergrijsd in vergelijking met veel andere regio s. Sinds 2000 is in West-Brabant de bevolkingsgroep van 0-15 jaar kleiner dan de groep jaar. Dit verschil zal naar verwachting het grootst zijn rond De bevolking in West-Brabant neemt nog toe tot personen in 2015 en ruim in De potentiële beroepsbevolking daalt daarentegen van in 2010 tot in Een krimp van de feitelijke beroepsbevolking zal afhangen van de bruto participatie. De afgelopen jaren liet de bruto participatie in West-Brabant een opwaartse trend liet zien welke is toe te kennen aan de toename van het gemiddelde opleidingsniveau (naarmate het opleidingsniveau stijgt, neemt ook de participatiegraad toe) en door een inhaalslag bij vrouwen en ouderen. Uit de Arbeidsmarktscan 2012 van het RWI blijkt echter dat vrouwen van 25 tot 45 jaar (steeds) vaker afzien van arbeidsdeelname. Voor gedeeltelijk arbeidsgeschikten en niet-westerse allochtonen geldt dat zij relatief gezien nog altijd minder participeren op de arbeidsmarkt. Tevens van belang is dat de regio West-Brabant te maken heeft met een uitgaand pendelsaldo: er werken meer mensen uit West-Brabant in andere regio s dan andersom Sectorale tekorten Sommige sectoren in West-Brabant zijn sterker dan gemiddeld vergrijsd en hebben ook een groter dan gemiddeld aandeel in de werkgelegenheid, dit is van belang om de impact van de vergrijzing te meten. De sectoren Industrie en Zorg en Welzijn hebben een groot aandeel in de werkgelegenheid in West - Brabant, maar zijn ook zeer sterk vergrijsd. Dit geldt tevens voor de sectoren Vervoer en Telecom, Overheid, Onderwijs en Bouw (zie figuur 3.1). Een deel van de beroepsbevolking dat met pensioen gaat, zal niet worden vervangen. Daarnaast hebben niet alle ouderen die in deze sectoren werkloos worden kans om in dezelfde sector weer aan de slag te komen doordat de werkgelegenheid is afgenomen. 3 rpa West-Brabant, Arbeidsmarkt West-Brabant : De regionale verwachtingen tot 2040 voor de werkgelegenheid en de beroepsbevolking na de financiële crisis. Maart UWV WERKbedrijf, Vergrijzing en krapte op de arbeidsmarkt Arbeidsmarktregio West-Brabant. Mei Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina

11 Figuur 3.1 Vergrijzing per sector West-Brabant Bron: UWV WERKbedrijf De sector Zorg zal het meest te kampen krijgen met de gevolgen van de vergrijzing: de komende jaren verlaten in West-Brabant ongeveer jarigen deze sector. Daarnaast stijgt het aantal banen door een toenemende zorgvraag onder de ouder wordende bevolking. Voor de sectoren Bouw, Vervoer/Telecom en Industrie geldt dat door het geringe aantal schoolverlaters van technische opleidingen de verwachte aantrekking van de economie in deze sectoren leidt tot een sterk groeiend aantal vacatures voor technisch personeel, met name voor de beroepsgroepen monteurs en onderhoudstechnici. De verwachting is dat in de komende jaren veel vraag naar personeel zal ontstaan binnen de sectoren Detailhandel, Zakelijke Dienstverlening, Groothandel, Industrie en Zorg en Welzijn. Ook worden knelpunten voorzien voor de doorgaans veelvuldig onder werkzoekenden voorkomende beroepen zoals bouwvakkers, interieurverzorgers, chauffeurs en productiemedewerkers. 5 Onderstaand wordt kort ingegaan op de meest relevante sectorale informatie van de vier door de regio West-Brabant geprioriteerde sectoren. Sector Techniek In opdracht van Tune Techniek is door VDW Research een uitwerking gemaakt voor de vraag naar technische beroepen in Noord-Brabant 6, waarbij een uitsplitsing is gemaakt naar de diverse deelregio s waaronder West-Brabant. Op basis van genoemd onderzoek wordt ten aanzien van de sector techniek voor West-Brabant het volgende geconcludeerd: - Voor West-Brabant is een totale instroombehoefte voor technische beroepen in het jaar 2014 becijferd van à banen. Deze aantallen komen overeen met 27% à 28% van de voor de gehele provincie berekende instroombehoefte, wat meer is dan het regio -aandeel aan technische beroepen in Brabant (circa 22,5%); 5 UWV WERKbedrijf, Regionale arbeidsmarktschets 2012 Arbeidsmarktregio West-Brabant. September Vraagontwikkeling Technische beroepen in Noord-Brabant en deelregio s (VDW research, juni 2010) Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina

12 - De helft van de instroombehoefte bestaat uit banen voor middelbaar technische beroepen (nl tot ), dit komt overeen met 3% à 3,7% van het aantal banen op middelbaar niveau. Per (samengevoegde) subsectoren binnen de techniek wordt voor de komende jaren gesteld dat in de bouw (ondanks de huidige forse personeelskrimp) plaats blijft voor middelbaar geschoold technis ch personeel. Binnen de procesindustrie (vooral chemie), zal de instroombehoefte het grootst zijn aan hoger opgeleiden. In de rest van de industrie ligt het accent op het niveau van middelbaar geschoold personeel. De dienstensectoren in de techniek kennen op alle niveaus een behoorlijke instroombehoefte. Wat de hogere scholingsniveaus betreft heeft die vooral te maken met expansie en vervanging van technisch personeel in de zakelijke dienstverlening. Een groot deel van de instroombehoefte aan technisch geschoold personeel op middelbaar niveau is in de dienstensectoren geconcentreerd in de handel (groothandel, detailhandel en autobranche). Sector Zorg Door de ontwikkelingen in de sector zorg en welzijn verschuift de vraag naar personeel. In algemene zin lijkt de werkgelegenheid in de zorgsector (VVT, gehandicaptenzorg, ziekenhuizen, GGZ, overige zorg) op de lagere niveaus af te nemen en op de hogere niveaus toe te nemen. In de afgelopen jaren was er bijvoorbeeld vanuit de ouderenzorg vooral vraag naar instroom van nieuw personeel op mbo niveau 3. Op dit moment kunnen instellingen de vacatures op niveau 3 relatief makkelijk invullen; er lijkt momenteel zelfs sprake van een overschot. Naar verwachting zullen op termijn weer tekorten op niveau 3 ontstaan gezien de vergrijzing van het personeelsbestand, leidend tot een toenemende vervangingsvraag. Verder neemt de vraag naar hoger gekwalificeerd personeel (mbo niveau 4, 4+, hbo) in de zorg (sterk) toe, als gevolg van recente (beleids- en technologische) ontwikkelingen zoals de extramuralisering van de zorg, de toenemende inzet van zorgtechnologie (zorg op afstand), de ontwikkeling van nieuwe zorgconcepten en de overheveling van de begeleiding van cliënten van de AWBZ naar de WMO. In de welzijnssector is er, door de bezuinigingen, sprake van overschotten. Ook op de hogere niveaus binnen welzijn zijn veel mensen hun baan verloren of dreigen deze te verliezen. Er worden in West-Brabant met name tekorten verwacht in de Verpleeg-, verzorgingstehuizen, de Thuiszorg en de Overige Zorg (zie tabel 3.1). Medio 2015 wordt met name al een groot tekort aan Verzorgenden niveau 3 verwacht. Ook wordt een tekort verwacht voor Verpleegkundigen op niveau 5 (zie tabel 3.2). Tabel 3.1: Tekorten naar branche van VOV-personeel (als % van de werknemers), in Regio Totaal WJK VOVpersoneel West- Brabant Ziekenhuiz en GGZ Gehandica ptenzorg VVT Overige zorg Kinderopv ang Jeugdzorg WMD Totaal Zorg VOVpersoneel 9,10% 24,20% 1,00% -1,90% -7,90% 32,50% 27,60% 8,20% 1,60% 24,50% Tabel 3.2: Tekorten naar kwalificatie van VOV-personeel (als % van de werknemers), in Regio Verpleegkundige 5 Verpleegkundige 4 Verzorgen de 3 Helpende 2 Zorghulp 1 SPH 5 MD 5 SAW 4 SAW 3 Totaal Zorg & WJK VOVpersoneel West- Brabant -0,50% 1,50% -7,90% 3,60% 12,50% 21,20% 25,60% 9,00% 25,10% 5,80% Bron: AZW, Regionaal Tabellenboek Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina

13 Sector Zakelijke dienstverlening De sector zakelijke dienstverlening is tot aan de economische crisis fors gegroeid. De negatieve ontwikkelingen in de jaren 2009 en 2010 zijn veelal de som wegens de teruggang in de regio van marketingbureaus, makelaars, notarissen en ingenieurs- en architectenbureaus. Ook de malaise in de bouwsector (waarvan veel subsectoren binnen de zakelijke dienstverlening afhankelijk van zijn) heeft hieraan bijgedragen. Accountants- en advocatenkantoren hebben de recessie relatief goed doorstaan. Vanaf 2012 wordt er een groei verwacht van de werkgelegenheid 7, het arbeidsvolume van werknemers neemt naar verwachting met 0,5% toe en dat voor zelfstandigen met 3%, zodat het totale arbeidsvolume gemiddeld met bijna 1% stijgt. Ook het aantal vacatures groeit de komende jaren naar verwachting verder. Door Ecabo is een uitsplitsing gemaakt naar de werkgelegenheid in West-Brabant per richting op mbo niveau in het jaar 2011 (figuur 3.2.) Figuur 3.2: Werkgelegenheid naar ECABO richting op mbo niveau 2011, West-Brabant Voor de komende jaren worden de meeste vacatures binnen de sector Zakelijke Dienstverlening verwacht voor de middelbare administratieve en commerciële beroepen. Sector Groen In de sector Groen worden mede door de vergrijzing tekorten verwacht in de branches Voedsel, Tuincentra, Teelt (open en bedekt) en Melkveehouderij. Volgens CBS Statline is in de sector landbouw, bosbouw en visserij 32 procent van de werkenden 50 tot 64 jaar. Het percentage ouderen zal de komende jaren toenemen. Het aandeel jongeren tot 29 jaar is circa 20 procent en vertoont de afgelopen jaren een dalende tendens. 9 Andersom geldt dat er een overschot verwacht wordt in de branches Recreatiedieren en Hoveniers/groenvoorzieningen doordat er meer pas gediplomeerden zijn dan vacatures. 7 Bron: Sectorale arbeidsmarktinformatie Zakelijke Dienstverlening, RWI, december Bron: Ecabo, regiosheet Arbeidsmarktregio West-Brabant, RWI, Sectorale arbeidsinformatie Overschotten en tekorten. Kansen en mogelijkheden. Deel B: Sectorbeschrijvingen 1. Land- en tuinbouw. Den Haag. December 2011 Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina

14 Onderstaande tabel 3.3 geeft per branche aan waar een overschot (groen ++) verwacht wordt en in welke branches een tekort (rood --). Tabel 3.3: Werkgelegenheidsperspectieven (overschot en tekort) branches uit de sector groen Branche Niveau 2 Niveau 3 Niveau 4 Legenda Bloemendetailhandel Geen informatie Tuincentra Zeer goed. Er zijn meer starters dan vacatures Open teelt Voldoende. Er zijn iets meer starters dan vacatures. Bedekte teelt = In balans. Er zijn ongeveer evenveel vacatures als starters. Groothandel/veilingen - Matig. Er zijn iets meer vacatures dan starters. Loonwerk Slecht. Er zijn meer vacatures dan starters. Melkveehouderij = -- - Recreatiedieren Graasdieren Hokdieren Hoveniers/groenvoorzienin gen Voedsel Bron: Aequor, Vacatureonderzoek 2011 Volgens de prognose van Aequor zal landelijk alleen al door de vervangingsvraag in 2016 in de vijf branches een tekort aan medewerkers op mbo niveau 2, 3 en 4 ontstaan van circa Dit tekort groeit hard door de lage uitstroom van gediplomeerden en de hoge vervangingsvraag in verband met de vergrijzing. De grootste tekorten ontstaan naar verwachting op mbo niveau Arbeidspotentieel In de Regionale Arbeidsmarktschets 10 van het UWV WERKbedrijf wordt in het algemeen het arbeidspotentieel van West-Brabant beschreven: Jongeren lopen het risico dat ze te lang langs de kant blijven staan en daardoor in de toekomst moeite hebben om in het arbeidsproces in te passen. Vooral jongeren zonder of met lage kwalificatie moeten in een vroeg stadium worden opgepakt en begeleid. Ouderen verdienen ook de nodige aandacht, vooral 55-plussers. Zolang zij hun lopende arbeidsovereenkomst kunnen handhaven is er van een probleem nog geen sprake. Voor een oudere die werkloos is of dreigt te worden is het verwerven van een nieuwe arbeidsplaats op de arbeidsmarkt bijna onmogelijk. Werkgevers geven in het algemeen voorkeur aan jongere werknemers. Extra aandacht en inzet richting werkgevers voor het vervullen van hun vacatures, vooral wegnemen van vooroordelen over ouderen, is van wezenlijk belang. AG-groepen en dan vooral de Wajong en Arbeidsgeschikten met een laag afschattingspercentage vormen een belangrijke derde groep die extra aandacht verdient. Ook zij kunnen een grote bijdrage leveren aan de oplossing van toekomstige arbeidsmarkttekorten. Wel zal ook hier het nodige geïnvesteerd moeten worden zowel richting de werkzoekende als de werkgever om beide partijen met elkaar in contact te brengen. Daarnaast zal, indien nodig, een investering moeten plaatsvinden om de werkzoekende op een acceptabel kwalificatieniveau te brengen. 10 UWV WERKbedrijf, Regionale arbeidsmarktschets 2012 Arbeidsmarktregio West-Brabant. September Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina

15 3.3.1 Arbeidspotentieel geregistreerde werkzoekenden in West-Brabant De regio West-Brabant telt in oktober geregistreerde werkzoekenden met een opleidingsniveau tot en met mbo De meeste geregistreerde werkzoekenden bevinden zich in de beroepsklasse Technische en Industrieberoepen (4.422), gevolgd door de beroepsklasse Economisch- Administratieve beroepen (3.470) en Verzorgende en Dienstverlenende beroepen (3.088). Figuur 3.3: Geregistreerde werkzoekenden West-Brabant per beroepsklasse oktober 2012 (zonder hbo/wo). In procenten. 2% 1% 1% 1% 1% 0% 3% 22% 11% 25% 33% Bron: UWV WERKbedrijf, bewerking AO Consult 2013 Technische en industrieberoepen Economisch-administratieve beroepen Verzorgende en dienstverlenende beroepen Transportberoepen Sociaal-culturele beroepen Agrarische beroepen Medische en paramedische beroepen Openbare orde- en veiligheidsberoepen Informatica beroepen Pedagogische beroepen Onbekend Het grootste arbeidspotentieel onder geregistreerde werkzoekenden is in West-Brabant te vinden onder de beroepsgroep productiemedewerkers met ruim werkzoekenden. De beroepsgroep chauffeurs volgt met ruim werkzoekenden, gevolgd door de receptionisten en administratieve employés met 936 werkzoekenden. Ook onder de interieurverzorgers (776), hulpkrachten horeca en verzorging (774), bouwvakkers (700) en commercieel employés (700) is relatief veel arbeidspotentieel te vinden (zie figuur 3.4). Figuur 3.4: Top10 Geregistreerde werkzoekenden West-Brabant per beroepsgroep oktober 2012 (zonder hbo/wo). In procenten. 7% 7% 8% 8% 8% 6% 9% 10% 22% 15% Productiemedewerkers Chauffeurs Receptionisten en administratieve employés Interieurverzorgers Hulpkrachten horeca en verzorging Bouwvakkers Commercieel employés Boekhouders en secretaresses Verkopers Verzorgend personeel Bron: UWV WERKbedrijf, bewerking AO Consult Het aantal geregistreerde werkzoekenden inclusief HBO/WO is HBO/WO is niet meegenomen in de uitsplitsing beroepsklassen en beroepsgroep. Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina

16 De meeste geregistreerde werkzoekenden (6.709 personen) zijn tussen 27 en 50 jaar oud. Onder 50- plussers bevinden zich werkzoekenden, wat (ten opzichte van andere arbeidsmarktregio s) een relatief hoog aantal is. Jongeren 12 (jonger dan 27 jaar) zijn het minst vertegenwoordigd met werkzoekenden. Zoals figuur 3.5 laat zien, heeft bijna de helft (48%) van de geregistreerde werkzoekenden in West- Brabant een basis/vmbo-opleiding afgerond (en dus geen startkwalificatie), gevolgd door geregistreerde werkzoekenden die een mbo1-opleiding hebben afgerond (15%) of een mbo4-opleiding (14%). Figuur 3.5: Verdeling geregistreerde werkzoekenden (in procenten) naar opleidingsniveau oktober % 11% 14% 15% 4% 48% Basis/ vmbo Havo/ VWO MBO-1 en algemeen MBO-2 MBO-3 MBO-4 Bron: UWV WERKbedrijf, bewerking AO Consult 2013 Om het arbeidspotentieel onder geregistreerde werkzoekenden in West-Brabant nader te specificeren, wordt in figuur 3.6 inzicht gegeven in het percentage arbeidspotentieel binnen een bepaalde beroepsgroep, opleidingsniveau en leeftijdscategorie afgezet tegen het totale bestand geregistreerde werkzoekenden (13.782) in West-Brabant. Zoals uit de figuur blijkt, bevindt het grootste arbeidspotentieel onder geregistreerde werkzoekenden zich onder productiemedewerkers jaar en 50 jaar en ouder met een basis/vmbo-opleiding (5,9% en 4,8%). Ook onder interieurverzorgers (27-50 jaar) met ditzelfde opleidingsniveau bevindt zich relatief veel arbeidspotentieel (2,4%). Een andere deel van de geregistreerde werkzoekenden bevindt zich onder de beroepsgroep chauffeurs, waar zich op diverse opleidingsniveaus en binnen alle leeftijdscategorieën voldoende arbeidspotentieel bevindt. 12 Cijfers over het aantal geregistreerd werkzoekenden onder personen jonger dan 27 jaar kunnen een vertekend beeld weergeven, daar niet elke jongere onder de 27 jaar zich laat registreren bij UWV WERKbedrijf. Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina

17 Figuur 3.6: Percentage arbeidspotentieel onder geregistreerd werkzoekenden in West-Brabant binnen een bepaalde beroepsgroep, opleidingsniveau en leeftijdscategorie afgezet tegen het totale bestand geregistreerd werkzoekenden (13.782). Verkopers, basis/vmbo jaar Receptionisten en administratieve employés, basis/vmbo 50 jaar en ouder 1% 1,30% 1% 1,10% 1,30% 1,10% 1,10% 1,40% 1,60% 1,20% 2,40% 2% 4,80% 5,90% 0,00% 1,00% 2,00% 3,00% 4,00% 5,00% 6,00% Productiemedewerkers, basis/vmbo tot 27 jaar Productiemedewerkers, basis/vmbo 50 jaar en ouder Productiemedewerkers, basis/vmbo jaar Interieurverzorgers, basis/vmbo jaar Hulpkrachten horeca en verzorging, basis/vmbo 50 jaar en ouder Hulpkrachten horeca en verzorging, basis/vmbo jaar Chauffeurs, mbo jaar Chauffeurs, mbo1 50 jaar en ouder Chauffeurs, mbo jaar Chauffeurs, basis/vmbo 50 jaar en ouder Chauffeurs, basis/vmbo jaar Bouwvakkers, basis/vmbo jaar Bron: UWV WERKbedrijf, bewerking AO Consult Intersectorale mobiliteit 13 Tabel 3.4 geeft ter indicatie inzicht in de intersectorale mobiliteit van geregistreerde werkzoekenden in Opvallend is dat in 2009 meer dan de helft van de uitstromers (57%) in een andere sector is gaan werken dan in de sector waar men voorheen werkzaam was. Met name uitstromers die in de overige maatschappelijke dienstverlening werkzaam waren, zijn in een andere sector gaan werken (87%). Binnen de sector industrie lijkt er minder sprake te zijn van intersectorale baanverandering onder geregistreerd werkzoekenden: meer dan de helft (59%) van de uitstromers die in de industrie werkzaam waren zijn wederom in de industrie gaan werken. Tabel 3.4: Intersectorale mobiliteit geregistreerd werkzoekenden in Heliview Research, Uitstroomonderzoek t.b.v. UWV WERKbedrijf. Breda. Maart Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina

18 3.3.2 Potentieel binnen opleidingen 14 Deze paragraaf beschrijft beknopt het aanwezige potentieel binnen opleidingen ( mbo niveau) voor de regio West-Brabant voor ieder van de geprioriteerde sectoren. Sector Techniek Voor de sector Techniek 15 geldt dat het aantal mbo studenten in Kenteq-kwalificaties sinds het jaar 2005 landelijk met 10% is teruggelopen. Sinds 2008 is deze daling het sterkst. Bij de verdeling van het aantal studenten naar niveau valt op dat het aantal mbo ers op niveau 1, vergeleken met 2011, 62% hoger uitvalt. Dit komt door het in gebruik nemen van enkele nieuwe kwalificaties op assistentniveau. Ten opzichte van 2011 is het aantal mbo studenten in de elektrotechniek met 5% afgenomen, het aantal studenten metaaltechniek neemt licht toe (landelijk gem iddeld met 2,7%). Na enkele jaren van daling is binnen de elektro-, installatie- en metaaltechniek het aantal nieuwkomers in het mbo ten opzichte van het vorige schooljaar aanzienlijk toegenomen, terwijl het aantal ouderejaars sinds 2009 (landelijk) terugloopt. Onderstaande tabellen geven de situatie in de regio West-Brabant weer, wat betreft het ingeschreven aantal mbo studenten binnen een Kenteq kwalificatie in de periode (tabel 3.5) en het aantal ingeschreven studenten op het ROC West-Brabant binnen een Kenteq kwalificatie (tabel 3.6). Tabel 3.5: Aantal mbo studenten Kenteq kwalificaties West-Brabant, Jaar Aantal Ontwikkeling ,9% Tabel 3.6: Aantal mbo studenten Kenteq kwalificaties ROC West-Brabant, Jaar Aantal Ontwikkeling ,2% In de jaren 2008 tot en met 2010 liep het aantal studenten op het ROC West-Brabant in een Kenteq gelieerde opleiding terug. Vanaf 2011 is een stijgende lijn zichtbaar. Sector Zorg In 2010 stroomde bijna een kwart van alle mbo studenten in West-Brabant in, in een mbo opleiding richting Zorg. De meeste studenten (absoluut) stroomden in, in de opleidingen Helpende, MD 5 of Verzorgende Beschikbare gegevens variëren per sector in o.a. jaartallen en de mate waarin verdieping mogelijk is 15 Bron: Kenteq onderzoeksbericht, Mbo studenten in Kenteq kwalificaties , januari 2013 Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina

19 Tabel 3.7: Instroom in opleidingen Regio Verpleegkundige 5 Verpleegkundige 4 Verzorgende 3 Helpende 2 Zorghulp 1 SPH 5 MD 5 SAW 4 SAW 3 Instroom opleidingen zorg en welzijn als percentage van totale instroom West-Brabant % Bron: AZW, Regionaal Tabellenboek Het gemiddelde studierendement 16 van Zorg en Welzijnsopleidingen in West-Brabant gemeten over de jaren geeft inzicht in de leerlingenuitstroom. Opvalt dat het studierendement onder BOL Verpleegkundige niveau 4 relatief laag is, alsook het rendement voor BOL Verzorgende niveau 3 en SPH 5 en MD5. Daarnaast valt op dat in West-Brabant het studierendement van studenten BBL Verzorgende niveau 3 en SPH 5 en MD 5 lager ligt dan het landelijk gemiddelde. Tabel 3.8: Studierendement gemiddelde Regio Verpleegkundige 5 Verpleegkundige 4 BOL Verpleegkundige 4 BBL Verzorgend e 3 BOL Verzorgend e 3 BBL Helpende 2 & Zorghulp 1 SPH 5 & MD 5 MMZ 4 & SAW 4 MMZ 3 & SAW 3 Totaal zorg en welzijn West-Brabant 72% 49% 72% 54% 60,00% 67,00% 46,00% 66,00% 62,00% 60,00% Nederland 60% 48,00% 65,00% 54,00% 65,00% 65,00% 49,00% 68,00% 57,00% 59,00% Bron: AZW, Regionaal Tabellenboek Het sectorrendement geeft het percentage gediplomeerden weer dat 1 jaar na instroom op de arbeidsmarkt nog steeds werkzaam is in de sector Zorg en Welzijn en geeft inzicht in de uitstroom naar andere sectoren. Hier valt op dat in West-Brabant in vergelijking met Nederland relatief meer gediplomeerden na 1 jaar nog werkzaam zijn in de sector Zorg en Welzijn. Tabel 3.7: Sectorrendement gemiddelde Regio Verpleegkundige 5 Verpleegkundige 4 BOL Verpleegkundige 4 BBL Verzorgen de 3 BOL Verzorgend e 3 BBL Helpende 2 & Zorghulp 1 SPH 5 & MD 5 MMZ 4 & SAW 4 MMZ 3 & SAW 3 Totaal zorg en welzijn West-Brabant 89% 84% 97% 85% 95% 66% 66% 71% 71% 76% Nederland 88% 81% 96% 83% 95% 49% 61% 63% 60% 67% Bron: AZW, Regionaal Tabellenboek Sector Zakelijke Dienstverlening Onderstaande figuur geeft het aantal leerlingen, gediplomeerden en de arbeidsmarktinstroom weer binnen de verschillende richtingen van de sector zakelijke dienstverlening in West-Brabant (voor het jaar 2011). Hierbij valt op dat de arbeidsmarktinstroom voor elk van de genoemde richting lager is dan het aantal gediplomeerden. Hetgeen erop kan wijzen dat leerlingen na het behalen van hun diploma instromen in een andere sector of in zijn geheel niet toetreden tot de arbeidsmarkt en oftewel werk loos zijn oftewel ervoor kiezen hun studieloopbaan te vervolgen (bijvoorbeeld middels doorstroom naar een vervolgopleiding). 16 Het percentage studenten dat is ingestroomd in een bepaalde kwalificatie in jaar t dat binnen x+1 jaar het bijbehorende diploma heeft behaald, waarbij x de reguliere studieduur in jaren is. Het regionale studierendement wordt berekend op basis van de woonregio van de student in het instroomjaar. Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina

20 Figuur 3.7: Leerlingen, gediplomeerden, arbeidsmarktinstroom mbo, 2011, naar richting, West -Brabant SEC FIN COM CMBV ICT JUR Leerlingen Gediplomeerden Instroom Figuur X: In onderstaande tabel is een nadere uitsplitsing gemaakt naar de verschillende mbo niveaus van de Ecabo richtingen, voor wat betreft het percentage leerlingen, gediplomeerden en mbo instroom in het jaar Tabel 3.8: Samenstelling leerlingen, gediplomeerden, instroom mbo 2011, naar ECABO richting West-Brabant 18 Richting Leerlingen Gediplomeerden Instroom mbo SEC 1-2 5% 6% 7% SEC % 8% 16% FIN 1-2 5% 6% 5% FIN % 18% 21% COM % 17% 14% CNMBV 4 5% 4% 5% ICT 1-2 5% 3% 5% ICT % 23% 18% JUR 4 11% 15% 9% Sector Groen 19 Over het algemeen stijgt het gemiddelde functieniveau in de sector Groen, maar wordt in het mbo een afname van de studentenaantallen verwacht. De studentaantallen op hbo- en wo-niveau nemen over het algemeen toe. 20 Landelijk is het merendeel van de instromende mbo leerlingen in de groensector afkomstig van een vmbo opleiding Groen (44%). Meer dan een kwart van de instromers heeft een opleiding vmbo TL (28%) gevolgd. De instroom is het hoogst op mbo niveau 4 (43%). De verdeling van de leerlingeninstroom over de sectoren is als volgt: sector Dier (48%), sector Groene Ruimte (21%), sector Plant (15%) en sector Bloemen- en groene detailhandel (15%). Slechts 1% van de leerlingen stroomt in, in een opleiding richting de sector Voedsel of AKA (beiden 1%). 17 Bron: Ecabo, regiosheet Arbeidsmarktregio West-Brabant, 2012 (gegevens over gediplomeerden hebben betrekking op het jaar Bron: Ecabo, regiosheet Arbeidsmarktregio West-Brabant, Aequor, Doorstroomcijfers VMBO-MBO groen. Oktober RWI, Sectorale arbeidsinformatie Overschotten en tekorten. Kansen en mogelijkheden. Deel B: Sectorbeschrijvingen 1. Land- en tuinbouw. Den Haag. December 2011 Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina

21 In onderstaande figuur wordt de instroom van mbo groen vanuit het vmbo gespecificeerd per vmbosector. Hieruit blijkt dat van de gediplomeerden vmbo Zorg en Welzijn die kiezen voor een mbo opleiding Groen, 70% kiest voor een opleiding in de sector Dier. Van de gediplomeerden vmbo Techniek die kiezen voor een mbo opleiding Groen, maakt 41% de keuze voor een opleiding in de sector Plant. Figuur 3.8: Specificatie instroom mbo groen vanuit vmbo Bron: Aequor, Doorstroomcijfers vmbo-mbo groen. Oktober In het schooljaar koos meer dan een derde van de gediplomeerden uit de sector Groen voor een vervolgstudie op mbo/hbo-niveau. Tweederde van de gediplomeerden Groen is direct gaan deelnemen aan de arbeidsmarkt. Onderstaande figuur 3.9 geeft de doorstroom van mbogediplomeerden per beroepsgroep weer voor het jaar Figuur 3.9: Doorstroom per beroepsgroep, gediplomeerden mbo jaar Bron: Aequor, Doorstroomcijfers na het mbo groen Kenmerken studenten De traditioneel belangrijke bron voor instroom in groene opleidingen komt met name van jongeren die van huis uit een band met de sector hebben. Langzaam neemt dit aandeel af en is moeilijk te vervangen. Vanuit de stedelijke gebieden en met name onder allochtonen is weinig instroom. Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina

22 Tekorten aan stageplaatsen en leerbanen Uit gegevens van Kenniscentra en opleidingen blijkt dat momenteel tekorten aan stageplaatsen en leerbanen bestaan in diverse branches. Deze tekorten aan stageplaatsen/leerbanen kunnen wijzen op een toekomstig overschot aan gediplomeerden/werkzoekenden binnen deze branches. Met name voor de branches Transport en Logistiek, Dierverzorging, Plantenteelt, Veehouderij en Paardenhouderij zijn momenteel tekorten aan stageplaatsen. Voor de branches Bouw en Infra (alle niveaus) en Mobiliteit (BOL 3+4) geldt eveneens dat er over het algemeen een tekort bestaat aan stageplaatsen en leerbanen. Voor de branches Zorg (BOL 1+2), Welzijn (BOL alle niveaus), ICT (BOL 3+4), Veiligheid (BOL 3+4), Groene Ruimte (BBL 1+2), AV Multimedia en Gaming (BOL alle niveaus), Artiesten, Theater en Evenementen (BOL alle niveaus), Mobiliteit (BBL/BOL 1+2), Procestechniek (BOL 3+4), Bakkerij (BBL alle niveaus), Reizen (BBL/BOL 3+4) geldt dat er over het algemeen evenwicht is tussen het aantal leerlingen en het aantal stageplaatsen/leerbanen. Ook binnen deze branches kan eventueel toekomstig arbeidspotentieel zich bevinden. Met name leerlingen uit branches met vermeld opleidingsniveau genoemd in onderstaande tabel 3.9 kunnen gezien worden als interessant toekomstig arbeidspotentieel. Tabel 3.9: Tekorten stageplaatsen naar branche en opleidingsniveau, in procenten. Branche Opleidingsniveau Tekort % Detailhandel Food en Non Food Groene Ruimte Bloemen en Tuincentra Plantenteelt BBL % BBL % BOL % BBL 1+2 3% BBL 3+4 9% BBL % BBL % BBL % BBL % Dierverzorging BBL % Veehouderij en Paardenhouderij BBL % Carrosserie BBL % Transport en Logistiek BBL % Bron: SBB/Kenniscentra, bewerking AO Consult UWV WERKbedrijf, Basiscijfers Jeugd regio West-Brabant. Oktober Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina

23 4. Inventarisatie (inter)sectorale instrumenten en initiatieven 4.1 (Inter)sectorale instrumenten en initiatieven Reeds bestaande instrumenten en initiatieven in de regio West-Brabant op het gebied van (inter)sectorale beroepenoriëntatie (waarbij tenminste 1 van de 4 prioritaire sectoren betrokken is) zijn op verschillende manieren in kaart gebracht: - Deskresearch; - Versturen van een richtlijn naar de leden van de begeleidingsgroep RpA/regio West Brabant met het verzoek de bij hen en hen organisatie bekende initiatieven en instrumenten aan te leveren; - Versturen van een richtlijn naar (vertegenwoordigers) van de gemeenten/sw bedrijven met het verzoek de bij hen en hen organisatie bekende initiatieven en instrumenten aan te leveren. Bovenstaande heeft geresulteerd in een vijftal matrices (als bijlage aan deze rapportage toegevoegd). Matrix 1 heeft betrekking op de instrumenten en initiatieven die intersectoraal van opzet zijn, matrices 2 tot en 5 bieden inzage in de sectorale instrumenten en initiatieven. Samenvattend wordt gesteld dat verreweg de meeste bestaande instrumenten zich richten op de doelgroep vmbo/mbo-studenten. Het ontbreekt in de regio West-Brabant momenteel dus nog aan aanbod met betrekking tot beroepenoriëntatie voor andere doelgroepen (zoals voortijdig schoolverlaters, baanwisselaars (mobiliteit) en werkzoekenden). Daarnaast kan onderscheid worden gemaakt tussen instrumenten en initiatieven die vooral passief van aard zijn (aanbod van website met informatie over een specifiek beroep of voorlichtingsmateriaal) en instrumenten die meer actief van aard zijn (scholieren lopen mee in de praktijk, er worden doe -dagen georganiseerd etc.). Het bestaande aanbod is grotendeels passief van aard. Opvallend is daarbij het feit dat instrumenten die intersectoraal gebruikt worden vaker passief van aard zijn, dan de instrumenten die een sectoraal karakter kennen. Tot slot geldt dat veel van de bestaande initiatieven en instrumenten een grote mate van gelijkenis vertonen. Zo is er voor iedere sector sprake van beroepenoriëntatie middels meeloopdagen. Wel geldt overigens dat het aanbod (in omvang/aantal bestaande instrumenten en initiatieven) sterk v arieert per sector. Van de vier door de regio West-Brabant geprioriteerde sectoren kent de sector techniek verreweg het grootste (regionale) aanbod van initiatieven en instrumenten. De sector Groen kent het minste aanbod. Geconcludeerd wordt ook dat er binnen de regio nog nauwelijks zicht is op wat er werkt. Van de bestaande initiatieven en instrumenten zijn nauwelijks tot geen rendementsberekeningen of evaluaties beschikbaar 22. Bovenstaande maakt het (voor nu) dan ook niet mogelijk om goed inzicht te b ieden in de best practices in het bestaande aanbod. 22 Specifiek voor de sector Techniek geldt dat momenteel door Tune Techniek onderzoek wordt verricht naar de effectiviteit van verschillende loopbaanprogramma s. Het verdient aanbeveling aan te sluiten op de uitkomsten van dit onderzoek. Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina

24 4.2 Bevindingen interviews sleutelinformanten vier prioritaire sectoren Deze paragraaf beschrijft de bevindingen met betrekking tot de afgenomen interviews met sleutelinformanten. Er hebben vier interviews plaatsgevonden (één interview met een vertegenwoordiger van iedere prioritaire sector). Opvallend is dat vertegenwoordigers van alle sectoren aangeven momenteel nog geen tekorten te zien in de eigen sector. Zij geven aan nog redelijk eenvoudig aan voldoende personeel te kunnen komen. Wel geldt voor alle sectoren dat zij moeite hebben met het invullen van meer specialistische vacatures. Voor de sector Zorg en Welzijn gaat het dan met name om bijvoorbeeld laboranten (de zogenaamde zorgtechnische medewerkers). Voor de sector Techniek om (elektrotechnische) monteurs en onderhoudstechnici. De beroepsgroep monteurs wordt ook genoemd door de sector Groen, wanneer het gaat om moeilijk vervulbare vacatures/tekorten. Voor de sector Zorg en Welzijn zullen toekomstige tekorten zich vooral toespitsen op verpleegkundige op niveau 4 en niveau 5 (met name voor de ziekenhuizen in de regio) en de eerdergenoemde medewerkers met een zorgtechnische achtergrond en in aansluiting hierop medewerkers die ICT en Zorg kunnen combineren. Voor de VVT sector geldt dat tekorten zich met name voor zullen doen op niveau 3 (ouderenzorg). Binnen de sector is een verschuiving te verwachten, het aantal vacatures in met name de kinderopvang, maar ook in de jeugdzorg en het welzijnswerk zal dalen (tevens zullen zich gedwongen ontslagen voor gaan doen in deze deelsectoren ), terwijl het aantal vacatures in de ouderenzorg verder zal stijgen. Door de sector wordt niet alleen het belang van intersectorale mobiliteit erkend, maar wordt ook aangegeven te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn voor zogenaamde sectorale mobiliteit (met andere woorden: hoe ervoor te zorgen dat mensen die momenteel werkzaam zijn in de kinderopvang en/of de jeugdzorg de overstap naar de ouderenzorg willen en kunnen maken? ). De sector Techniek ziet over het algemeen het aantal vacatures teruglopen. Van belang hierbij is ook de terugloop bij de zogenaamde toeleverende bedrijven (installatietechniek, elektro, constructie etc.). Deze tendens wordt in de regio onder andere zichtbaar door het teruglopende aantal BBL leerlingen in de techniek. De sector is zich bewust van de demografische ontwikkelingen in de regio West -Brabant en beschouwt de terugloop van het aantal jongeren als zorgwekkend (voor de toekom st). De sector zal zich in de toekomst dan ook moeten gaan focussen op de instroom van andere doelgroepen. Twee doelgroepen worden daarbij als kansrijk beschouwd: 1) Zij-instromers (afkomstig uit een andere sector) en 2) Oost-Europese arbeidsmigranten (veel van deze migranten zijn momenteel al werkzaam in de regio West-Brabant, voornamelijk in de glastuinbouw, de indruk bestaat dat een aantal in potentie de overstap naar de techniek zouden kunnen en willen maken). Voor eerstgenoemde groep (de zij-instromers) geldt dat deze ook door vertegenwoordigers van de zorgsector en de sector groen als belangrijk arbeidspotentieel wordt gezien. Bovengenoemde bevinding wordt verder kracht bijgezet door het initiatief matchpoint@work, hetgeen een samenwerkingsverband betreft van regionale werkgevers uit verschillende sectoren. Het samenwerkingsverband heeft als doelstellingen: 1. Kennisuitwisseling middels informele netwerkbijeenkomsten; 2. Fungeren als regionale mobiliteitspoule (onder meer door het onderling uitzetten van vacatures). Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina

25 De opleidingen in de techniek kennen naast teruglopende leerlingaantallen, relatief veel Voortijdig Schoolverlaters (VSV ers). Simpelweg omdat zij geen baan (BBL plek) kunnen vinden, of al snel na indiensttreding ontslagen worden (wegens teruglopende werkzaamheden). Naar verwachting maken deze jongeren veelal de overstap naar banen in de tuinbouw en de detailhandel. Door de sector wordt deze groep beschouwd als verloren arbeidspotentieel, daar zij ook op een later tijdstip niet meer terugkeren naar de sector. Evenals de sector Techniek ziet ook de sector Groen een daling in het aantal BBL leerlingen, hetgeen als zorgwekkend wordt beschouwd. Specifiek voor de sector Groen is daarnaast het feit dat (verwachte) tekorten zich niet zozeer voor zullen doen op de uitvoerende functies in de sector (deels ook omdat dit wordt opgevangen middels seizoenwerkers), maar meer op de ondersteunende functies. Te denken valt hierbij aan de beroepsgroep monteur, maar ook aan bijvoorbeeld (assistent) bedrijfsleiders. Het arbeidspotentieel voor de sector Groen kenmerkt zich vooral door het feit dat er weliswaar kwantitatief voldoende aanbod is, maar kwalitatief niet. Deze bevinding wordt ook onderkend door de sector Techniek. Investeren (in samenwerking met het onderwijs) in kwalitatief goed opgeleide medewerkers voor de toekomst staat dus hoog op de agenda. De sector zakelijke dienstverlening verwacht een tekort aan jonge, goed geschoolde medewerkers die op de hoogte zijn van technieken en systemen op het gebied van automatisering. De dreigende tekorten in de schoonmaakbranche worden naar verwachting veelal opgevuld door arbeidsmigranten. Het werk waar meer analytische kennis voor is vereist zal in omvang toenemen. Specifiek worden door de sector (kwalitatieve) tekorten verwacht op mbo+/hbo niveau. Als mogelijke oplossing wil de sector toe naar een hogere arbeidsparticipatie van vrouwen. Opmerkelijk is dat de sector zichzelf omschrijft als een sector waarin het aannamebeleid zich veelal concentreert op de doelgroep jong eren (schoolverlaters) en er in veel mindere mate sprake is van zij-instromers. Alle sectoren besteden in meer of mindere mate aandacht aan beroepenoriëntatie binnen de eigen sector. Het is daarbij opvallend dat er weliswaar veel samenwerking op dit gebied plaats vindt tussen werkgevers en onderwijsinstellingen, maar dat andere (regionale) partners niet of nauwelijks betrokken zijn. Gevraagd naar de benodigde partijen om een succesvol loopbaaninstrument neer te zetten, geven alle sectoren echter aan dat bij voorkeur ook de (lokale) overheid zou moeten participeren. 4.3 Bevindingen interviews lectoren Volgens de geïnterviewde lectoren is het niet verbazingwekkend dat zelfs in het mbo veel jongeren nog helemaal niet helder hebben welke kant ze uit willen als ze aan hun beroepsopleiding beginnen. Een van de belangrijkste oorzaken van de wisseling in opleiding (en daarmee ook van voortijdig schoolverlaten) is dat men zich realiseert dat de beelden die men van het beroep had niet klopten. De afgelopen jaren is door het ROC West-Brabant fors geïnvesteerd in het thema loopbaanoriëntatie, onder andere middels oprichting van het lectoraat keuzeprocessen. Centraal in dit lectoraat staat de vraag hoe keuzeprocessen voor opleiding en beroep bij jongeren verlopen en hoe die processen in en buiten het onderwijs ondersteund kunnen worden Intreerede Peter den Boer, lector keuzeprocessen, ROC West-Brabant, Analyse en inventarisatie intersectorale loopbaanoriëntatie pagina