Regionale arbeidsmarktschets Arbeidsmarktregio Groot Amsterdam

Transcriptie

1 Regionale arbeidsmarktschets 2012 Arbeidsmarktregio

2

3 Vanaf 2014 herstel van arbeidsmarkt Regionale arbeidsmarktschets MANAGEMENTSAMENVATTING In de arbeidsmarktregio groeit het aantal banen licht, ontstaan er steeds minder vacatures en stijgt het aantal geregistreerde werkzoekenden. De arbeidsmarkt in gaat pas vanaf 2014 herstellen. Door de krimp van de vacaturemarkt en de toename van het aantal geregistreerde werkzoekenden kan de arbeidsmarkt in als ruim worden aangeduid. Op termijn gaat vergrijzing wel mogelijkheden bieden voor werkzoekenden met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. Lichte groei aantal banen en vacatures Na een voorzichtig herstel van de economie in 2010 en de eerste helft 2011, kromp de economie in de tweede helft van 2011 opnieuw. In het eerste kwartaal 2012 zijn de signalen licht verbeterd, maar voor het gehele jaar wordt verwacht dat de werkgelegenheid voor Groot Amsterdam nog niet gaat groeien. In 2013 wordt landelijk nog krimp verwacht, terwijl voor dan een lichte groei van de werkgelegenheid wordt voorspeld. De groei wordt met name gerealiseerd in de gezondheidszorg (2% dit jaar tot 3% in 2013); informatie en communicatie (resp. 1,7% en 1,4%) en onderwijs (jaarlijks ruim 1%). Krimp treft vooral de sectoren openbaar bestuur, financiële en zakelijke diensten, bouw en industrie. De omvang van de vacaturemarkt was in over heel 2011 gezien iets kleiner dan een jaar eerder. Over het gehele jaar 2011 zijn in ruim vacatures ontstaan. De dalende trend die in 2011 is begonnen, zette zich in het eerste kwartaal van 2012 voort. Voor 2012 als geheel wordt, net als landelijk, een lichte daling van de vacaturemarkt verwacht. Deze daling is in minder sterk dan het landelijk gemiddelde. Voor 2013 wordt weer een voorzichtige groei voorzien. De meeste vacatures in zijn te vinden in de detailhandel, gevolgd door zorg/welzijn en groothandel. In zijn verhoudingsgewijs weinig vacatures in de industrie, land- en tuinbouw en de bouwnijverheid. De vacaturemarkt weerspiegelt hiermee de regionale werkgelegenheidsstructuur. Toename aantal werkzoekenden Als gevolg van de recessie is het aantal geregistreerde werkzoekenden, na een korte periode van daling, nu weer licht gestegen. Het uitblijven van herstel van de economie zorgt ervoor dat het nww-percentage in dit jaar naar verwachting verder zal oplopen tot 6,4%. Landelijk komt het nww-percentage dan op 6,8%. Het aantal WW-uitkeringen bevestigt het beeld van een toenemend aantal werkzoekenden. In een jaar tijd is het aantal WW-uitkeringen met 11% toegenomen. De verwachting is dat dit jaar de WW nog verder zal stijgen. Vergrijzing biedt op termijn kansen De komende tien jaar verlaten in als gevolg van de vergrijzing bijna mensen de arbeidsmarkt. In de meest vergrijsde sectoren gaat ruim 18% van de werknemers met pensioen. Vergrijzing kan in voor een aanzienlijke vervangingsvraag zorgen. De mate waarin deze vervangingsvraag leidt tot concrete vacatures, is echter onder meer afhankelijk van conjuncturele ontwikkelingen en overheidsbezuinigingen. De sector die het meest te maken krijgt met de gevolgen van de vergrijzing is het onderwijs. De komende jaren verlaten in Groot Amsterdam ongeveer jarigen deze sector. De sector welzijn en zorg is in de regio een grote sector en in aantal is de vergrijzing daarom omvangrijk. Naast de vervangingsvraag door vergrijzing, is er bovendien sprake van een toenemende zorgvraag als gevolg van de vergrijzing van de bevolking. Ruime arbeidsmarkt in Door de afname van het aantal vacatures en de toename van het aantal geregistreerde werkzoekenden is de arbeidsmarkt in in het eerste kwartaal 2012 ruim te noemen. Alleen voor de informatica en de medische en paramedische beroepen is de situatie iets gunstiger. Voor die beroepsgroepen is de arbeidsmarkt krap. Duidelijk is dat door de economische recessie momenteel de vraag naar nieuwe arbeidskrachten stagneert. Op middellange termijn ontstaan er wel uitstroommogelijkheden voor werkzoekenden. Dit is mede afhankelijk van het beroep waarvoor een werkzoekende staat ingeschreven. Een groot deel van de geregistreerde werkzoekenden in zoekt werk in conjunctuurgevoelige beroepen of is op zoek naar een baan waarvoor grote tot zeer grote knelpunten worden voorzien. Dit biedt op termijn kansen voor werkzoekenden. Het gaat dan vooral om verzorgend personeel en om technische beroepen. Uitdagingen voor arbeidsmarkt van de toekomst Hoewel de arbeidsmarkt in minder lijdt onder de recessie dan gemiddeld in Nederland, ligt er voor de samenwerkende partijen een flinke uitdaging om juist voor doelgroepen in de regio kansen te creeren. Oudere werkzoekenden, arbeidsgehandicapten en niet-westerse allochtonen participeren nog onvoldoende op de arbeidsmarkt. De regio wordt gekenmerkt door een hoge werkgelegenheidsfunctie. In sectoren als zorg/welzijn, zakelijke dienstverlening, overheid en vooral onderwijs gaan de komende jaren door de vergrijzing veel werknemers de arbeidsmarkt verlaten. Juist in deze sectoren kunnen er kansen ontstaan om ook de participatie van doelgroepen te verhogen. Regionale arbeidsmarktschets, arbeidsmarktregio september 2012 pagina 1

4 KRIMP VAN WERKGELEGENHEID LEIDT TOT TOE- NAME VAN WERKZOEKENDEN Dit jaar wordt in nog een lichte krimp van de werkgelegenheid verwacht. Voor volgend jaar wordt landelijk nog geen groei verwacht, maar in Groot Amsterdam zal het aantal banen weer licht gaan groeien. De groei komt vooral van de sectoren informatie en communicatie, onderwijs (bescheiden groei) en zorg/ welzijn. De werkgelegenheid krimpt vooral in het openbaar bestuur en de bouwnijverheid. De arbeidsmarkt reageert altijd vertraagd op de economische ontwikkeling. Daarom wordt dit jaar en volgend jaar een groei van het aantal niet-werkende werkzoekenden (nww), vanaf hier bij UWV geregistreerde werkzoekenden genoemd, verwacht. Dalend aantal banen Zorg/welzijn, financiële en zakelijke diensten, detailhandel en transport zijn in de arbeidsmarktregio Groot Amsterdam belangrijke sectoren. Van de in totaal banen in zijn er in deze sectoren. De crisis in 2009 heeft de Nederlandse economie hard getroffen. Met enige vertraging leidde dit tot krimp van de werkgelegenheid in Landelijk kromp het aantal banen het meest in de zakelijke diensten, industrie en bouw. Na een periode van economisch herstel na de crisis in 2009 kromp de economie in de tweede helft van 2011 opnieuw. Nederland kwam hiermee wederom in een economische recessie. Hoewel de recessie met de lichte economische groei in het eerste kwartaal 2012 officieel achter ons ligt, bevinden de consumentenbestedingen en de investeringen zich nog steeds op een laag niveau. Lichtpuntje is de export, een belangrijke factor in de economie, welke groeit in het eerste halfjaar van Gunstig voor de Nederlandse export is dat de economie van onze belangrijkste handelspartner (Duitsland) nog steeds groeit. Voor 2012 wordt krimp van de werkgelegenheid verwacht. Deze krimp zal zich in vrijwel alle sectoren doen gelden. afbeelding 1 Totaal Openbaar bestuur Bouwnijverheid Financiële en zakelijke diensten Industrie Transport Horeca Detailhandel Groothandel Agrarische sector Onderwijs Informatie en communicatie Zorg en welzijn WERKbedrijf, arbeidsmarktprognose Verwachte werkgelegenheidsontwikkeling, 2012 en Nederland -6% -4% -2% 0% 2% 4% Nederland Er zijn echter twee uitzonderingen. Het aantal banen in zorg/welzijn groeit fors en zal toenemen van banen eind 2011 tot (+3,9%) eind De toename van het aantal banen in deze sector is al meerdere jaren zichtbaar. Verwacht wordt dat deze trend de komende jaren doorzet. Verder wordt in de (kleine) sector informatie en communicatie een bescheiden groei verwacht. De sector openbaar bestuur laat een forse krimp zien als gevolg van overheidsbezuinigingen. Ook voor de bouw wordt nog een forse krimp verwacht; het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) gaat voor 2012 en 2013 uit van een krimp. De daling in de industrie heeft onder meer te maken met een structurele krimp als gevolg van voortgaande automatisering en verplaatsing van productie. Vacatures door vergrijzing en flexibilisering Voor het vinden van werk is het aantal vacatures van belang. Door krimp van het aantal banen zullen er vrijwel geen uitbreidingsvacatures ontstaan. Veruit het grootste deel van de vacatures betreft dan ook vervangingsvraag. In een laagconjunctuur is de vervangingsvraag echter beduidend kleiner. De vervangingsvraag wordt grotendeels in stand gehouden door banenwisseling, vergrijzing en flexibilisering van de arbeidsmarkt. De komende jaren gaat de babyboomgeneratie geleidelijk met pensioen. Ook daarna groeit het aandeel oudere werknemers op de arbeidsmarkt door. In totaliteit wordt verwacht dat het aantal ontstane vacatures in 2012 nog licht daalt, maar in 2013 weer een stijging wordt gerealiseerd. Lichte toename beroepsbevolking Door de vergrijzing zal op termijn de potentiële beroepsbevolking in Nederland afnemen. In is de arbeidsmarkt relatief matig vergrijsd. De eerstkomende jaren zal de potentiële beroepsbevolking nog licht toenemen. De Europese Commissie heeft op 30 mei j.l. aanbevelingen gedaan aan alle EU-lidstaten. Een van de aanbevelingen aan Nederland is het verhogen van de arbeidsparticipatie van vrouwen, ouderen, gehandicapten en migranten. Werken moet, volgens de EU, belastingtechnisch aantrekkelijker worden voor niet-kostwinners. Toename werkzoekenden De ontwikkeling van het aantal geregistreerde werkzoekenden reageert altijd met enige vertraging op veranderende economische omstandigheden. Tijdens de crisis in 2009 is het aantal geregistreerde werkzoekenden relatief licht gestegen in vergelijking met eerdere recessies. De krapte op de arbeidsmarkt van voor de crisis heeft werkgevers doen ervaren hoe moeilijk het was om gekwalificeerd personeel te vinden. Juist daardoor hebben werkgevers tijdens de crisis geprobeerd deze gekwalificeerde werknemers zo veel mogelijk in dienst te houden, ook al was er minder werk en teerden ze daardoor in op hun reserves. Ook de huidige recessie leidt tot krimp van het aantal banen. Voor werkgevers zal het lastig worden om (wederom) in te teren op hun reserves. UWV verwacht daarom in een toename van het aantal geregistreerde werkzoekenden in 2012 met 9%, en een toename van 13% in Nederland. De relatief geringe toename in Groot Amsterdam wordt gedempt door de mindere daling van het aantal banen dan landelijk en tegelijk meer vervangingsvraag in het grootstedelijk gebied Amsterdam. Regionale arbeidsmarktschets, arbeidsmarktregio september 2012 pagina 2

5 STAGNATIE VACATUREMARKT De omvang van de vacaturemarkt was in over heel 2011 gezien nauwelijks kleiner dan in In het laatste kwartaal 2011 werd het aantal ontstane vacatures echter duidelijk kleiner. Die dalende lijn zette in het eerste kwartaal van 2012 door. Uiteindelijk wordt, net als landelijk, voor 2012 als geheel een daling verwacht en voor 2013 weer groei. Minder vacatures Voor deze arbeidsmarktschets is de ontwikkeling en de omvang van de totale vacaturemarkt voor in kaart gebracht. De bron hiervoor is het aantal vacatures op internet. UWV heeft deze internetvacatures opgehoogd naar het totaal aantal ontstane vacatures volgens CBS. In 2011 zijn in in totaal ruim vacatures ontstaan. Dat zijn er minder dan het jaar ervoor (-2,7%). De lijn van 2011 boog vanaf het derde kwartaal om in een dalende tendens. Landelijk was er in 2011 juist een groei van het aantal vacatures met 3,2%. Afbeelding 2 laat zien dat het aantal ontstane vacatures in in 2010 ieder kwartaal toenam. Het wat mindere vierde kwartaal past in het normale seizoenspatroon. In de eerste twee kwartalen van 2011 was het aantal vacatures gelijk aan dezelfde periode een jaar eerder. De twee kwartalen daarna haalden niet meer het niveau van In het eerste kwartaal van 2012 bereikte het aantal ontstane vacatures het laagste niveau van de afgelopen twee jaar. zichzelf voor meer dynamiek op de arbeidsmarkt en betekent meer kansen op werk voor werkzoekenden. Meeste vacatures in zorg/welzijn en zakelijke diensten Afbeelding 3 toont het aantal vacatures in per sector in 2010 en De meeste vacatures in zijn duidelijk ontstaan in de zakelijke diensten. Deze sector is in ook het meest omvangrijk. In de detailhandel, zorg/welzijn en groothandel ontstonden ook veel vacatures. In zijn verhoudingsgewijs weinig vacatures in de collectieve sectoren openbaar bestuur en onderwijs. De vacaturemarkt blijft in deze sectoren duidelijk achter, gezien de omvang van de regionale werkgelegenheid. afbeelding 3 financiële en zakelijke diensten detailhandel zorg en welzijn groothandel informatie en communicatie Ontstane vacatures per sector, horeca overige diensten onderwijs industrie transport bouwnijverheid openbaar bestuur afbeelding Ontstane vacatures per kwartaal, agrarische sector Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q Geen groei, wel beweging in 2012 Het aantal ontstane vacatures in krimpt naar verwachting in 2012 licht, maar iets minder dan landelijk. Door de huidige economische crisis en het geringe vertrouwen in een snel herstel stagneert ook de arbeidsmarkt. Vacatures ontstaan vooral door vervangingsvraag en maar voor een klein deel door uitbreidingsvraag. Beide soorten vraag nemen af: het aantal banen krimpt dit en volgend jaar en een deel van eventueel vertrekkend personeel wordt niet (meteen) vervangen. Een tegenkracht is het gebruik van meer en kortere tijdelijke contracten. Dat zorgt op Volgens de arbeidsmarktprognoses van UWV van juni 2012 neemt landelijk het totaal aantal vacatures in 2012 af. Voor 2013 wordt weer een lichte groei verwacht als gevolg van de vergrijzing en economisch herstel. De afname van het aantal vacatures in 2012 is het saldo van groei en krimp in verschillende sectoren. Het landelijke beeld is dat alle sectoren de negatieve gevolgen ondervinden van de moeizame wereldhandel, lage investeringen, overheidsbezuinigingen en lage consumptie in eigen land. Dit beïnvloedt ook vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Het aantal vacatures groeit in 2012 nog wel in sectoren zoals zakelijke diensten en zorg/welzijn. Landelijk is de verwachte daling van het aantal vacatures in 2012 het sterkst (procentueel) in vervoer en opslag en in het openbaar bestuur. De grootste (absolute) dalingen doen zich voor in de detailhandel, vervoer en opslag en de industrie. Kansen middelbaar en lager opgeleiden Onder de werkzoekenden met een grote afstand tot de arbeidsmarkt bevinden zich veel laag opgeleiden. Ook voor deze werkzoekenden biedt de vacaturemarkt in mogelijkheden. Afbeelding 4 is daar op toegespitst en toont de aantallen vacatures in de Regionale arbeidsmarktschets, arbeidsmarktregio september 2012 pagina 3

6 arbeidsmarktregio, onderverdeeld naar drie beroepsniveaus: elementair, laag en middelbaar. De vacatures voor hoger en wetenschappelijk beroepsniveau zijn niet vermeld. De bereidheid om (verder) te reizen is in het algemeen groter bij hoger opgeleiden. Hoger opgeleiden zoeken dan ook vaker buiten de regio naar een baan. De meeste vacatures op elementair en lager niveau komen voor in de detailhandel, gevolgd door financiële en zakelijke diensten en horeca. De sector zorg/welzijn heeft ook veel vacatures maar deze liggen vooral op middelbaar niveau. In de groothandel zijn zowel veel vacatures op elementair en lager niveau als op middelbaar niveau. In sommige sectoren zoals de transport en industrie is het aandeel vacatures op elementair en lager niveau wel groot, maar gaat het in de regio om kleine aantallen. afbeelding 4 Ontstane vacatures naar beroepsniveau, 2011 werden veel gevraagd. Verder waren er veel vacatures voor lagere administratieve en commerciële beroepen. Voor (para)medische beroepen is middelbaar niveau een minimumeis; vacatures op lager niveau zijn er nauwelijks. Dit betekent een kwalitatieve drempel voor instroom van werkzoekenden uit andere sectoren. Voor lagere, maar ook middelbaar verzorgende beroepen was een redelijk aantal vacatures beschikbaar. afbeelding 5 Beroepsklasse Totaal Middelb. admin./commerciele beroepen Hogere adm./commerc./econ. beroepen Lagere admin./commerciele beroepen Elementaire beroepen Middelbare technische beroepen Lagere verzorgende beroepen Middelbare verzorgende beroepen Wetenschap. econ., admin beroepen Lagere technische beroepen Middelbare (para)medische beroepen Top 10 vacatures naar beroepsklasse, 2011 Aantal financiële en zakelijke diensten detailhandel zorg en welzijn groothandel horeca overige diensten industrie informatie en communicatie transport bouwnijverheid openbaar bestuur Tegenover de vraag op de arbeidsmarkt staat het aanbod. Alleen in relatie tot elkaar ontstaat inzicht in de arbeidsmarkt in termen van kwalitatieve of kwantitatieve tekorten of overschotten, van een ruime of een krappe arbeidsmarkt. Het vacatureonderzoek bevestigt bijvoorbeeld dat leeftijd en opleiding in belangrijke mate de kans op het vinden van een baan bepalen. Terwijl 84% van de baanvinders zonder baan jonger is dan 40 jaar, behoort slechts 37% van de bij UWV geregistreerde werkzoekenden tot deze leeftijdsgroep. onderwijs agrarische sector Het volgende hoofdstuk gaat nader in op de aanbodzijde van de arbeidsmarkt. elementaire beroepen lagere beroepen middelbare beroepen Naast deze kansen zijn er ook bedreigingen. Het onderzoek Vacatures in Nederland 2011 (UWV, februari 2012) constateert bijvoorbeeld dat het aandeel van vacatures waarvoor alleen basisonderwijs werd gevraagd is afgenomen van 19% in 2010 naar 14% in Voor bijna driekwart van de vervulde functies werd in 2011 minimaal een mbo-diploma gevraagd. Hetzelfde onderzoek laat zien dat vooral voor ongeschoold werk toch mensen met een opleiding worden aangenomen. Werkzoekenden met nauwelijks of geen opleiding hebben hierdoor het sterkst te maken met verdringing op de arbeidsmarkt. Diversiteit naar beroepsklasse en -niveau Afbeelding 5 geeft inzicht in het aantal ontstane vacatures naar functie en beroep. Deze top 10 naar beroepsklassen laat voor uiteenlopende beroepsniveaus en richtingen zien en omvat meer dan 75% van het totaal aantal ontstane vacatures in De meeste vacatures waren er voor middelbare administratieve en commerciële beroepen. Ook hogere administratieve, commerciële en economische beroepen Regionale arbeidsmarktschets, arbeidsmarktregio september 2012 pagina 4

7 OP TERMIJN KANSEN VOOR WERKZOEKENDEN De kansen voor werkzoekenden op de arbeidsmarkt worden bepaald door een groot aantal factoren. Zo zijn regionale werkgelegenheidsstructuur, conjunctuur en vergrijzing van invloed, maar ook instroom van schoolverlaters, uitwijkmogelijkheden en mobiliteit van werknemers spelen een rol. Momenteel zorgt de economische recessie voor een afname van werkgelegenheid en een toename van werkzoekenden. Toename werkzoekenden in Na een sterke stijging in 2009, als gevolg van de recessie, nam in de loop van 2010 het aantal werkzoekenden in af. Gezien het economisch herstel was de verwachting dat deze afname in 2011 en 2012 verder zou doorzetten. Sinds de tweede helft van 2011 is er echter opnieuw sprake van recessie, waardoor het aantal werkzoekenden nu weer zal gaan stijgen. Eind mei 2012 bedraagt het aantal bij UWV geregistreerde werkzoekenden ongeveer personen. In afbeelding 6 is per gemeente de stand van de bij UWV geregistreerde werkzoekenden in procenten ten opzichte van de beroepsbevolking weergegeven. Eind mei 2012 bedraagt dit nww-percentage in 5,8%, terwijl Nederland op het niveau van 6,0% ligt. De gemeente met het hoogste nwwpercentage is Amsterdam (6,7%). De omringende gemeenten hebben een lager nww-percentage dan gemiddeld in Nederland. Uithoorn is tweede met een nww-percentage van 4,8%. Amstelveen en Diemen zitten daarbij in de buurt (4,6%); laagste nwwpercentage heeft gemeente De Ronde Venen (3,0%). 7 laat het verwachte nww-percentage eind 2012 zien voor de verschillende arbeidsmarktregio s in Nederland. Een groot aandeel (38%) van de geregistreerde werkzoekenden is 50 jaar of ouder. Jongeren tot 27 jaar vormen maar een klein deel van alle werkzoekenden in (7%). Iets meer dan de helft van alle werkzoekenden (53%) heeft geen startkwalificatie. Bijna een kwart heeft een opleiding op mbo-niveau afgerond en 24% een opleiding op hbo/wo-niveau. Bijna de helft (49%) van de werkzoekenden staat langer dan één jaar ingeschreven bij UWV WERKbedrijf, 20% is minder dan 3 maanden niet-werkend. Als de economie uit de recessie komt dan zullen eerst vooral werkzoekenden met een korte afstand tot de arbeidsmarkt profiteren. Voor werkzoekenden met een grote afstand tot de arbeidsmarkt zal het nog moeilijk blijven om werk te vinden. Vooral degenen met een hoger opleidingsniveau het eerst aan het werk komen. afbeelding 7 verwacht nww-percentage eind % of meer (9) 6% tot 7% (8) 5% tot 6% (8) 4% tot 5% (5) minder dan 4% (0) Verwacht nww-percentage per regio ultimo december 2012 afbeelding 6 Nww-percentage per gemeente in ultimo mei 2012 nww-percentage mei % of meer 6% tot 7% 5% tot 6% 4% tot 5% minder dan 4% Landsmeer Amsterdam Diemen Haarlemmermeer Aalsmeer Amstelveen Ouder-Amstel Uithoorn De Ronde Venen Het aantal WW-uitkeringen bevestigt het beeld van een groeiend aantal werkzoekenden. Eind mei 2012 waren er ruim WW-uitkeringen in. Een jaar daarvoor waren dat er iets meer dan , een toename van 11%. De verwachting is dat dit jaar de WW verder zal stijgen. Nww-percentage loopt verder op Het uitblijven van herstel van de economie zorgt ervoor dat het nww-percentage in dit jaar naar verwachting verder zal oplopen tot 6,4%. Landelijk komt het nww-percentage dan op 6,8%. Afbeelding Uitstroom WW-gerechtigden Groei van het aantal WW-uitkeringen betekent niet dat er geen dynamiek zit in deze groep. Afbeelding 8 laat zien dat in Nederland de meeste WW-uitkeringen eindigen met werkhervatting. In liggen de lijnen van werkhervatting en maximale WW-duur dichter bij elkaar, dan gemiddeld in Nederland. Hoewel het aantal werkhervattingen vanaf het najaar 2011 een dalende tendens vertoont, is werkhervatting nog steeds Regionale arbeidsmarktschets, arbeidsmarktregio september 2012 pagina 5

8 de belangrijkste reden voor beëindiging van de WW. Dit onderstreept dat momenteel ondanks de economische recessie nog steeds redelijke kansen zijn om vanuit de WW-uitkering werk te vinden. afbeelding 8 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 60% 50% 40% 30% 20% 10%. Reden beeindiging WW-uitkeringen, en Nederland Nederland vinden. Voor de beroepen objectbeveiliger, electromonteur, technisch-commercieel medewerker, chauffeur en callcenter-medewerker is de arbeidsmarkt krap. Vergrijzing vooral bij onderwijs, zorg/welzijn en overheid Vergrijzing speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van kansen voor werkzoekenden. De mate van vergrijzing verschilt per sector. Afbeelding 10 geeft het aantal 55-plussers per sector weer. Daarbij wordt niet alleen gekeken naar absolute aantallen oudere werknemers, maar ook naar de verhouding tussen 55-plussers en het totaal aantal werknemers. Vooral sectoren met relatief veel oudere werknemers krijgen te maken met de vergrijzingsproblematiek. In is vooral onderwijs sterk vergrijsd. Ook zorg/welzijn, overheid en bouwnijverheid zijn vergrijsde sectoren. De bouwnijverheid is wel een kleine sector. In de sectoren vervoer en telecom en industrie is de verhouding tussen het aantal jongeren en ouderen gunstiger. De omvang van deze sectoren zorgt er voor dat ook hier binnen afzienbare tijd grote aantallen werknemers de arbeidsmarkt zullen verlaten. In de zakelijke dienstverlening, handel/reparatie en horeca/catering speelt vergrijzing minder een rol. 0% afbeelding 10 Vergrijzing per sector werk maximale duur WW overig Arbeidsmarkt in is ruim Door de afname van het aantal vacatures en de toename van het aantal werkzoekenden is de arbeidsmarkt in in het eerste kwartaal 2012 ruim. Alleen voor informatica beroepen en medische en paramedische beroepen is de situatie voor werkzoekenden gunstiger. Voor die beroepsgroepen is de arbeidsmarkt krap. Ook in Nederland als geheel is voor die beroepsgroepen sprake van een krappe arbeidsmarkt. Voor werkzoekenden met deze beroepen zijn er buiten de eigen regio meer kansen. Landbouw, bosbouw en visserij Bouwnijverheid Overige dienstverlening Financiële instellingen Horeca en catering Industrie Vervoer en telecom Handel en reparatie Overheid Onderwijs Zakelijke dienstverlening Zorg en welzijn Aantal jarigen niet vergrijsd gemiddeld vergrijsd sterk vergrijsd WERKbedrijf afbeelding 9 Medische en paramedische beroepen Economisch-administratieve beroepen Technische en industrieberoepen Verzorgende en dienstverlenende beroepen Openbare orde- en veiligheidsberoepen Krapte naar beroepsgroep, 1e kwartaal 2012 en Nederland Totaal Informatica beroepen Pedagogische beroepen Agrarische beroepen Transportberoepen Sociaal-culturele beroepen zeer ruim ruim gemiddeld krap zeer krap 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 Nederland Een ruime arbeidsmarkt betekent overigens niet dat er binnen deze beroepsgroepen geen functies zijn waarvoor werkgevers moeilijk geschikt personeel kunnen De komende tien jaar verlaten in ruim mensen de arbeidsmarkt omdat ze de pensioengerechtigde leeftijd bereiken; dit is ruim 18% in de meest vergrijsde sectoren. De sector zakelijke dienstverlening is weliswaar geen vergrijsde sector, maar het aantal werknemers dat het betreft is wel omvangrijk (ruim werknemers). Vergrijzing kan dus in voor een aanzienlijke vervangingsvraag gaan zorgen. De mate waarin vergrijzing resulteert in concrete vacatures, wordt in de sectoren overheid en onderwijs afgeremd door bezuinigingen. In het onderwijs hebben ook de afnemende leerlingenaantallen een remmende werking. Voor bouw, vervoer/telecom en industrie is de conjuncturele ontwikkeling bepalend voor het moment waarop en de mate waarin vervangingsvraag leidt tot vacatures. Recente voorspellingen van het Centraal Planbureau laten na een teruggang in een voorzichti- Regionale arbeidsmarktschets, arbeidsmarktregio september 2012 pagina 6

9 ge groei van de economie zien in 2013 en Versterkt door het geringe aantal schoolverlaters van technische opleidingen, zal het aantrekken van de economie in deze sectoren leiden tot een sterk groeiende vraag naar technisch personeel. De sector die het meest te maken krijgt met de gevolgen van de vergrijzing is de zorg. Niet alleen verlaten de komende jaren ongeveer jarigen in deze sector, ook is er sprake van een toenemende zorgvraag als gevolg van de vergrijzing. Kansen voor werkzoekenden, ook van buiten de regio Bij aanvang van de recessie is in Flevoland en Noord- Holland Noord het aantal werkzoekenden sterker gestegen, doordat een deel van de pendel richting Groot Amsterdam weg viel. Zodra de economie weer aantrekt, stijgt deze pendel ook weer. Een schatting uit het verleden (CBS 2009) leert dat de inkomende pendel een omvang heeft van circa en de uitgaande pendel ruim omvat. heeft met een inkomend pendelsaldo van de grootste inkomende pendel van geheel Nederland. Op termijn uitstroommogelijkheden Door de economische recessie stagneert momenteel de vraag naar nieuwe arbeidskrachten. Op middellange termijn ontstaan er uitstroommogelijkheden voor werkzoekenden, mede afhankelijk van het beroep waarvoor ze werk zoeken. Rekening houdend met onder andere vergrijzing en instroom van jongeren op de arbeidsmarkt schetst het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) de arbeidsmarktperspectieven tot 2016 per beroepsgroep. Ook conjunctuurgevoeligheid, ontwikkelingen binnen de sector en uitwijkmogelijkheden spelen een rol. De landelijke uitkomsten van het ROA zijn vertaald naar. Conjunctuurgevoeligheid nww afbeelding 11 typering beroep aantal nww aandeel in nww conjunctuurgevoeligheid erg laag % conjunctuurgevoeligheid laag % conjunctuurgevoeligheid gemiddeld % conjunctuurgevoeligheid hoog % conjunctuurgevoeligheid erg hoog 519 2% totaal % Bron: ROA Een groot deel (66%) van de geregistreerde werkzoekenden in zoekt werk in beroepen die gemiddeld tot hoog conjunctuurgevoelig zijn (afbeelding 11). Vergrijzing zorgt echter voor een toenemende vraag naar vervangende arbeidskrachten. Geregistreerde werkzoekenden in hebben in de eerste helft van 2012 nog weinig geprofiteerd van deze vervangingsvraag in - vooral zorg en overheid. Toch zijn er de komende jaren genoeg uitstroommogelijkheden voor geregistreerde werkzoekenden. Afbeelding 12 laat zien welk deel van de geregistreerde werkzoekenden in ingeschreven staat voor een beroep waarvoor werkgevers grote dan wel minder grote knelpunten in de personeelsvoorziening tot 2016 verwachten. Hoe groter de knelpunten voor werkgevers, hoe groter de baankansen voor werkzoekenden. Een groot deel (40%) van de geregistreerde werkzoekenden in is op zoek naar een baan waarvoor grote tot zeer grote knelpunten worden voorzien. Dit biedt op termijn kansen voor werkzoekenden. Het gaat dan vooral om verzorgend personeel en om technische beroepen. Maar ook voor beroepen die veelvuldig onder werkzoekenden in Groot Amsterdam voorkomen, zoals bouwvakkers, interieurverzorgers, chauffeurs en productiemedewerkers, worden knelpunten voorzien. afbeelding 12 Knelpunten personeelsvoorziening typering knelpunt aantal nww aandeel in nww knelpunt is zeer groot 994 3% knelpunt is groot % enige knelpunten % vrijwel geen knelpunten % geen knelpunten % totaal % Bron: ROA In hoeverre geregistreerde werkzoekenden deze kansen kunnen verzilveren, hangt mede af van de vraag of zij de afstand tussen het gevraagde en het genoten opleidingsniveau weten te overbruggen. Weinig tot geen knelpunten worden verwacht in de personeelsvoorziening voor beroepen waarvoor 30% van de geregistreerde werkzoekenden staat ingeschreven. Dit betreft veelal economisch-administratieve beroepen, zoals administratief en commercieel medewerkers, en sociaal-culturele beroepen. De kansen voor niet-werkenden die werk zoeken in deze beroepen zijn de komende jaren gering. Wanneer het beroep en de sector waaruit men werkloos is geworden weinig perspectief op werk biedt, zijn de uitwijkmogelijkheden naar andere beroepen en sectoren relevant. Afbeelding 13 laat zien wat de uitwijkmogelijkheden zijn voor beroepen waarvoor geregistreerde werkzoekenden staan ingeschreven. Uitwijkmogelijkheden voor nww afbeelding 13 typering aantal nww aandeel in nww uitwijkmogelijkheden erg hoog % uitwijkmogelijkheden hoog % uitwijkmogelijkheden gemiddeld % uitwijkmogelijkheden laag % uitwijkmogelijkheden erg laag 893 3% totaal % Bron: ROA Voor 40% van de geregistreerde werkzoekenden in geldt dat zij een beroep uitoefenen met hoge tot erg hoge uitwijkmogelijkheden. Veel voorkomende beroepen als productiemedewerkers, administratief medewerkers en secretaresses vallen onder deze categorie. Voor hen kan het lonend zijn om te kijken naar kansrijke alternatieve beroepen waarvoor men ook in aanmerking komt. Regionale arbeidsmarktschets, arbeidsmarktregio september 2012 pagina 7

10 UITDAGINGEN VOOR DE ARBEIDSMARKT VAN DE TOEKOMST In de arbeidsmarktregio krimpt het aantal banen dit jaar licht (in 2013 zal er weer enige groei zijn), ontstaan er in 2013 weer meer vacatures en stijgt het aantal werkzoekenden nog. De arbeidsmarkt in gaat pas vanaf 2014 herstellen. Door de lichte krimp dit jaar van de vacaturemarkt en de toename van het aantal werkzoekenden kan de arbeidsmarkt in als ruim worden aangeduid. Op termijn gaat vergrijzing wel mogelijkheden bieden voor werkzoekenden met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. Tijdig anticiperen met gezamenlijke arbeidsmarktagenda De regio laat, als een van de weinige arbeidsmartkregio s in Nederland, komende jaren enige groei in werkgelegenheid zien. Bovendien zal de beroepsbevolking, net als in de aangrenzende regio Flevoland, nog toenemen. De stijging van het aantal geregistreerde werkzoekenden is relatief gering, zodat de arbeidsmarktregio wat minder lijdt onder de economische recessie dan andere regio s. Toch worden dit en volgend jaar moeilijke jaren: zeker voor doelgroepen als 45-plussers, langdurig werklozen en arbeidsgehandicapten. Vanaf 2014 is er weer enig herstel en komt er ruimte voor doelgroepen die nu nog even in de wacht staan. Voor de samenwerkende partijen in ligt er de uitdaging om alvast te anticiperen op deze ontwikkeling. Er is al veel tot stand gebracht met het Werkgeversservicepunt, waarbij vanuit gemeenten, UWV en WSW-organisaties de werkgeversbenadering via één aanspreekpunt invulling is gegeven. Dit en komend jaar worden met meerdere sectoren convenanten afgesloten om knelpunten in de werving enerzijds en kansen voor doelgroepen anderzijds het hoofd te bieden. In de zorgsector, die in de regio omvangrijk is, zijn er door de dubbele vergrijzing (de personeelsopbouw, maar ook is er steeds meer behoefte aan zorg door de vergrijzende bevolking) in principe veel mogelijkheden. Het Servicepunt Zorg en Welzijn biedt mogelijkheden om vraag en aanbod bij elkaar te brengen. Door de huidige recessie kunnen juist nu kansen worden gecreeerd om werkzoekenden naar de sector toe te leiden. Deze sector, die wel als de banenmotor van Nederland wordt aangeduid, is echter wel afhankelijk van overheidsbeleid en mogelijke bezuinigingen. Dat geldt ook voor het openbaar bestuur waar een forse banenkrimp wordt voorzien. de toenemende participatie van vrouwen. Verder is er ruimte voor de verhoging van de participatiegraad bij niet-westerse allochtonen en gedeeltelijk arbeidsgeschikten (inclusief Wajongers). Deze groepen participeren nu in onvoldoende mate op de arbeidsmarkt. Ook inschakeling van oudere werkzoekenden kan de participatiegraad verhogen. In gaan in de sectoren zakelijke dienstverlening, zorg/welzijn, onderwijs en overheid de komende jaren grote groepen werknemers de arbeidsmarkt verlaten. Voor deze sectoren is samenwerking op de regionale arbeidsmarkt belangrijk om werkzoekenden met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt toe te leiden naar een baan en daarmee de arbeidsparticipatie te verhogen. Stijgende arbeidsparticipatie De beroepsbevolking in stijgt niet alleen door de opbouw van de bevolking (naar verhouding is de aanwas van jongeren in de regio groter dan elders), maar ook door de toenemende arbeidsparticipatie. Hoewel de arbeidsparticipatie in al hoog is (73,3% tegenover Nederland 71,7%) zal deze volgend jaar licht groeien naar 73,6%. Vooral door de stijgende participatie van ouderen (steeds minder ouderen treden vervroegd uit), maar ook door Regionale arbeidsmarktschets, arbeidsmarktregio september 2012 pagina 8

11 Colofon Regionale arbeidsmarktschetsen, september 2012 De regionale arbeidsmarktschets is een jaarlijkse uitgave van UWV WERKbedrijf. Arbeidsmarktregio samenstelling De arbeidsmarktregio is het werkgebied van de Werkpleinen Amstel-Venen, Amsterdam-Oost, Amsterdam-West en Haarlemmermeer. De gemeenten Aalsmeer, Amstelveen, Amsterdam, De Ronde Venen, Diemen, Landsmeer, Haarlemmermeer, Ouder-Amstel en Uithoorn maken deel uit van deze arbeidsmarktregio. Auteurs Marije Renema, Erik Stam en Paul Rijs Redactie Annelies van den Brink en Roelof van der Velde Redactieadres UWV WERKbedrijf, afdeling Arbeidsmarktinformatie en -advies Postbus HG Amsterdam Meer informatie is te vinden op Alles uit deze uitgave mag worden overgenomen, echter uitsluitend met bronvermelding. Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. UWV WERKbedrijf, Amsterdam. Regionale arbeidsmarktschets, arbeidsmarktregio september 2012 pagina 9

12 werk.nl uwv.nl UWV September 2012 Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend.