werken advocatuur in de Vergelijk uzelf Wat advocaten verdienen, hoe ze werken en waar ze van wakker liggen Special 2014 Tips Dag mannenwereld Taboe

Transcriptie

1 Berenschot / Sduonderzoek Vergelijk uzelf Wat advocaten verdienen, hoe ze werken en waar ze van wakker liggen Special 2014 werken in de advocatuur december 2014 Tips Tien geboden voor de advocaat in 2015 Dag mannenwereld Ook de advocatuur feminiseert Taboe Wat is voor advocaten not done?

2 ALLE WIJZEN NAAR HET OOSTEN. KienhuisHoving brengt je verder. Naar Enschede, het dynamische centrum van Twente. Waar de business bloeit en genieten van het leven een grondrecht is. Op een terras op de Oude Markt, een van de vele landgoederen of gewoon thuis, in je eigen achtertuin. Lekker leven is hier niet moeilijk. Een uitdagende baan vinden evenmin. Wij zijn altijd op zoek naar talentvolle en ondernemende collega s. Kijk voor meer informatie op Ook laten we je graag ons Wetboek van het Oosten zien! kienhuishoving.nl

3 vooraf 3 redactioneel Hans van der Spek, Manager Kenniscentrum HRM bij organisatieadviesbureau Berenschot, reikt de Sdu Commentaren Strafrecht en Strafvordering uit aan Noortje Lina, strafrechtadvocaat bij Van Boom Advocaten in Utrecht. Foto: Jelmer de Haas Advocaat wil een warm bad Voor het eerst vroeg organisatieadviesbureau Berenschot in samenwerking met Sdu advocaten naar hun werk. Wat zijn hun zorgen? Wat verdienen ze? Wat willen ze verdienen? Werken ze thuis? Hoe zit het met vakanties? Ruim honderd advocaten, samen een afspiegeling van de advocatuur, namen deel aan de online enquête. Wat Manager Kenniscentrum HRM Hans van der Spek van Berenschot opviel, is dat veel advocaten honkvast zijn; slechts een kwart wil weg. Ter vergelijking: bij marketeers is dat veertig procent. Verder blijkt Het Nieuwe Werken nog niet erg van de grond te komen. De meeste advocaten kunnen wel thuiswerken, maar heel weinigen doen dat ook. Uit de steekproef kwam ook naar voren wat partner en senior-advocaten het allerbelangrijkst vinden op hun werk. De uitkomst? Sfeer. Ook bij junior-advocaten en advocaat-stagiaires kwam de sfeer in de top vier. Van der Spek is er verbaasd over. Ik dacht: die advocaten hebben het druk, ze rennen en vliegen het hele land door. Ze hebben nauwelijks tijd om sfeer op te bouwen. Maar blijkbaar willen ze, eenmaal op kantoor, toch in een warm bad terechtkomen. Strafrechtadvocaat Noortje Lina bij Van Boom Advocaten in Utrecht deed mee aan de steekproef en beaamt het belang van sfeer. Net zoals de meeste andere deelnemers vindt ze het hebben van opleidingsmogelijkheden bovendien erg belangrijk. Ze is lid van de Nederlandse Vereniging van Jonge Strafrechtadvocaten en aspirant-lid van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten en kijkt ernaar uit om de aanvullende specialisatieopleiding Strafrecht te gaan doen. Met haar deelname aan de enquête won Lina de Sdu Commentaren Strafrecht en Strafvordering. In de voorbereiding van zittingen zijn ze heel handig als naslagwerk. En ik vind het makkelijk dat ik de commentaren online kan opzoeken. Komt hetgeen u belangrijk vindt in uw werk overeen met dat van andere advocaten? Vergelijk uzelf in dit nummer met uw beroepsgenoten. De redactie

4 You keep your cool Whether meeting a tight deadline or cooking a fancy dinner, you keep your cool.

5 inhoud 5 6 onderzoek Werken in de advocatuur Berenschot en Sdu vroegen ruim honderd advocaten naar hun verdiensten, zorgen en arbeidsomstandigheden. Vergelijk uzelf. 17 uitdaging Tien geboden voor 2015 Christ l Dullaert stelt tien geboden voor komend jaar samen. Zo biedt u de snel veranderende wereld het hoofd. 20 in beeld Jeugddroom Wat waren de ambities en verwachtingen van advocaten toen ze achttien waren en wat kwam ervan terecht? Vier advocaten over hun carrière. 28 achtergrond Van het pad Wat is not done in de advocatuur? Een rondgang langs advocaten levert zeventien taboes op. 32 achtergrond Dag stoere mannenwereld Ook de advocatuur feminiseert. Waar zit hem de feminisering in en wat zijn de gevolgen? colofon Werken in de advocatuur is een speciale uitgave van Sdu naar aanleiding van het onderzoek Werken in de advocatuur van organisatieadviesbureau Berenschot in samenwerking met Sdu. Verantwoording In september en oktober 2014 voerde Berenschot met Sdu voor het eerst een onafhankelijk arbeidsmarktonderzoek onder advocaten uit. De onderzoeksresultaten geven een beeld van actuele ontwikkelingen in arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden. Ze bieden advocaten een referentiekader. Daarnaast wordt inzichtelijk hoe advocaten zich op hun arbeidsmarkt oriënteren. Er namen meer dan honderd advocaten deel, die samen een betrouwbare afspiegeling van de beroepsgroep vormen. Respondenten konden op vrijwillige basis online deelnemen aan het onderzoek. Redactie Robert Stiphout (hoofdredacteur), Sabine Droogleever Fortuyn, Nathalie Gloudemans-Voogd Beeldredactie Charlotte Helmer Vormgeving Dimdim, Den Haag Correctie Sandra Braakmann Druk Senefelder Misset, Doetinchem Citeerwijze Werken in de advocatuur , p. Aan dit nummer werkten mee Jiri Büller, Christ'l Dullaert, Nathalie de Graaf, Jelmer de Haas en Flos Vingerhoets Sdu Annemarie Arts (uitgever), Gert Jan Schinkel (uitgever) Advertenties Fenneke Rosier en Angela Bruins (media adviseurs): tel , sduadverteren.nl. sdu.adverteren@sdu.nl ISSN Behoudens door de Auteurswet gestelde uitzonderingen, mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed aanvaarden auteurs, redacteuren en uitgever geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten of onvolkomenheden. Omslag: Hollandse Hoogte

6 6 onderzoek Werken in de advocatuur Wat verdienen advocaten? Wat willen ze verdienen? Op welk salaris rekenen ze volgend jaar? Hoe en wat declareren ze? Waar gaat hun tijd aan op? Hoeveel vakantiedagen hebben ze? Werken ze thuis? Zijn ze tevreden? Waar maken ze zich zorgen over? Een steekproef van Sdu en organisatieadviesbureau Berenschot onder meer dan honderd advocaten geeft het antwoord op deze en tientallen andere vragen. Vergelijk uzelf met uw beroepsgenoten. Robert Stiphout Beeld: Dimitry de Bruin Inkomsten Hoezo crisis? Hoezo crisis? Meer dan negen op de tien advocaten, in en buiten loondienst, geven aan dat hun inkomen gelijk is gebleven of gestegen. Een goed gevoel over de toekomst hebben ze ook. Bijna honderd procent verwacht een gelijkblijvend of stijgend inkomen. Van de junior advocaten en advocaat-stagiaires verwacht de helft een salarisverhoging. Daarmee zijn ze iets positiever dan de senioren en partners van wie 38 procent een stijging voorziet. Toch hebben advocaten iets te mopperen. De helft vindt dat ze minder verdienen dan hoort. Van de junioren en stagiaires vindt zelfs meer dan de helft dit, tegen bijna vier op de tien senioren en partners. Hoe jonger, hoe ontevredener over het salaris dus. De bezuiniging lijkt hem vooral te hebben gezeten in de arbeidsvoorwaarden. Bijna twee op de tien advocaten stellen dat de arbeidsvoorwaarden zijn verslechterd. Eén op de tien moest afzien van een inkomensverhoging. Een enkeling ging minder werken. Anderen noemden als bezuinigingen: inleveren deel van pensioen, afschaffen van onkostenvergoedingen, beperken van de bonus en bezuinigen op reiskosten (goedkopere leaseauto en van eerste- naar tweedeklas in de trein). Opmerkelijk is dat meer mannen dan vrouwen voor komend jaar rekenen op een salarisstijging. Ze mopperen dan ook net iets vaker over de marktconformiteit van hun inkomsten en menen net iets vaker dat ze vorig jaar loonstijging misten. Ook vinden ze net iets vaker dat hun positie op de arbeidsmarkt verslechterde. Vrouwen lijken, kortom, positiever te zijn ingesteld.

7 gelijk gebleven advocaten Ik reken komend jaar op... Partner en senior een teruggang in salaris Junior en stagiaire 89 Nee December onderzoek 7 Ja, door beperking van Ja, door af te zien va Mijn inkomen is het afgelopen jaar... een Heeft uw organisatie gelijkblijvend 3,7 gedaald medewerkers gevraagd salaris gestegen in te leveren? Ja, door overige maatregelen ,4 Ja, door beperking van de omvang van het dienstverband Mijn inkomen is het afgelopen jaar... Heeft uw organisatie Ja, door beperking van het salaris gedaald medewerkers gevraagd 50,9 Ja, door af Wat te zien is het van marktconforme de reguliere salarisverhoging salaris? 56 een Ja, door overige maatregelen gestegen gelijk in te leveren? Ja, door salarisverhoging euro s Partner Advocaat senior Advo Mijn inkomen gebleven is het afgelopen jaar... Heeft beperking uw organisatie van de omvang 10van het dienstverband Ja, door beperking van het salaris gedaald Partner Junior en medewerkers Ja, door af te zien gevraagd van de reguliere salarisverhoging advocaten 56 en senior stagiaire gestegen gelijk in te leveren? Ja, door overige maatregelen Ja, door beperking van de omvang van het dienstverband gebleven 10 Ja, door beperking van het salaris Mijn inkomen is... Ja, door af te zien van de reguliere salarisverhoging Partner Ik reken komend Junior en jaar op... advocaten en senior stagiaire meer 56 dan veel minder 89 gelijk 14 3 Totaal een teruggang marktconform in salaris dan markconform Nee 2 gebleven Vast ja een Partner 8,2 10,2 Junior en Ik reken komend jaar op... advocaten gelijkblijvend 3,7 en senior stagiaire 89 een teruggang in salaris Nee minder 27 salaris 44, marktconforconform 55 dan markt- 45,4 een Ik reken komend jaar op gelijkblijvend 3,7 Partner Junior en een teruggang 50,9 in salaris advocaten salaris Wat Nee is het marktconforme salaris? een en senior stagiaire 0 Mijn inkomen is het afgelopen jaar... Heeft salarisverhoging uw organisatie euro s Partner Advocaat senior Advocaat junior Mijn inkomen is het 45,4 een kantoor afgelopen jaar... Heeft uw organisatie > gedaald Mijn inkomen gedaald is het afgelopen gelijkblijvend 3,7 medewerkers gevraagd grootte jaar... Mijn arbeidsvoorwaarden Heeft medewerkers uw organisatie gevraagd gestegen in te leveren? Ja, door overige maatregelen 50,9 salaris Wat is het marktconforme salaris? gestegen gedaald 7 7 een 3 zijn het medewerkers in afgelopen te leveren? jaar... gevraagd Ja, Ja, door door overige beperking maatregelen van de omvang van het dienstverband Ja, door overige maatregelen gestegen in te leveren? Ja, Ja, door door beperking van van de het omvang salarisvan het dienstverband salarisverhoging 45,4 euro s Partner Advocaat senior Advocaat junior Ja, Ja, door Ja, door door beperking af te van zien van de van het omvang de salaris reguliere van het salarisverhoging dienstverband Mijn inkomen is... Ja, Ja, door door beperking af te zien van van het de salaris reguliere salarisverhoging verbeterd verslechterd Ja, door af te zien van de reguliere salarisverhoging gelijk gebleven gelijk ,9 Wat is het marktconforme salaris? Verwachten advocaten meer te gaan verdi meer dan veel minder een marktconform dan markconform salarisverhoging gebleven gelijk euro s Partner Advocaat senior 10 Partner Totaal Advocaat jaarsalaris junior Advocaat senior Advoc Partner Junior en 15,7 19, Vast jaarsalaris Mijn advocaten inkomen gebleven is... en Partner senior 8,2 10,2Junior stagiaire en advocaten en Partner senior Junior stagiaire en 6 meer dan veel minder advocaten en senior stagiaire marktconform dan markconform minder 27 44, Totaal jaarsalaris markt-mijconform inkomen is dan marktconform ,8 4 Ik reken komend jaar op Vast jaarsalaris Ik reken 8,2 10,2 komend jaar op meer dan veel minder 89 Ik reken komend jaar op... een teruggang in salaris Nee 2 Partner Junior en marktconform een teruggang in salaris Nee 89 44,4 minder 27 dan markconform Totaal jaarsalaris 37 advocaten 34 en senior stagiaire 0 een marktconform gelijkblijvend een een teruggang 55 in salaris Nee Vast jaarsalaris dan marktconform 8,2 10, ,7 kantoor > gelijk gebleven gelijkblijvend salaris een 3,7 grootte -2 gelijkblijvend salaris Mijn 3,7 Partner arbeidsvoorwaarden Junior minder en 27 44, advocaten 0 salaris 45,4 en zijn senior het afgelopen stagiaire jaar marktconforconform Hoe 55 dan markt- -4 Mijn inkomen is het afgelopen 45,4 jaar... Heeft kantoor en uw wat organisatie 45,4 > declareren advocaten? 50,9 Wat is het marktconforme salaris? -6 gedaald Mijn arbeidsvoorwaarden 50,9 verbeterd een verslechterd Partner medewerkers grootte gevraagd Junior en Gemiddelde Wat is Hoeveel het marktconforme procent van uw salaris? Gemiddeld aantal gestegen advocaten en 50,9 een salarisverhoging in senior te leveren? euro s stagiaire Wat Partner Ja, door is het marktconforme Advocaat overige maatregelen 0 Verwachten advocaten meer te gaan verdienen? senior salaris? Advocaat junior -8 zijn het afgelopen jaar... uurtarief een salarisverhoging euro s tijd wordt u geacht gedeclareerde Partner Ja, door Advocaat beperking senior van omvang Advocaat van junior het dienstverband per klant salarisverhoging euro s (euro s) declarabel Ja, te door zijn? kantoor beperking > uren van Partner per het week salaris Advocaat senior Advocaat junior ,7 19,4 Partner Advocaat senior Advocaat junior Ja, door grootte af te zien van de reguliere salarisverhoging verbeterd verslechterd Mijn arbeidsvoorwaarden kantoor > 56 Partner Verwachten advocaten meer te gaan verdienen? ,5 grootte gelijk Salarisstijging 2013 zijn het afgelopen jaar... Mijn inkomen geblevenis... en senior Partner 70 Advocaat senior 4 Advocaat junior Verwachte Mijn inkomen 15,7 is... 19,4 Partner Junior en advocaten meer Mijn dan verbeterd salarisstijging inkomen veel minder is... en senior stagiaire64,8 verslechterd meer dan veel minder Verwachten advocaten meer te gaan verdienen? marktconform dan markconform Junior en 6 Totaal 25 jaarsalaris Salarisstijging marktconform meer dan veel dan minder markconform Totaal Vast jaarsalaris jaarsalaris stagiaire 70 Partner Advocaat senior Advocaat junior marktconform 8,2 10,2 dan markconform ,7 919, Totaal Vast jaarsalaris Verwachte Ik reken komend 8,2 10,2jaar Vast jaarsalaris salarisstijging 44,4 8,2 64,8 op... 10,2 gelijk minder 9 9 gebleven Salarisstijging ,4 37 minder marktconform 37 dan conform markt- 34 een teruggang in 37 55salaris Nee dan markt ,4 minder marktconform Verwachte 0 een marktconform gebleven 55 salarisstijging gelijkblijvend dan conform 3,7 marktconform en Partner senior Junior stagiaire en Hoe Partner en wat declareren 64,8 Junior en advocaten? -62 advocaten salaris Gemiddelde Hoeveel procent van uw Gemiddeld aantal advocaten en Partner senior Junior stagiaire en 0 uurtarief tijd wordt u geacht -8 advocaten 45,4 en senior stagiaire kantoor-4 > 0 gedeclareerde 0 per klant (euro s) declarabel te zijn? kantoor grootte > uren per week Mijn Hoe en arbeidsvoorwaarden wat declareren advocaten? gelijk gebleven -2 kantoor grootte -6 > Mijn zijn het Gemiddelde arbeidsvoorwaarden 50,9 Wat is het marktconforme salaris? kantoor > afgelopen jaar... Hoeveel procent van een uw Gemiddeld aantal grootte Mijn zijn het arbeidsvoorwaarden uurtarief afgelopen jaar... Partner tijd wordt u geacht salarisverhoging 230 euro s gedeclareerde -8 Partner 27,5 grootte Advocaat senior -4 Advocaat junior zijn het afgelopen jaar... en senior 70 verbeterd per klant (euro s) verslechterd declarabel Hoe te zijn? en wat declareren uren per week advocaten? verbeterd verslechterd Gemiddelde Hoeveel procent van Verwachten advocaten meer te gaan verdienen? kantoor uw Gemiddeld > aantal Verwachten advocaten meer te gaan verdienen? Partner verbeterd verslechterd Junior en uurtarief tijd wordt u geacht Verwachten Partner advocaten Advocaat meer senior te gaan verdienen? Advocaat junior 15, ,5 grootte gedeclareerde ,4 195 en senior 70 Partner Advocaat senior Advocaat junior Mijn inkomen is... stagiaireper klant (euro s) declarabel 70 te zijn? uren per week 15,7 19, Partner Advocaat senior Advocaat junior 15,7 19,4 6 kantoor > Salarisstijging 2013 meer dan veel minder 6 Salarisstijging 2013 marktconform Partner Junior en dan markconform ,5 grootte 25 Totaal jaarsalaris 64 Salarisstijging Verwachte en senior 70 stagiaire Vast jaarsalaris Verwachte salarisstijging 8,2 10,2 64, Verwachte salarisstijging 64, salarisstijging ,4 minder 64,8 Junior en marktconform 55 stagiaire 70 dan marktconform werken in 0 de advocatuur > > > > > 2-5 advocaten 6-20 advocaten 2-5 advocaten advocaten 6-20 advocaten advocaten > > 6-20 advocaten advocaten > 60 advocaten 2-5 advocaten 2-5 advocaten 6-20 advocaten 2-5 advocaten 6-20 advocaten 6-20 advocaten advocaten 6-20 advocaten 6-20 advocaten advocaten advocaten > 60 advocaten > 60 advocaten advocaten 6-20 advocaten advocaten advocaten > 60 > 60 > 60 advocaten > 60 advocaten 2-5 advocaten advocaten 2-5 advocaten 2-5 advocaten advocaten 6-20 advocaten advocaten advocaten 6-20 advocaten 6-20 advocaten advocaten advocaten > 60 advocaten > 60 advocaten le aten aten aten n n n 2-5 advocaten 6-20 advocaten le aten aten aten n n n > 2-5 advocaten 6-20 advocaten 6-20 advocaten advocaten > 60 advocaten 2-5 advocaten 6-20 advocaten advocaten 6-20 advocaten advocaten > 60 advocaten 2-5 advocaten advocaten advocaten 6-20 advocaten advocaten 2-5 advocaten 6-20 advocaten advocaten 2-5 advocaten 6-20 advocaten advocaten

8 8 onderzoek Advocaten in loondienst: mijn positie op de arbeidsmarkt is het afgelopen jaar... verbeterd verslechterd gelijk gebleven Advocaten buiten loondienst: mijn positie op de arbeidsmarkt is het afgelopen jaar... verbeterd verslechterd Arbeidsmarkt Kwart wil weg Hun positie op de arbeidsmarkt is volgens twee op de tien advocaten verslechterd, maar bijna net zoveel advocaten vinden hun arbeidsmarktpositie verbeterd. Het merendeel ziet geen verschil met vroeger. Wanneer de advocaten in loondienst buiten beschouwing worden gelaten, blijken er minder somberaars. De arbeidsmarkt ziet er volgens advocaten buiten loondienst gewoon goed uit voor advocaten. Willen advocaten ook iets anders? Behoorlijk veel. Een kwart maar liefst zou willen verhuizen naar een andere werkgever, waarbij er tussen jong en oud of man en vrouw nauwelijks verschil is. De redenen voor dit verlangen: sfeer, ontwikkelingsmogelijkheden en meer geld. Een favoriete werkgever kent de advocatuur overigens niet. Gevraagd naar hun favoriet, zei 65 procent van de advocaten het niet te weten. Voor de rest gold: net zoveel advocaten als favorieten. Advocaten in loondienst: mijn positie op de arbeidsmarkt is het afgelopen jaar... verbeterd verslechterd verbeterd 18 Advocaten buiten loondienst: mijn positie op de arbeidsmarkt is het afgelopen jaar gelijk gebleven verslechterd Zijn advocaten op zoek naar ander werk? 19 gelijk gebleven 17 gelijk gebleven Zijn advocaten op zoek naar ander werk? Nee Ja, bij een andere werkgever Waarom willen advocaten ander werk? Sfeer Ontwikkelingsmogelijkheden Geld/salaris Secundaire arbeidsvoorwaarden Promotie Anders, namelijk: Mobiliteit (dichter bij huis) Stapje terug Nationaal versus internationaal 70 2 Ja, bij mijn huidige werkgever Nee 25 Ja, bij een andere werkgever 73 2 Ja, bij mijn huidige werkgever

9 onderzoek 9 Werken in de toekomst Minder ondersteunend personeel Maarten de Haas, organisatieconsultant/hr-adviseur Raymakers van de Bruggen. Jarenlang maakten de salarissen in de advocatuur een enorme groei door, vertelt organisatieconsultant Maarten de Haas. Deze salarissen stonden ook op achterstand in vergelijking tot de salarissen van commerciële dienstverleners in het bedrijfsleven. Maar de advocatuur haalde dat in. Met het aanbreken van de economische crisis, vanaf 2007, nam de stijging van salarissen af, blijkt uit de jaarlijkse salarisonderzoeken van Raymakers van de Bruggen. De salarissen stegen gemiddeld genomen niet meer dan de prijsstijgingen. Vorig jaar constateerden we dat salarissen naar beneden werden bijgesteld. We dachten dat dit een trend zou kunnen zijn en dat daardoor de gemiddelde stijging van de salarissen achterbleef bij de prijsstijgingen. Maar in 2013 heeft dat zich niet voortgezet. Parttime werken (drie tot vier dagen per week) begint volgens De Haas bij kleine en middelgrote kantoren steeds makkelijker te worden. Bij grote kantoren blijft minder dan vier dagen werken lastig. De Haas ziet om zich heen dat Het Nieuwe Werken maar mondjesmaat van de grond komt. Er zijn een paar eigentijdse kantoren die hier heel actief mee bezig zijn. Maar ik vermoed dat dit een trend is die zich in de advocatuur heel langzaam voortzet. Ook signaleert hij dat kantoren, als gevolg van de economische crisis, stagiaires minder snel medewerker laten worden. Daarnaast zijn kantoren volgens De Haas selectiever geworden in het laten doorstromen naar het partnerschap. Dat leidt ertoe dat de hele markt mobieler wordt, volgens De Haas. En het ondersteunend personeel wordt krapper, zegt hij. Deels door de digitalisering, deels uit economische overwegingen. Bij een groot kantoor had iedere advocaat voorheen een halve secretaresse. Dat is heel erg aan het veranderen. Het gaat ernaar toe dat advocaten veel meer zelf kunnen en moeten afhandelen. Intussen is de digitalisering wel een factor die erg verstorend en stress verhogend kan werken. Ik denk dat dát wordt onderschat. Doorwerken De toekomst is nog ver weg De pensioenleeftijd kruipt steeds verder omhoog. Hoe lang kunt u nog doorwerken? Inderdaad, dit is een vraag die vooral bij fysiek zware beroepen geldt. Maar ook advocaten hebben een zwaar beroep, al vallen zij niet uit door versleten gewrichten, maar door psychische problemen blijkt uit onderzoek van arbeidsmarktverzekeraar Movir. Toch wordt er bij zes op de tien advocaten niet gepraat over de invulling van de toekomstige positie, de zogeheten duurzame inzetbaarheid. Over demotie, een optie bij het ouder worden, wordt bij driekwart niet gesproken. Dit terwijl toch bijna één op de tien advocaten aangeeft mettertijd een stapje terug te willen doen. Echt zorgen maken advocaten zich niet over het langer doorwerken. Meer dan de helft staat er neutraal tegenover. Iets meer dan één op de tien ziet langer doorwerken niet zitten. Wordt binnen uw organisatie gesproken over duurzame inzetbaarheid? Ja, maar alleen op informele basis Ja, als losstaand terugkerend gesprek Ja, als onderdeel van de bestaande performance cyclus Wordt al toegepast Wordt onderzocht Nee Hoe wordt er binnen uw organisatie gekeken naar demotie? Weet ik niet Niet aan de orde Denkt u zelf langer door te kunnen werken? Ja Nee Neutraal

10 10 onderzoek Werken in de toekomst 'Werken met een externe schil' Martijn Snoep, managing partner De Brauw Blackstone Westbroek. De freelance advocaat of interimjurist zou de komende jaren een vlucht kunnen nemen. De Brauw Blackstone Westbroek werkt al met een externe schil, naar Amerikaans voorbeeld. De pool bestaat uit rond de vijftig interimjuristen, deels advocaten. We werken in grote teams aan grote zaken, zegt managing partner Martijn Snoep. Tijdens de werkpieken komen we capaciteit tekort, dan is er een overflow. Tegelijkertijd is er genoeg capaciteit gedurende de dalen. Daarom is een externe pool een goede oplossing. Snoep verwacht dat deze pool zich verder zal uitbreiden. We zijn begonnen met tien interimjuristen. Dat werden er twintig, veertig, inmiddels groeien we door naar zestig. Wij zijn enthousiast en voor de cliënt is het ook voordelig. Je kunt zaken in verschillende soorten werkzaamheden onderverdelen en bepaald soort werkzaamheden tegen een lager tarief door de externe schil laten doen. De Brauw selecteert de interimmers zorgvuldig. De externe schil bestaat voor een deel uit alumni. We voeren serieuze sollicitatiegesprekken. Eenmaal aangenomen staan we in voor hun kwaliteit. Ze kunnen ook opleidingen bij ons volgen en horen er echt bij. Daarnaast investeert het kantoor steeds meer in de opleiding van advocaten. In verhouding besteden advocaten daar ook meer tijd aan dan voorheen. Martijn Snoep: De eisen van cliënten nemen toe. Het vergt een enorme inspanning om daaraan te voldoen. De cliënt wil niet alleen weten hoe het recht in elkaar steekt, maar heeft ook behoefte aan strategisch en operationeel advies. De gereedschapskist van een advocaat moet volgens Snoep dus uit meer bestaan dan uit de kennis van het recht. Het gaat om traditionele vaardigheden als het schrijven van contracten en overtuigend presenteren, maar ook om procesmanagement en organisatie advies. Daarvoor is begrip van de organisatie van de cliënt en van de andere stakeholders nodig. De rol van de general counsel, de belangen die er spelen, hoe er wordt vergaderd, hoe de lijnen lopen. De hoge verwachtingen die cliënten van advocaten hebben, worden volgens Snoep aangewakkerd door de concurrentie tussen kantoren. De capaciteit van de advocatuur is lange tijd harder gestegen dan de vraag naar advocaten, helemaal sinds de financiële crisis. Dan stijgt de onderlinge concurrentie, niet alleen qua prijs, maar ook qua kwaliteit.

11 Mee oneens Helemaal mee oneens Niet mee oneens/ niet mee eens Mee eens Helemaal mee eens onderzoek 11 Heeft advocaat de mogelijkheid om vanuit huis te werken? Wat vinden advocaten van hun werk? () 31 Nee 69Ja Ik ervaar een goede balans tussen werk en privé Ik ervaar voldoende vrijheid in de wijze waarop ik mijn werkzaamheden uitvoer In heb voldoende ruimte om mijn werkzaamheden zelf in te plannen Hoeveel procent van de tijd werken mannen en vrouwen thuis? Man Vrouw Mijn leidinggevende heeft er voldoende vertrouwen in dat ik mijn werkzaamheden naar behoren uitvoer 35 < Ik vind het belangrijk dat ik flexibel en werkplekonafhankelijk kan/mag werken 16 > Hoe verdelen advocaten hun werktijd? Hoeveel procent van de tijd werkt advocaat thuis? > ,7 2,71,4 5,5 Overige activiteiten Managementtaken Administratie Rechtszaal Advocaten Acquisitie Zelfstandige 13 advocaten ,6 52,1 < 10 Dossieronderzoek Adviseren Hoeveel vakantiedagen hebben advocaten? Partner Advocaat senior Advocaat junior 25 Heeft advocaat de mogelijkheid om werk flexibel in te delen? Nee 58 Ja kantoor grootte > 2-5 advocaten 6-20 advocaten 6-20 advocaten advocaten > 60 advocaten 2-5 advocaten 6-20 advocaten advocaten Werktijd Thuiswerken? Liever niet Thuiswerken kunnen de meeste advocaten wel en dat de mogelijkheid er is vinden ze belangrijk, maar doen ze het ook? Nee, de meesten werken nog geen tien procent van hun tijd thuis. Opvallend is dat mannen vaker thuis kunnen werken en dat ook vaker doen dan vrouwen. Vrouwen ervaren op hun beurt weer een slechtere balans tussen werk en privé. Aan een strikt werkritme ligt het weinige thuiswerken niet. Meer dan de helft van de advocaten kan zijn of haar werktijden flexibel indelen. Argwanende leidinggevenden zijn ook geen drempel. Bijna acht op de tien ervaren voldoende vrijheid om het werk zelf in te delen en hebben de indruk dat de baas hem of haar vertrouwt. Bij het laatste geldt overigens dat van de oudere advocaten twee op de tien niet zeker weten of dat vertrouwen bestaat, terwijl hun jongere beroepsgenoten allemaal zeker zeggen te zijn van het vertrouwen van hun leidinggevende. Wat advocaten met hun tijd doen? De top drie: adviseren, dossieronderzoek en acquisitie. En natuurlijk hebben ze nog vakantie. Opmerkelijk: junior advocaten hebben meer vakantiedagen dan menig partner.

12 12 enquête onderzoek Werken in de toekomst Know your clients én Know your people Alain de Jonge, managing partner Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn advocaten en notarissen. Goed luisteren naar de cliënt is volgens managing partner Alain de Jonge erg belangrijk in de huidige veranderende markt die zich kenmerkt door scherpe concurrentie tussen advocatenkantoren. Know your clients. Dat geldt zowel voor onze publieke als voor onze corporate praktijk. Een thema binnen het publieke domein is bijvoorbeeld de decentralisatie van de zorg. Dat speelt nu vooral bij gemeenten die met tal van vraagstukken worden geconfronteerd. Als advocaten precies weten wat hun cliënt bezighoudt, kunnen ze goed aan hun behoeften tegemoet komen, zegt De Jonge. Dit is ook een speerpunt van onze nieuwe strategie. Bijvoorbeeld door kennis te delen met de cliënt via digitale dossiers. In die dossiers zou de cliënt ook kunnen zien hoeveel uren advocaten aan zijn of haar zaak hebben gewerkt en hoe hoog de rekening is. Het gaat om tijdig en open communiceren. Die overlegmomenten zou je efficiënt in de digitale omgeving kunnen houden. Behalve met de digitalisering in relatie tot de cliënt is Pels Rijcken intern bezig met het digitaal maken van de werkprocessen. Daarbij bereidt het kantoor zich voor op digitalisering van de rechtspraak. Procederen vormt een belangrijk deel van onze praktijk. Daarom hebben we contact gezocht met de Nederlandse Orde van Advocaten en zijn we aangesloten bij de werkgroep Kwaliteit en Innovatie Rechtspraak. Zo zijn we er tijdig van op de hoogte wat er op ons af komt. We willen een voortrekkersrol vervullen in de digitalisering. De mogelijkheid om thuis te werken bestaat bij Pels Rijcken. Maar omdat de advocaten vaak in teamverband in grote zaken werken, is dat niet erg gebruikelijk. Daarbij is het voor junioren belangrijk dat ze begeleid kunnen worden door seniors, zegt De Jonge. Aan de andere kant kunnen advocaten wel flexibel met hun tijd omgaan. Als ze om vier uur naar huis willen om vervolgens die avond nog wat te werken, kan dat. Parttime werken komt ook veel voor, maar niet minder dan vier dagen. Met het aantal vrouwelijke partners (ongeveer een derde) loopt Pels Rijcken voorop. Naast de beroepsopleiding van de Orde, volgen stagiaires een interne opleiding: De Verrijking. Hier krijgen advocaten extra cursussen, bijvoorbeeld op het gebied van overheidsaansprakelijkheidsrecht. Ze krijgen ook aanvullende cursussen zakelijk Engels spreken en schrijven en daarnaast staan we uitvoerig stil bij acquisitie en relatiebeheer. Het vervolg van De Verrijking, voor vierdetot negendejaars medewerkers, begint volgend jaar officieel. Het nieuwe opleidingsprogramma is in samenspraak met de advocaten ontwikkeld. Vanuit kantoor geldt dus niet alleen: Know your clients, maar ook: Know your people. Opleiden IJverige ouderen Zijn advocaten leergierig? Ja en nee. Pakweg de helft heeft buiten de verplichte PO-punten meer opleidingen of cursussen gevolgd, de andere helft niet. Opvallend is dat zelfstandigen dit vaker deden dan de advocaten op kantoor. Diegenen die wel extra opleidingen volgden, deden dit vooral om de vakkennis te vergroten. En: ouderen en vrouwen doen meer buiten de PO-punten dan jongeren en mannen. Kennis doorgeven is niet bon ton. Driekwart van de respondenten zegt geen advocaat-stagiaire te hebben. Heeft u buiten de verplichte PO-punten nog meer opleidingen gevolgd? Heeft u buiten de verplichte PO-punten nog meer opleidingen gevolgd? Ja Ja Advocaten Advocaten 55 Nee 55 Nee Ja Ja Zelfstandige Zelfstandige advocaten advocaten Percentage dat buiten de verplichte PO-punten Percentage nog dat meer buiten opleidingen de verplichte volgde PO-punten nog meer opleidingen volgde <30 jaar <30 jaar jaar jaar En waartoe diende de opleiding? En waartoe diende de opleiding? Vergroten vakkennis Vergroten vakkennis Ontwikkelen competenties/vaardigheden Ontwikkelen 40 competenties/vaardigheden 40 Bijblijven 17 Bijblijven 17 Overig 15 Overig 15 Begeleidt u een advocaat-stagiaire als patroon? Begeleidt u een advocaat-stagiaire als patroon? 75 Nee 75 Nee Ja Ja >46 jaar >46 jaar 58 Nee 58 Nee 72 72

13 onderzoek 13 Zorgen Dit houdt advocaten wakker Waar maken advocaten zich zorgen over? In het oog springt de angst dat klanten wegblijven, dat ze niet langer producten of diensten afnemen. Daarmee verband houden twee andere zorgen van advocaten: negatieve publiciteit (uurtje-factuurtje) en de voortdurende recessie. Concurrentie door rechtsbijstandsverleners baart de meeste advocaten in elk geval weinig zorgen. Waarover maken advocaten zich zorgen? () Geen zorgen Weinig zorgen Veel zorgen Afname van vraag naar producten en diensten die uw bedrijf levert Voortdurende economische recessie Negatieve publiciteit, bijvoorbeeld uurtje-factuurtje Onvoldoende budget om doelen te bereiken Bezuinigingen op arbeidsvoorwaarden Concurrentie door rechtsbijstandsverzekeraars Bevriezing salaris Vacaturestop Bijblijven met professionele kennis en competenties Reorganisatie c.q. ontslag Ontgroening; er komen steeds minder jongere collega s Toenemende specialisatie Uw eigen leeftijd en concurrentie van (nieuwe) jonge collega s Concurrentie door werknemers uit andere landen Top drie zorgen junior advocaten en stagiaires () Geen zorgen Weinig zorgen Veel zorgen Weet ik niet 17,9 35,7 46,4 10,7 42,9 42,9 14,3 42,9 42,9 3,6 Voortdurende economische recessie Negatieve publiciteit, bijvoorbeeld uurtje-factuurtje Afname van vraag naar producten en diensten die uw bedrijf levert Top drie zorgen partner en senior-advocaten 17,4 41,3 39,1 2,2 21, ,1 2,2 19, ,1 4,3 Afname van vraag naar producten en diensten die uw bedrijf levert Voortdurende economische recessie Negatieve publiciteit, bijvoorbeeld uurtje-factuurtje

14 14 onderzoek Van belang Toch geen geldwolf Zijn advocaten inderdaad geldwolven, zoals hun reputatie wil? Nee. Geld is belangrijk, maar belangrijker vinden advocaten het hebben van uitdaging, de sfeer op het werk, de opleidingsmogelijkheden en de reputatie van hun praktijk. Dit alles geldt voor zowel advocaten in als buiten loondienst. Wat ze koud laat? De mogelijkheid tot parttime werken, minder filekilometers en deelname in de winstdeling. Geld is niet alles, ook niet voor advocaten. Wat vinden advocaten belangrijk? () OnbelangrijkWat Enigszins vinden advocaten belangrijk belangrijk? Belangrijk () Onbelangrijk 1 9 Enigszins belangrijk 90 Belangrijk Sfeer/collegialiteit Bedrijfsreputatie Sfeer/collegialiteit Opleidingsmogelijkheden Bedrijfsreputatie Hoogte Opleidingsmogelijkheden van het salaris Uitdagende Hoogte van het projecten salaris Flexibele Uitdagende werktijden projecten Loopbaanmogelijkheden Flexibele werktijden Baanzekerheid Loopbaanmogelijkheden Mogelijkheid Baanzekerheid om vanuit huis te werken Beschikbaarheid Mogelijkheid om van vanuit nieuwe huis te technologie werken Mogelijkheid Beschikbaarheid tot parttime van nieuwe werken technologie Ruimte Mogelijkheid voor ondernemerschap tot parttime werken ( entrepreneurial environment binnen bedrijf) Ruimte voor ondernemerschap ( entrepreneurial Deelname environment in winstdeling binnen bedrijf) Minder Deelname filekilometers in winstdeling Minder filekilometers Waar hechten senioren en junioren aan in hun werk? () Waar hechten Partners senioren senior junioren Junior advocaten aan in hun werk? () advocaten en advocaat-stagiaires Partners en senior Junior advocaten Sfeer/collegialiteit advocaten 87,0 92,9 en advocaat-stagiaires Opleidingsmogelijkheden Sfeer/collegialiteit Bedrijfsreputatie 78,3 87,0 89,3 92,9 Uitdagende Opleidingsmogelijkheden projecten Opleidingsmogelijkheden Bedrijfsreputatie 78,3 73,9 85,7 89,3 Hoogte Uitdagende van het projecten salaris Opleidingsmogelijkheden Hoogte van het salaris 73,9 71,7 85,7 Sfeer/collegialiteit Hoogte van het salaris Hoogte Flexibele van het werktijden salaris 65,2 71,7 82,1 85,7 Loopbaanmogelijkheden Sfeer/collegialiteit Uitdagende Flexibele werktijden projecten 65,2 78,6 82,1 Bedrijfsreputatie Loopbaanmogelijkheden Mogelijkheid om Uitdagende vanuit huis projecten werken 58,7 65,2 71,4 78,6 Baanzekerheid Bedrijfsreputatie Beschikbaarheid Mogelijkheid om van vanuit nieuwe huis technologie werken 58,7 60,7 71,4 Flexibele Baanzekerheid werktijden Ruimte Beschikbaarheid voor ondernemerschap van nieuwe ( entrepreneurial technologie 54,3 58,7 50,0 60,7 Mogelijkheid Flexibele werktijden om vanuit environment binnen bedrijf) huis te werken Ruimte voor ondernemerschap ( entrepreneurial 54,3 50,0 Mogelijkheid om vanuit Mogelijkheid environment tot parttime binnen werken bedrijf) 54,3 39,3 Beschikbaarheid huis te werkenvan Mogelijkheid tot parttime werken 54,3 39,3 nieuwe technologie Beschikbaarheid van nieuwe technologie Werken in de toekomst Grotere vraag naar jongeren Ilona Tjon Poen Gie, headhunter Legal Hunters. De markt is enorm in beweging, constateert headhunter Ilona Tjon Poen Gie. Ze werft en selecteert advocaten voor grote kantoren, eenpitters en alles er tussenin. Kantoren zijn volgens Tjon Poen Gie terughoudender om medewerkers partner te laten worden. Daardoor, in combinatie met het up or out systeem, stappen advocaten vaker over naar een ander kantoor of naar het bedrijfsleven. Die overstap is volgens Tjon niet eenvoudig. Ik hoor advocaten van Zuid-as kantoren zeggen: Ik heb drie keer gesolliciteerd en ben drie keer tweede geworden. Deze advocaten behoren tot de top van Nederland. Twintig jaar geleden was het ondenkbaar dat ze het niet zouden worden. De jonge generatie staat volgens de headhunter sowieso veel meer open voor carrièremoves. Ik was in 1996 kandidaat-notaris en kan me herinneren dat ik werd benaderd door een headhunter. Ik dacht, hoezo? Ik heb toch al een baan? Waarom zou ik nu risico s nemen? We speelden veel meer op safe. Tjon Poen Gie ziet dat de houding bij jonge advocaten nu veel meer is: praten kan nooit kwaad, al is het alleen maar voor mijn netwerk. En je ziet advocaten rustig hun baan opzeggen om een wereldreis te gaan maken. Ze gaan voor het avontuur. Tegelijkertijd signaleert Tjon Poen Gie dat als kantoren besluiten nieuwe medewerkers aan te nemen, ze meer interesse hebben in de jonge garde. Waar kantoren vroeger meer op zoek waren naar vijfde- of zesdejaars medewerkers, ontstaat volgens haar nu meer vraag naar derdejaars. De opleiding is sterker. Ze leren meer vaardigheden. Ze zijn sneller inzetbaar en sneller op het niveau waar advocaten voorheen pas met vijf jaar werkervaring op zaten.

15 Tijd voor aanpakken! Het onderhoud aan ons functiegebouw kost zoveel tijd (en geld); kan dit niet slimmer? Hoe richt ik mijn beloningsbeleid zo in dat deze aansluit bij onze strategische ambitie en organisatiecultuur? Een generiek functiegebouw klinkt mooi, maar waar begin ik en hoe pak ik dit aan? We hebben een prachtig systeem voor performance management, maar het komt niet van de grond. Hoe zorg ik dat het wél werkt? Spelen deze vraagstukken ook in uw organisatie? Neem dan contact op met Berenschot. Wij bieden u slimme en nieuwe inzichten die leiden tot opmerkelijke resultaten. Samen met uw kennis en ervaring kunnen we alle aspecten van een vraagstuk aanpakken. Meer weten? Kijk op

16 Gevonden: Ekram Belhadj ( /v) Advocate Mededingingsrecht. Specialiteit: intuïtie. De oriëntatietocht langs advocatenkantoren bleek helemaal geen tocht te worden. Haar intuïtie fungeerde prima als kompas. Ik zat gelijk goed, lacht Ekram Belhadj. Na haar studie rechten werkte ze als docent aan de Universiteit Utrecht. Dat ze diezelfde open cultuur bij een advocatenkantoor kon vinden, had ze niet echt verwacht. Ik wilde mijn theoretische kennis tot bloei laten komen in de praktijk. Mijn gevoel en verhalen van vakgenoten brachten me bij Nysingh. Een bron van talent en inspiratie en een hardwerkende club met menselijke mensen. Mensen met oog voor elkaar. Iedere klus wordt gebouwd op bundeling van krachten. Dat werpt zijn vruchten af; zowel voor de cliënt als voor ons. Je wéét dat je bij Nysingh kwaliteit krijgt. En zelf raak ik maar niet uitgegroeid. Nysingh is een bedrijf van karaktervolle specialisten. en de wet is bij ons standaard. Voor de rest krijg je alle ruimte om buitengewoon te zijn. Klinkt dit goed en kennen wij elkaar nog niet? Laat je dan vinden via werkenbijnysingh.nl Nysingh. De juiste jurist op de juiste plek.

17 17 uitdaging Tien geboden voor 2015 Op verzoek stelde Christ l Dullaert tien geboden samen voor het komende jaar. Zo biedt u slagvaardig de snel veranderende wereld van de advocatuur het hoofd. Het afgelopen jaar viel op dat veel advocaten, soms geschrokken door de snelheid van nieuwe ontwikkelingen of bijkomend van weer een scherpe tariefonderhandeling, menen dat er toch wel iets zal moeten gebeuren. Meestal ontstaat daarna een felle discussie binnen kantoor, want natuurlijk worden advocaten het niet snel eens over wat dat iets dan zal moeten zijn. Voor je het weet zit je dan in hetzelfde ietsisme als menig spirituele beweging. Om het ietsisme in de advocatuur te bestrijden, volgen hierna tien geboden. Ze helpen u verder en kunnen houvast geven bij innovatie. 1. Kijk buiten de advocatuur Veel advocaten zijn gewend naar de advocaat-buurman te kijken en dan vanuit dit vergelijk te bedenken of ze iets anders zullen doen. O, De Brauw doet het nog niet. Dirkzwager doet het nog niet. Nou, dan hoeven wij ook niets te veranderen. Maar bedreigende veranderingen komen veelal van buiten de advocatuur. Denk aan het ontstaan van taxiaanbieder Uber. Uber is geen initiatief vanuit de taxiwereld, het zijn een aantal jongens van Google en wat investeerders die dit bedachten. Ook Airbnb kwam niet uit de wereld van de hoteliers, maar zet wel de hotelwereld op z n kop. Wat te denken van het journalistieke platform De Correspondent dat online geld verdient met artikelen? Dat werd lang voor onmogelijk gehouden, maar oprichter Rob Wijnberg keynotespreker op Advocatenblad Live! overigens flikte het. Wilt u innovatief zijn, kijk dan vooral eens naar heel andere beroepen, landen of vakgebieden. Wat doen artsen, journalisten en architecten? Wat doen ze in Korea of in de Verenigde Staten? 2. Werk flexibel op HR Pieter van der Hoeven, voormalig DLAadvocaat, heeft met zijn IT-collega een prachtig systeem ontworpen om uren per sectie, per kantoor, per team enzovoort te analyseren (Clocktimizer). Indien een kantoor bij hun systeem gegevens invoert, zie je prachtig de pieken en de dalen in kaart gebracht, maar ook de bezetting per sectie. Handig, want ook advocatenkantoren hebben seizoenarbeid. Betekent seizoensmatig werken dat kantoren ook volgens het Hollywoodmodel moeten werken? Trendwatcher Adjiedj Bakas bedacht deze term om aan te geven dat een film in Hollywood ook als een project wordt opgesteld. Voor een film brengt een producer de beste licht- en geluidsmensen en de acteurs samen en na de film gaat ieder weer zijns weegs. Aanvankelijk waren advocatenkantoren alleen bereid met interimadvocaten te werken in paniek-gevallen. Nu denkt men meer strategisch over flexibele schillen en Hollywoodmodellen. 3. Verafgood het winstaandeel niet Winstaandelen zijn een stuk mystiek, ze zijn behalve voor insiders in nevelen gehuld. Maar duidelijk is wel dat winstdelen niet graag krimpen en ook niet graag kleiner worden om zo te kunnen investeren in R&D en innovatie. De advocaat is in die zin soms niet zo n echte ondernemer. Van veel ondernemers is bekend dat zij hun hele of halve huis inzetten voor het product of de dienst waarin zij geloven. In de advocatuur is dat lastiger, uit vrees dat een partner naar het betere winstdeel van een ander kantoor loopt. Deze paradox is problematisch, want zolang advocaten nog niet mogen samenwerken met bijvoorbeeld private equity, zullen zij hun eigen vermogen moeten aanwenden voor innovatie. Dat kan alleen maar als het eigen winstdeel niet heilig is.

18 18 uitdaging 4. Geef de jeugd een kans Nogal wat jonge, briljante advocaten vertrekken bij kantoren omdat ze een goed, vernieuwend idee hadden, maar daarvoor geen draagvlak kregen. Veelal kwam dit doordat ze nog te jong waren (geen partner). Partners kunnen echter veel leren van hun jongere medewerkers. Kijk maar naar Mark Zuckerberg, die als student Facebook bedacht. Nu lopen er niet allemaal Zuckerbergs bij uw kantoor, maar praat ook als eenpitter eens met een jonge programmeur en ongetwijfeld kan hij/zij zo een aantal verbeteringen of vernieuwingen voorstellen. 5. Zorg voor verscheidenheid Dit is geen gebod vanuit een moreel of ethisch besef. Feit is dat met meer verschillende soorten mensen, meer ideeën ontstaan. In een kantoor zijn vaak meer uniforme mensen te vinden. Dat is heel gezellig en vertrouwd, maar voor innovatie is het beter als je verscheidener bent. Een tip: nodig eens een outsider uit om uw kantoor te beoordelen. 6. Toon toegevoegde waarde Heeft uw kantoor toegevoegde waarde, ook als het procesmonopolie niet zou bestaan of als uw verschoningsrecht niet bestond? Stel dat de regelgeving rond de advocatuur plots verandert, bestaat uw werk dan nog? De letselschade advocaten hebben al gemerkt dat gewone juristen zich op hun markt begeven en dat het soms moeilijk uit te leggen is waarom je het als advocaat beter doet. Een werkgroep van de Canadese Orde pleitte onlangs actief voor de mogelijkheid te kunnen samenwerken met andere beroepsgroepen, net zoals in Engeland mogelijk is als gevolg van de ABS-wetgeving (Alternative Business Structures) en dat daarvoor een deel van de regelgeving rond het vak moet worden opgegeven. 7. Geef gratis modellen weg De jeugd vindt dat je muziek gratis moet kunnen downloaden. Het heeft menig artiest gedwongen tot een ander businessmodel: je verdient niet meer aan je cd s maar aan de gadgets bij de liveoptredens. Voor advocaten is het ook onvermijdelijk kennis te gaan delen en een deel daarvan zal gratis moeten zijn. In feite zou je alle standaardmodellen moeten kunnen vrijgeven. En als jij het niet doet, zijn er wel anderen die dat doen. Ook businessmodellen van kantoren zullen daarom moeten veranderen. Een verandering binnen een kantoor begint meestal met een ander verdienmodel (bijvoorbeeld fixed fees of een abonnementsvorm) maar in de loop der tijd moet er misschien gewerkt worden aan een ander businessmodel. 8. Werk eens met een externe voorzitter Niets zo moeilijk als een groep advocaten die samen moeten beslissen over een innovatie, een investering of een strategie. maal slimme, mondige mensen bij elkaar en iedereen vindt wel iets wat niet klopt aan het nieuwe idee. Het leidt vaak tot besluiteloosheid of halve compromissen. Soms kan het helpen bij een groep van bijvoorbeeld meer dan vier advocaten eens met een externe voorzitter te werken. Dat geeft een andere gespreksstructuur en hopelijk een helder besluit. De ergste vijand voor verandering zijn advocaten zelf, die blijven maar redeneren. Christ l Dullaert Christ l Dullaert is directeur van Le Tableau B.V. en auteur van Yoga in je toga (Sdu, tweede druk 2012). Ze schreef deze tien geboden vanuit de drang advocaten te helpen slagvaardig te opereren in een snel veranderende wereld met vele, nieuwe, aanbieders. De advocatuur is een geweldige tak van sport en de meeste advocaten zijn enorm interessante, energieke mensen. Ik gun het ze. 9. Leer praten met uw maten In de onderlinge samenwerking zou het helpen als advocaten elkaar op een goede manier feedback leren geven. U hoeft binnen uw kantoor niet allemaal beste vrienden van elkaar te worden, maar je moet elkaar wel op een redelijke manier op functioneren kunnen aanspreken. Dat bevordert niet alleen de sfeer, maar ook de besluitvorming. Verder is het een middel om te zorgen dat afgesproken doelen ook nageleefd worden. 10. Gebruik uw rechterhersenhelft Veel van het analytische werk (linkerbrein) van advocaten zal op den duur gedigitaliseerd kunnen worden. s wat je in een beslisboom kunt vatten en alles wat een van A naar B -traject vertoont, kan gedigitaliseerd worden. Dat deel van uw werk kan op den duur wegvallen. Dus is het zaak u verder te ontwikkelen op uw rechterhersenhelft. Daar bevinden zich empathie (een goede gesprekspartner zijn voor uw cliënt), creativiteit (bij complexe kwesties goede oplossingen verzinnen), kennis van de branche van uw cliënt, maar ook onderhandelingsvaardigheden horen hier. Ontwikkel in 2015 dus vooral uw rechterhersenhelft. Foto: Marjolein Reman

19 Loyens & Loeff is een gerenommeerd kantoor waar onze specialisten adviseren op zowel civiel als fiscaal gebied. Tot onze cliënten behoren grote ondernemingen, financiële instellingen en overheden. Het unieke van ons kantoor is de intensieve samenwerking tussen advocaten, belastingadviseurs en notarissen. Onze thuismarkt is de Benelux. Daarnaast is Loyens & Loeff vertegenwoordigd in de belangrijkste financiële centra van Europa, Azië en de Verenigde Staten. Wereldwijd werken 1600 medewerkers bij Loyens & Loeff, waaronder ruim 850 advocaten, notarissen en fiscalisten. Voor de verschillende praktijkgroepen binnen ons Rotterdamse kantoor zijn wij op zoek naar beginnende advocaat-stagiaires. Als advocaat-stagiaire draai je vanaf het eerste moment volledig mee in de praktijk. Zelfstandig en samen met je collega s werk je aan interessante zaken en onderhoud je de contacten met de cliënt. Wij realiseren ons dat de dagelijkse praktijk binnen de bedrijfsjuridische dienstverlening verschilt van wat je op de universiteit hebt geleerd. Om de omschakeling van theorie naar praktijk zo soepel mogelijk te laten verlopen, heeft ons kantoor voor beginnende advocaat-stagiaires een speciale opleiding in het leven geroepen: de Loyens & Loeff Academy. Tijdens deze speciale opleiding bieden wij onze nieuwe medewerkers een praktijkgericht introductieprogramma. Na de Academy volg je de beroepsopleiding van de NOVA en neem je deel aan de Law Firm School. Ben jij bijna of recentelijk afgestudeerd, spreekt bovenstaande je aan en wil je komen werken op ons Rotterdamse kantoor, dan nodigen we je uit om te komen solliciteren. Solliciteren kan via In je brief kun je uiteraard aangeven welk rechtsgebied (Ondernemingsrecht, Loonheffingen & Arbeidsrecht, Bestuursrecht of Litigation & Risk Management) jouw voorkeur heeft. Voor meer informatie kun je contact opnemen met onze recruiter Eva Bol (via of eva.bol@loyensloeff.com).