Webinar Autisme: darmflora en evolutie. Margo Peinemann 2018

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Webinar Autisme: darmflora en evolutie. Margo Peinemann 2018"

Transcriptie

1 Webinar Autisme: darmflora en evolutie Margo Peinemann 2018

2 De communicatie Spreker Moderator Deelnemers

3 Programma Wat hebben mensen met autisme gemeen? Veelvoorkomende klachten De verschillende entiteiten De darm-microbioom-hersen-darm-as (DMHD) Samenstelling darmflora bij mensen met autisme Genen en evolutie Voeding en autisme Herstel DMHD-as

4

5 Wat hebben ze gemeen? Vaak antibiotica gehad in vroege leven Clostridiasporen vaak aangetroffen in darmflora Slechte spijsvertering/darmproblemen Ca. 9% hogere IgG-antigenen voor tarwe en melk Autisme

6 Veelvoorkomende klachten bij autisme Diarree Verteringsproblemen Constipatie Flatulentie Qinrui Li et al, The Gut Microbiota and Autism Spectrum Disorders, Frontiers in Cellular Neuroscience (2017)

7 Onderzoek toont aan: 40 kinderen met autisme 40 kinderen zonder autisme Conclusie bij de kinderen met autisme: Minder bacteriën uit de bacteroïdesfamilie Meer lactobacillen Gemiddeld verdubbeling van de candidaschimmel New evidences on the altered gut microbiota in autism spectrum disorders Francesco Strati, Duccio Cavalieri, Davide Albanese, Claudio De Felice, Claudio Donati, Joussef Hayek, Olivier Jousson, Silvia Leoncini, Daniela Renzi, Antonio Calabrò and Carlotta De Filippo author Microbiome :24

8 De verschillende entiteiten die samen met de menselijke delen het humane superorganisme vormen (Kramer 2015)

9 Minimaal 6 entiteiten 1 van de entiteiten is de aanwezigheid van cellen van de moeder in de hersenen van vooral haar zoon (Bogaert 2011) Zijn meestal immuuncellen die via de navelstreng van moeder naar kind zijn verhuisd en plaatsje hebben gevonden in de hersenen van het kind Deze cellen bij 12 % van alle kinderen (vooral jongens) met autisme gevonden

10 De Darm-microbioom-hersen-darm-as (DMHD) Communicatie via: Immunologische Metabole Neuro-endocrine Neurale wegen Vooral het microbioom is verantwoordelijk voor de invloed van de darmen op de hersenen (Gasias 2016)

11

12 De communicatie tussen darmbacteriën en hersenen

13 Vetzuurproductie in de darm Grote diversiteit aan bacteriën Produceren groot aantal vetzuren In verband gebracht met gedrag en gezondheid Hoe minder diversiteit aan goede bacteriën in de darm, hoe meer negatieve invloed op de DMHD Vooral geassocieerd met vele DMHD-as aandoeningen zoals Autisme (Buffington 2016, Fang 2016, Fiorentino 2016)

14 Verschil in samenstelling darmflora bij mensen met autisme Fig. 2 a Mean relative abundances (%) of Firmicutes and Bacteroidetes in autistic (AD) and neurotypical (NT) subjects; *p < 0.005, Wilcoxon rank-sum test on the Firmicutes/Bacteroidetes ratio. b Welch s t test statistics of the relative abundances of bacterial phyla in autistic and neurotypical subjects. Orange bars indicate significant FDR-corrected p values adjusted for multiple comparison controlling the family-wise type I error rate

15 Gut-Brain link Bacteroides fragilis Bacterium can reverse autism-like behaviour in mice Nature doi: /nature

16 Genen en evolutie Autisme: balans Genen en gedrag Epigenen en low-grade inflammation Belangrijke vraag: Als autismegenen zo ongunstig zouden zijn, waarom zijn ze er dan niet tijdens onze evolutie uitgefilterd?

17 Zijn het mogelijke overlevingsstrategieën? Slow life history Zorgen dat bestaansbronnen voor de lange termijn worden bewaard Bijv. verzamelingen aanleggen, langdurige relaties Low fitness Vertonen van afhankelijk gedrag of verstoord hechtingsgedrag om te zorgen voor: Meer aandacht, bescherming en zorg door ouders Verhoogt de overlevingskans Trade-off Minder sterk ontwikkeld sociaal vermogen ten bate van een hogere algemene intelligentie Betrekking op de hoger functionerende varianten bijv. Asperger Brüne M., Textbook of Evolutionary Psychiatry & Psychosomatic Medicine (2nd edition), Oxford University Press (2016), pp

18 Voeding en autisme

19 Exorfinen Groep opioïde peptiden = grote overeenkomst met endorfinen De afbraak van gluten en caseïne Gliadinomorfine 7 (GMP 7) Betacasomorfine 7 (BCM 7)

20 Gliadine en caseïne leiden tot verhoogde doorlaatbaarheid darm Fasano. Zonulin and its regulation of intestinal barrier function: the biological door to inflammation, autoimmunity, and cancer. Physiol Rev Jan;91:151-75

21 Exorfinenoverbelasting Exorfinenoverbelasting Leidt tot blokkade van de endogene endorfinereceptoren Endorfineresistentie Remming afgifte dopamine

22 Endorfineresistentie in relatie tot: Autisme ADHD Eetstoornissen Schizofrenie Verslaving Depressie Storingen in de pijnperceptie Qinrui Li et al, The Gut Microbiota and Autism Spectrum Disorders, Frontiers in Cellular Neuroscience (

23 Verhoogd doorlaatbare bloed-hersenbarrière Neuroinflammatie

24 Het ontwikkelen van neuro-inflammatie Darmproblematiek Verhoogde permeabiliteit Steeds meer kans op binnendringen van pathogenen en andere toxinen Komen via de bloed-hersenbarrière in de hersenen Activatie van immuunsyteem Ontstaan van ontstekingen in de hersenen waardoor bijvoorbeeld cognitieve problemen ontstaan

25 Herstel van de darm-microbioom-hersen-as Prebiotica Probiotica Inuline en Fos (Buigea 2016) Breed spectrum (Colon 2015)

26 Herstelprotocol Voedselvariatie verhogen Dysbiose in de darm herstellen Breed spectrum probiotica Goede vezels als voeding voor de goede darmflora Prebiotica Sterk verminderen gliadine en caseïne DPP-IVenzymen De overgroei aan pathogenen verminderen Lactoferrine (Colon 2015) (Buiges 2016) (Hunter 2003 Hayes 2014) (Smith 2016)

27 Thank you for your attention Natura Foundation 2016

DMH- COMMUNICATIE IS DIRECTIONEEL

DMH- COMMUNICATIE IS DIRECTIONEEL SAMENVATTING De laatste jaren hebben vele belangrijke studies ons begrip over de rol van de darm, c.q. het microbioom vergroot. Het gedrag en de gezondheid van de mens hangen af van veel meer aspecten

Nadere informatie

AUTISME IN DE HERSENEN

AUTISME IN DE HERSENEN AUTISME IN DE HERSENEN ÉN DE DARMEN Caroline de Theije PhD Universiteit Utrecht UMC Utrecht NVA congres - 11 november 216 AUTISME genen x omgevingsfactoren THE RODAKIS CASE HET IS MISSCHIEN NIET WAT

Nadere informatie

Webinar Onbegrepen klachten door een te lang actief immuunsysteem. Margo Peinemann 2018

Webinar Onbegrepen klachten door een te lang actief immuunsysteem. Margo Peinemann 2018 Webinar Onbegrepen klachten door een te lang actief immuunsysteem Margo Peinemann 2018 De communicatie Spreker Moderator Deelnemers Programma Waardoor is het immuunsysteem vaak te lang actief? Welk immuunsysteem

Nadere informatie

FECESDONATIE TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN EN UITKOMSTEN 13 OKTOBER

FECESDONATIE TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN EN UITKOMSTEN 13 OKTOBER FECESDONATIE TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN EN UITKOMSTEN 13 OKTOBER 2016 Yvette van Beurden arts onderzoeker VUmc y.vanbeurden@vumc.nl Procedure www.ndfb.nl Geschiedenis van Nood et al 2013 Clostridium difficile

Nadere informatie

Het microbioom Nieuw indianenverhaal in de media? Marleen Finoulst Arts-journalist Centrum voor Evidence-Based Medicine

Het microbioom Nieuw indianenverhaal in de media? Marleen Finoulst Arts-journalist   Centrum voor Evidence-Based Medicine Het microbioom Nieuw indianenverhaal in de media? Marleen Finoulst Arts-journalist www.gezondheidenwetenschap.be Centrum voor Evidence-Based Medicine Het microbioom: wat weten we zeker Het collectieve

Nadere informatie

UvA-DARE (Digital Academic Repository) The role of gut microbiota in human metabolism Vrieze, A. Link to publication

UvA-DARE (Digital Academic Repository) The role of gut microbiota in human metabolism Vrieze, A. Link to publication UvA-DARE (Digital Academic Repository) The role of gut microbiota in human metabolism Vrieze, A. Link to publication Citation for published version (APA): Vrieze, A. (2013). The role of gut microbiota

Nadere informatie

LABORATORIUMTESTEN. Aan de hand van de testuitslagen kunnen er specifieke behandelingen worden ingezet zoals: Bijnierstress profiel 129,43

LABORATORIUMTESTEN. Aan de hand van de testuitslagen kunnen er specifieke behandelingen worden ingezet zoals: Bijnierstress profiel 129,43 LABORATORIUMTESTEN New Balanced is aangesloten bij een tweetal laboratoria. Hierdoor bestaat de mogelijkheid om diverse feces- en speekseltesten te laten uitvoeren. Alle testen zijn thuis testen. Je krijgt

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24600 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Mariman, Rob Title: Probiotic bacteria and the immune system : mechanistic insights

Nadere informatie

Homo sapiens, een superorganisme

Homo sapiens, een superorganisme HET SEROTONERGE SYSTEEM IS ESSENTIEEL VOOR DE EMOTIONELE ACTIVITEIT EN STOORNISSEN VAN DIT SYSTEEM ZIJN STERK GEASSOCIEERD MET DEPRESSIE EN NEURODEGENERATIE 12 ORTHOFYTO april 2018 Door: Dr. Leo Pruimboom

Nadere informatie

gezond voedingspatroon,

gezond voedingspatroon, gezond voedingspatroon, een goede bodem voor het MicrobiooM? Erica Rutten, Dr. 10 maart 2018 Dikke darm, colon Weinig functie, die zit vooral in de dunne darm Stoelgang aan te dikken, opname van water

Nadere informatie

De Gut-Brain axis. Darmgezondheid in een systemisch perspectief is een belangrijke factor in de Complementaire Praktijk.

De Gut-Brain axis. Darmgezondheid in een systemisch perspectief is een belangrijke factor in de Complementaire Praktijk. De Gut-Brain axis Darmgezondheid in een systemisch perspectief is een belangrijke factor in de Complementaire Praktijk. 1 Systeemvisie Biocoherence: focus op concepten/producten gebaseerd op systeemvisie

Nadere informatie

De immunologische achtergrond van orale tolerantie. Femke Broere Assistant professor

De immunologische achtergrond van orale tolerantie. Femke Broere Assistant professor De immunologische achtergrond van orale tolerantie Femke Broere Assistant professor Artritis (Osteo)artritis Slijtage? Immunologisch? Christopher B. Little & David J. Hunter Nature Reviews Rheumatology

Nadere informatie

Autisme en ADHD D e r o l v a n z u i v e l e n g l u t e n

Autisme en ADHD D e r o l v a n z u i v e l e n g l u t e n Autisme en ADHD D e ro l v a n z u i v e l e n g l u t e n Onderwerpen 1. Epigenetica en genetica 2. Het endorfine systeem 3. Endorfine in relatie tot andere systemen 4. Exorfinen 5. De rol van exorfinen

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Vliet, M. J. V. (2010). Mucosal barrier injury: new parameters and the role of microbiota Groningen: s.n.

Citation for published version (APA): Vliet, M. J. V. (2010). Mucosal barrier injury: new parameters and the role of microbiota Groningen: s.n. University of Groningen Mucosal barrier injury Vliet, Michael Johannes van IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check

Nadere informatie

AUTISME EN AANVERWANTE AANDOENINGEN Een leidraad voor behandeling en diagnostiek

AUTISME EN AANVERWANTE AANDOENINGEN Een leidraad voor behandeling en diagnostiek 1 AUTISME EN AANVERWANTE AANDOENINGEN Een leidraad voor behandeling en diagnostiek (Europees Laboratorium voor Nutriënten, Bunnik, Nederland) Van autisme en aanverwante aandoeningen is (nog) niet bekend

Nadere informatie

Exorfinen analyse. Factoren die o.a. het DPP-IV enzym remmen zijn:

Exorfinen analyse. Factoren die o.a. het DPP-IV enzym remmen zijn: Met de Exorfinen Analyse kan men door middel van een urinestaal onderzoeken of er een exorfinen belasting is veroorzaakt door een DPP-IV deficiëntie. Het DPP-IV enzym is actief in de dunne darm, de bloedbaan

Nadere informatie

Diagnose, Pagina 1 van 6. Risicobeoordeling. Prikkelbaredarmsyndroom Depressie

Diagnose, Pagina 1 van 6. Risicobeoordeling. Prikkelbaredarmsyndroom Depressie Test, Dieter geb. 12.08.1977 m Barcode 42136671 laboratoriumnummer 1702023516 Monsterafname op 02.02.2017 Ontvangst op 02.02.2017 15:33 Uitslag op 02.02.2017 medivere GmbH - Hans-Böckler-Straße 109 - D-55128

Nadere informatie

Klaus-Dietrich Runow

Klaus-Dietrich Runow Klaus-Dietrich Runow De darm denkt mee Hoe bacteriën, schimmels en allergieën het zenuwstelsel beïnvloeden Uitgeverij Akasha Inhoud Inleiding 9 Metabolische individualiteit: metabolische typering 10 Voorbeelden

Nadere informatie

Gezondheid & Voeding

Gezondheid & Voeding Gezonde darmen in 8 eenvoudige stappen Gezonde darmen zijn belangrijk voor eigenlijk je hele lichaam en gezondheid, in je darmen wordt je eten verteerd en vervolgens omgezet in energie, voedingstoffen

Nadere informatie

SPIJSVERTERINGS- STELSEL

SPIJSVERTERINGS- STELSEL P A T H O L O G I E SPIJSVERTERINGS- STELSEL De darmen / het buikgebied..... ongetwijfeld het meest onbegrepen en ondergewaardeerde (lymfatisch) orgaan in ons lichaam... De darmen / het buikgebied.....

Nadere informatie

Flora & darmtransit: een kwestie van evenwicht! Health in in harmony with Nature* *La Santé en harmonie avec la Nature

Flora & darmtransit: een kwestie van evenwicht! Health in in harmony with Nature* *La Santé en harmonie avec la Nature Flora & darmtransit: een kwestie van evenwicht! Health in in harmony with Nature* *La Santé en harmonie avec la Nature Microbiota of darmflora: wat is dat? De darmflora of microbiota in het maag-darmstelsel

Nadere informatie

University of Groningen. The microbiome in primary Sjögren s syndrome van der Meulen, Taco Arend

University of Groningen. The microbiome in primary Sjögren s syndrome van der Meulen, Taco Arend University of Groningen The microbiome in primary Sjögren s syndrome van der Meulen, Taco Arend IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite

Nadere informatie

Microbioom diagnostiek 2.0. Nazan van Gelderen

Microbioom diagnostiek 2.0. Nazan van Gelderen Microbioom diagnostiek 2.0 Nazan van Gelderen Microbioomanalysen Klassieke kweekmethoden versus moleculair-genetische analysen bluepuzzle.org Microbiologya.blogspot.de Excursie technologie Wist u dat...de

Nadere informatie

Webinar 3. Immuunsysteem - Barrières WEBINAR Inside Out Health Jenaida van Wijk, integraal arts

Webinar 3. Immuunsysteem - Barrières WEBINAR Inside Out Health Jenaida van Wijk, integraal arts WEBINAR 3 21-05- 2015 Inside Out Health Jenaida van Wijk, integraal arts Webinar 3 Het Immuunsysteem De Spijsvertering Het Lichaam Vertelt De Darmflora Laaggradige ontsteking Conclusie Wat kun jij doen?

Nadere informatie

van methylfenidaat tot microbioom 50 e ADHD netwerkmeeting Rob Pereira

van methylfenidaat tot microbioom 50 e ADHD netwerkmeeting Rob Pereira van methylfenidaat tot microbioom 50 e ADHD netwerkmeeting 14-3-2019 Rob Pereira Disclosure (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of

Nadere informatie

Voorbeeld van klinische implementatie: microbiotamanagement. transplantatie

Voorbeeld van klinische implementatie: microbiotamanagement. transplantatie Voorbeeld van klinische implementatie: microbiotamanagement bij feces transplantatie Max Nieuwdorp Internist-endocrinoloog Interne en Vasculaire Geneeskunde AMC Wallenberg Laboratorium, Gothenborg University

Nadere informatie

University of Groningen. Experimental studies on dietary fibers Sahasrabudhe, Neha Mohan

University of Groningen. Experimental studies on dietary fibers Sahasrabudhe, Neha Mohan University of Groningen Experimental studies on dietary fibers Sahasrabudhe, Neha Mohan IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it.

Nadere informatie

Immuun- en detoxmechanisme van het darmmicrobioom

Immuun- en detoxmechanisme van het darmmicrobioom Immuun- en detoxmechanisme van het darmmicrobioom Huub Savelkoul Immunoloog Wageningen Universiteit huub.savelkoul@wur.nl >300 m 2 oppervlak 1,5 kg immuunsysteem 70% in darm 1,5 kg darmmicrobiota 1000

Nadere informatie

Samenvatting. Chapter 8

Samenvatting. Chapter 8 Samenvatting Chapter 8 154 Het dopaminerge systeem is betrokken bij de controle over een heel scala aan fysiologische functies, variërend van motorische activiteit tot de productie van hormonen en het

Nadere informatie

Gezondheid havo 5. In samenwerking met de Maag Lever Darm Stichting.

Gezondheid havo 5. In samenwerking met de Maag Lever Darm Stichting. Gezondheid havo 5 In samenwerking met de Maag Lever Darm Stichting. Microben en je gezondheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Sommige soorten kunnen je ziek maken. Toch is het grootste gedeelte

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/48860 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Rotman, M. Title: Crossing barriers, delivery of llama antibody fragments into

Nadere informatie

Preventie 2.0. Voer voor gezonde darmen. Hoe voorkomt u dat infecties binnenkomen op uw bedrijf en omslaan in ziektes?

Preventie 2.0. Voer voor gezonde darmen. Hoe voorkomt u dat infecties binnenkomen op uw bedrijf en omslaan in ziektes? Preventie 2.0 Voer voor gezonde darmen Hoe voorkomt u dat infecties binnenkomen op uw bedrijf en omslaan in ziektes? Neem een kijkje in onze innovatieve keuken Even voorstellen: Evelien Alderliesten Master

Nadere informatie

SYMPOSIUM VAN ZATERDAG 15 OKTOBER 2011 DARMFLORA, VOEDING EN GEZONDHEID

SYMPOSIUM VAN ZATERDAG 15 OKTOBER 2011 DARMFLORA, VOEDING EN GEZONDHEID SYMPOSIUM VAN ZATERDAG 15 OKTOBER 2011 DARMFLORA, VOEDING EN GEZONDHEID De wondere wereld van de darmmicrobiota Prof. T. Van de Wiele (U Gent) Laboratory Microbial Ecology and Technology, (U Gent) De mens

Nadere informatie

Voeding en opbouw en functie hersenen

Voeding en opbouw en functie hersenen Voeding en opbouw en functie hersenen Opbouwhersenenmet koolhydratenen vetten(omega-3 vetzuren) Functioneren hersenen met ijzer, jodium, zink Cognitieve ontwikkeling door voldoende vitamines A, B, C en

Nadere informatie

Wat is psychisch lijden? Eindhoven, 7 Oktober 2016

Wat is psychisch lijden? Eindhoven, 7 Oktober 2016 Wat is psychisch lijden? Eindhoven, 7 Oktober 2016 Kijken vanuit verwondering Verwondering van epidemioloog: Kwetsbaarheid normaal Angst Depressie Verslaving Psychose 40% lifetime experience Wederkerigheid

Nadere informatie

Gluten & koemelk De link met gezondheidsklachten Een complete gids voor therapeut & patiënt

Gluten & koemelk De link met gezondheidsklachten Een complete gids voor therapeut & patiënt Gluten & koemelk De link met gezondheidsklachten Een complete gids voor therapeut & patiënt Hilde Maris 4 TherapieWijzer Een woordje uitleg... 9 1. De geschiedenis van granen... 13 1.1. Tarwe is genetisch

Nadere informatie

Relatie (oer)voeding en de geest Ria Penders 2017

Relatie (oer)voeding en de geest Ria Penders 2017 Voeding voor de geest Relatie (oer)voeding en de geest Ria Penders 2017 De punten De rol van voeding voor de gezondheid Op zoek naar antwoord op ziekten van deze tijd Evolutionaire geneeskunde Endorfinesysteem

Nadere informatie

Catherina (Karen) Koning. Catherina (Karen) Koning BACTERIËN DARMFLORA MICROBIOTA. Darmmicrobiota. Dr. Karen Koning

Catherina (Karen) Koning. Catherina (Karen) Koning BACTERIËN DARMFLORA MICROBIOTA. Darmmicrobiota. Dr. Karen Koning Catherina (Karen) Koning Darmmicrobiota De rol van de microbiota Winclove ontwikkelt, onderzoekt en produceert probioti voor verschillende applicaties Dr. Karen Koning Nederlandse Stomavereniging 5 november,

Nadere informatie

Doorbloeding van het hart tijdens dieetblootstelling en sevofluraan anesthesie

Doorbloeding van het hart tijdens dieetblootstelling en sevofluraan anesthesie 9 Samenvatting Samenvatting 3 Dit proefschrift beschrijft de invloed van dieetsamenstelling op de effecten van het dampvormige anestheticum sevofluraan op de doorbloeding en pompfunctie van het hart,

Nadere informatie

Sepsis Lotgenoten Dag

Sepsis Lotgenoten Dag Sepsis Lotgenoten Dag Bastiaan Haak en Tjitske van Engelen 29 september 2018 Inhoud Behandeling door de jaren heen Sepsis awareness Stand van zaken in de wetenschap Betere herkenning Betere (persoonlijke)

Nadere informatie

Gezondheid vwo 5-6. In samenwerking met de Maag Lever Darm Stichting.

Gezondheid vwo 5-6. In samenwerking met de Maag Lever Darm Stichting. Gezondheid vwo 5-6 In samenwerking met de Maag Lever Darm Stichting. Zijn microben nou goed of slecht voor onze gezondheid? Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie sterven jaarlijks 17 miljoen mensen aan

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19745 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19745 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19745 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Faaij, Claudia Margaretha Johanna Maria Title: Cellular trafficking in haematological

Nadere informatie

Voeding en MS Waarom is dit belangrijk? Multidisciplinaire MS Symposium 1 december

Voeding en MS Waarom is dit belangrijk? Multidisciplinaire MS Symposium 1 december Voeding en MS Waarom is dit belangrijk? Multidisciplinaire MS Symposium 1 december Paradigma-veranderingen in MS Darmflora Voeding Diagnostiek: kliniek en liquor immunomodulerende behandelingen Patiëntenperspectief

Nadere informatie

Psychosociale problemen bij jongeren met IBD & HAPPY-IBD

Psychosociale problemen bij jongeren met IBD & HAPPY-IBD Psychosociale problemen bij jongeren met IBD & HAPPY-IBD Gertrude van den Brink, arts onderzoeker kinder MDL Erasmus MC Sophia Prof. J.C. Escher, kinderarts maag-darm-leverziekten CCUVN Familiedag, 20-10-2018

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Marel, Sander van der Title: Gene and cell therapy based treatment strategies

Nadere informatie

Een gezonde darmflora

Een gezonde darmflora Een gezonde darmflora How to feed your good guys and kill your bad guys Karin de Jong-Priems Darmfloratherapeut Lieve lezer, Naast dat je de stap hebt genomen om dit e-book te downloaden, heb je hem ook

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra

Nadere informatie

Psychologische problemen bij volwassenen met Klinefeltersyndroom. Nathalie Vanderbruggen

Psychologische problemen bij volwassenen met Klinefeltersyndroom. Nathalie Vanderbruggen Psychologische problemen bij volwassenen met Klinefeltersyndroom Nathalie Vanderbruggen Psychoneurologisch functioneren in KS ( Verri et al. 2010) Cognitief functioneren: Psychopathologische kwetsbaarheid:

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/49009 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Beek, L. van Title: Systemic and white adipose tissue inflammation in obesity

Nadere informatie

Introductie Probiotica. Even voorstellen Welkom bij dit webinar! 12 december Stichting Educatie Atrium Innovations

Introductie Probiotica. Even voorstellen Welkom bij dit webinar! 12 december Stichting Educatie Atrium Innovations Introductie Probiotica Welkom bij dit webinar! 12 december 2016 Even voorstellen Medewerkers afdeling educatie & marketing Stichting Educatie Atrium Innovations 3 1 Dit webinar is Onder auspiciën van Stichting

Nadere informatie

T.GD.00. Inleiding op de darmwerking en probiotica

T.GD.00. Inleiding op de darmwerking en probiotica Inleiding op de darmwerking en probiotica T.GD.00 Voor een goede weerstand is een veelgebruikte motivatie voor het gebruik van voedingssupplementen [1]. Met een goede weerstand bedoelen we het vermogen

Nadere informatie

Het wel en wee van onze darmflora. Cisca Wijmenga Universitair Medisch Centrum Groningen

Het wel en wee van onze darmflora. Cisca Wijmenga Universitair Medisch Centrum Groningen Het wel en wee van onze darmflora Cisca Wijmenga Universitair Medisch Centrum Groningen DARM FLORA Overzicht van de lezing Wat is de darmflora De relatie tussen darmflora en gezondheid Het onderzoek naar

Nadere informatie

Clostridium Difficile

Clostridium Difficile Clostridium Difficile Onlangs is via uw ontlasting aangetoond dat u een infectie hebt met de clostridiumbacterie. In deze folder vindt u informatie over deze bacterie, de behandelingsmogelijkheden en de

Nadere informatie

Intestinale permeabiliteit

Intestinale permeabiliteit MEDISCHE INFORMATIE 10 /2018 bio vis DIAGNOSTIK Leaky gut Een verhoogde doorlaatbaarheid van de darm - oorzaken en gevolgen Gezond of ziek? Dat wordt vaak door je darmen bepaald www.biovis.nl Intestinale

Nadere informatie

Big trouble? Het Big 5 palet. Het Big 5 palet. Gevolgen overgewicht breder dan Big 5. Overgewicht. Relatie tussen overgewicht, diabetes, kanker

Big trouble? Het Big 5 palet. Het Big 5 palet. Gevolgen overgewicht breder dan Big 5. Overgewicht. Relatie tussen overgewicht, diabetes, kanker Big trouble? Het Big 5 palet Hart- en vaatziekten Astma / COPD Depressie B.H.R. Wolffenbuttel Afd. Endocrinologie & Stofw. ziekten Universitair Medisch Centrum Groningen Welke belangrijke risicofactor

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Het mucosale immuunsysteem Het afweersysteem beschermt het lichaam tegen infecties met bacteriën, virussen, schimmels en parasieten. De huid en de mucosale weefsels zoals bijvoorbeeld

Nadere informatie

Immuuncompetentie. VDI-1 Huub Savelkoul. Immuuncompetentie

Immuuncompetentie. VDI-1 Huub Savelkoul. Immuuncompetentie Immuuncompetentie VDI-1 Huub Savelkoul Immuuncompetentie Definitie Ontwikkeling sterk gereguleerd en actief immuunsysteem op jonge leeftijd Effectieve reactie op infectieuze antigene stimuli en tolerantie

Nadere informatie

In de oertijd werden we alleen geconfronteerd met korte stress, vechten of vluchten, eten of gegeten worden.

In de oertijd werden we alleen geconfronteerd met korte stress, vechten of vluchten, eten of gegeten worden. 1 EXORFINES, DE 'MISSING LINK IN DE GENEESKUNDE' Door: Michael van Gils Bent u de patiënt die al jarenlang geen oplossing kan vinden voor uw klachten? Klachten zoals AD(H)D, (auto)immuunziekten, chronische

Nadere informatie

Probiotica en vitamine D. Invloed op de gezondheid van moeder en kind

Probiotica en vitamine D. Invloed op de gezondheid van moeder en kind Probiotica en vitamine D Invloed op de gezondheid van moeder en kind Inleiding Veel nieuw onderzoek Tijdens de zwangerschap al invloed op moeder én kind Toepassing bij pasgeborenen Zwangeren Vroeggeboorte

Nadere informatie

Biestmanagement, zo kan het ook. Inge Nijhoving MSD Animal Health - NL

Biestmanagement, zo kan het ook. Inge Nijhoving MSD Animal Health - NL Biestmanagement, zo kan het ook Inge Nijhoving MSD Animal Health - NL Biest Zorgt voor specifieke (IgG) en aspecifieke afweer (witte bloedcellen) Eigen veestapel bedrijfsspecifieke ziektekiemen Bevat op

Nadere informatie

Spijsverteringssysteem en afweer

Spijsverteringssysteem en afweer Spijsverteringssysteem en afweer Prof.dr.ir. Huub Savelkoul Allergie Consortium Wageningen Celbiologie en Immunologie huub.savelkoul@wur.nl Leerdoelen Belang immuunsysteem voor gezondheid Invloed dieet

Nadere informatie

INLEIDING Prof. dr. ir. Huub Savelkoul en drs. Anna Kruyswijk

INLEIDING Prof. dr. ir. Huub Savelkoul en drs. Anna Kruyswijk INLEIDING Prof. dr. ir. Huub Savelkoul en drs. Anna Kruyswijk Een patiënte met chronisch geneesmiddelgebruik Vitale vrouw, 88 jaar: hartritmestoornissen, benauwd, enkels iets dik Cardioloog (ZH opname):

Nadere informatie

Over kleine dierkens en grote gevolgen

Over kleine dierkens en grote gevolgen Over kleine dierkens en grote gevolgen Paul Savelkoul Dept. medical microbiology VU university medical center Antoni van Leeuwenhoeck 1632-1723 3 Infectie en gezondheid Enorme gezondheidswinst door: I:

Nadere informatie

Inflammatie als voorspeller voor ECT-respons bij depressie Een lange weg te gaan?

Inflammatie als voorspeller voor ECT-respons bij depressie Een lange weg te gaan? Inflammatie als voorspeller voor ECT-respons bij depressie Een lange weg te gaan? Linda van Diermen Antwerpen 20/09/2016 Universiteit Antwerpen GSO psychiatrie / PhD onderzoekster Het programma ECT Respons

Nadere informatie

Eigen vitality score:

Eigen vitality score: Achternaam cliënt Voorletters Dhr. 1. Test volledig invullen 2. Afdrukken als PDF 3. Printen of als bijlage verzenden Geboortedatum DD MM Jaar Datum test DD MM Jaar Uitslagformulier Energetische Morfologische

Nadere informatie

Mijn hond of kat heeft darmproblemen

Mijn hond of kat heeft darmproblemen TROVET Intestinal Support, voedingssupplement voor het gericht aanpakken van darmproblemen bij hond en kat Mijn hond of kat heeft darmproblemen wat nu? betrouwbare en betaalbare dieetvoeding De dierenarts

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21710 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Buurma, Aletta Title: On the pathology of preeclampsia : genetic variants, complement

Nadere informatie

Nutritionele preventie en management bij prikkelbare darm syndroom, constipatie en diverticulose

Nutritionele preventie en management bij prikkelbare darm syndroom, constipatie en diverticulose Nutritionele preventie en management bij prikkelbare darm syndroom, constipatie en diverticulose Stijn Vanden branden OLV Aalst Prikkelbare Darm Syndroom Definitie Pathofysiologie Dieetmaatregelen Restrictiedieet

Nadere informatie

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project Niet-technische samenvatting 2015246 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Het ontrafelen van de rol die darmflora speelt in het ontstaan van hart- en vaatziekten 1.2 Looptijd van het project 1.3

Nadere informatie

Eiwit Brein Hans Looman, 5 oktober 2018

Eiwit Brein Hans Looman, 5 oktober 2018 Ondervoeding en Psyche Eiwit Brein Hans Looman, 5 oktober 2018 1 Minesota starvation experiment (1944-1945) Minesota starvation experiment (1944-1945) 36 mannen, 6 maanden, te weinig kcal Gedrag vertoonde

Nadere informatie

Nieuwsbrief Juni 2014

Nieuwsbrief Juni 2014 Beste Lezer, Nieuwsbrief Juni 2014 De vakantie zit er voor veel mensen en dus ook voor de dieren weer aan te komen! Denkt u aan de volgende punten! Indien u naar het buitenland gaat uw hond of kat ruim

Nadere informatie

ROL VAN DE DARMFLORA BIJ INFLAMMATOIR DARMLIJDEN GEVOLGEN VOOR HET IMMUUNSYSTEEM

ROL VAN DE DARMFLORA BIJ INFLAMMATOIR DARMLIJDEN GEVOLGEN VOOR HET IMMUUNSYSTEEM ROL VAN DE DARMFLORA BIJ INFLAMMATOIR DARMLIJDEN GEVOLGEN VOOR HET IMMUUNSYSTEEM PROFESSOR J. DORÉ ONDERZOEKSGROEP ECOLOGIE EN FYSIOLOGIE VAN HET SPIJSVERTERINGSSTELSEL, INRA joel.dore@jouy.inra.fr F-78352

Nadere informatie

PROBIOTIC phlora. Voor jouw gezondheid!

PROBIOTIC phlora. Voor jouw gezondheid! PROBIOTIC phlora Voor jouw gezondheid! Wat zijn probiotica? Probiotica zijn micro-organismen zoals bacteriën of gisten. Uit diverse onderzoeken is gebleken dat deze je gezondheid kunnen ondersteunen. Door

Nadere informatie

Colofon. www.stichtinggezondheid.nl. Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid. Teksten: Stichting Gezondheid

Colofon. www.stichtinggezondheid.nl. Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid. Teksten: Stichting Gezondheid Colofon Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid Teksten: Stichting Gezondheid Vormgeving: Michael Box (Internet Marketing Nederland) Correspondentie: Stichting Gezondheid (Stefan Rooyackers)

Nadere informatie

Ispad highlights 2014 van Roos Nuboer

Ispad highlights 2014 van Roos Nuboer Ispad highlights 2014 van Roos Nuboer Indeling 1. Waarom kinderen anno 2014 nog zo moeilijk in te stellen 2. Zonuline/coeliakie 3. Bias/voor ingenomenheid 4. Sure T presentatie Meander Medisch Centrum

Nadere informatie

Een andere kijk op je darmen! Vivre Vitaliteit I Armanda Versluijs

Een andere kijk op je darmen! Vivre Vitaliteit I Armanda Versluijs Een andere kijk...... op je darmen! Vivre Vitaliteit I Armanda Versluijs In mijn praktijk ligt een grote focus op de darmgezondheid. In de darmen, het darmmicrobioom of de darmflora ligt de basis van je

Nadere informatie

Impact van nutritionele interventies op de immuun competentie

Impact van nutritionele interventies op de immuun competentie Impact van nutritionele interventies op de immuun competentie Dirkjan Schokker / Marinus van Krimpen 29 oktober 2013 Doel en afbakening Doel: Het via literatuuronderzoek inventariseren van mogelijke interventies

Nadere informatie

WELLNESS CATFOOD DOG & CAT WELLNESS DOGFOOD HI-TEC BALANCED NUTRITION

WELLNESS CATFOOD DOG & CAT WELLNESS DOGFOOD HI-TEC BALANCED NUTRITION WELLNESS CATFOOD DOG & CAT WELLNESS DOGFOOD HI-TEC BALANCED NUTRITION NL 2 WELLNESS CATFOOD Wellness WELLNESS KITTEN WELLNESS ADULT WELLNESS SENSITIVE King Qualifood is een divisie van de firma Natural

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting 161. Samenvatting. Nederlandse samenvatting voor niet ingewijden

Nederlandse samenvatting 161. Samenvatting. Nederlandse samenvatting voor niet ingewijden Nederlandse samenvatting 161 1 2 3 Samenvatting Nederlandse samenvatting voor niet ingewijden 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Nederlandse samenvatting 163 Wereldwijd is het percentage kinderen dat te vroeg geboren

Nadere informatie

Hebben jongeren met autisme een verhoogd risico op psychose?

Hebben jongeren met autisme een verhoogd risico op psychose? Hebben jongeren met autisme een verhoogd risico op psychose? Lezing voor Ypsilon Amsterdam, 19 December 2017 Jean-Paul Selten, Universiteit Maastricht en GGZ Rivierduinen, Leiden Overzicht lezing Wat is

Nadere informatie

Prikkelbare Darm Syndroom (PDS)

Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) 26-1-2018 1574 Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) Het prikkelbare darmsyndroom is een stoornis van de functie van het maagdarmkanaal. Patiënten met een prikkelbare darmsyndroom hebben vaak klachten van buikpijn

Nadere informatie

Prikkelbare Darm Syndroom

Prikkelbare Darm Syndroom Prikkelbare Darm Syndroom Prikkelbare Darm Syndroom Te behandelen of behelpen? Synoniemen Prikkelbare darm syndroom Irritable bowel syndrome Spastische dikke darm Spastisch colon Definitie Chronische buikpijn

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 bevat een algemene inleiding over coeliakie en de behandeling en een beschrijving van het doel van dit proefschrift. Coeliakie komt tot ex

Hoofdstuk 1 bevat een algemene inleiding over coeliakie en de behandeling en een beschrijving van het doel van dit proefschrift. Coeliakie komt tot ex Samenvatting 121 Hoofdstuk 1 bevat een algemene inleiding over coeliakie en de behandeling en een beschrijving van het doel van dit proefschrift. Coeliakie komt tot expressie na gluteninname bij genetisch

Nadere informatie

Het samenspel van genen en omgeving: Relevantie voor de Jeugdgezondheidszorg

Het samenspel van genen en omgeving: Relevantie voor de Jeugdgezondheidszorg Het samenspel van genen en omgeving: Relevantie voor de Jeugdgezondheidszorg Luc Goossens KU Leuven Schoolpsychologie and Ontwikkeling in Context (SCenO) Leuven Institute of Human Genomics and Society

Nadere informatie

GRATIS E-BOOK WORDT JE DOOR HET ETEN VAN GLUTEN ZIEK?

GRATIS E-BOOK WORDT JE DOOR HET ETEN VAN GLUTEN ZIEK? P R A K T I J K D E W A T E R L E L Y GRATIS E-BOOK WORDT JE DOOR HET ETEN VAN GLUTEN ZIEK? WWW.PRAKTIJKDEWATERLELY.NL WORDT JE DOOR HET ETEN VAN GLUTEN ZIEK? Auteur: Petra Vermeer Orthomoleculair- en

Nadere informatie

Module Voeding & Gezondheid. Grip op je gezondheid met voeding

Module Voeding & Gezondheid. Grip op je gezondheid met voeding Module Voeding & Gezondheid Grip op je gezondheid met voeding Workshop 4 Workshop 4: Met voeding ons immuunsysteem versterken. De invloed van voeding op hormonen en onze geestelijke gezondheid. Hoe werkt

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/18692 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Herbert-Fransen, Marieke Fernande Title: Targeting the tumor-draining area : local

Nadere informatie

Dossier. Wetenschappelijke informatie op een begrijpelijke manier uitgelegd. Alles over probiotica

Dossier. Wetenschappelijke informatie op een begrijpelijke manier uitgelegd. Alles over probiotica Dossier Wetenschappelijke informatie op een begrijpelijke manier uitgelegd. Alles over probiotica E-book Probiotica Wat zijn probiotica? Hoe de darmen werken Dikke darm Weerstand Wat doen probiotica? Flinndal

Nadere informatie

Allergie. Voedingsallergie en atopie bij hond en kat. Afweer. Afweer 28-5-2014. Eiwitten (15-40 kda) Glycoproteïne (10-70 kda)

Allergie. Voedingsallergie en atopie bij hond en kat. Afweer. Afweer 28-5-2014. Eiwitten (15-40 kda) Glycoproteïne (10-70 kda) Allergie Voedingsallergie en atopie bij hond en kat Drs. Stijn Peters info@dzeh.nl Tel. 040-3040054 Allergie Overdreven reactie op een stof/indringer Allergeen Sensitisatie Antigeen Allergeen Stoffen die

Nadere informatie

Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht

Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht Flip Kolthoff, psychiater Radboud Universitair Centrum voor Mindfulness, GGZ Noord-Holland-Noord Flip Kolthoff, VUmc, 20-01-2012 1 Inleiding Flip Kolthoff,

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting In het menselijk lichaam heeft het maagdarmstelsel de belangrijke taak om het voedsel te verteren en voedingsstoffen tot zich te nemen. Om deze functie uit te voeren bestaat het

Nadere informatie

Darmbacteriën worden gelinkt aan allerlei ziekten

Darmbacteriën worden gelinkt aan allerlei ziekten Darmbacteriën worden gelinkt aan allerlei ziekten Stoelgang is zeer geschikt voor screening naar darmkanker 1 Bevolkingsonderzoek naar darmbacteriën: wat is normaal en wat is afwijkend? Prof. dr. Marie

Nadere informatie

Coeliakie diagnostiek

Coeliakie diagnostiek Coeliakie diagnostiek Nuttige en noodzakelijke diagnostiek Ruben Smeets Medisch Immunoloog/Klinisch Chemicus Afdeling Laboratoriumgeneeskunde Laboratorium Medische Immunologie Radboudumc Laboratorium voor

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 199 De huidige consensus over gezonde voeding is dat voldoende dagelijkse inname van voedingsvezel kan beschermen tegen het ontwikkelen van verschillende Westerse ziekten. De precieze

Nadere informatie

Is het depressie? Dr. M. Zuidersma, UMCG of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Maar is dit wel zo? Disclosure belangen spreker

Is het depressie? Dr. M. Zuidersma, UMCG of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Maar is dit wel zo? Disclosure belangen spreker Disclosure belangen spreker Is het depressie? of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Marij Zuidersma Interdisciplinary Center Psychopathology and Emotion regulation (ICPE) 7 mei 2019 (potentiële)

Nadere informatie

Koivoeders '18/'19. Dedicated to your performance. Koi CLAY. Zinkend voer. Bevat Actigen. Drijvend voer Versterkt de kleuren van de vis

Koivoeders '18/'19. Dedicated to your performance. Koi CLAY. Zinkend voer. Bevat Actigen. Drijvend voer Versterkt de kleuren van de vis Koivoeders '18/'19 Dedicated to your performance Zinkend voer Bevat Actigen Drijvend voer Versterkt de kleuren van de vis Prebiotisch en/of probiotisch Inclusief Montmorillonit () Omega-3 vetzuren Antibiotica

Nadere informatie

Psychiatrie & Psychologie bij 22q11DS

Psychiatrie & Psychologie bij 22q11DS Studiedag Stichting 22Q11 19 november 2017 A.M. Fiksinski a.m.fiksinski@umcutrecht.nl Psycholoog & onderzoeker (PhD kandidaat) Department of Psychiatry, Rudolf Magnus Institute of Neuroscience, University

Nadere informatie

Gezondheid havo/vwo 3-4

Gezondheid havo/vwo 3-4 Gezondheid havo/vwo 3-4 In samenwerking met de Maag Lever Darm Stichting. Microben en je gezondheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Sommige microben kunnen je ziek maken. Toch is het grootste

Nadere informatie

Huisartsen en Tandartsen Congres: Mond & Gezondheid van twee kanten bekeken. Houten, 18 juni Congresverslag Auteur: ir.

Huisartsen en Tandartsen Congres: Mond & Gezondheid van twee kanten bekeken. Houten, 18 juni Congresverslag Auteur: ir. Huisartsen en Tandartsen Congres: Mond & Gezondheid van twee kanten bekeken Houten, 18 juni 2019 Congresverslag Auteur: ir. Lisette de Jong De mond is de spiegel van onze algehele conditie. Zo kan hardnekkige

Nadere informatie

Informatie over Clostridium difficile

Informatie over Clostridium difficile Patiënteninformatie Informatie over Clostridium difficile rkz.nl Wat is Clostridium difficile Clostridium difficile associated diarrhoea (CDAD) is een diarree waarbij een bepaalde bacterie (Clostridium

Nadere informatie