Catherina (Karen) Koning. Catherina (Karen) Koning BACTERIËN DARMFLORA MICROBIOTA. Darmmicrobiota. Dr. Karen Koning

Transcriptie

1 Catherina (Karen) Koning Darmmicrobiota De rol van de microbiota Winclove ontwikkelt, onderzoekt en produceert probioti voor verschillende applicaties Dr. Karen Koning Nederlandse Stomavereniging 5 november, 2016 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 2 Catherina (Karen) Koning BACTERIËN DARMFLORA MICROBIOTA Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 3 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 4 1

2 Publicaties over Microbiota in de niet-wetenschappelijke wereld Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 6 en in populair wetenschapelijke boeken! Micropia The World s First MICROzoo! Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 7 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 8 2

3 Bacteriën zijn overal Zijn bacteriën niet slecht voor je? Een tongzoen brengt 80 MILJOEN bacteriën over! Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 9 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 10 Nee, bacteriën zijn essentieel voor je! Onze microbiota Afbraak van complexe componenten in eten: Zetmeel Vezels Eiwitten Productie van belangrijke nutriënten: Korte keten vetzuren Vitamines Vitamine K Vitamine B12 Foliumzuur Aminozuren Zorgen dat ziekteverwekkende microorganismen geen kans krijgen Ontwikkeling & functioneren immuunsysteem De darm bevat 1000 verschillende soorten MICROORGANISMEN % van het IMMUUN SYSTEEM zit rond de darm We zijn Bacteriën zijn MEER 10-50X MICROOB kleiner dan DAN MENS lichaamscellen. De microbiota weegt 1-2 KG en naas telkaar kunnen onze microben 2,5X de wereld rond Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 11 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 12 3

4 Microbiota Ontwikkeling van de microbiota Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 13 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 14 Ontwikkeling van de microbiota Ontwikkeling van de microbiota Type geboorte Voeding Termijn Ziekenhuisbezoek Antibiotica gebruik Infectiedruk Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 15 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 16 4

5 Microbiota Verstoring microbiota > 1000 verschillende soorten Unieke persoonlijke microbiota relatief stabiel Verlies diversiteit geassocieerd met slechtere gezondheid Direct gelinkt met: Diarree - Antibioticum geassocieerd - Reizigers - Infectieuze (Rotavirus) Constipatie Inflammatory Bowel Disease (IBD) Prikkelbaar darm syndroom (IBS) Helicobacter pylori infecties Indirect gelinkt met: Allergieën Kanker Hart en Vaatziekten Urineweginfecties Bacteriële vaginose HAS college van Karen Koning, sept 2016 PAGE 17 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 18 Verstoring microbiota na antibiotica Microbiota, Antibiotica en Obesitas Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 19 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 20 5

6 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 21 Microbiota management Microbiotia management Wat kunnen we doen om een verstoring te voorkomen (preventie) of the herstellen (therapeutisch)? Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 23 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 24 6

7 Microbiotia management Fecestransplantatie Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 25 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 26 Prebiotica Prebiotica: niet verteerbare levensmiddelen ingrediënten die selectief de groei en/of activiteit van een of meerdere bacteriesoorten in de microbiota stimuleren en zo een gezondheidsbevorderend effect hebben voor de gastheer Soorten prebiotica De meest bekende prebiotica zijn: - Inuline - Fructo-oligosachariden (FOS) - Galacto-oligosaccharides (GOS) - Pectines uit groenten en fruit - Glucanen uit graanproducten % weight (fresh) Onion 2-6 Garlic 9-1 Leek 3-10 Artichoke 2-6 Black salsify 4-10 Aspargus 2-3 Wheat 1-4 Oat Banana Witlof Cichorei Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 27 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 28 7

8 Probiotica Probiotica Wat zijn probiotica? Veelal melkzuurbacteriën Bifidobacteriën Lactobacillen Enterococcen Lactococcen Saccharomyces boulardii E. coli Streptococcen Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 29 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 30 Wat zijn probiotica? Probiotica Geen molecuul Geen eiwit Geen medicijn Probiotica Levende micro-organismen die wanneer toegediend in voldoende hoeveelheid een gezondheidsbevorderend effect hebben voor de gastheer. Wat zijn probiotica? Veelal melkzuurbacteriën Bifidobacteriën Lactobacillen Enterococcen Lactococcen Saccharomyces boulardii E. coli Streptococcen Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 31 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 32 8

9 Hoe zien probiotica er uit? Soorten Probiotica Monostrain probiotics: bevatten 1 stam van een soort Voorbeeld: Lactobacillus acidophilus Multistrain probiotics: bevatten >1 stam van een soort Voorbeeld: Lactobacillus acidophilus Lactobacillus casei Multispecies probiotics: Bevatten stammen van meerdere soorten Voorbeeld: Lactobacillus acidophilus Bifidobacterium bifidum Enterococcus faecium Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 33 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 34 Multispecies probiotica Multispecies probiotica Eigenschappen bacterie X eigenschappen bacterie Y Dreamteam? Dreamteam! Multispecies combinatie stammen/eigenschappen geeft hogere effectiviteit Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 35 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 36 9

10 Multispecies probiotica Indicatie specifiek Eigenschappen bacterie X eigenschappen bacterie Y Applicatie Product Design Product Reizigers diarree Multispecies combinatie stammen/eigenschappen geeft hogere effectiviteit Indicatie specifiek de juiste stammen (eigenschappen) voor elke aandoening Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 37 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 38 Product ontwikkeling Indicatie specifiek Reizigers diarree wordt veroorzaakt door microorganismen als: - Bacteriën (85%) Escherichia coli (ETEC) - Parasieten (10%) - Virussen (5%) Applicatie Reizigers diarree Product Design Inhibition ETEC Selectie stammen die goed ETEC kunnen remmen Allergie Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 39 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 40 10

11 Hoe werken probiotica? Invloed op de gezondheid op 3 niveaus 1 Microbe Microbe Compete for colonization space and receptors Resistance and inhibition of pathogens (e.g. H 2O 2) Modify metabolic environment (e.g. SCFA production) Communicate with commensals (e.g. quorum sensing) 2 Microbe Mucosal Layer Improve barrier function (e.g. claudins) Induce cyto-protective compounds (e.g. defensins) Stimulate mucus production 3 Microbe Immune System Enhance signaling response (e.g. Ig and cytokines) Induce immune cell migration (e.g. T and B cells) Moderate responsiveness (e.g. to food antigens) Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 41 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 42 Toepassingsgebieden probiotica 5 grote toepassingsgebieden (Terugkerende) infecties Functionele darmaandoeningen Immuun gerelateerde aandoeningen Obesitas en metabool syndroom Gut-brain-axis aandoeningen movie Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 43 11

12 Aanbevelingen probiotica RR van 0.4 ten gunste van probiotica gebruik Van 5 AAD gevallen kun je er 2 voorkomen A claims (Floch 2011) Infectieuze diarree bij kinderen AAD (antibioticum geassocieerde diarree) Pouchitis Colitis Ulcerosa (remissietijd verlenging) Immuun systeem Atopisch eczeem NEC/PDS/infectie preventie/vaginale gezondheid Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 45 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 46 EFSA claims Waarom geen claims? Wildgroei aan gezondheidsclaims voor voedingsmiddelen Producten werken niet echter wel veel Wetenschappelijke publicaties die dit wel laten zien! Medische claims voor voedingsmiddelen zijn verboden (ziekte voorkómen, behandelen of genezen) Paradox wetgeving: gezondheid bevorderen maar niet ziekte bestrijden. Hoe toon je aan dat gezond iemand nog gezonder wordt? Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 47 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 48 12

13 Veiligheid Werken probiotica voor iedereen? In clinical trial setting zijn probiotica en synbiotica veilig(n=30800) Geen verschil in AEs tussen groepen. Probiotica zelfs licht beschermend Nee Waarom werken probiotica bij sommige mensen wel en bij sommige mensen niet? Kan iedereen probiotica gebruiken? In principe JA, wanneer oraal ingenomen Type probioticum Omgevingsfactoren De gastheer Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 49 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 50 Verwachting in de praktijk Kwaliteit van leven verbeteren: vermindering diarree vermindering obstipatie (klachten) vermindering (buik)pijn, opgeblazen gevoel, flatulentie\ krampen verlenging remissietijd bij UC en pouchitis Gevolg: meer energie, beter slapen, fitter, verbetering sociale aspecten Gebruikerservaring Weinig wetenschappelijk onderzoek met probiotica specifiek bij stomadragers Wel veel gebruikerservaring Constipatie Diarree Huidproblemen Geur High output (ileostoma) Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 51 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 52 13

14 Tot slot twee gebruikerservaringen van stomadragers met probiotica Gebruikerservaring Probiotica Case: Man, 70 jaar. Stoma na LAR vanwege rectumcarcinoom Nooit echt stevige ontlasting na plaatsen van stoma (veelvuldig AB-gebruik). Van alles geprobeerd om ontlasting steviger te krijgen (metamucil, voeding, etc). Na 3 weken dagelijks een multispecies probioticum (indicatie antibiotica geassocieerde diarree); Ontlasting brijig Na 4 weken Ontlasting stevig Vervolgens langere termijn op multispecies probioticum (indicatie generieke darmgezondheid) Ontlasting blijft stevig Bron: rechtstreeks contact Winclove Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 53 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 54 Gebruikerservaring: na colonkanker Case: Vrouw, 55 jaar Stomadraagster, Colonkanker 2008 Post-operatief heftig geconstipeerd ondanks stoma. Vaak klinisch gelaxeerd. Ernst: behandelplan stopgezet. 6 maanden Probiotica (indicatie AAD) Veel antibiotica gebruikt: gestart met probiotica. Binnen 2 dagen ontlasting soepel, elke nacht volle stomazak. Kan weer naar buiten, zelf voor het eerst op vakantie. Hoe herken je goed probioticum? Multispecies product Minimale dagdosis 5x10 8 cfu/dag (tot eind HBH) Indicatie specifiek Overleving maag-darmkanaal Biologisch actief Evidence based Bron: Medisch Centrum de Veluwe Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 55 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 56 14

15 Soort probioticum? Waarom probiotica proberen? Veilig Geen of nauwelijks bijwerkingen Snel duidelijk wel/geen resultaat Behalve bij remissietijd verlening Modulatie van het immuunsysteem Betere kwaliteit van leven voor patiënten Wetenschappelijk bewijs bij specifieke indicaties Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 57 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 58 Specifieke vragen Specifieke vragen Darmkrampen (verklaring?) Infectie Obstipatie PDS (stress) Moeilijk verteerbaar? Vetrijk eten Gefrituurd eten Vezels??? onverteerbaar? Gebrek aan magnesium Eten (vertering) Oplosbare vezels (fermenteerbaar) Fruit, groeten, peulvruchten (appel, sinaasappel, prei, uien) Onoplosbare vezels (niet-fermenteerbaar) volkoren en graanproducten Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 59 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 60 15

16 Specifieke vragen Goed om te eten? Persoonlijke darmflora BEDANKT VOOR UW AANDACHT Darmpflora past zich aan aan wat je eet Gevoeligheid darmen Er is geen one size fits all concept! VRAGEN? Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 61 Nederlandse Stomavereniging, nov 2016 PAGE 62 16